کلیات پرورش گاو تاریخچه بشر اولیه که سالیان درازی را بصورت بدوی از میوه درختان و شکار حیوانات امرار معاش مینمود رفته رفته در صدد برآمد برای مواقعی که دسترسی به شکار نداشت حیواناتی را که مفید تر و مطیع تر تشخیص داده بود بتدریج رام و اهلی سازد .
کم کم در اثر تماس مداومی که بدین طریق با گاو ،بز و میش کوهی حاصل کرد علاوه بر فوائد گوشت از مزایای شیر هم برخوردار شد و پس از قرون متمادی هنگامیکه شهرنشین شد در گوشه خانه و کاشانه ای که برای خود میساخت جای مخصوصی هم برای نگاهداری گاو ترتیب داد .
بعقیده مارشاک اهلی کردن حیوانات 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح ابتدا در خاورمیانه انجام شده است .
پرورش گاو در اعصار جدیدتر چنانچه از روی نقوش و کتب یونانی ،مصری و چینی و ایرانی مشهود میباشد از اهمیت ویژه ای برخوردار شده بود چنانچه در قرون وسطی و دوره رنسانس در کشورهای اروپائی بعلت پیشرفت علم از یکطرف و استعداد زمین و شرایط مساعد جوی مراحل اول اصلاح نژاد گاوها متداول شده و تکثیر یافت ولی چون سیل بنیان کن بیماریها بخصوص طاعون گاوی که همواره از کشورهای آفریقائی یا مرکز آسیا سرچشمه میگرفت تلفات و خسارات زیادی به گاوداریهای اروپائی وارد میکرد لذا دانشمندان درصدد برآمدند مانند مسائل پزشکی برای جلوگیری از بیماریهای دام نیز دانشکده هائی تاسیس کنند .
از اینرو فرانسویان در 210سال قبل اولین دانشکده را در لیون افتتاح کرده و کم کم دانشجویانی از سایر کشورها باین دانشکده اعزام شده و در مراجعت به تاسیس دانشکده های دامپزشکی متعدد در کشورهای خود همت گماشتند .
نژادهای معروف گاو : اهمیت پرورش نژادهای ممتاز گاو از نظر افزایش شیر و گوشت از دیرزمانی مورد توجه بشر قرار داشته است .
تا آنجا که در تواریخ منقول است بعد از میلاد مسیح ایتالیائیها ضمن تبادل تجارت با چین و رونق کشتیرانی تعدادی گاو گوشتی عظیم الجثه از چین وارد کرده و در ایتالیا بنام ChIANINA پرورش داده اند .
در اثر جنگهای صلیبی نیز نقل و انتقالات دیگری بین کشورهای داخلی اروپائی بعمل آمده است .
پس از کشف امریکا و استرالیا صادرات گاو از اروپا از یکطرف و از هندوستان و افریقا از طرف دیگر در آمریکا و استرالیا توسعه یافته و مطالعات دانشمندان در باره نژادهای گوشتی و شیری و آمیخته گری آنها وارد مراحل نوینی گردید.
شرایط تاسیس گاو داری : بمنظور ایجاد نظم و هماهنگی بین واحدهای و جلوگیری از تراکم که باعث انتشار عوامل بیماریها میشود از طرف وزارت کشاورزی در تهران و شهرستانهای بزرگ با تهیه فرمهای مخصوص درخواست صدور پروانه نمایند .
در این ضوابط ساختن اصطبل ،بهاربند ،شیردوشی و خانه های کارگری با رعایت اصول فنی تهیه شده است .
اینک نکاتی که دامپروران در تاسیس واحد گاوداری باید رعایت کنند برای مزید اطلاع درج میگردد .
1-رعایت فاصله – حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با مجتمع یا قریه روستائی 200 متر 2-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با شهرکها و شهرها و فاصله دو دامپروری یک کیلومتر 3-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با اتوبان و جاده اصلی 150 متر .
4-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با کارخانجات صنعتی و غذائی 500متر 5-حداقل فاصله تاسیسات دامداری جدید با مرز انتهائی زمین های فرودگاه یک کیلومتر .
نکات بهداشتی : 1- حتی المقدور دامداری در سمتی نباشد که باد فضولات گاوداری را به خانه های روستائی و شهرکها انتقال دهد .
2- از تجمع انواع دامهای دیگر در گاوداری باید خودداری شود.
3- دامداریها باید مجهز به لوازم سم پاشی و ضد عفونی و وسائل ایمنی کامل و وسائل آتش نشانی باشند .
4- ساختن حوضچه ضدعفونی در جلو درب ورودی و مدخل اصطبلها ضروری است .
5- محل مناسب برای جمع آوری و انباشته کردن کود تهیه شود و حتی المقدور زودتر بخارج حمل شود .
