در سال 1279 هجری شمسی یک موتور برق 12 اسبی 110 ولت از خارج از کشور خریداری و در “بالا خیابان مشهد” نصب شد تا برای روشنایی حرم مطهر حضرت امامرضا(ع) مورد استفاده قرار گیرد.
اما اولین مجوز تاسیس یک کارخانه برق در کشور به یک بازرگان ایرانی به نام حاجحسین آقا امینالضرب داده شد .
حاج امینالضرب اقدام به تاسیس اولین کارخانه برق عمومی در تهران کرد.
تهران تا سال 1283 ه.ش فاقد برق بود.
از این زمان به بعد چند خیابان عمده تهران دارای برق شدند
در این هنگام شهرداری تهران مسوولیت تهیه، نصب ،تعمیر و نگهداری تأسیسات مربوط به روشنایی معابر را برعهده داشت و به این منظور در شهرداری تهران واحدی به نام “اداره روشنایی” ایجاد شد.
تا اینکه در سال 1315 با تصویب اساسنامه مؤسسه برق شهرداری تهران،اداره روشنایی شهرداری به مؤسسه برق تهران تبدیل شد و به عنوان یک مؤسسه مستقل زیرنظر شهرداری به انجام وظایف خود پرداخت.
در واقع تا سال 1341 برای مدیریت برق کشور سازمان واحدی وجود نداشت و تصمیمات کلان از طریق وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه به شهرداریها و مؤسسات خصوصی یا دولتی متولی برق در شهرستانها ابلاغ و اعمال میشد.
با افزایش تقاضا و خارج شدن تولید و مصرف برق از وضعیت محدود منطقهای و بخصوص ایجاد نیروگاههای آبی در برنامه سوم عمرانی کشور که از مهرماه 1341 به اجرا گذاشته شد، صنعت برق اهمیت بیشتری یافت و ایجاد سازمان مستقلی برای توسعه این صنعت لازم تشخیص داده شد.
به این منظور در دیماه 1341 سازمان برق ایران تأسیس شد.
توسعه سریع صنعت برق فکر ایجاد وزارتخانهای برای تأمین آب و برق موردنیاز کشور را ایجاد کرد و برهمین اساس در 22 اسفند 1342 وزارت آب و برق تأسیس شد.
در تیرماه 1344 قانون توسعه مؤسسات برق غیردولتی به تصویب مجلسین شورای ملی و سنا (مجلسین وقت)رسید.
همین طور براساس ماده 2 قانون سازمان برق ایران در سال 1346 به وزارت آب و برق اجازه داده شد تا کشور را از نظر تأمین برق،بدون الزام به پیروی از تقسیمات کشوری به مناطقی تقسیم و به تدریج نسبت به تأسیس شرکتهای برق منطقهای اقدام کند.
در سال 1348 نیز شرکت توانیر با مسؤولیت توسعهتأسیسات تولید، انتقال و عمده فروشی برق تشکیل شد.
در واقع تا سال 1341 برای مدیریت برق کشور سازمان واحدی وجود نداشت و تصمیمات کلان از طریق وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه به شهرداریها و مؤسسات خصوصی یا دولتی متولی برق در شهرستانها ابلاغ و اعمال میشد.
توسعه سریع صنعت برق فکر ایجاد وزارتخانهای برای تأمین آب و برق موردنیاز کشور را ایجاد کرد و برهمین اساس در 22 اسفند 1342 وزارت آب و برق تأسیس شد.
در سال 1348 نیز شرکت توانیر با مسؤولیت توسعهتأسیسات تولید، انتقال و عمده فروشی برق تشکیل شد.
در 28 بهمن 1353 با محول کردن برنامهریزی جامع و هماهنگکردن فعالیت انرژی در سطح کشور به وزارت آب و برق این وزارت به وزارت نیرو تغییر نام یافت و در همان سال و سال بعد تغییراتی در اساسنامه شرکت توانیر ایجاد شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با شرایط جدیدی که در صنعت برق از نظر کیفی و کمی ایجاد شد مسأله تغییرات در ساختار صنعت برق اهمیت ویژهای یافت و سرانجام شرکت توانیر در مهرماه سال 1374 به سازمان مدیریت تولید و انتقال نیروی برق ایران(توانیر) تبدیل و وظایف و مأموریتهای معاونت امور برق وزارت نیرو به این سازمان محول و پست مدیرعامل این سازمان به معاونت امور برق داده شد.
بالاخره در جلسه مورخ 27/9/81 هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت نیرو و تأیید سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی در ساختار شرکت توانیر تغییراتی ایجاد و اساسنامه آن به نام شرکت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)به تصویب رسید.
