باغ نمایانگر منظره ای از دنیای ایده آل بشر است. باغ را نمی توان جدا از مردمی که آنها را ساخته اند دانست. لذا باغ های زینتی تفریحی هر دوره ای نمایانگر دنیای ایده آل و رویایی مردم آن دوره و اجتماع خاص خود محسوب می شود. باغ سازی و باغبانی در آشنایی با ارتباط مردم و گیاهانی که آنان در طی تاریخ به کار برده اند برای استفاده سازنده و صحیح از گیاهان در باغسازی لازم است. بعلاوه مطالعه تاریخ سبک باغسازی به شناخت مردم امروزی و چگونگی تشویق او به توسعه پردیس سازی و منظره سازی کمک فراوان می کند. در کتابهای مختلف از واژه های منظره سازی و باغبانی استفاده شده است وتفسیر این دو کلمه گویای واضحی از ارتباط بشر با گیاهان در محیط زیست او می باشد. باغ به معنای یک ناحیه محصور و مخصوص کشت گیاه است. منظره سازی در اصل به معنای شکل دادن به فرم زمین به کار رفته است. به نظر می رسد از زمانی که نقاشان شکل و فرم زمین را موضوع نقاشیهای خود قرار داده اند ، منظره سازی متداول شده است. در باغهایی که قبل از میلاد مسیح احداث شده است ، گیاهان را از نظر مذهبی به کار می بردند. ولی در برخی دیگر از قسمتهای جهان فقط علاقه به گلها و گیاهان باعث احداث باغهای زیبا می شد. گاهی اوقات نیز عده ای برای نشان دادن قدرت و ثروت خود اقدام به ساخت باغ های بسیار وسیع و زیبا می نمودند. بعضی از اجتماعات علاقه بشتری به مناظر بسیار قدیمی و کنترل شده و خطوط هندسی نشان داده و برخی دیگر فرم های طبیعی را ترجیح می دادند. در هر دو صورت منظره سازی برای زیباتر ساختن محوطه اطراف قصرها و پله ها و ساختمانهای عمومی به کار رفته است. امروزه هم صرفاً به همین منظور ، یعنی برای زیبا سازی و بهسازی محیط زیست ، باغسازی می نمایند. علاوه بر این عوامل فرهنگی و اقتصادی و سیاسی برخی از عوامل جغرافیایی و بومی نیز تاثیر بر سبک و توسعه باغسازی هر جامعه گذاشته است. آب و هوا ، پستی و بلندی ، جنس خاک ، مقدار آب و موجود بودن گیاهان مناسب ، همه از عوامل مهم و محدود کننده فرم و سبک باغسازی می باشند . دلیل و هدف از کشت گیاه نیز حائز اهمیت است. بدین معنی که گیاه را با در نظر گرفتن کاربرد آن ( فضائی محفوظ از باد و نور خورشید و برای حصارکشی ) به کار می برند. در ضمن، احداث باغهای عظیم نیاز به هزینه زیاد و کارگر فراوان داشته ، لذا بودجه وکارگر موجود نیز از عوامل مهم باغسازی در هردوره از تاریخ محسوب می گرددتاریخ هنر باغ سازی رانمی توان در یک فصل بررسی نمود به این دلیل در این بخش مختصری از رابطه ی انسان و گیاه و نحوه ی باغسازی درطی تاریخ ذکر میگردد .
1- فصل اول:توسعه باغ سازی کهن
جلگه ی حاصلخیز مصر نیزدرامتداد پر آب نیل همزمان باتمدن بین النهرین جایگاه یکی دیگر ازتمدنهای بزرگ دوران باستان بوده که ازکشاورزی تکامل یافته ای نیز برخورداربوده است دراین سرزمین؛رابطه ی انسان باطبیعت مبنی بر الهام ازطبیعت وآمیختگی معماری با طبیعت قرارداشت وویژگی آن بدین شرح قابل جمع بندی است:
طبیعت پایه ی الهام معماری بنای معابد مصری به شمار می رفت به نحو ی ک مونومان ها(اهرام؛معابدو....) تقلیدی از کوه است.ستون ها تقلیدی ازگلهای نیلوفروپاپیروس.
سیستم باغسازی درمصر باستان به صورت باغ های کشاورزی بوده است.
باغ های مصر باستان؛قطعات مسطح مستطیل شکلی بودند وگیاهان درآن بافرم
منظمی کاشته می شدند ودیوارهای بلندی آنها را احاطه می کرد.
این باغ هابا کانال های آبی که نخلهای کوتاهی کنار آنها کاشته شده بودبه قسمت
های کوچک بصورت شطرنجی تقسیم می شدند.
در مواردی وسط این باغ ها حوض آبی تعبیه می شد که عمدتا اززه کشی آبهای زمینی تغذ یه می شدند و محل پرورش گیاهان آبزی به شمار میرفتند ودر
خنک ساختن محیط نقش داشتند .