6- نصب کوره لاشه سوز در امکانی که حفر چاه برای فضولات امکان ندارد ضروری است .
7- انداختن لاشه و سایر فضولات در کنار جاده ها اکیداً ممنوع است .
8- فاضل آب دامداریها بهتر است ضد عفونی شده و بزمین زراعتی از زیر زمین منتقل شود .
9-از ایاب و ذهاب اشخاص متفرقه جلوگیری شود .
10- کارگران دامداری باید گواهی بهداشتی داشته باشند .
11- محل تلف شدن باید فوراً ضد عفونی و لاشه در چاه یا کروه لاشه سوز انداخته شود .
12-ساختن محل کوچک جداگانه ای بنام بیمارستان در گاوداریهای بزرگ ضروری است .
بهداشت جایگاه دام : گاوداری از مشاغلی است که رو به صنعتی شدن نهاده است در واقع در مسیر روی به یک صنعت مدرنی تبدیل شده است که به تأمین پروتئین و انرژی مورد نیاز بشرنقش عمده ای در خانوار ایفا می نماید.
شیر به عنوان مایع گرانبها و ارزشمند از بدو تولد بشر ذائقه او را شیرین نموده است و با تأمین پروتئین ویتامینه D نقش مهمی در سلامت و رشد و توسعه ابناء بشر داشته است .
گوشت قرمز به عنوان یک ماده پروتئینی ارزشمند بخش زیادی از نیاز پروتئین بشر را که از سوی غلات تأمین نمی شود را برای او به ارمغان آورده است .
پیش نیاز مواد سازنده و موثر خونرسانی و انتقال اکسیژن در بافتها در منابع لبنی و سر بسته به دام و ضروریات می شود .
ضد عفونی در درب ورودی یکی از عوامل مهم در جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا و عفونت زا در داخل گاوداری می باشد .
میکروبها ممکن است از طریق کفشها ،لاستیکها ،وسایل نقلیه به داخل گاوداری منتقل شود .
جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا یکی از اولویت های بهداشتی در هر روز گاوداری می باشد.
در گاوداری مورد بحث هر 2 هفته یکبار بر ماده ضد عفونی کننده بعد از تخلیه مایع قبلی در صورت گل و لای شدن آن به مقدار توصیه شده ریخته می شود و تمام افرادی که وارد گاوداری می شوند باید با استفاده از ضد عفونی کننده های درب ورودی ضدعفونی می شوند .
پرورش گاو های خشک : گاو های خشک با توجه به سنگین بودن از گاوهای دیگر جدا شده و جداگانه نگهداری می شوند.
گاوهای خشک در 2 ماه مانده به زایمان تغذیه خاصی داشتند ولی در گاوداری مورد اشاره تغذیه ویژه ای صورت نمی پذیرفت .
صرفاً مصرف کنسانتره کاهش یافته و در دو هفته مانده به زایمان نیز از تغذیه ویژه استفاده نمی شد.
پرورش تلقیح مصنوعی : تلقیح مصنوعی و دور به منظور افزایش توان ژنتیکی نتاج حاصل از گله توسط برادر کرامندلی صورت پذیرفته و از اسپرمهای متنوعی از خانواده های مختلف در تلقیح استفاده می شد .
انواع مواد خوراکی مورد استفاده در گله داری : انواع علوفه : کاه گندم ، سیلوی ترتیکاله ، یونجه ،باقیمانده کارخانجات رب سازی واکسیناسیون : در گاوداری آقای قره چماقلو مبارزه و پیشگیری از بیماریها توسط اکیپ دامپزشکی به صورت مرتب انجام می شود گوساله در سن 3 ماهگی بر علیه بیماری بروسلوز واکسینه می شوند در اوایل بهار بر علیه تریلیوز انجام می گردد .
واکسیناسیون بر علیه شاربن ،بروسلوز و تیلریوز، و تب برفکی انجام می گردد .
مقید کردن دام : در بسیاری مواقع برای انجام امور مختلف درمانگاهی نظیر :معاینه ،تزریقات ،نمونه بردای ، وصل سرم های تزریقی و … لازم است حیوان را به روشی صحیح مهار کرد .
انتخاب روش صحیح مقید کردن نه تنها عامل را از آسیب احتمالی مصون می دارد ،بلکه دام را نیز در شرایط مناسب نگه خواهد داشت .به طور کلی دو روش اساسی برای مقید کردن دام ها وجود دارد که عبارتند از : 1- روشهای مکانیکی 2- روش های شیمیایی روش مکانیکی : در این روش به کمک وسایل وابزارهایی خاص همچون :دماغ گیر ،تراوا ( مکانی برای ورود دام و محدود کردن آن به کمک میله ها و یا لوله های فلزی )، حلقه بینی ،طناب و … صورت می پذیرد .
