مقدمه
تربیت بدنی دارای حیطه وسیعی می باشد که یکی ازحیطه های آن ، که درارتباط با مبتلایان به ضعفهای بدنی وعوارض جسمی وحرکتی می باشد، حرکات اصلاحی نام دارد.
باتوجه به گسترش زندگی شهر نشینی وصنعتی شدن جوامع بشری به همان نسبت نیزاز میزان وشدت حرکات بدنی کاسته شده است که درنهایت شاهد انواع عوارض واختلالات بخاطر فقر حرکتی می باشیم .
کودکان ونوجوانان به علت عدم برخورداری از شرایط مناسب بهداشتی ، زیستی ،تغذیه ا ی وجوی و …. درطول دوران رشد خود دچارضعفهای عضلانی واستخوانی می شوند که دراثر کم تحرکی وبی توجهی به رشد می باشد وبدین ترتیب سلامت جسمی وروحی آنها دچار اختلال می گردد که بارعایت اصول علمی وانجام تمرینات مناسب می توان ازبروز عوارض واختلالات مختلف پیشگیری نمود.
کاربرد حرکات اصلاحی ( که به تمرین های خاص ، اصلاح ، تفسیر، کاربرد یا تفسیر ساختمان تأکید دارد ) برای تمامی اقشار جامعه می باشد . یعنی تمامی گروههای مختلف درسطح جامعه ازنظر مشاغل وحرفه های مختلف وسنین متفاوت را دربرمی گیرد واین وسعت کاربرد حرکات اصلاحی درجامعه نشانگر توانمندی رشته تربیت بدنی می باشد.
توصیف وضع موجود
توصیف وضع موجود این پژوهش درمورد عارضه پشت گرد یا کیفوزیس است که وضع موجود مطلوب نیست . نام دیگر این عارضه گوژپشتی است .
دراین عارضه سر شخص تمایل به جلودارد. انحنای کمری صاف شده وبرانحنای پشتی افزوده شده است . مجموعه این عوامل باعث اختلال دروضعیت تنفس راحت وطبیعی فرد شده است .
عضلات بخش خلفی پشت کشیده شده که باعث افزایش انحنای ستون مهره های پشت می شود. اگر خط مستقیمی از نرمی لاله گوش فرد به وسط شانه او رسم کنیم واین خط راتا پایین ادامه بدهیم بدن او را به دو قسمت کرده ایم (مساوی ) درفردی که این عارضه را دارد قسمت پشتی اوبیشتر از قسمت جلو سینه اوست .( دوقسمت جلویی وعقبی ).
شانه های فرد جلوآمده وقفسه سینه اوصاف شده است وکتف ها از یکدیگر دور شده ووجود یک حالت قوز درپشت دیده می شود.
( خط مستقیمی که از لاله گوش فرد به پایین کشیده می شود خط شاقولی نامیده می شود) .
شواهد (1)
فرد (دانش آموز ) مذکور مبتلا به ضعفهای بدنی وعوارض جسمی حرکتی بود . اونمی توانست با دیگر دانش آموزان بازی وفعالیت نماید وبا آنها هماهنگ باشد. درحرکاتی چون راه رفتن، پریدن، دویدن، جهیدن، پرتاب کردن، توپ گرفتن، بازی های گروهی، بازی های امدادی و بازی های مهارتی مشکل داشت ونمی توانست آنها را خوب انجام دهد. نمی توانست بطور مستقل وآزاد اقدام به اجرای آنها نماید . شکل ظاهرش یک وضعیت عدم تعادل وعدم قرارگیری مناسب دریک راستای بخش های مختلف را نشان می داد . ایستادنش غلط بود وباعث می شد وزن بدنش بطور نامناسب توزیع شود وتعادلش مختل شده وباعث ناپایداری گردد .خیلی زود خسته می شد واظهار ناراحتی وخستگی می کرد. او از تیپ بدنی اکتومورف برخوردار بود ودارای پشتی خمیده بود . اتخاذ این وضعیت غلط عادت اوشده بودومثل افراد فرسوده وخمیده شده بود. ازدردی در ناحیه گردن وپشتی خود شکایت می کرد وظاهری ناخوشایند ونازیبا داشت . قدش کوتاهتر شده بود وروی مهره های پشتی خود فشار بیش از حدی را حس می کرد. متوجه شدم او از لحاظ بینایی مشکل دارد وهمین امر باعث شده بود هنگامی که روی میز می نشیند به جلو خم شود وسر خود را به میز نزدیک نماید وبه بالاتنه خود وضعیت بد وناجور بدهد . علاوه بر اینها او به علت ضعف بدنی خود نمی توانست با دیگران بازی وفعالیت نماید وبه تدریج دچار عقده وناراحتی های روانی شده بود واز فعالیت وبازی کناره گیری می کرد. به گوشه گیری وانزوا طلبی روی آورده وبرای مدرسه ووالدین مشکلاتی ایجاد کرده بود….
