ضخامت پوست در نواحی مختلف بدن از 5/1 تا 4 میلیمتر متغیر است. پوست بزرگترین اندام است؛ قادر به ترمیم خودش می باشد، و به گرما، نور و لامسه از طریق پایانههای اعصاب و عروق خونیای که در لایه داخلیاش قرار دارد، حساسیت نشان میدهد. ظاهر پوست بر اساس سلامت جسم و روح فرد متغیر است و میتواند بیانگر علایم بسیاری از بیماریها باشد.
رژیم غذایی و پوست
پژوهشها در مورد پوست نشان داده است که رژیم غذایی میتواند نقش عمدهای در حفظ سلامت پوست بازی کند. مواد خاصی در غذا وجود دارد که پوست را از تخریب اشعه خورشید محافظت میکند. تا جایی که حتی بیماری پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) با افزایش دریافت اسیدهای چرب ضروری بهتر میشود. کمبود بعضی از مواد مغذی میتواند باعث خشکی پوست و اختلال در بهبود زخمها شود. همچنین عدم تحمل غذایی ممکن است منجر به اگزما شود که در این حالت، غذایی که تحمل نمیشود باید از رژیم غذایی حذف شود.
روشهای مراقبت از پوست
پوست باید تمیز نگه داشته شود. پاک کردن منظم پوست باعث بهبود جریان خون میشود و مرطوب کردن آن به حفظ پوست در برابر آلودگی و دهیدراتاسیون (کم آبی) کمک میکند. مصرف کرمهای ضد آفتاب و پوشاندن پوست در برابر نور آفتاب خطر پیشرفت سرطان پوست را به ویژه در افرادی که پوست روشن دارند، کاهش میدهد.
غذاهای درمانگر
آواکادو: حاوی مواد مغذی است که به حفظ ساختار پوست و بهبود زخمها کمک میکند. همچنین برای درمان جوش غرور جوانی، آفتاب سوختگی و تب خال موثر است. مهمترین مواد مغذی آن ویتامین E و روغن حاوی اسیدهای چرب با یک باند دوگانه میباشد.
گوشت قرمز: حاوی مواد مغذی است که به کاهش التهاب کمک میکند و باعث بهبود زخمها میشود.
همچنین برای سوختگی و رنگ پریدگی پوست (ناشی از کم خونی) مفید میباشد. مهمترین مواد مغذی موجود در گوشت قرمز، پروتئین و آهن است.
تخم آفتابگردان: به بهبود پوستهایی که خشن، خشک و پوسته پوسته میشوند، کمک میکند و برای اگزما، پوست کم آب و زخمهای خشک مفید است. مهمترین مواد مغذی آن، اسیدهای چرب امگا 6 و ویتامین E و روی میباشد.
مرکبات ترش: در ترمیم بریدگیها، خراشیدگیها و حفظ ساختار کلاژن (پروتئین مسئول نرمی، صاف و هموار بودن پوست) مفید است و باعث بهبود پوست آسیب دیده، پوست فرو نشسته، چین و چروک شده و پیر میشود. مهمترین ماده مغذی مرکبات ویتامین C است
سیبزمینی شیرین: به بهبود زخمها و از بین رفتن جای زخم کمک میکند و پوست را در برابر آفتاب سوختگی حفظ میکند و برای درمان جوش غرور جوانی و بریدگی مفید است. مواد مغذی سیبزمینی شیرین بتاکاروتن، ویتامین C و E میباشد.
گوشت بوقلمون: حاوی اسیدهای آمینهای است که رشد ویروسها را کاهش میدهد. میزان حساسیتزایی خیلی پایین آن برای افرادی که رژیمهای غذایی انحصاری دارند، مفید است. این گوشت همچنین برای بهبود زخمها، سوختگی، تب خال و اگزما مفید است. مهمترین ماده مغذی آن انواع اسید آمینه ازجمله اسید آمینه لیزین است.