با استفاده از این روش ،قدرت تهاجم و یا ضربه زدن احتمالی حیوان کاملاً کاهش یافته و کنترل می شود روشهای شیمیایی : استفاده از روشهای مکانیکی برای بسیاری از گاوهای شرور و عصبی چندان مؤثرنبوده و امکان ضربه و آسیب احتمالی به فرد عامل و حیوان وجود دارد .
لذا با کمک داروهای آرام بخش مانند رامپون و یا آسه پرومازین می توان این نوع حیوانات را کاملا کنترل کرد.
مواد مورد استفاده برای بستر ،عبارتند اند از : کاه گندم ،کاه جو ،ساقه ی ذرت ،تراشه چوب و خاک اره .
مقدار روزانه مصرف بستر بستگی زیادی به فصل ،نوع دام و جایگاه آن دارد .
بهای این مواد ، متفاوت بوده و به وضعیت آن ها در بازار بستگی دارد .
مقدار بستر در جایگاه با توجه به نوع دام ،فصول مختلف سال و نیز نوع ساختمان جایگاه متفاوت است .
مثلاً مصرف بستر در جایگاه بسته ،کمتر از جایگاه باز است کاه گندم ،کاه جو ،ساقه ی ذرت ،تراشه چوب و خاک اره .
مثلاً مصرف بستر در جایگاه بسته ،کمتر از جایگاه باز است مازاد کارخانه های چوب بری و نجاری مانند خاک اره و تراشه ی چوب کارگاهی ،بسیار کند می پوسد و به همین دلیل ،استفاده دوباره آنها ،برای تهیه کودخالی از اشکال نیست .
در هر حال ،پدیده پوسیدن این مواد را می توان با افزودن کودهای دارای ازت ،تسریع کرد .
کاه در مقایسه با کلش ،دارای خاصیت بیشتری بوده و حدود 25 درصد خاصیت جذب آب بیشتری دارد .
برای تهیه بستر گاو ،از کلش بیشتر استفاده می شود ،چون مواد نرم تر از زیر بدن حیوان خارج شده و به اطراف پراکنده می شود.
جدول زیر میزان بستر مورد نیاز دام های مختلف را نشان می دهد : حداقل مقدار بستر (کلش گندم ) مورد نیاز دام های مختلف در 24 ساعت اصول بهداشتی پیش از شیردوشی ماشینی : پیش از شیر دوشی ماشینی ،ابتدا بایستی سر پستانک ها و پستان گاو را با آب گرم حاوی مواد ضدعفونی کننده شست و شو داد .
پستان ها را بایستی با حوله کاغذی یک بار مصرف (برای هر گاو یک عدد ) خشک کرد .
برای جلوگیری از مقاومت میکروب ها بایستی ماده ی ضد عفونی کننده را مرتباً تعویض کرد .
ماده ضد عفونی بایستی با غلضتی معین و استاندارد به کار رود .
استفاده از روش شست و شوی پستان به صورت خودکار یا افشانه در اغلب گاوداری ها متداول است .
از کپسول های افشانه ضد عفونی کننده نیز می توان بهره گرفت .
قبل از دوشش شیر بایستی شیر هر پستانک را در ظروف s trip cup ریخته و کنترل کرد تا هر گونه آلودگی شیر سریعاً مشخص شود.
شیر گاوهای مشکوک یا مبتلا به ورم پستان را باید در آخر و جداگانه دوشید و از مخلوط کردن آن ها و یا شیر گاوهایی که تحت درمان پمادهای پستانی هستند ،با شیر گاوهای دیگر جداً پرهیز کرد .
مصرف این نوع شیر حتی برای گوساله های پرواری نیز مجاز نیست .
از ریختن قطرات شیر بر کف سالن خود داری کنید زیرا اجرام آلوده آن می تواند باعث انتشار بیماری در گله شود.
به منظور پیشگیری از ریزش شیر برکف سالن ،شبکه هایی آهنی در کف واحدهای شیر دوشی تعبیه می کنند تا امکان دور ریختن شیرهای اولیه و شست و شوی فوری آن ها فراهم باشد .
30 تا 60 ثانیه پس از شست و شوی پستان ،گاو شیرده آماده دوشیدن به وسیله ماشین است .
از آنجا که مقدار موثر اکسی توسین در خون بیش از 6 تا 8 دقیقه پایدار می ماند ، بایستی در این فرصت سریعاً دست به کار دوشیدن شد .
در گاوداری مورد اشاره هر 2 ماه یکبار تست کالیفرنیای تشخیص ورم پستان انجام می شود .
گاوهای بیماری حاد با آنتی بیوتیکها مناسب و دوم تحت مراقبت دامپزشک مداوا می شوند .