اهداف کلی برنامه های مذکور عبارتند از: تأمین برق مطمئن و مورد نیاز مشترکان، بهره برداری بهینه و اقتصادی از تأسیسات برق، راهکارهای عملی برای افزایش کارائی کارکنان، کاهش هزینه ها، بهبود مدیریت مصرف، صرفه جوئی و استفاده منطقی از انرژی برق، نیل به خودکفائی و اداره اقتصادی تأسیسات برق، گسترش تحقیقات و آموزشهای کاربردی و ....در جهت تحقق اهداف ذکر شده شرکت برق منطقه ای اقداماتی به شرح زیر را به انجام رسانده و در حال ادامه راه برای رسیدن به اهداف تعیین شده در برنامه سوم توسعه است: بهبود برنامه های نگهداری و تعمیرات نیروگاههای زیر پوشش، اصلاح و متعادل نمودن شبکه های انتقال، فوق توزیع به منظور کاهش تلفات، تسریع در عملیات برقراری انشعابهای متقاضیان جدید، تأمین برق مشترکان با ولتاژ و فرکانس استاندارد، اصلاح سیستم محاسبه و وصول بهای برق مصرفی مشترکان، تأمین تجهیزات شبکه های توزیع از صنایع داخلی، آموزش و رشد سطح دانش کارکنان، ایجاد واحدهای ارتباط مردمی برای آگاهی از نقطه نظرها و خواسته های مصرف کنندگان برق، بهبود روشهای خبردهی و خبرگیری نظیر راه اندازی تلفن گویا، استقرار سیستمهای سخت افزاری و نرم افزاری و ....
آمار و ارقام ارائه شده خود گواه صادقی است از پیشرفتهای حاصل شده که در طی سالهای گذشته به ویژه در سالهای اخیر با تلاش و کوشش مدیران و کارکنان برق تهران و شرکتهای وابسته به دست آمده است.
امید است اطلاعات ارائه شده در این کتابچه گویای حقایقی روشن از فعالیتهای انجام شده برق تهران در طی سالهای گذشته بوده و پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی کلیه علاقه مندان باشد.
در پایان به منظور ارج نهادن به زحمات و تلاش خستگی ناپدیر کلیه مدیران عاملی که با قبول مسئولیت کمر همت به خدمت مردم بسته و بی گمان عملکرد هر یک از آنان به سهم خود در شکل گیری و سازماندهی برق تهران مؤثر بوده، بی مناسبت نیست با درج تصویر، اسامی و مدت تصدی آنها در این کتابچه، یاد و خاطره آنها را همیشه زنده نگه داشته و برای آنانی که اکنون در قید حیات نیستند از خداوند متعال طلب رحمت و آمرزش نموده و برای آنانی که در قید حیات بوده و برخی از آنها در راه خدمت به مردم هنوز هم دست از تلاش برنداشته اند آرزوی تندرستی و توفیق روز افزون نمائیم.
قانون سهیمکردن کارکنان شرکتهای وابسته به وزارت آب و برق در سرمایهگذاری و سود شرکتهای مزبور ماده واحده - وزارت آب و برق مجاز است با تصویب هیأت وزیران در مورد هر یک از شرکتهای کشاورزی و کشت و صنعت و خدمات مهندسیوابسته به خود که کلیه سهام آن متعلق به دولت است حداکثر تا میزان ۴۹ درصد از سهام هر یک از شرکتهای مزبور را به بهای عادلهای که ضوابط آن بانظر سه نفر کارشناس از بانک مرکزی بانک توسعه صنعتی و معدنی و وزارت دارایی با توجه به آخرین ترازنامه شرکت تعیین خواهد شد و به تصویبهیأت وزیران خواهد رسید به کارکنان ایرانی ثابت همان شرکت اعم از مدیران و کارمندان و کارگران که به صورت تمام وقت دائمی در آن شرکت خدمتمیکنند طبق ضابطهای که بر اساس نحوه واگذاری و میزان سهام و تأثیر در تولید خواهد بود و به تصویب مجمع عمومی خواهد رسید و با رعایتمقررات این قانون بفروشد.
وزارت آب و برق مکلف است گزارش مربوط به تشکیل هر یک از شرکتهای مذکور را به مجلسین تقدیم کند.
تبصره ۱ - سهام مزبور با نام و غیر قابل انتقال است حداکثر سهامی که به هر یک از افراد هیأت مدیره واگذار میشود معادل دو برابر حقوق و درمورد کارمندان پنج برابر حقوق و در مورد کارگران ده برابر دستمزد دریافتی سالانه از شرکت مذکور خواهد بود.
تبصره ۲ - در هر مورد که خدمت کارکنان صاحب سهم به نحوی از انحاء از قبیل استعفا یا فوت یا برکناری و نظائر آن قطع گردد سهام متعلق به آنانخود به خود به دولت منتقل میشود.
وزارت آب و برق مکلف است بهای عادله سهام را که طبق ضوابط مذکور در فوق تعیین میشود با منافع متعلق آن به صاحب سهم یا قائممقام قانونی اونقداً تا میزانی که استحقاق دارد بپردازد.
تبصره ۳ - نصف سهام کارکنان شرکتها پس از بازنشستگی به ترتیب مذکور در تبصره (۲) خود به خود به دولت منتقل میشود.
ولی این قبیلکارکنان میتوانند در صورت تمایل از نصف دیگر سهام خود در تمام مدت عمر استفاده نمایند.
