دانلود مقاله اقتصاد و جامعه

مفاهیم اساسی جامعه شناسی

جامعه شناسی و کنش اجتماعی

جامعه شناسی علمی است که برای یافتن تعبیری علی از ماهیت و اثار ان کنش اجتماعی را درک تفسیری می کند0 در اینجا مقصود از کنش ان رفتار انسانی است که دارای معانی ذهنی خاصی باشد0 چنین کنشی یا برونی است یا کاملا درونی0 کنش ممکن است شرکت فعال در موقعیتی بخصوص یا خودداری عمدی از چنین مشارکتی یا پذیرش منفعلانه ی ان باشد0 منتها یک کنش زمانی اجتماعی است که شخص عامل رفتار دیگران را نیز در معانی ذهنی خویش منظور کند و رفتار خویش را با توجه به ان جهت دهد0

الف- مبانی روشی در جامعه شناسی

معنا sinn= meaning  بر دو نوع است=

الف= معنایی که به شخص یا مجموعه ای از اشخاص اطلاق می شود0

ب= ان نوعی که در مورد شخص یا اشخاصی فرضی و برای نوع خاصی از کنش به کار می رود0

نوع دوم که نظری است نوع خالص نام دارد0 در انواع خالص به هیچ وجه صحت عینی یا حقانیت متافیزیکی مطرح نیست0 مبنای تمایز بین علوم تجربی کنشها مثل جامعه شناسی و تاریخ و دانش های جزمی چون حقوق- منطق- اخلاق و زیبایی شناسی که به دنبال قطعیت بخشیدن به مفاهیم حقیقی  و معتبر  برای موضوع تحقیقشان هستند همین انواع خالص است0

البته به سادگی نمی توان از لحاظ تجربی یک کنش معنی دار را از یک رفتار واکنشی صرف که هیچ گونه معنایی انتزاعی در ان دخیل نباشد مجزا کرد0 بخش عمده ای از رفتار مورد نظر جامعه شناسی خصوصا رفتار صرف سنتی در مرز میان این دو قرار می گیرد0 در بسیاری از فرایند های فیزیکی- روانی اثری از کنش معنی دار یعنی کنشی که از نظر ذهنی قابل درک باشد یافت نمی شود0 در دیگر موارد نیز این گونه فرایند ها فقط برای روان شناسان متبحر قابل درک است0 همچنین بسیاری از تجربیات عرفانی نیز که از طریق کلمات قابل انتقال نیستند به سختی برای کسی که در معرض چنین تجربه ای قرار نمی گیرد قابل درک هستند0 در عین حال این بدان معنا نیست که هر کس برای درک هر کنشی خود مجبور به انجام کنشی شبیه به ان باشد0

هر تفسیری و به طور کلی هر علمی خواستار قطعیت و دقت است0 قطعیت درک می تواند مبتنی بر تعقل منطقی یا ریاضی یکدلی عاطفی یا پذیرش هنری باشد0 در تفسیر یک کنش وضوح عقلایی زمانی حاصل می شود که شناخت کامل و دقیقی از مبانی معنایی کنش انجام شده وجود داشته باشد اما دقت و قطعیت حاصل از درک همدلانه زمانی میسر است که زمینه ی احساسی- عاطفی کنش در دسترس باشد0 بالاترین درجه ی درک عقلایی زمانی حاصل می شود که مفاهیم مورد نظر مفاهیم منطقی  یا ریاضی باشند یهنی مفاهیمی که فهم معنای انها بی واسطه و بی ابهام ممکن است0

لازم است که در کلیه علوم مربوط به کنش انسانی فرایند ها و پدیده ها یی که کاملا فاقد مفهوم ذهنی اند نیز در نظر گرفته شوند مثلا به شکل محرک نتیجه مشوق یا مانع 0 فقدان مفهوم ذهنی به معنی غیر بشری یا بدون حیات بودن نیست0 هر مصنوعی مثلا یک ماشین تنها از طریق ان مفهومی که در ایجاد و کاربرد ان نهفته یعنی مفهومی که از رابطه ی کنش با مقاصد بسیار مختلف ناشی می شود قابل شناخت است0 بدون مراجعه به چنین  مفهومی  این ماشین کاملا غیر قابل درک باقی می ماند0 پس انچه در مورد این ماشین قابل درک و شناخت است رابطه ی ان با کنش انسانی ایت خواه به عنوان وسیله و خواه به عنوان هدف0 این همان رابطه ای است که شخص یا اشخاص کنشگر از ان کاملا اگاهند و کنششان در ان راستا قرار دارد و تنها بر اساس همین مقولات است که چنین اشیائی قابل شناختند0

ادراک بر دو نوع است=

الف= ادراک از طریق مشاهده ی مستقیم مفهوم ذهنی یک کنش به خصوص از جمله بیان شفاهی0 ما با مشاهده ی مستقیم به طوری که گفته شد معنی گزاره ی 28 ضربدر 2 برابر است با 4 را با خواندن یا شنیدن ان می فهمیم0 این یک نونه از درک عقلایی مستقیم ایده هاست0 ما همچنین حالت عصبانیت را از طریق نمودهای فیزیکی ان مثل حالات صورت- فریاد یا حرکات غیر عقلایی درک می کنیم0 این نمونه ای است از درک غیر عقلایی0