و شیر آنها در چرخه مصرف وارد نمی شود و گاوهای بیماری تحت حاد نیز مراقبت های ویژه خود را دارند و درشیر دوشی آنها دقت خاصی می شد .
دکتر دامپزشک گاوداری آقای دکتر یمرقی می باشد بهداشت سالن شیر دوشی : برای اینکه شیردوشی تا سر حد امکان در محلی مناسب و بهداشتی صورت گرفته و آلودگی بعدی شیر نیز کاهش یابد ،معمولاً از سالن یا اتاق های شیر دوشی که محلی جدا از جایگاه بسته و یا باز است ،استفاده می شود .
رعایت نکات بهداشتی و اصول فنی ساختمانی در این قسمت ،یکی از مهم ترین عوامل حفظ سلامت دام ها و کاهش کار و زحمت روزانه کارگران است .
گاوهای شیرده هر روز دست کم دوبار برای دوشش به سالن شیردوشی روانه می شوند .
بنابراین ،در صورت وجود هر نوع آلودگی امکان سرایت انواع بیماری ها به ویژه ورم پستان از این محل بسیار زیادتر است .
در سالن های شیردوشی می توان برحسب وسعت محل و تعداد لوازم کار ،در یک لحظه چندین رأس گاو را دوشید و در وقت و تعداد کارگر صرفه جویی کرد .
سالن های شیر دوشی معمولاً دارای الزاماتی هستند که هنگام ساختن آن ها بایستی پیش بینی های لازم را انجام داد .
این قسمت ها شامل اتاق شیر ، محل قرار گرفتن پمپ خلاء و منبع آب گرم و اتاق ذخیره مواد غذایی کنسانتره است .
در سالن های شیردوشی ،سکوهای متعددی برای ایستادن گاوها ساخته می شود .
تعداد این سکوها و طرز رعایت نکات بهداشتی نظیر تأمین نور ،تهویه ،قابل شست و شو و ضد عفونی بودن کف و دیواره ها ،از ضروریات اولیه ساخت آنهاست .
محل ایستادن گاوها در سالن ،معمولاً از 70سانتی متر بلندتر از راهرویی است که کارگر دوشنده در آن رفت و آمد می کند ،زیرا به این ترتیب شیر دوشی و عملیات مربوط به آن ،به آسانی صورت می پذیرد .
ابعاد یک سکوی شیردوشی حدود 5/2 متر طول ،70سانتی متر در جلو و عقب 85سانتی متر در وسط ،در نظر گرفته می شود .
در دیواره جلوی سکو یک آخور فلزی کار گذاشته می شود تا بتوان مقداری جیره حاوی مواد کنسانتره را –نسبت به مقدار شیر تولیدی دام – در اختیار حیوان قرار داد .
درهای فلزی ورود و خروج سکو نیز هر یک حداقل 90سانتی متر عرض دارد .
کنار سکوها ،راهرویی به عرض 5/1 متر برای رفت و آمد گاوها در نظر گرفته می شود .
به این ترتیب ،محل ایستادن گاو در زمان شیردوشی به اندازه ای پیش بینی شده که آلودگی و پراکندگی فضولات حیوان به حداقل برسد .
پوشش کف سالن از مصالح سخت مانند سیمان ،بتون و نظایر آنها ساخته می شود .
کف سالن را بایستی به گونه ای طراحی کرد که مانع لغزش حیوان شود .
دیوارها نیز از سیمان نرم پوشیده می شوند تا پس از ضدعفونی و شست و شوی روزانه ،هیچ گونه آثاری از فضولات در آن ها باقی نماند .
به طور کلی در ساختمان سالن شیردوشی روزانه بایستی به گونه ای عمل شود که گاوها از یک طرف وارد و پس از اتمام دوشش از سمت دیگر خارج شوند تقسیم بندی سکوها و اتاق شیر به صورت خودکار انجام گرفته و کارگر در محل ورود ،به نوبت به تمام گاوهای شیری دسترسی خواهد داشت.
این کار باعث سرعت بیشتر کار می شود.
مهم ترین نکات بهداشتی در ساختمان یک شیردوشی عبارت اند از : سقف ها باید شیب دار ،دارای عایق کامل و در صورت امکان به طور شکسته (سقف های کارخانه ای) ساخته شوند.
ارتفاع پنجره ها از کف سالن بایستی 60/1متر باشد و به تعداد کافی و از لحاظ نوردهی مناسب باشندتمام پنجره ها بایستی توری داشته باشند .
سمت بازشدن پنجره ها باید به طرف سقف باشد تا از جریان مستقیم و شدید هوا جلوگیری شود.