انواع ماهی: محتوی اسیدهای چربی هستند که التهاب را کاهش میدهند و خاصیت ضد آبی پوست را بهبود میبخشند. مصرف ماهی برای بعضی از انواع خشکی پوست، پسوریازیس و التهابها مفید است. مهمترین مواد مغذی آن اسیدهای چرب امگا 3 میباشد.
زغال اخته: غنی از آنتی اکسیدنهایی است که به تقویت مویرگهای خونی و فیبرهای کلاژن کمک میکند. این ماده برای پوست آفتاب سوخته و فرآیند پیری مفید است. مهمترین ماده مغذی زغال اخته آنتوسیانیدرین است.
غذاهای مفید دیگر
دانه کتان (بزرک): به حفظ رطوبت، هموار و نرم بودن پوست، و کاهش التهاب کمک میکند و برای بیماری پسوریازیس و خشکی پوست نیز مفید است. مهمترین مواد مغذی آن اسیدهای چرب امگا 3 و 6 و ویتامین E است.
هویج: باعث حفاظت در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید میشود و به محو شدن جای زخم کمک میکند و برای درمان جوش غرور جوانی، بریدگی، خراشیدگی و آسیبهای ناشی از خورشید مفید است. مهمترین ماده مغذی آن بتاکاروتن است.
جگر: محتوی مواد مغذیای است که به بهبود و نوسازی پوست کمک میکند و برای پسوریازیس، بهبود زخم و محو شدن جای جوش غرور جوانی مفید است، و مهمترین ماده مغذی آن ویتامین A است.
غذاهایی که مصرف آنها باید محدود شود
قهوه: کافئین موجود در قهوه مدر (ادرارآور) است. نوشیدن مقادیر زیاد قهوه به صورت منظم، باعث کمآبی میشود که تظاهرات آن روی پوست، به صورت خشکی و عدم انعطاف پذیری آن است
بدن سالم با تغذیه مناسب
هر کس که کار پرورش و آماده سازی بدن و یا شرکت برای کسب مهارتهای ورزشی را آغاز میکند، باید آگاهیهایی درباره غذا و نیز شیوه تولید کالری در بدن خویش داشته باشد. به طور کلی نقش تغذیه در بسیاری ورزشها قابل توجه است. به عنوان مثال 40 درصد دستاوردهای مهارتهای ورزشی نتیجه تغذیه درست و مناسب است.
اهمیت ارتباط تغذیه با ورزش فقط مربوط به ورزشکاران حرفهای نیست و هر کسی در هر سطحی که به ورزش میپردازد، باید اصول تغذیه را رعایت کند.
تغذیه ورزشکاران و افراد عادی خیلی با هم تفاوت ندارد ولی تغذیه عامل مهمی است که در کنار سلامت جسمی و روحی و آمادگی بدنی در موفقیت ورزشکار نقش تعیین کنندهای دارد.
در حقیقت اصول تغذیه یکسان است، ولی به دلیل فعالیت بدنی بیشتر، نیاز یک ورزشکار به مواد غذایی بیشتر از افراد عادی است.
برای تشخیص مقدار کالری مورد نیاز و در نتیجه رژیم غذایی مناسب عوامل مختلف نظیر سن، جنس، قد، وزن، توده عضلانی بدن، شرایط فیزیولوژیک و نیز نوع ورزش از لحاظ قدرتی یا استقامتی بودن موثر است.
انرژی مورد نیاز یک ورزشکار باید 50 درصد از کربوهیدراتهای پیچیده، 30-20 درصد از چربی، 15-10 درصد از پروتین و 10 درصد از قندهای ساده تامین میشود.
علم تغذیه ورزشی، به بررسی مواد غذایی و رابطه آن با ورزش میپردازد. در اینجا قصد نداریم به بررسی علمی و پیچیده مباحث این علم بپردازیم، زیرا این مبحث بسیار وسیع بوده و با علوم دیگری مانند فیزیولوژی، مورفولوژی، ژنتیک و بیوشیمی و غیره نیز در ارتباط تنگاتنگ است و قرار نیست این مباحث در این چکیده بررسی گردد، بلکه لازم است به مباحثی مثل هضم، جذب و متابولیسم پرداخته شود.
