مقدمه:
اولین مسئله ای که در طراحی بنا مد نظر قرار میگیردعبارت از شکل سایت و ابعاد زمین طراحی است . بدین معنی که میزان طبقات ، ابعاد حجمی که میخواست در زمین طراحی قرار گیرد میبایست با ابعاد زمین تناسب داشته باشد . در این زمینه کانسپت های متفاوتی و باشرایط حجمی گوناگون طراحی شود . هدف در طراحی همه این کانسپت ها ایحاد معیارهایی برای انتخاب نوع ساختمان از لحاظ تعداد طبقات و یا مساحت تقریبی هر یک از طبقات بود . برای توضیح بیشتر باید گفت : با توجه به عرض کم سایت هر ساختمان احتمالی اگر میخواست بصورت گسترده و با طبقات کم روی کم روی سایت قرار گیرد موجبات افزایش عمق بنا را پدیدی می آورد . این افزایش عمق موجب عدم دسترس به نو مطلوب در بنا میشد . بدیهی است که این نور مطلوب تنها ناز جبهه های شمالی و و جنوبی میتوانست دریافت شود . مثلا ً هنگامیکه کانسپت هایی با طبقات کم ارائه میگردید نتیجه نهائی عبارت بود از یک عمق بیش از 16 متری ( که 8 متر آن از حنوب و 8 متر آن از شمال نو طبیعی دریاف میکند ) ، که در نتیجه اتکای ساختمان را به نور مصنوعی و درنتیجه افزایش مصرف انرژی و سوخت تزیاد میکرد. البته یک راه حل دراین زمینه ساخت دو بنای موازی وبود که این مسئله هم مشکلاتی را از قبیل اتلاف زمین مورد نیاز جهت پارکینگ و اتکا به پارکینگ های طبقاتی اینجاد مینمود در چنین شرایطی کانسپتهای مذبور حذف گردید و با توجه به فشردگی عملکردها و ترتیب دادن به آنها در ارتفاع شکل گرفت . ایده یک ساختمان بلند میتوانست مسائلی از قبیل دسترسی به نور مناسب را حل نموده مو جب کاهش مصرف انرژی ساختمان شود . همچنین با جلو گیری از تجزیه بنا به دو بنای موازی شرایط استفاده بهینه از مصالح و جلو گیری از هدر رفتن آنها و نیز مصرف کمتر انرژی فراهم مشد ( طبیعی است که با تجزیه ساختمان به دو ساختمان مستقل مصرف و تلفات مصالح افزایش میافت . همچنین این استقلال موجبات مصرف بیشتر و تلفات انرژی را نیی فراهم میکرد ) . سود عمده دیگری که در اینگونه طراحی مد نظر بود ایجاد آزادی عمل در سایت بود. بدین معنی که با کاهش سطح کف طبقات ، مقدار کمتری از سطح سایت اشغال شده و آزادی عمل بیشتری ازجهت اجرای فضاهای پارکینگ ، ایجاد آفمی تئاتر و ...... در سایت بوجود می آمدی . بنا بر این یکی از اهداف طراحی در این بخش ایجاد حجمی فشرده از لحاظ عملکردی بود که در همین زمینه نیز کانسپت های دیگری ارائه گردید .
اما کانسپت نهائی علاوه بر رعایت شرایطی که ذکر شد ویژگیهای جدیدی را نیز ارائه نمود . یکی از این ویژگیها ایجاد قوس در طول نما بود . این قوس میتوانست شرایطی را فراهم آورد که در طبقات پائین تر و سطح هم کف آزادی عمل بیشتر در فضاهای جمعی اطراف بنا بوجود آید .
بدین معنی که با کاهش سطح مورد اشغال بنا در سایت ، این سطح میتوانست به عمکردهای دیگری که فواید جمعی آنها بیشتر است اختصاص یابد .
این فوائد شامل ایجاد فضای سبز و چمن کاری و یا بطور کلی ایجاد یک پهنه وسیعتر در سطح هم کف برای مراجعین به ساختمان باشد . اهمیت این مسئله بخصوص با توجه به همجواری بنا با یک پارک بیشتر درک میشود .