دیواره ها باید از کاشی یا سنگ سفید ساخته شوند تا بخوبی شسته و ضد عفونی گردند .
کف سالن و محل یا ردیف ایستادن گاو بایستی با سیمان یا بتون صاف ساخته شود.
کف سالن و محل ایستادن گاوها بایستی شیبی حداقل 5/2 درصدی داشته و به کانالی مشترک وصل شود و (با شیبی تندتر ) تا چاه فاضلاب ادامه یابد .
درهای ورود و خروج گاو بایستی به تعداد کافی و با عرض مناسب ساخته شوند .
درهای کشویی از سایر انواع بهتر هستند .
گودال وسط که محل استقرار کارگران ،ابزارها وسایل شیردوشی است ،باید 2 متر عوض داشته باشد تا امکان حرکت کارگران و سایر عوامل گاوداری و نیز جابجایی وسایل مورد نیاز و غیره به راحتی فراهم باشد.
هر سالن شیردوشی حداقل باید 2در ورود و خروج برای کارگران و سایر افراد داشته باشد .
علاوه بر درهای یاد شده ،بایستی یک در ورودی به داخل سالن یا اتاق مخازن شیر و یا سردخانه که همواره در کنار سالن شیردوشی بنا می شوند ،در نظر گرفته شود.
دیواره های گودال وسط سالن شیردوشی (چال )بایستی از کاشی سفید پوشیده شوند .
تمام نرده های ردیف ایستادن گاوها و معابری که به هر حال ممکن است گاوها با آن ها در تماس یابند ،بایستی صاف و منحنی بوده و فاقد هر نوع زبری ،تیزی و برندگی باشند .
استحکام نرده ها و درهای ورودی و آخورهای فلزی و اندازه ها و ابعاد آن ها و همه چیزهایی که بایستی در داخل سالن شیردوشی پیش بینی و احداث کرد ، از جمله موارد مهندسی تأسیسات دامپروری است که بایستی توسط متخصصان مربوطه و با دقت اجرا شوند .
وجود یک خط لوله آب گرم در چال شیردوشی ،یکی از ضروریات است .
دمای آبی که پستان گاو را با آن می شویند ،باید حدود 35درجه سانتی گراد باشد .
مکنده های ماشین را پس از شیردوشی باید با آب گرم شسته و در محلول ضد عفونی قرار داد .
سپس باید آن ها را وارونه آویزان کرد تا برای دوشش بعدی آماده باشند .
سیلو کردن علوفه : سیلو کردن علوفه روش متداولی است که علوفه را در شرایط مناسبی حفظ کرده و بخصوص در زمستان مصرف عمده غذای روزانه گاوداری را تامین میکند .
مزایای سیلو بسیار متعدد و باختصار ذیلا ذکر میگردد .
ارزش غذائی علوفه را بالا برده و کاروتن آنرا حفظ میکند .
برای تمام سال کیفیت علوفه سبز و شیره دار را حفظ نموده و قسمتهای سخت ساقه آنها را هم نرمتر میکند .
در مواقعیکه هوا بارانی بوده و امکان خشک کردن علوفه نباشد سیلو کردن بهترین روش میباشد .
علوفه سیلو شده کمتر از علوفه خشک ریخت و ریز دارد .
اگر علوفه هرز بسیلو اضافه شده باشد بذرهای آنها غالباً از بین رفتن و علوفه هرز هم خوشمزه و بی ضرر میشود .
باعمل سیلو فضای کمتری برای انبار کردن و ذخیره کردن علوفه لازم بوده و از نظر اقتصادی هم ساختن آن ارزانتر از انبار تمام میشود .
علوفه سیلو شده بسیار خوشخوراک بوده و گاو علوفه خشک و سیلو را بهتر از علوفه خشک تنها خورد ه و شیر بیشتری میدهد بعلاوه کمک بزرگی ،به کم کردن مصرف مواد کنسانتره گران قیمت مینماید .
علوفه سیلو شده کمی حالت مسهلی که تا حدی کمک به افزایش شیر میکند.
علوفه سیلو شده دارای اسیدهائی است که اسیدهای معده را تقویت کرده و باکتریهای موجود در آن مواد سخت مانند سلولز و پنتوزان را سریعتر هضم میکند .
موقعیکه علوفه مختلف خیلی مرغوب نباشد علوفه سیلو شده جبران نقیصه آنرا مینماید .
علوفه سیلو برای گاو گوشتی و گوسفند هم مزایائی مساوی یا بالاتر از آن گاو شیری و حتی اسب دارد.
باید از نفوذ هوا بداخل سیلو در گوشه ای که برای مصرف باز شده جلوگیری کرده و از یخ زدن آنهم در زمستان پیشگیری شود .
قیمت سیلو از نظر مقایسه با سایر علوفه و مواد غذائی کاملاًبصرفه دامپرور میباشد .