ب= ادراک ممکن است از نوع دیگری یعنی ادراک تبیینی باشد0 بنابراین وقتی کسی می نویسد یا می گوید دو ضرب در دو می شود چهار معنایی را که به این اصل داده است با توجه به انگیزه ای که او را به انجام این کار در این لحظه ی به خصوص و در این شرایط خاص واداشته است درک می کنیم0 این ادراک در صورتی به دست می اید که بدانیم او مشغول تنظیم دفتر حسابداری کل یا تشریح یک موضوع علمی یا کار دیگری است که این محاسبه بخش مهمی از ان است0 این را درک عقلایی انگیزه می نامیم0

در تمام این موارد ادراک شامل فهم تفسیری معنای موجود در یکی از چهار چوبهای زیر است=

الف= معنای مورد نظر برای موارد منفرد ماموس مثل روش تاریخی

ب= میانگین یا تقریبی از معنای مورد نظر مثل پدیده های جامعه شناختی توده وار

ج= معانی ای که با نوع خالص یک پدیده ی عادی که به طریق علمی شکل یافته متناسب باشند مفاهیم و قوانین نظریه ی اقتصاد محض که از نوع انتزاعی است0 این مفاهیم و قوانین بیانگر روندی هستند که کنش معنی دار انسانی طی می کند البته این در صورتی است که کنش انسان عقلایی و بدون اشتباه یا خالی از احساسات بوده دارای هدفی مشخص یعنی به حداکثر رساندن امتیاز اقتصادی باشد این روند را صرفا کنشهای غیر معمولی طی می نماید0 مثلا در بازار بورس اما حتی در انجا هم فقط به طور تقریبی می توان به نوع ایدئال دست یافت0

انگیزه ترکیبی است از معانی ذهنی که از نظر کنشگر و مشاهده گر مبنایی کافی برای کنش مورد نظر باشد0 ما فقط زمانی مقوله ی کفایت معنایی را در تفسیر ذهنی رفتار منسجم به کار می گیریم که طبق شیوه های عادت شده ی تفکر و احساسمان بفهمیم که اجزا تشکیل دهنده ی رفتار با توجه به رابطه ی متقابلشان با یکدیگر ترکیب معنایی بارزی typical را که معمولا صحیح می نامیم تشکیل می دهند0

فرایند ها و قانون مندیها یی که از دید جامعه شناسی تفهیمی verstehende  soziologie

به علت قابل درک نبودنشان پدیده یا قانون جامعه شناختی محسوب نشده اند نباید ضرورتا کم اهمیت تلقی گردند0

کنش به عنوان یک جهت گیری رفتاری قابل درک ذهنی فقط رفتار یک یا چند انسان تلقی می شود0 برای دیگر انواع شناخت ممکن است مفید یا ضروری باشد که مثلا فرد را به عنوان مجموعه ای از سلولها یا ترکیبی از واکنشها ی زیستی- شیمیایی در نظر گرفت یا اینکه زندگی روانی او را متشکل از عناصر مختلف با هر تعریفی دانست0

برخی از اصول جامعه شناسی تفهیمی را معمولا قوانین می نامند مثلا قانون گرشام0 این قوانین عبارتند از= احتمالات بارزی که به تایید مشاهده رسیده اند و به این نتیجه ختم شده اند که تحت شرایط خاصی کنش اجتماعی مورد انتظاری که با توجه به انگیزه ها و نیات ذهنی بارز قابل درک بروز خواهد کرد0

این فرض بدیهی انگاشته شده است که علم جامعه شناسی به طور مداوم در پی تدوین و تنظیم مفاهیم نوعی و قواعد عام رخدادهاست0 این ویژگی جامعه شناسی را از تاریخ مجزا می کند زیرا تاریخ در پی تحلیل علی و تبین کنشها ی فردی ساختار ها و افرادی است که از اهمیت فرهنگی برخوردار هستند0 عینیتهایی که مبنای مفاهیم جامعه شناختی هستند تا حد زیادی گرچه نه منحصرا شامل همان پویشهای کنش ملموسی هستند که مورد نظر مورخان است0

ب- مفهوم کنش اجتماعی

کنش اجتماعی که شامل فعالیت و پذیرش منفعل نیز هست می تواند معطوف به رفتار گذشته- حال و اینده ی دیگران باشد0 مثلا انگیزه ی یک کنش اجتماعی می تواند انتقام از حملات قبلی  دفاع درحال حاضر یا اقدامی جهت دفاع در اینده باشد0 منظور از دیگران می تواند دیگر افراد یا اشنایان باشد و یا به نظر فرد این گونه بیاید یا اینکه جمعی نا مشخص و یا جمعی از افراد کاملا غریبه باشد0

بنابر تعبیر ارائه شده در این مبحث هر کنشی ضرورتا اجتماعی نیست حتی اگر کنش اشکار باشد0 کنش اشکارا اگر صرفا در ارتباط با رفتار غیر جاندار ران باشد اجتماعی نیست0 نگرشهای ذهنی فقط تا انجایی کنش اجتماعی را می سازند که متوجه رفتار دیگران باشند0 برای مثال اگر رفتار مذهبی صرفا مربوط به تامل یا عبادت در انزوا باشد کنش اجتماعی نیست0 فعالیت اقتصادی یک فرد فقط زمانی اجتماعی است که رفتار شخص ثالثی را هم منظور کرده باشد0 بنابراین به طور کلی زمانی چنین کنشی از نظر صوری اجتماعی است که کنترل فرد بر کالاهای اقتصادی مورد احترام و قبول دیگران باشد0 در واقع زمانی یک کنش اجتماعی است که مثلا هر شخصی در ارتباط با مصرف خود خواسته های اتی دیگران را در نظر بگیرد و ان را عاملی در نحوه ی پس انداز و ذخیره ی خویش به حساب اورد0 یا همچنین یک تولید کننده قطعا خواسته های اتی دیگران را مد نظر دارد0