در اطراف این باغ ها یک ردیف درخت در کنار دیوار باغ کاشته می شدند تااز نفوذ بادهای صحرا به داخل آن جلوگیری به عمل آید.
درمجموع طراحی این باغ ها تحت تأثیر فاکتورهای اقلیمی ومحیطی آنها قرار داشت وباغ ها مکانی برای زندگی خصوصی محسوب می شدند.
باغ مصری دوران باستان الگوی مشخصی برای باغسازی در غرب بوده است .قدیمی ترین شواهد باغ سازی از 2200 سال قبل از میلاد مسیح در مصر به دست آمده است.درآ ن زمانها نیز مصریان گیاهان مثمروگیاهان زینتی را باهم بکار میبرند.دراین زمان باغها بادیوارهای بلند محصوربودندتا محیطی محفوظ برای ساکنان درآنجا باشند باید متذکر شویم که تمام این باغ ها برای فراعنه وپیشوایان مذهبی در اطراف معابد ساخته می شدند.باغ های محصور نیزاز همین زمان متداول شد تا محیطی محفوظ برای زنان ساکن آن منازل ایجاد نماید. باید متذکر شد که نام این باغ ها برای فراعنه و پیشوایان مذهبی واطراف معابد احداث میشد.
بخش اول:بابل
باغ های معلق بابل از قدیمی ترین باغهای کهن جهان می باشد،این باغ در سال 600 قبل از میلاد مسیح و همزمان با شروع سلسله پادشاهی پارسی احداث شده
است. این یکی از عجایب هفت گانه ی جهان محسوب میشود. باغ مذکور را به
فرم هرم ساخته بودند (تپه ی مصنوعی عظیمی که قسمت پایه ی آن را مستطیل
و یا مربع بوده و ابعاد آن احتمالا از 135 تا 470 متر بوده است).این هرم را
تراس بندی کرده،طبقات تراس های مختلف را توسط پلکان های عظیم به یک
دیگر مربوط ساخته بودند. در هر تراس درختان و درختچه ها و گیاهان گلدار
فراوان کشف شده بودند باغ به شکل یک کوه پر درخت در آید. این باغ نه تنها
به خاطر زیبائی بلکه به خاطر پیچیدگی ساختمان و نحوه ی آبیاری و نحوه ی
نگهداری درختان آن حائز اهمیت بسزا می باشد .
2- فصل دوم:توسعه ی باغ سازی در قرون وسطی
باغ های اروپا : با سقوط امپراطوری روم و باغسازی نیز مانند بیشتر هنرهای
دیگر افول نمود .در قرن ششم بعد از میلاد در نقاط مختلف اروپا شروع به
کشت و کار و باغبانی نمودند. گل هایی مانند رز که مسیحیان اولیه ی آنها را
گناه می دانستند زینت بخش کلیسا هاشد. راهبه ها نیز به کشت گیاهان دارویی
وگل ها ودرخچه ها ی زینتی پرداختند به این ترتیب به مدت در قرن باغبانی
فقط در دیرها توسط راهب ها یا راهبه ها انجام می گرفت در قرن نهم و دهم
میلادی به دیرها نیز توجهی نشد ودوباره هنر باغ بانی فراموش شد .در قرن
یازدهم میلادی نورمن های انگلیسی به مذهب روی آوردند ودیرها دوباره
رونق گرفت و در نتیجه باغبانی مورد توجه مجدد قرار گرفت به طوری که
اغلب باغچه های این امکان باعث افتخار راهبها بوده است اگر چه سبزی
جات( سبزیهای معطر وطبی )از محصولات اعلی چنین باغچه هایی بوده ولی
گل هایی را نیز برای رنگ وعطر آنها و همچنین برای زینت بخشیدن به کلیسا
ها پرورش می دادند در این دوره فقط مقبرها را با درختان و درختچه ها تزئین
مینمودند .در قرن هفدهم میلادی هنری ششم پادشاه انگلستان دیرها تعطیل کرد
و به باغ سازی دیرها خاتمه داد.در اوایل قرن نهم شارلمان هوس احداث باغی
مملو از گیاهان ممنوع را نمود باغی احداث کرد که در آن گلها رززنبق شقایق
وتعداد بی شماری درختان میوه به کار رفته بود .این باغ ها برای پذیرای از
حاتم ها بکار می رفت وگل کاری در بسترهای کاشت با در گلدان هاودرحمل
ودرختچه های هرس شده ودیوارهای پوشیده از رزهای رویده مخصوص این
سنگ باغ ها بوده است .