باداشتن سیلو در گاوداری تعداد بیشتری گاو را در فضای کمتری میتوان پرورش داد .
مقدار مصرف – مقدار مصرف روزانه علوفه سیلو شده برای گاو شیری 12-20 کیلو در روز برای گاو خشک 8-16و تلیسه 5-10 ،گاو گوشتی 12-20 ،گوساله تا 2سالگی 8-12 ،گوساله شش ماهه 3-5 کیلو کافی میباشد .
پرورش گوساله : چنانچه در فصل زایمان ذکر میشود محل اولیه نشو و نمای گوساله باید کاملاً پاک و پاکیزه و عاری از عوامل مرضی باشد چه گوساله نوزاد در مقابل بیماریها بخصوص عوامل اسهال و ذات الریه فوق العاده حساس بوده و تلفات در هفته های اول در اثر کمی توجه فوق العاده ممکن است زیاد باشد .
زیرا گوساله در اثر فشار حاصله در تنگنای عنق رحم در موقع زایمان کم طاقت شده و استراحت دربستر گرم و هوای معتدل برای حفاظت نوزاد ضرورت کامل دارد .
بند ناف که در رحم مرتب با خون مادر تماس داشته وقتی روی محیط کثیف اصطبل قرار گیرد جای بسیارمساعدی برای عوامل مرضی اسهال و بخصوص ورم مفصلی میگردد .
باید محتویات بند ناف را ابتدا با دو انگشت خارج کرده سپس با تنتورید تازه تهیه شده دقیقاً ضد عفونی کرد .
خشک کردن گوساله با حوله و یا بوسیله گاو مادر ضرورت دارد و گوساله باید تا یک هفته در زایشگاه در بکس اختصاصی نگاهداری شده بعداً به اصطبل گوساله ها هدایت شود .
ابعاد بکس باید در حدود 80/1 × 50/1 و با ارتفاع 20/1 باشد و کف آن متحرک و زود بزود تخلیه و شست و شو و ضدعفونی شود .
بمحض ابتلاء گوساله به هر نوع بیماری باید از اصطبل خارج و در محل جداگانه ای با دقت بیشتر حفظ شده و بدکتر دامپزشک مراتب گزارش شود در اصطبل دسته جمعی گوساله ها کف گوساله دان اگر ثابت باشد باید سیمانی بوده و از بستر تمیزی پوشیده شود .
تهویه مرتب و جلوگیری از تغییر ناگهانی حرارت و سرما از ضروریات حفاظتی بشمار میرود بطوریکه هوا هرگز مستقیم بگوساله از خارج نرسد .
گوساله ها در مواقعی که هوا و یخ بندان نباشد روزی 2-3 ساعت باید در بهاربند گوساله دان از اشعه آفتاب استفاده کنند .
گوساله سالم بااشتها بوده پوست بدن براق ،ظریف ،و دام با نشاط در فضای آزاد جست و خیز میکند بعلاوه مدفوع باید آبکی نبوده و زیاد سخت هم نباشدحرکات تنفسی مرتب و حرارت بدن در حدود 5/38 باشد .
سرفه و اسهال زنگ خطری است که باید کارگر فوراً گوساله را جدا کرده و از دستور دکتر دامپزشک تبعیت کند .
پرورش گاو شیری : گاو شیری در دوره آبستنی و شیردهی همواره باید از نظر نوع خوراک ،اصطبل بهاربند ،بستر و آبشخور مورد توجه باشد زیرا در این دوره احتیاج به تغذیه کامل دارد تا مقادیر مواد معدنی ،ویتامینها برای تولید شیر بحد کمال انجام گیرد .
بستر گاو باید در اصطبلهای نیم باز مرتب خشک نگاهداشته شده و بخصوص در زمستان که بارندگی و رطوبت و سرما زیادتر است نهایت دقت در این مورد بعمل آید .
بطوریکه لااقل هفته ای دو مرتبه با پوششی ا زکاه بستر گاو خشک شود زیرا کاه رطوبت را بخوبی جذب کرده و بگاو کمتر صدمه وارد میشود.
محوطه بهاربند پس بارندگی مرتب پاک شود تا از یخ بندان که باعث زمین خوردن گاو میشود جلوگیری شود.
محل آبشخور و آخورها هم بهتر است دارای سایبان بوده و کناره های آن طوری شیب داشته باشد که آب اضافی زودتر به کانالهای زیرزمینی هدایت شده و تبدیل به لجنزار نشود .
کف آخورها قبل از ریختن علوفه باید تمیز شده و توزیع علوفه بطور یکنواخت انجام گردد .
مساحت بهاربند تقریباً برای هر گاو بطور متوسط 8 متر و شیب آن از 2سانت در متر تجاوز نکند .