توسعه فیزیکی و شکل گیری نقشه طبقات :
آرایش ارائه شده در پلان بر اساس الگوی برنامه فیزیکی است که شرح آن در شکل ( ....) آمده است .
در این برنامه سعی شده تا با انتخاب فضاهای مختلف از فضاهای جمعی تا خصوصی ترین فضاها ، به حداکثر جزئیات ، نیازها و فرد عمکردها در یک محیط کار ی توجه شود .
بنا بر این هدف ایجاد فضائی بوده است که پس از بهره برداری دچار کمبود عملکردی نگردد.
همچنین این برنامه بر اساس الگوی ارتباطات سازمانی در یک دفتر بیمه شکل گرفته است .
بر اساس الگوی فوق ابتدا نمودار ارتباطات بین عمکردهای مختلف ترسیم شد .
دراین نمودار لابی در ارتباط گسترده با سایر فضا ها قرار گرفته است . این مسئله بدلیل نقش و عملکرد مهم این فضا در بنای اداری است . لابی محل ورود و خروج کارمندان و مراجعین ، اطلاعات (راهنمای مراجعین به بخشهای مختلف بنا ) ، کارت زنی ها و اصولاً محل گذر اولیه و مدخل ساختمان میباشد . بنا براین ارتباط لابی با طبقات گوناگون ساختمان ضروری و منطقی است . از سوی دیگر هر یک از بخشهای بیمه ای نیز بدلیل مبادلاتی که بین آنها وجود دارد ( همه آنها بصورت یک کل و احد و در خدمت یک مجموعه هستند ) در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته شده اند . البته این ارتباط به قوت ارتباطات مستقیم نیست چرا که بطور کلی کارمندان یک بخش بیمه ای ارتباط قوی تر با مسئل بخش یا مسئولین جزئی تر در هر بخش ( مثل مسئول ذیحسابی ، مسئول بایگانی و ....) دارند . در مرحله بعد ارتباط بین مسئولین بخشهای مختلف قوی تر خواهد بود . بدین معنی که کارمندان زیر مجموعه هایی از کی مجموعه بزرگتر هستند که در نهایت این مجموعه های بزرگ با یکدیگر بر قرار میکنند . طبیعی است که در هر بخش نیز فضاهای خدماتی در ارتباط مستقیم با آن بخشها قرار دارند . البته برخی فضاهای خدماتی مانند آسانسور ها نیز بین طبقات و بخشهای مختلف ، مشترک هستند .
فضا های اداری :
در پلان فضاهای اداری گونه های متفاوتی از ترکیب عمکردها به چشم میخورد . در قدیم ساختمان های اداری با دیوارهای ضخیم داخلی همراه بود که فضا های اداری را تبدیل به اطاقهای محدود مینمود . کارمندان نیز در این اطاقها تقسیم شده و عملا ارتباط آنها بایکدیگر و در بخشهای مختلف از طریق ورود و خروج به اطاقهای دیگر صورت مپذیرفت . البته این شیوه ادامه یافت و امروز نیز از آن استفاده میگردد . اما قوانین خاصی نیز بر آن حاکم است . در این شیوه فضاهای اداری خصوصیات زیر به چشم میخورد :
الف – جدا بودن عمکردهای گوناگون از هم و آرامش بیشتر در فضای کار
ب – سختی و اتلاف و قت در ارتباطات بین اطاقهای کارمندان
ج - عدم نظارت بر کار افراد شاغل
د – عدم دسترسی به نور و هوای مطلوب ( با نزدیک و دور شدن از پنجره ها و یا دیوار های نور گیر شرایط محیط کار نیز متفاوت میگردد ) .