باغ های اسلامی در اسپانیا :در زمانی که اروپا تلاش میکرد که تمدن خود را
باسقوط روم از دست رفته بود دوباره زنده سازداسپانیائی ها تحت فرماندهی
مورها زندگی آرام وغنی را میگذراند.لذا در این دوران باغ های تفریحی وبر
تحمل بسیاری ساخته شد.توسعه باغسازی در زمان رنسانس یا عصر طلایی
تا امروز باغبانی و باغ سازی مانند سایر هنرهای در دوران رنسانس به اوج
خود رسید در این دوران نه تنها با سبک های کهن و کلاسیک رومی یونانی
دوباره زنده شد بلکه سبک های خاص پرد یس سازی که تاثیر زیاد بر طراحی
باغ های امروزی جهان گذاشته است نیزآشکار شد و تکامل باغهای مدرن و
امروزی جهان از این دوران آغازکردند.
بخش اول:ایتالیا
بابرقراری آرامش در اروپا نیاز به احداث اماکن حفوظ به تدریج کاهش یافت
طرح باغ ها بازتر شد.در ایتالیا اغلب باغ ها را برسراشیبیها بنامی نمودند تا
تسلط کامل برمناظراطراف داشته باشند.دراین زمان فاصله ومقیاس وپرسپکتیو
اهمیت خاصی یافت با این وصف قسمتهای تزئینی وباغچه های گل کاری شده
وفقط به اطراف قصرها اختصاص داشت .چون ایتالیائی هاعلاقه به تجدیدتمدن
گذاشته خود داشتندازگیاهان ووسایل تزئینی باغ گذشته به کارمی رفته است
استفاده مینمودند از گلدان های سنگی و علامت های خانوادگی برای پرورش
گلهای تزئینی استفاده می شد وشمشاد های مختلف را برای محدود کردن باغچه بندی هابکارمیبردند .درختان سایبان مانند:بلوط،سرو،کاج،وشاه بلوط توجه کرد
گیاهان هرس شده به فرمهای مختلف نیز در آن زمان زیاد به کار میرفتند و فرم
طبیعی خود گیاه چندان اهمیت نداشت.
بخش دوم:فرانسه
دراوائل قرن شانزدهم میلادی عناصر یا المان های سبک باغ سازی از ایتالیا
به فرانسه برده شد.فرانسویان حیات قصرهای بزرگ خود راکه به وسیله دیوار
های بلند پوشیده شده بود به سبک باغهای ایتالیائی طراحی نمودند .با پیشرفت
دوره رنسانس در فرانسه،فرانسویان سبک خاصی را برای تزئین باغهای خود
یافتند.در قسمتی از قصر که تابستان ها استفاده میکردند زیباترین باغچه ها را
احداث مینمودند.درختان ودرختچه ها رابه اشکال مختلف هرس کرده و درختان
را نزدیک به یکدیگرعرس کرده به شکل دیوارسبزهرس میکردند این کار وقت و دقت فراوان لازم داشت ونشانه ی علاقه فرانسویان آن زمان به باغبانی بود.
فرانسویان بر سطوح افقی عظیم با اشکال هندسی بسیار پیچیده گل کاری وچمن
کاری کرده وراههای شنی احداث میکردند لذا بیشتر باغ های فرانسوی اگر از بلندی نظاره میشد.با شکوه تروعظیم تربه نظر می رسید این باغچه ها را پارترمی نامند.
بخش سوم:انگلستان
درانگلستان درزمان سلطنت تودورها جدید باغ سازی وباغبانی آغازگرد ید
صلح و ثبات سیاسی و اقتصادی نیازبه محفوظ و محدود بودن را کاهش داد و
باغها وسعت زیادتری پیدا کردند .با این وصف سبک این باغها با کندی بسیار
تغییر پذیرفت باغ های انگلیسی کمی شبیه باغهای ایتالیائی و فرانسوی بود ولی
بازمستطیل شکل وبا حصارباقی ماندند. گیاهان زینتی غیر مثمر و گیاهان مثمر
هردو در این باغها به کار رفت گلهای فصلی را به اشکال هندسی زیبائی کاشته
واطراف آن را شمشادغرس می کردند انواع گیاهان هرس شده واشکال مختلف
ومجسمه وفواره وحوض دراین باغها یافت می شد.این سبک باغ سازی تااواخر
سلطنت الیزابت اول تغییر چندانی نیافت.پیدایش وتوسعه باغ سازی انگلیسی در
اوائل سلطنت جیمز اول،اولین پادشاه سلسله ستوراتها آغاز گردید.دراین سبک
نیزازخطوط و نقوش رسمی استفاده میشد.لیکن بروسعت آنها افزوده شد وپیاده
رویها ی عریض تراحداث گردید وازمقدارگل کاری کاسته شده بود.دراین زمان
فقط افراد متمدن قادر به احداث باغ وپیروی از این سبک باغسازی بودند.