در تمام مواقع در آبشخور آب تازه که خیلی سرد یا گرم نباشد در دسترس گاو قرار گیرد .
گاو بطور متوسط در تابستان در حدود 70-80 لیتر و در زمستان در حدود 40-30 لیتر در روز نیاز به آب دارد .
محل تجمع گاو قبل از شیر دوشی باید همه روزه شست و شو داده شده و گنجایش تعداد گاو را داشته باشد و دخول بدستگاههای شیر دوشی طوری باشد که گاوها بهم فشار نیاورند چه غالب سقط جنین ها در اثر فشار گاو در حین عبور از تنگناهائی که بهم فشار میآورند اتفاق می افتد.
فواصل شیردوشی هم باید منظم باشد.
گاوها بهتر است گروه گروه بر اساس مقدار تولید شیر و یا خشک بودن بوسیله نرده هائی در بهار بندازهم جدا شده و خوراکشان باتوجه بمقدار شیر طبق فورمولهائی که جداگانه شرح داده شده در اختیارشان قرار داده شود .
در موقع خوراک که گاوها یورش میآورند باید دقت کرد که کلیه گاوها کنار آخور حاضر باشند .
کارگران مسئول باید بخصوص گاوهای کم خوراک را مراقبت کرده و جا برای آنها ایجاد کنند .
علوفه گاو دو وعده صبح و عصر (60 درصد عصر ) و کنسانتره هم در دو وعده بطور منظم خورانیده شود و اگر شیر دوشی سه مرتبه انجام گیرد بهتر است غذا در سه وعده توزیع شود .
مراقبت گاوهای آبستن در ماههای آخر آبستنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است کارگران در هفته آخر آبستن باید علائم نزدیک شدن زایمان یعنی آماس پستان ، بزرگ شدن لبه های خارجی اعضاء تناسلی و وضع قرار گرفتن دم را زیر نظر داشته و در هفته آخر آبستنی و یا بمحض احساس دردهای اولیه گاو را بمحل زایمان هدایت کنند .
بهترین فصل زایمان از نظر شیردهی و بالا بودن قیمت گاو را بمحل زایمان هدایت کنند .
بهترین فصل زایمان از نظر شیردهی و بالا بودن قیمت آن در بازار در اواخر پائیز میباشد که بترتیب زمستان و بعد بهار و تابستان قرار دارد ولی باید توجه داشت گاوهای سنگین وزن و کم شیر بهتر است هر چه زودتر از گله اخراج شوند زیرا غذای لازم برای نگاهداری آنها بمراتب زیادتر از گاوهای کم وزن و پرشیر میباشد.
از نظر علمی ثابت شده است که گاوهای پرشیر که روزی نیم کیلو کره از شیر آنها بدست میاید احتیاج بیشتری بغذای کنسانتره دارند بعلاوه گاو شیری بطور طبیعی نیم قسمت جیره غذائی خود را صرف نیروی نگاهدارنده بدن و نیم قسمت دیگر را صرف نیروی فزاینده شیر و چربی میکند و اگر احیاناً جیره گاو به سه چهارم تقلیل داده شود برای نیروی نگاهدارنده دو سوم از سه چهارم را مصرف خواهد کرد و اگر جیره روزانه به نصف کاهش یابد تمام آنرا برای نیروی نگاهدارنده مصرف کرده و هیچ سهمی برای نیروی فزاینده شیر مصرف نمیشود و همانطوریکه قبلاًگفته شد گاو تا مدتی از ذخیره بدن استفاده کرده و بعداً رکورد شیر ولو با غذای کافی پائین میاید .
در گاوداری در ساعات اولیه صبح و ساعات سرد عصر کنترل گاوها برای فحلی صورت می گرفت .
سم تراشی : گاوهای شیری بخصوص در فصل زمستان از نظر رشد سم و کج و معوج شدن آن ناراحت شده و علاوه براینکه در راه رفتن ناراحتی احساس میکنند تولید شیر روزانه آنها نیز بطور قابل توجهی پائین میاید .
بعلاوه اگر دراز شدن سم بصورت غیرطبیعی درآید کم کم کف سم جلو افتاده و دام روی قسمت مفاصل و استخوانهای قسمت بندهای استخوانی راه میرود و دراینصورت بافت های پوششی و مفاصل و استخوانهای سم آب دیده و عوارض حاصله ممکن است منجر بافتادن سم شده و یا دکتر دامپزشک برای رفع عفونت و اصلاح سم مجبور بقطع قسمتی از آن گردد .