تجزیه وتحلیل داده ها
کودکان ونوجوانان از شرایط مناسب بهداشتی ، زیستی وتغذیه ا ی وجوی و… درطول دوران رشد خود برخوردار باشند که دچار ضعفهای عضلانی واستخوانی نشوند .تحرک داشته باشند وبه رشد خود توجه داشته باشند . اصول علمی سلامت جسمی وروحی خود را رعایت کنند. تمرینات اصلاحی مناسب باسن وقد ووزن خود انجام دهند . از فعالیت وبازی کناره گیری نکنند تا به گوشه گیری وانزوا طلبی عادت ننمایند.
دانش آموزان از تمرینات حرکات اصلاحی شناخت کافی داشته باشند واز نحوه اجرا ی آن مطلع باشند ودرست بودن آنها را تشخیص دهند . عادات غلط نگهداری بدن خود را اصلاح کنند .خود را در معرض تحریکات رشدی مثل نور، آب وهوا، تغذیه، لباس راحت، استراحت وخواب مفید قرار دهند. نحوه فعالیت جسمانی خود را صحیح کنند. والدین در مراحل رشد بدن، به خصوص در سنین 5 ، 7 ،10، 13 سالگی به ضخم های جسمانی وارگانی فرزندان توجه کنند و از حرکات اصلاحی مفید جهت اصلاح آنها استفاده نمایند. به وضعیت بدنی خود شکل بدهند که شامل حداقل میزان کشش و فشار و حداکثر کارائی در هنگام استفاده از بدن باشد. از میزو صندلی مناسب استفاده نمایند که شرایط استاندارد داشته باشد. ارتفاع پشتی صندلی از زاویه تحتانی کتف بیشتر باشد. پشتی صندلی با نشیمنگاه آن زاویه 95 تا 110 درجه داشته باشد. طول نشیمنگاه صندلی مقداری کمتر از طول استخوان ران باشد تا به مفصل زانو فشار نیاورد. میز حداقل نصف قد فرد ارتفاع داشته باشد. سطح صورت با میز منطبق و مماس نباشد.
از خستگی های مفرط دوری نمایید. (بدنی که خسته است انرژی لازم را برای ماندن به حالت تناسب صحیح ندارد و هر اندازه زمان خستگی طولانی تر باشد خمیدگی پشت به صورت عادت در خواهد آمد).
هر ناهنجاری و عارضه بدنی، حرکات اصلاحی مخصوص به خود دارد که باید به این مهم بی نهایت توجه نمود.
فرضیه سازی – راه حل های اجرایی
راه حل های مختلفی جهت بررسی وضعیت بدن وجود دارد که با توجه به امکانات در دسترس می توان یکی از آنها را انتخاب نمود و سپس اقدامات اجرایی در مورد ارزیابی وضعیت بدن افراد انجام داد.این راه حل ها عبارتند از :
1- آزمون استاتیک با استفاده از خط شاقولی که وضعیت بدنی فرد از نمای طرفی، قدامی و خلفی مورد بررسی قرار می گیرد.
2- آزمون استاتیک با استفاده از صفحه شطرنجی می باشد که با دقت بیشتری از نماهای مختلف وضعیت بدن مورد ارزیابی قرار می گیرد و با استفاده از اسپینوگراف و کاتمورماتورکه شکلی از انحناهای ستون فقرات را برای ما ارائه می دهد.
3- آزمون عملکردی: با تشخیص وجود اختلالات در انجام هر مهارتی معلم اقدامات اصلاحی و درمانی را جزو برنامه دانش آموز قرار می دهد.
4- آزمون غربالی: انجام یک ارزیابی ذهنی است.