ه – سر در گمی ارباب رجوع در دسترسی به بخشهای مورد نیاز
و – اتلاف وقت اربا ب رجوع در دسترسی به نیتجه نهائی
همانطور که مشاهد ه میشود در چنین شرایط کار ی که مشکلات فراوانی از جهت کار کارمندان و مراجعه ارباب رجوع به چشم میخورد برای پرهیز بروز چنین شرایطی نحوه جدیدی از چیده مان پلان های ادار ی نیز مطرح گردید. در این روش یک سطح باز و آزاد ( مثل یک اطاق بزرگ ) در نظر گرفته میشود – سپس در این سطح ، چیده مان مبلمان اداری با تو جه به شرایط آسایش برای کارمندان انجام میپذیرد این شرایط کما بیش شامل مواردی از قبیل نور ، حرارت ، رطوبت و بطور کلی شرایط محیط کار میگردد . همچنین برای پرهیز از در هم آمیختن صداهای مختلفی که محیط کار ی وجود دار ند ( مثل صدای زنگ تلفن ، تایپ ..... ) اندازه های خاصی نیز از سوی متخصصین برای فاصله گذاری بین مبلمان اداری ارائه گشته است . این اندزه بطور معمو ل عبارت از 10 m2به ازای هر نفر میباشد . در روش جدید تقریبا ً تمام مواردی که بعنوان خصوصیات منفی در مورد پلان های بسته ارائه گردید به حسن تبدیل گشته است . نظارت به حد اعلای خود رسیده و سرعت عمل در تبادلات بین بخشهای مختلف نیز افزایش میابد . علاو ه بر آن نور و شرایط محیطی تقریبا ً در همه جا ثابت و یکسان است و به دلیل کوتاه بودن عناصر موجود در فضا مانعی در برابر گذر نور به عمق بیشتر ی از فضا وجود ندارد . شکل ( ....) نمایش معرفی از ساختمان Wiss Fabr & Domas است که در آن از پلان آزاد استفاده گردید . در این شکل به سختی حرکت ارباب رجوع از میان دیواره های فراوان برای رسیدن به مقصود خود حکایت دارد .
اما بدون تردید هنوز مشکلاتی در این نوع فضاهای باز اداری موجود است که لزوم احتیاط بیشتر در استفاده از آنها را یاد آوری مینماید . در این فضا ها هنوز شرایط ایجاد آسایش صوتی مورد بحثهای جدی قرار میگیرد . حتی با رعایت عدد ده متر مربع برای هر نفر نیز هنوز شرایط صوتی به دلیل آزاد بودن پلان ها و عدم وجود هر گونه جدا کننده بین بخشهای مختلف کاری مناسب نیز . نمونه بارز یک اختلالات صوتی را میتوان در ساختمان بیمه LLOYDS در لندن مشاهده کرد . در مرکز این ساختمان بزرگ VOID عظیمی و جود دارد که ابتدا و در طراحی بسیار خوشایند به نظر میرسید . اما پس از گذشت چندین سال از افتتاح ساختمان به تدریج اعتراضها نسبت به این شرایط بالا گرفت . مسئله از این قرار بود که هر گاه صدا زنگ تلفن یا یک مشاجره لفظی در طبقه هم کف رخ میداد که انعکاس تا طبقات بالا انتقال میافت و بطور کلی شرایط را در کلیه طبقاتی که به VOID مسلط بودند مختل مینمود . بدین ترتیب یکی از بنا های گرانقیمت و مشهور در استفاده از این روش اداری جدبد با مشکلات جدر رو برو گشت . بنا براین میتوان بخوبی دریافت که شرایط پلان های اداری جدید هنوز همه خصوصیات مطلوب را بدست نیاورده است .
معیار دیگری که در طراحی پلان اداری مد نظر بوده است ، جدا کردن خدمات از فضای کار وایجاد یک فضای خالص اداری است . این شیوه که در طراحی برخی پلانهای اداری رعایت میشود عمداً جهت حذف مراحمتهای فضایی و خالص کردن فضا ست . این خلوص امکان استفاده از انواع چیدمانها و نیز تغییراتی احتمالی در فضا را فراهم مینماید . در چنین شرایطی معمولاً فضاهای خدماتی بصورت پیش ساخته و در کارخانه های خدماتی روی اسکلتی که به اسکلت اصلی بنا متکی است قرار گرفته و سپس به بنا متصل میشوند . پس ازاتصال درزها عایف شده و فضای نصب شده بعنوان یک فضای کمکی و ارائه دهنده خدمات به فضای اصلی عمل مینماید .