باید توجه داشت غذایی که میخوریم مستقیما در انجام وظایف و اعمال بدن شرکت ندارند و باید تحت تغییرات شیمیایی و فیزیکی قرار گیرند تا به مواد قابل استفاده بدن تبدیل شوند و به کل این تغییرات هضم غذا گفته میشود.
ورود مواد هضم شده از دیواره لوله گوارش به داخل خون را جذب غذا گفته میشود. هضم و جذب غذا توسط دستگاه گوارش صورت میگیرد.
متابولیسم: به کلیه واکنشهای شیمیایی درون بدن موجودات زنده از جمله انسان متابولیسم گفته میشود و شامل ساخته شدن مواد (آنابولیسم) و تجزیه مواد قبلی (کاتابولیسم) است.
شیمی غذا
اصولا مواد غذایی به سه طبقه اصلی تقسیم میشوند:
1. مواد غذایی اصلی
2. ویتامینها
3. مواد معدنی و املاح
مواد غذایی اصل شامل:
1. کربوهیدراتها (قندها)
2. لیپیدها (چربیها)
3. پروتینها
به طور کلی، انرژی مورد نیاز ورزشکار باید 50 درصد از کربوهیدارتهای پیچیده، 20 درصد تا 30 درصد از چربیها و 10 درصد تا 15 درصد از پروتینها و 10 درصد قندهای ساده تامین شود.
کربوهیدراتها
کربوهیدارتها موادی هستند که از کربن و هیدروژن و اکسیژن تشکیل شدهاند، مانند: قندهای ساده: گلوکز (قند انگور) و فروکتور (قند میوه)، دو قندیها: ساکارز (قند نیشکر) و لاکتوز (قند شیر) و مالاتوز (قند جو)، قندهای مرکب: قندهای مرکب گیاهی (نشاسته و سلولز) و قند مرکب جانوری (گلیکوژن) بدن برای بدست آوردن سریع انرژی به کربوهیدارتها متکی است، از آنجا که کربوهیدارتها به آسانی برای بدن انرژی آزاد مینمایند قسمت زیادی از بهترین سوخت برای ورزشکاران کربوهیدراتها محسوب میگردند و این ماده در مقایسه با چرب و پروتئین برای سوختن، اکسیژن کمتری نیاز دارند.
کربوهیدراتها به جز تامین انرژی هیچ نقش حیاتی ندارند ولی قابل تبدیل به چربی بوده و آنگاه در بدن ذخیره میشوند، در جگر به شکل گلیکوژن ذخیره میگردند و اثر تحریکی بر روی سیستم گوارش و سیستم عصبی و سیستم هورمونی دارند.
باید توجه داشت بدون آنها تداوم یک زندگی سالم امکان پذیر نمیباشد زیرا عملکرد سیستم عصبی تنها بر پایه انرژی حاصل از کربوهیدراتهاست.
چربیها
چربیها از نظر ترکیبی بسیار شبیه کربوهیدارتها هستند به جز این که نسبت اکسیژن و هیدروژن آنها متفاوت است یکی از وظایف چربیها تامین انرژی زیاد در بدن است که مقدار آن در حدود 5/2 برابر کربوهیدارتهاست.