5- آزمون ایستادن کنار دیوار: پاشنه پاها، باسن و ناحیه کتف با دیوار در تماس است و سر اندکی از دیوار فاصله دارد. اگر شخصی دچار خمیدگی در ناحیه ستون فقرات پشت گردد (کیفوزیس) باشد این قوس یا خمیدگی در ناحیه پشت مانع از رسیدن سر به کف دستی که بین سر و دیوار قرار گرفته و دیوار می شود و از این طریق می توان عوارض و انحرافات آن تشخیص داد و درمان کرد.
6- تست ماتیوس: ارزیابی وضعیت قدرت عضلات است. از دانش آموز می خواهیم به مدت 30 ثانیه در حالت ایستاده و دست ها را به جلو بدن در امتداد شانه ها قرار دهد و بدن خود را به طور قائم و صاف نگه دارد.
7- ارزشیابی موشکافانه و دقیق وضعیت بدن: با استفاده از وسیله های اندازه گیری دقیق و کمی مانند زاویه سنج ها، فتوگراف، اشعه X و تست های تشخیص قدرت و انعطاف پذیری.
اقدام یا عمل (1)
صفحه شطرنجی یا صفحه وضعیت بدن: (آزمون استاتیک صفحه شطرنجی)
صفحه وضعیت بدن از یک چهارچوب مستطیلی شکل به ابعاد یک متر در دو متر ساخته شده که دارای دو پایه صاف و کشیده و موازی یکدیگر می باشد که باید با استفاده از نوارهایی مثل سیم، نخ و … داخل چهارچوب را با فاصله های 5 سانتی متر تقسیم بندی کرد و به صورت شطرنجی درآورد.
خط عمودی در صفحه شطرنجی باید با خط ثقل مرکزی موازی باشد و خطوط افقی با خط ثقل باید زاویه قائمه بسازد. خط مرکزی عمودی (ثقل مرکزی) با رنگ غیر از رنگ دیگر رشته ها می باشد نیاز به یک مکانی می باشد که صفحه شطرنجی با دیوار 1 تا 2 متر فاصله داشته باشد تا دانش آموز براحتی در پشت و مرکز صفحه شطرنجی و خط ثقل قرار گیرد.
در موقع انجام آزمایشات وضعیت بدن ، دانش آموز باید لباس خیلی کمی (در صورت امکان با شرط) داشته باشد. هیچ یک از کفش ها نباید ساق دار بوده و دارای پاشنه باشد. (در صورت امکان بدون کفش باشد). هنگامی که دانش آموز در پشت صفحه شطرنجی قرار می گیرد و آزمایشگر قصد بررسی از نمای قدامی (جلویی) دارد باید خط مرکزی درست از وسط دو قوزک داخلی مچ پاها بگذرد و به طور کلی از نمای جانبی یا قدامی و خلفی باید ارزیابی وضعیت در ارتباط با خط مرکزی صفحه شطرنجی باشد.
نمایشگر در حدود 4 تا 5 متر از صفحه شطرنجی فاصله می گیرد. او باید درست در روبروی خط مرکزی صفحه شطرنجی قرار گیرد، به گونه ا ی که از طریق خط شاقولی و خط مرکزی صفحه شطرنجی بتواند علائم موجود را بررسی و شناسایی کند و این نقاط باید با آزمایشگر در یک راستا باشد (قرار گیرد).
دانش آموز باید در پشت صفحه شطرنجی ثابت و بدون حرکت قرار گیرد. می توان نتایج بدست آمده را برروی شکل، برگهای آزمایش یا فرم هایی از قبل تعیین شده ثبت نمود. در موارد ضروری می توان مطالبی را که در چارت آزمایش نیامده یا اطلاعات ویژه را یادداشت نمود.
نتایج آزمایشات را می توان برای دفعات متعدد ثبت کرد. تا میزان تغییرات وضعیت بدن شناخته شود. حالا اقدام (2) و نرمش های اصلاحی زیر انجام شود.
اقدام (2)
چند نمونه نرمش های اصلاحی برای درمان مبتلا به پشت گرد:
1- زانو بزنید. کف دستها را در جلوی بدن روی زمین قرار دهید. بدون آنکه زانو از زمین جدا شود قسمت بالاتنه و دستها را به سمت بالا حرکت دهید دوباره به حالت اول برگردید و این حرکت را دوباره انجام دهید، مطابق شکل:
2- مطابق شکل به شکم بخوابید و سر و سینه خود را از روی زمین بلند کنید و به حالت اول برگردید.
3- مطابق شکل حرکت اصلاحی را از شماره (1) به (2) انجام دهید.