این سهام در صندوق شرکت به صورت امانت حفظخواهد شد و پس از فوت کارمند بازنشسته بهای عادله آن که به ترتیب مذکور در فوق تعیین میشود نقداً به وراث قانونی وی پرداخت خواهد گردید.
تبصره ۴ - وزارت آب و برق وجوه حاصل از واگذاری سهام را به صورت اسناد خزانه یا دیگر اوراق بهادار دولتی در خواهد آورد تا در موقعبازخرید سهام مورد استفاده قرار گیرد و مجاز است حداکثر هشتاد درصد آن را به عنوان وام در اختیار همان شرکت قرار دهد که با تصویب مجمععمومی به مصرف توسعه شرکت و امور مربوط به آن برسد.
تبصره ۵ - معاملات شرکتهای موضوع این قانون مشمول قانون منع مداخله مصوب ۱۳۳۷۰۱۰۰۲۹ نخواهد بود.
تبصره ۶ - آییننامه اجرای این قانون به پیشنهاد وزارت آب و برق به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر یک ماده و شش تبصره پس از تصویب مجلس شورای ملی در جلسه روز پنجشنبه ۱۳۴۹۰۱۰۲۷ در جلسه روز دوشنبه هجدهمخرداد ماه یک هزار و سیصد و چهل و نه به تصویب مجلس سنا رسید.
مشکلات و موانع شرکت های توزیع نیروی برق کشور گروه اقتصادی : وضعیت مبهم شرکت های توزیع و عدم وحدت رویه دستگاه های نظارتی توزیع سبب شده تا شرکت های توزیع از یک بی هویتی رنج ببرند و دچار روزمرگی شوند.
در این مقاله سعی شده تا موانع و مشکلات ساختاری شرکت های توزیع به صورت جداگانه اعلام شود الف مشکلات ساختاری شرکت های توزیع 1 شرکت های توزیع به علت اینکه وضعیت آنها نامشخص و مبهم است ، از یک بی هویتی رنج می برند و به علت نامشخص بودن وضعیت آنها، نمی توانند برنامه استراتژیک و اهداف خود را به صورت واقعی و شفاف تدوین کنند و در نتیجه حرکت آنها براساس یک برنامه و هدف مشخص و واضح صورت نمی گیرد و به همین دلیل اغلب شرکت های توزیع دچار روزمرگی شده اند و بهبود قابل توجهی در فرآیندهای آن صورت نمی گیرد.
2 عدم وحدت رویه دستگاه های نظارتی توزیع ، همچون دفتر مجمع و معاونت نظارت بر توزیع شرکت های برق منطقه یی ، درخصوص تنظیم روابط ، اخذ مجوزها، عقد قراردادها، نحوه و میزان نظارت ، چارچوب قراردادها و فهارس بها.
برای اصلاح و ایجاد وحدت رویه باید نحوه روابط و حدود اختیارات شرکت های توزیع و دستگاه های نظارت به صورت شفاف تعریف و چارچوب واحدی برای قراردادها تعیین و همچنین ضرایب منطقه یی برای فهرست بهای واحد مشخص شود.
3 ضرردهی قراردادهای بهره برداری و مشترکان 4 مشکلات نقدینگی شرکت ها و عدم پرداخت بموقع صورت وضعیت های ارسالی به برق منطقه یی 5 عدم هماهنگی بخش های فوق توزیع در مراحل طراحی ، تصویب و اجرای طرح های فوق توزیع با بخش توزیع 6 کمبود خودروهای استراتژیک از قبیل : جرثقیل ، بالابر، دیزل ، ژنراتور اضطراری و پست های سیار که در حوادث گیلان شاهد آن بودیم 7 کمبود پیمانکاران ماهر و با سابقه در بخش های بهره برداری و اصلاح .
ب مشکلات مالی 1 عدم توجه به بودجه و نظام بودجه بندی نامناسب شرکت های توزیع : با توجه به اینکه بودجه یک برنامه مالی و کاری یکساله است که ضمن پیش بینی درآمدها و هزینه ها، اهداف و سیاست های سازمان ، عملیاتی و فعالیت های مرتبط با آنها بطور موثر برنامه ریزی می شوند ولی در شرکت های توزیع به این مهم توجه نمی شود و بودجه صرفا برای ارایه به مجمع عمومی تهیه می شود و پس از تصویب ، عنایتی به آن نمی شود در نتیجه عملیات مالی ، در شرکت های توزیع ، فاقد یک چارچوب مشخص است و با عدم توجه به بودجه ، شرکت های توزیع خود را از یک ابزار مهم کنترلی ، برنامه ریزی ، مدیریت مالی و مدیریت استراتژیک محروم می کنند و در حال حاضر فرآیند مالی در اغلب شرکت های توزیع به هزینه کردن آنچه داریم و آن هم براساس نیازهای روزمره و در نهایت تهیه صورت های مالی محدود می شود.
2 مدارهای کنترلی مالی بسته نیستند.