در هنگام فعالیت ورزشی، چربیها را باید به عنوان منبع ثانویه انرژی برای ورزشکاران به حساب آورد. پس از اینکه ذخایر گلیکوژنی عضلات تمام شدند، چربیها آماده میشوند تا نقش خود را به عنوان یک منبع انرژی ایفا کنند در کل چربیها برای تداوم زندگی و سلامتی ضروری هستند، چربیها حاصل ویتامینهای K و E و D و A موسوم به ویتامینهای محلول در چربی هستند. در حقیقت بدون وجود چربیها، بدن شما نمیتواند ویتامین D را جذب کند و کلسیم را به استخوانها و دندانهایتان برساند. وجود چربیها برای تبدیل کاروتن به ویتامین A لازم است. آنها یک ذخیره بالقوه وسیع انرژی در ورزشکاران محسوب میشوند ولی نباید بیش از حد مصرف شوند به ویژه در افرادی که زندگی بدون تحرکی دارند این مسئله حائز اهمیت است.
چربیها باید 10 تا 15 درصد کل کالری مورد نیاز بدن را شامل شود که برای ورزشکاران هم با وجود جنب و جوش زیاد همین مقدار منظور گردیده است.
پروتئینها
پروتئینها موادی هستند شامل نیتروژن (N) کربن (C) و هیدروژن (H) و تنها منبع نیتروژن بدن محسوب میشوند. پروتئینها از ترکیب اسید آمینههای اختصاصی تشکیل شدهاند و بدن برای حفظ بقای خود به پروتئین احتیاج دارد. ورزشکاران نسبت به افراد عادی در دورههای تمرینی به پروتیئن بیشتری نیازمندند به طور متوسط افراد بزرگسال عادی به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن خود 8/0 گرم پروتئین باید مصرف کنند و ورزشکاران بزرگسال باید به ازای هر کیلوگرم وزن بدن خود 5/1 تا 2 گرم پروتیئن مصرف کنند. پروتئینها مسئول تامین 5 تا 15 درصد انرژی مورد نیاز برای ورزشهای استقامتی هستند.
یک رژیم غذایی فاقد پروتئین باعث میشود بدن از پروتئینهای موجود در سلولهایش استفاده نماید و اگر این وضعیت ادامه یابد نتیجه مرگ خواهد بود.
غذاهای غنی شده از پروتئین از دو منبع به دست میآیند:
1. منبع گیاهی مانند ذرت، سویا و به طور کلی خانواده حبوبات
2. منبع جانوری مانند انواع گوشت و تخم مرغ
ویتامینها: ویتامینها مواد ویژهای هستند که به اندازه کم برای رشد و نمو و نگهداری دستگاههای بدن هر فرد و برای کارکرد درست و طبیعی به آنها نیازمند است و فقدان آن سبب ناهنجاریها و بیماریهای ویژهای میگردد.
ویتامینها به طور کلی به دو گروه بزرگ تقسیم بندی میشوند:
1. ویتامینهای محلول در آب، مانند:
C و خانواده B و 1B و 2B و 6B و 12B و 15B
2. ویتامینهای محلول در چربی، مانند:A,E,D,K
ویتامینهای محلول در آب: خانواده B ویتامین B1 (تیامین): در مخمر، آجیل و سبوس گندم و برنج... وجود دارد و وظیفه آن آزاد سازی انرژی کربوهیدراتها و ارتقاء سلامت سیستم عصبی است.
ویتامینB2 (ریبوفلدوین): در مخمر، ماهی، سبزیجات، جگر، قلوه، و ... یافت میشود و وظیفه آن رشد گلبول قرمز و در جذب چربیها و کربوهیدارتها نقش دارد.
ویتامین B6 (پریدوکسین): در جگر، پنیر، تخم مرغ، مخمر، موز و آجیل وجود دارد و وظیفه آن رشد گلبولهای قرمز و جذب چربیها و کربوهیدارتها است.
ویتامین B12: در جگر، پنیر، مخمر، تخم مرغ و موز وجود دارد و وظیفه آن کمک به تاثیر هر نوع فعالیت سلولی عضلانی میباشد.
ویتامین B15 (پانگاه میکاسید): در مخمر و ماهی وجود دارد و وظیفه آن به تولید گلیکوژن کمک میکند و تولید اسید لاکتیک را کاهش میدهد و به متابولیسم چربی برای ایجاد انرژی کمک میکند.