علیهذا توصیه میشود در گاوداریها مخصوصاً گاوداریهای بزرگ یکنفر کارگر ورزیده برای مراقبت سم ها اختصاص داده شده و با سم تراش و پنس های مربوط قبل از اینکه دراز شدن سم بمراحل خطرناک برسد سم ها را تراش داده و اگر در کف سم میخ یا ریگ و یا عفونت وجود دارد با نظر دکتر دامپزشک بمداوای آن مشغول شود.
ضمناً از وجود نعل بندهای حرفه ای هم در مواقع لازم میتوان استفاده کرد .
به طور کلی خسارات اقتصادی ناشی از بیماری های سم درگاو داری ها را می توان به 4گروه زیر تقسیم کرد : 1-کاهش میزان تولید شیر 2-از دست رفتن گوشت بدن و کاهش وزن 3-تبدیل پیش از موقع دام سالم و پر محصول به دام وازده و کم محصول 4-افزایش مقدار هزینه های درمانی صرف نظر از خسارات اقتصادی یاد شده که معمولاً در دام ماده بیشتر دیده می شود ،خسارات ناشی از عقیمی موقت نیز وجود دارد .
بستر اصطبل : بستر گاو در اصطبل های باز بخصوص در فصل زمستان باید با پوشش تازه وخشک و نرمی از کاه و کمی آهک پوشیده شود بطوریکه در موقع استراحت سینه و شکم و پستان گاو از سرما مصون بماند .
زیرا درجه حرارت بستر در زمستان سرد در حدود 36-37 درجه باقی میماند .
بستر باید دارای قدرت جذب مناسبی باشد و به آسانی جمع و گسترده شود ،همواره تمیز بوده و باعث تحریک ،خارش ، زخم و خراشیدگی در بدن حیوان نشود ، مواد آن به بدن نچسبیده و در دام ایجاد ناراحتی نکند و نرم باشد در محل بماند و به اطراف پراکنده نشود ، فاقد اجسام تیز و برنده باشد ، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه دامپرور بوده و به صورت مخلوط با فضولات دامی ،کود مناسبی را برای زمین و گیاه فراهم سازد طرز استفاده از ماشین شیردوشی : قبل از نصب پستانک کارگر باید ابتدا جریان اولیه شیر را روی ظرف استریت کاپ ریخته و آنرا دقیقاً مشاهده کند که در آن چرک ،دلمه ،پوسته ،خون وجود نداشته و زیاد آبکی نیزنباشد که دراینصورت باید از دوشیدن پستان با ماشین صرف نظر گردد .
نصب سرپستانک : پستانک ماشین شیر دوشی باید بطور افقی در دست گرفته شده و هریک از چهار لوله فلزی به یکی از سر پستانها وصل شود فشار پمپ دستگاه بوسیله پولساتور بطور متناوب فشار هوا و خلاء بطور اتوماتیک ایجاد کرده و سر پستان در داخل لانیردر اثر خلاءمتناوب شیر را از مخزن بداخل لوله شیر هدایت کرده و کارگر باید مراقب سرعت جریان شیر در داخل مخزن شیشه ای بالای سر خود باشد تا بمحض اینکه جریان روبا تمام گذاشت ابتدا لوله خلاءرا بسته و بعد پستانک را از پستان جدا کند .
باید دانست عمل ماشین شیردوشی تقریباً مشابه عمل میک زدن گوساله میباشد زیرا در هنگام میک زدن و فشاری که زبان گوساله بسر پستان مادر وارد میکند حالت خلائی در دهان گوساله ایجاد شده و یا بلع که بطور غریزی انجام میشود عمل فوق مانند عمل پولساسیون ماشین شیردوشی تکرار میشود.
اینک سایر نکاتی که باید در موقع شیردوشی دقیقاً رعایت شود ذیلا شرح داده میشود .
کارگر باید حداکثر یک دقیقه بعد از خشک کردن پستان پستانک را به پستان گاو وصل کند .
روش کارگر در موقع شیردوشی توام با نوازش بوده و ضمنا کارگر برفتار گاو باید آشنا باشد .
از صدای ناهنجار در موقع شیردوشی خودداری شود .
از ماشین شیردوشی طبق دستورالعمل مخصوص ماشین استفاده شود .
کارگر بمحض قطع جریان شیر باید پستانک را از سر پستانها جدا کند پس از اتمام عملیات شیردوشی کلیه قسمت های سالون با آب تحت فشار قوی شست و شو داده شده و لوله های نقاله شیر نیز با محلول آب گرم و مایع Detergent مخصوص از بقایای شیر پاک شود .
شیردر تانکر اطاق سردخانه در حدود 5 درجه حرارت حفظ شده و هر چه زودتر بوسیله تانکر بکارخانه حمل شود (حمل شیر در بیرون نیز حتی المقدور در حرارت کم و در فاصله زمانی کوتاه بکارخانه حمل شود .