12 بودجه که مهمترین ابزار کنترلی مالی بوده ، در شرکت های توزیع مغفول مانده است 22 تراز درآمدی اغلب شرکت های توزیع ، بسته نیست به این صورت که در تهیه تراز مالی بسیاری از شرکت های توزیع که به صورت ماهیانه و سالیانه تهیه می شود، میزان درآمدهای تحقق یافته با موجودی بانک کنترل می شود و از وجود حلقه مکمل کنترلی که همان تعیین ، کنترل و همخوانی میزان درآمدها با اجناس خارج شده از انبار و فعالیت های انجام شده است ، استفاده نمی شود.
از طرفی همان گونه که بیان شد، فقط درآمدهای تحقق یافته کنترل می شوند و تعهدات ایجاد شده و حساب های دریافتی آینده (مانند چک هایی که بابت تقسیط دریافت می شوند دیده نمی شود) و مدعای این سخن عدم وجود ستونی با مضامین وجوه کم واریزی یا اضافه واریزی ، در ترازهای درآمدی شرکت های توزیع است 3 عدم وجود یک سیستم مالی جامع که فاقد نقاط باز باشد.
4 در اغلب شرکت های توزیع سود و زیان هر فعالیت و دستور کار و در نهایت قرارداد تعیین نمی شود و در نتیجه بهای تمام شده خدمات آنها به صورت دقیق مشخص نمی شود و از این رو وقتی این بها مشخص نباشد، طبعا اقدامی هم برای کاهش آن به عمل نخواهد آمد و این گونه است که هزینه های شرکت های توزیع هر روز بدون کنترل بالاتر می رود و جالب اینکه برخی شرکت های واحد حسابداری تاسیسات یا حسابداری بهای تمام شده را از تشکیلات خود حذف کرده اند.برای بهبود وضعیت مالی شرکت های توزیع راهکارهای زیر پیشنهاد می شود: 1 بودجه به عنوان چارچوب هزینه ها و درآمدهای شرکت و اساس حرکت برنامه ریزی شده ، مورد توجه جدی مدیران قرار گیرد و میزان انحراف از بودجه شرکت ها، به صورت خا ، مورد تاکید دستگاه های نظارتی قرار گیرد و یک دستورالعمل واحد بودجه نویسی نیز برای شرکت های توزیع تهیه شود.
2 یک سیستم مالی جامع و متحدالشکل برای تمام شرکت های توزیع طراحی شود.
3 بررسی و حسابرسی صورت های مالی : شرکت های توزیع با دقت بیشتر و با توجه خا ، نسبت به واقعی بودن هزینه ها و درآمدها اقدام کنند.
4 شرکت های توزیع ، موظف به عقد قرارداد حسابرسی برای اصلاح حساب های سال های گذشته شوند.
5 حسابداری تاسیسات یا همان حسابداری بهای تمام شده ، به صورت واقعی ، بهای تمام شده فعالیت های مختلف را محاسبه و بدین صورت نقطه آغازین کاهش هزینه های شرکت های توزیع ، به صورت شفاف مشخص شود.
ج مشکلات فنی شرکت های توزیع 1 عدم وجود سیستم برنامه ریزی مناسب در شرکت های توزیع : شرکت های توزیع باید براساس اهداف و استراتژی های خود به صورت واقعی نه نمایشی و گواهینامه یی ، نسبت به تدوین برنامه عملیاتی خود اقدام و در فرآیند بودجه ، منابع مورد نیاز برای عملیاتی کردن برنامه ها را تعیین کنند.
2 عدم وجود اطلاعات تدوین شده از مشکلات بهره برداری و فنی شرکت .
3 عدم توجه به برنامه ریزی فنی در شرکت های توزیع .
با توجه به اینکه اعتبارات شرکت های توزیع محدود و از طرف شبکه های توزیع نیز دارای معایب فراوان هستند ضروری است اصلاح شبکه ها و هزینه کردن اعتبارات براساس شناخت و تدوین مشکلات شبکه و انجام محاسبات فنی و مهندسی به منظور اولویت بندی فعالیت ها که در مجموع فرآیند برنامه ریزی فنی را شکل می دهند، صورت پذیرد و از هزینه کردن اعتبارات خارج از فرآیند برنامه ریزی فنی خودداری شود.
4 عدم استفاده بهینه از دانش فنی و تکنولوژی های جدید: شرکت های توزیع هم اکنون اغلب به صورت نمایشی اقدام به استفاده از تکنولوژی های جدید و اتوماسیون شبکه ها می کنند و این عمل براساس یک هدف و استراتژی تعریف شده صورت نمی گیرد و مدعای این سخن اینکه شرکت هایی که هم اکنون نسبت به اتوماسیون بعضی از شبکه های خود اقدام می کنند در برق رسانی و تهیه طرح های جدید خود به چه میزان آرایش و انتخاب تجهیزات را براساس اتوماسیون شبکه در آینده انتخاب می کنند؟
از این رو، شرکت های توزیع در آرایش شبکه ها، اندازه و نوع تجهیزات (به عنوان مثال اندازه و نوع تابلوهای توزیع ) نیاز به یک بازنگری و مهندسی مجدد و براساس ضرورتی همچون اتوماسیون دارند.
5 لزوم اختصا اعتبار ویژه ، برای تهیه طرح های جامع شبکه های توزیع ، به منظور هزینه کردن بهینه و موثر اعتبارات سرمایه یی بخش توزیع .
در حال حاضر بعد از پیروزی انقلا اسلامی می توان گفت یکی از فعالترین شرکتهائی که وظیفه خطیر خود را بخوبی انجام داده شرکت برق است که می توان خدماتش را به 5 دسته تقسیم نمود که عبارتند از : تولید بازسازی واحدهای آسیب دیده نیروگاهها در طول جنگ تحمیلی 2210 مگاوات جمع کل قدرت نیروگاههائی که برای نخستین بار در طول سالهای برنامه اول به بهره برداری رسیده اند 4536 مگاوات کاهش میزان خاموشیها از 3/4 درصد نیاز مصرف در سال 67 2/0 درصد نیاز مصرف در سال 72 شبکه توزیع و انتقال بازسازی کلیه تاسیسات صدمه دیده شبکه های انتقال و توزیع نیرو ناشی از جنگ تحمیلی افزایش تعداد مشترکان از 8/8 میلیون مشترک در سال 67 به بیش از 11 میلیون در سال 72 ، افزایش طول خطوط انتقال و فوق توزیع نیرو دار از 40182 کیلومتر در سال 67 به 50418 کیلومتر در سال 72 اصلاح ساختار صنعت برق حرکت در جهت ادغام بخشهای ستادی صنعت برق که دارای فعالیت یکسان هستند فعال کردن بخشهای اضافی و دفترهای شرکتهای برق و ایجاد توان و قالبت های جدید پیمانکار و مشاوره ای ساخت داخل تأسیس شرکت نصب نیرو برای نصب نیروگاههای حرارتی در داخل کشور فعال کردن توان و فعالیتهای شرکتهای پراکنده کشور برای ساخت برجهای انتقال نیرو استاندارد کردن تجهیزات مورد استفاده در صنعت برق بمنظور ایجاد زمینه ساخت داخل.
صنایع در طی سال 70 تا 72 از سوی شرکتهای ایرانی از قبیل کشورسازی ایران – مقره سازی – ترانسفور سازی که میزان حدود 5/2 میلیون دلار کار به کشورهای مختلف صادر میگردد.
سیستم حسابداری شرکت برق منطقه ای : سیستم حسابداری شرکتهای برق منطقه ای تحت عنوان روش متحدالشکل حسابداری برای شرکتهای برق از سال 1346 تدوین و مورد عمل بوده است این سیستم با تغییرات محدود هم اکنون نیز در شرکتها و سازمانهای برق که در تولید، انتقال و توزیع برق فعالیت آنها گسترش دارد و کارآمد است هم اکنون بعلت گسترش حیطه فعالیت و سهولت در انجام امور این شرکت کامپیوتر را به خدمت گرفته که لازم است که شناخت دقیق نسبت به هویت حسابها مشخص و روشهای مناسب متحدالشکل جهت تشکیل حسابها بکار گرفته شود.
واحدهای اجرائی مستقیم ثبت اسناد حسابداری در کامپیوتر عبارتند از 1- واحد مالی مستقر در سطح استان 2- واحد کنترل 3- واحد رابط 4- مرکز خدمات ماشینی تعاریف و ضروریات سیستم عبارتند از : واحدهای اجرایی سیستم ثبت اسناد حسابداری در کامپیوتر واحدهای مالی مستقر در سطح استان برابر سیاستهای اخیر شرکت برق خراسان مبنی بر ایجاد عدم تمرکز، بالطبع در جهت ایجاد استقلال واحدهای اجرایی، خدماتی، بوجود آوردن واحدهای پشتیبانی شامل ادارات مالی، اداری، تدارکاتی خدماتی اجتناب ناپذیر گردید.
در این راستا تعداد قابل توجهی واحد مالی بوجود آمد که ضمن حفظ ارتباط کامل با امور مالی در حوزه ستادی شرکت، عهده دار ارائه خدماتی مالی به واحدهای اجرایی شدند.
این واحدها ضمن ایفای نقش امور مالی در حوزه عملیاتی خود بلحاظ حفظ ارتباط با مالی مرکز و فراهم نمودن امکانات لازم برای اعمال کنترل امور مالی بر کارهای خود و پاسخگویی های ضروری مبادرت به نگهداری دفاتر روزنامه کل و معین نموده و همه ماهه ضمن تنظیم اسناد هزینه و درآمد و انجام پرداختهای مربوط نسبت به ثبت اسناد در دفاتر مذکور، تهیه موازنه (تراز آزمایشی) و ارسال آن به امور مالی و دریافت وجوه پرداختی، عملیات جاری را تداوم می بخشند.
با توجه به مطالب فوق اولین واحدی که در تهیه اطلاعات پایه نقش فعال دارند واحدهای مالی ذکر شده می باشند.
2-1 واحد کنترل به قسمت های زیر تقسیم می شود.
1-2-1 قسمت ممیزی : به منظور ایجاد هماهنگی بین واحدهای مالی د سطح استان و نظارت کامل بر آنان، برق خراسان مبادرت به ایجاد قسمتی به نام ممیزی نموده است که حافظ ارتباط بین امور مالی و واحدهای ذکر شده می باشد.
بالطبع کلیه مدارک مالی تهیه شده در واحدهای مذکور جهت بررسی و کنترل نهایی به این قسمت ارسال که پس از تأیید جهت بازپرداخت آماده می گردد.
در بخش نظارت و کنترل، ممیزین ضمن رسیدگی به اسناد و تشخیص بازپرداخت هزینه ها از واحدها بازدید بعمل آورده و در محل نسبت به کنترل و هماهنگ نمودن نحوه گردش عملیات و ثبت اسناد در دفاتر اقدام می نمایند.
در همین رابطه در روش ثبت اسناد حسابداری در کامپیوتر لزوماً «حفظ ارتباط قبلی و اعمال نظارت ضروری بوده و پیگیری مسائل تا حصول نتیجه به عهده پرسنل قسمت ممیزی خواهد بود.
2-2-1 قسمت حسابداری درآمد و تاسیسات با توجه به ایجاد گستردگی و تفویض اختیار به واحدهای مالی و اداری، این قسمت بوجود آمد تا در فرم جدیدی فعالیت نماید.
بنابراین این حسابداری تاسیسات جریان اجرایی کار را به واحدهای مالی و اداری منتقل نموده تا فارغ از کار اجرایی محور فعالیت را در ساخت زیر بنا نهد.
الف) کنترل دستور کار پروژه ها بمنظور ایجاد امکانات لازم در جهت نگهداری حساب و طبقه بندی آنها برای نقل به حساب 101 توسط مرکز خدمات ماشینی.
ب) ایجاد هماهنگی، نظارت و کنترل مستمر بر رعایت فرمول صدور دستور کار، تا از ایجاد رویه های مختلف و در نتیجه اشتباه در حسابهای جلوگیری شود.
ج) ایجاد هماهنگی و کنترل در نحوه رسیدگی به حساب پروژه ها، تعیین کسور و اضافات و تحویل و تحول آنها.
د) ایجاد هماهنگی و ارتباط با انبارها و مرکز خدمات ماشینی در تنظیم لیست کنترل انبار ارسال جهت کنترل با کاردکس انبار – رسیدگی به مغایرات و انجام اصلاحات مناسب و کنترل شده بمنظور تهیه لیست گردش انبار.
ه) ایجاد هماهنگی و ارتباط در تنظیم بموقع لیست گردش کارگاههای مختلف.
3-1 واحد رابط با توجه به گستردگی وسعت استان خراسان و بالا بودن حجم کارهای انجام شده توسط شرکت برق در سالهای اخیر و همچنین تعدد برنامه های آتی، تعداد واحدهای مالی در برق خراسان نسبتاً بالا بوده و از طرفی چون هماهنگی در ارائه اطلاعات به مرکز خدمات ماشینی به لحاظ دریافت گزارشات یکنواخت و همگون اجتناب ناپذیر می باشد بالطبع کانالیزه نمودن اطلاعات و رساندن آن از یک کانال معین به کامپیوتر نتیجه مطلوبتری را عاید خواهد ساخت.
به همین منظور وجود واحدی که رابطه بین امور مالی و کامپیوتر را ایجاد و حفظ نماید ضروری بوده و بدین خاطر (واحد رابط) زیر نظر امور مالی در حوزه ستادی تشکیل و از ابتدای کار در جریان امر قرار گرفته است.
4-1 مرکز خدمات ماشینی ( کامپیوتر) عملیات ماشینی بر اساس اطلاعات مالی در قالب اسناد حسابداری که توسط واحدهای مالی تهیه و از طریق واحد رابط به مرکز خدمات ماشینی ارائه می شود برنامه ریزی شده و می توان آنرا به 4 مرحله ذیل تقسیم نمود.
1-4-1 انتقال اسناد حسابداری به کامپیوتر و تهیه پرونده حسابداری 2-4-1 انتقال کدهای جداول تبدیل 3-4-1 تهیه گزارشات مالی شامل دفاتر روزنامه، کل، معین و تراز کل و معین 4-4-1 تهیه گزارشات لازم جهت تجزیه و تحلیل حسابهای مالی 2- اصل استقلال واحدهای مالی : در اجرای این سیستم با توجه به سیاست عدم تمرکز شرکت ضروری بنظر می رسد که هریک از واحدهای مالی مستقر در سطح استان بعنوان دهندگان اطلاعات اولیه سیستم بطور مستقل عمل نموده و گزارشات حاصل از اطلاعات آنان نیز بطور جداگانه ای تهیه و در اختیارشان قرار گیرد.
ارسال اطلاعات سیستم داده های به سیستم در قالب اسناد حسابداری بوده که از طریق واحدهای مالی با توجه به دستورالعملهای مالی تهیه و از کانالها اشاره شده در فصول دیگر این دستورالعمل جهت تهیه گزارشات ارسال میگردد.
خصوصیات سند (پایه اطلاعات سیستم ) : اسنادیکه جهت این سیستم طراحی شده ضمن اینکه کلیه خصوصیات یک سند حسابداری را دارا می باشد (دارای دستور به مبلغ ، شرح و ....
و موازنه) به گونه ای طرح ریزی شده که اطلاعات مندرج در آن قابل استفاده برای کامپیوتر نیز باشد.
دوره گردش : در این سیستم دوره مالی شرکت به دوره های کوچکتری تقسیم شده که در حال حاضر هریک از این دوره ها یک ماه می باشد و به نام دوره گردش نامگذاری می گردد.
از ضروریات می باشد که طبق جدول زمان بندی کلیه اتفاقات مالی در هر دوره گردش، دقیقا ً در همان گردش ثبت و در گزارشات مالی همان دوره درج می گردد.
ارتباط گزارشات سیسان با دفاتر قانونی شرکت : هریک از واحدهای مالی بعنوان اولین عامل اجرایی دارای گزارشات دفتر روزنامه با دفاتر قانونی شرکت برابری داشته و در واقع ترازنامه ای که برای حوزه ستادی تهیه می شود همان تراز نامه قانونی شرکت خواهد بود.
گردش عملیات مستقیم : گردش عملیات سیستم ثبت اسناد حسابداری در واحدهای مالی و حوزه ستادی گردش فوق را به مراحل زیر منقسم نموده است.
1) صدور اسناد داخلی 2) ارسال اسناد با ضمائم به امور مالی (ممیزی) 3) رسیدگی به اسناد و بازپرداخت 4) جمع آوری اسناد و ارسال به کامپیوتر 5) بررسی لیستهای اولیه کنترل و رفع اشتباهات 6) کنترل لیستهای نهائی دوره گردش 7) کنترل گزارشات دفاتر روزنامه، کل، معین ، ترازنامه 1) صدور اسناد داخلی : در هر واحد مالی پس از انجام هزینه ها مبادرت به صدور اسناد هزینه می گردد!
در این رابطه طبق مقررات و موازین حسابداری نسبت به جمع آوری مدارک مثبته اقدام و سپس عمل پرداخت انجام می گیرد.
2) ارسال اسناد با ضمائم به امور مالی .
(ارسال اسناد به مرکز) در این مرحله ابتدا از مجموعه اسناد داخلی خلاصه ای تهیه شده و سندی که اصطلاحاً سند مادر نامیده می شود جهت ثبت دفاتر قانونی شرکت تنظیم می گردد سند مادر پس از درج کلیه اطلاعات در صورتی که هدف بازپرداخت و یا برگشت از تنخواه از طریق مرکز باشد به نحو ذیل عمل می گردد.
3) مرحله رسیدگی و باز پرداخت قسمت ممیزی پس از رسیدگی کامل و رفع اشکالات احتمالی و صدور چک و سایر تشریفات، اسناد را جهت ثبت در دفاتر قانونی شرکت و نگهداری ضمائم در بایگانی به دفترداری ارسال می نماید و اداره دفتر داری نسبت به ثبت اسناد مادر در دفاتر قانونی روزنامه و کل اقدام خواهد نمود.
4) مرحله جمع آوری اسناد و ارسال به کامپیوتر واحد رابط با مراجعه روزمره به بایگانی امور مالی نسخه ای از اسناد داخلی واحدها و نسخه ای ثبت شده از سند مادر را جمع آوری نموده و در فرم ارتباط امور مالی با مرکز خدمات ماشینی به تفکیک هر واحد مالی ثبت نموده و به همراه اسناد دریافتی از بایگانی به مرکز خدمات ماشینی ارسال می نماید.
مرحله بررسی لیستهای کنترل اولیه پس از آن که اسناد به کامپیوتر ارسال شد.
برابر برنامه زمان بندی اعلام شده، کامپیوتر مبادرت به تهیه لیست کنترل اولیه می نماید.
لیستها به همراه اسناد مربوطه به واحد رابط جهت کنترل و اعلام اشکالات ارسال می گردد.
واحد رابط با توجه به اسناد لیستها را کنترل و چنانچه پیام خاصی در لیستها وجود داشته باشد و یا به اشکالات، خاصی برخورد نماید موارد تصحیح شده را در فرم های کدگذاری درج و مجدداً به کامپیوتر ارسال می نماید.
هدف خدمات ماشینی پس از دریافت فرم های کدگذاری نسبت به پانچ و تهیه لیستی برای موارد اعلام شده اقدام و جهت کنترل مجدد به واحد رابط ارسال می دارد و این عمل تا رفع کامل اشکالات ادامه می یابد.
مرحله کنترل لیستهای نهایی دوره گردش پس از اعلام صحت عملیات مرحله قبلی از جانب واحد رابط، مرکز خدمات ماشینی مبادرت به تهیه لیستهای نهائی دوره مربوط می نماید.
لیستها پس از آماده شدن به لحاظ و تأیید به واحد رابط تحویل می گردد.
واحد رابط ضمن کنترل چنانچه با اشکالات یا مغایراتی در لیست مواجه گردد موارد را به مرکز خدمات ماشینی اطلاع داده و تا حصول اطمینان از صحت عملیات در لیست های نهائی به این عمل ادامه خواهد داد.
مرحله کنترل گزارشات دفاتر و ترازهای ماهانه پس از اعلام صحت لیستهای نهائی از طرف واحد رابط، مرکز خدمات ماشینی نسبت به تهیه گزارشات دفاتر روزنامه، کل، معین و تراز کل و معین اقدام می نماید.
واحد رابطه با دریافت این گزارشات از مرکز خدمات ماشینی و ارسال یک نسخه از آن به واحدهای مالی جهت کنترل ثبت تمامی اقشار و عدم وجود اقلام غیر متعارف در گزارشات و نگهداری به این مرحله پایان می دهد.
حسابداری درآمد مشترکین یکی از قسمتهائی که زیر نظر امور مالی می باشد حسابداری درآمد مشترکین می باشد و یکی از اهداف مهم این قسمت پرداخت وجوه در رابطه با تفکیک، لغو سابقه و ما به التفاوت تقلیل آمپراژ و انجام محاسبات و عملیات حسابداری در این ارتباط می باشد.
بطور مختصر مسیر حرکت این قسمت اینگونه است که ابتدا مشترک بنا به دلائلی مایل به حذف یا کاهش آمپراژ برق مصرفی خود میباشد برای نیل به این منظور به ناحیه ای که در آن اشتراک دارد مراجعه و تقاضای خود را اعلام میدارد سپس پرونده مشترک (شامل امور 6 گانه، قسمت چناران، اداره سرخس، اداره فریمان) پس از طی مراحلی به اداره حسابداری درآمد مشترکین ارسال می گردد سپس پس از صحت اشتراک و قبولی به قسمت کامپیوتر ارسال تا میزان بدهکاری یا بستانکاری مشترک مشخص گردد و طی جداول خاص که سالانه تغییر می کند محاسبه و طی چک پس از امضاء مدیریت مالی و مدیریت عامل به مشترک پرداخت می گردد.
گردش کار نگهداری حسابداری درآمد و مشترکین : این عملیات بصورت واحدی مستقل بنام واحد حسابداری درآمد و مشترکین انجام و به لحاظ اینکه واحدهای وصول کننده و اجرائی درآمد عمومی درشرکتهای توزیع قرار دارند مسؤلیت خدمات ، دریافت ، پرداخت ، استئداد ، وپیگیری ووصول مطالبات و......
ودرنهایت جمع آوری اطلاعات وسوابق مالی جهت صدور اسنادحسابداری درقالب قرارداد به نیابت ازبرق خراسان به شرکت توزیع سپرده گردیده همچنین عملکرد ماهانه بخش درآمد ازطریق واحد حسابداری درآمد شرکت برق پس ازاعمال کنترلهای مالی دردفاترقانونی برق خراسان ثبت می گردد لذا واحدهای تابعه شرکت توزیع بعنوان زیر مجموعه این واحد مالی اسناد درآمد را به نیابت ازبرق خراسان وبعنوان یک کارخدماتی بصورت دیسکتهای اطلاعاتی وهمراه کلاسوراسناد به شرکت توزیع زیربط ارسال وپس ازکنترل اسناد توسط مهندسین درآمد واطمینان ازصحت وانطباق آنها با دیسکتهای اطلاعاتی اسناد واطلاعات موجود دردیسکتهای ارسالی ازقسمتها وادارات به کمک نرم افزارهای موجود ادغام ودرقالب یک فایل اطلاعاتی به برق منطقه ای خراسان ارسال می گردد .
پس از ارسال اسناد مجدداً توسط کارشناسان واحد مالی درآمد ومشترکین مورد کنترل ورسیدگی قرارگرفته ودرصورت عدم نیاز به اصلاحات عمل ادغام اطلاعات صورت گرفته ویک جا ارائه می گردد .
سیستم نگهداری حسابهای درآمد مشترکین : این روش براساس روش نگهداری حساب به تفکیک محل اجراء یا واحد وصول کننده درآمد مستقر می باشد درحقیقت نقش اصلی را کد بیست رقمی ، ارقام شانزده تا نوزدهم بعنوان کد محل اجراء بعهده خواهند داشت که بعلت منحصر به فرد بودن این کد سه رقمی امکان پردازش اطلاعات به کمک نرم افزار حسابداری موجود وبرنامه های کمکی دیگربه هرشکلی عملی بوده استخراج گزارشات وآمار مورد نیاز بطوردقیق میسراست بنابراین چنین می توان نتیجه گرفت تمامی دستورکارهای بیست رقمی استفاده شده دراسناد درآمد درمحل شانزدهم یا نوزدهم الزاماً اعداد غیر ازضفرخواهند بود .