دانلود گزارش کارآموزی در داروسازی اسوه

شرکت داروسازی اسوه (سهامی عام) با قدمتی بیش از 39 سال، درسال 1345 با نام شرکت ایران مرک «سهامی خاص» تاسیس و تحت شماره 11234 در اداره ثبت شرکت های تهران به ثبت رسیده از سال 1348 بهره برداری از کارخانه شروع گردید در تاریخ 8/12/1360 به شرکت اسوه تغییر نام یافت و در سال 1370 به «سهامی عام» تبدیل گردید و از 7/12/1372 در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد.

همچنین با توجه به تعلق حدود 65% سرمایه اسوه به شرکت مدیریت سرمایه گذاری بانک ملی ایران (سهامی عام) و شرکت های زیر مجموعه آن، شرکت اسوه از جمله شرکت های تابع مدیریت سرمایه گذاری بانک ملی ایران میباشد.

محل کارخانه و مرکز اصلی شرکت در تهران- جاده قدیم کرج-شاد آباد- خیابان 17 شهریور واقع است.
شرکت در سال 1383 با استقرار سیستم مدیریت کیفیت و سیستم مدیریت زیست محیطی به صورت تلفیقی، موفق به اخذ گواهینامه ی ISO9001 و ISO14001 گردید.
در حال حاضر شرکت دارای گواهینامه های استقرار سیستم مدیریت کیفیت و سیستم مدیریت زیست محیطی مطابق با استانداردهای ISO9001:2000 و ISO14001:2004 از شرکت TUV NORD ‌آلمان میباشد.
شرکت داروسازی اسوه زمینی به مساحت بالغ بر 18000 متر مربع و زیر بنای معادل 10580 متر مربع احداث شده است و شامل دپارتمان های تولید، آزمایشگاه تحقیقات و توسعه، آزمایشگاه کنترل کیفیت، فنی مهندسی، انبارها و اداری است.
شرکت داروسازی اسوه دارای پنج خط تولید به قرار زیر است:
1-خط تولید آمپول
2-خط تولید قطره
3-خط تولید قرص های جوشان
4-خط تولید ساشه پودر و گرانول
5-خط تولید قرص های ساده و روکش دار 5-خط تولید قرص های ساده و روکش دار مقدمه: همانطور که گفته شد یکی از واحدهای آزمایشگاهی موجود در کارخانه داروسازی اسوه واحد تحقیقات و توسعه میباشد که پرسنل آن متشکل از چند دکتر داروساز و چند شیمیست میباشد که در ‌آن بخش به کار تحقیقات و تولید و توسعه داروهای جدید مشغول هستند.

به عنوان توضیح بیشتر می توان گفت که دارو سازان در آن واحد داروهای جدید را تهیه میکنند و شیمیست ها نیز آزمایش های لازم را در رابطه با پایداری و خصوصیات فیزیکی داروها قبل و بعد از تهیه انجام میدهند.

شایان ذکر است که آزمایشات پایداری بر روی داروها در طی ماه های متوالی تکرار میشود.

داروها سپس به خط تولید فرستاده شده و کنترل بیشتر به آزمایشگاه دیگری به نام کنترل کیفیت محول میشود که در این واحد دارو در حین تولید آزمایش میشود.

در آزمایشگاه کنترل کیفیت علاوه بر آزمایش هایی که در تحقیقات انجام شده بود آزمایش های میکروبی نیز انجام شده و کیفیت دارو از همه لحاظ تایید میشود.

پس از تایید نهایی دارو به بازار فروش عرضه خواهد شد.

با توجه به مطالبی که در مورد فعالیت های ‌آزمایشگاهی این شرکت گفته شد و نیز مشترک بودن یک سری از فعالیت ها بین این دو واحد و همچنین توضیحات بیشتر در مورد خصوصیات و قوانین آزمایشگاه ما در این گزارش به بررسی توام این دو واحد خواهیم پرداخت.

اصول کلی و قوانین کنترل های آزمایشگاهی بخشی از کنترل های آزمایشگاهی تعیین موارد زیر است: مشخصات، استانداردها و برنامه های نمونه برداری، روش های آزمایش دقیق و صحیح به منظور حصول اطمینان از انطباق اجزاء ظروف محصولات دارویی و درپوش ها و مواد در حین ساخت و برچسب ها و محصولات دارویی با استانداردهای مخصوص صحت نوع ماده و پتانسی و کیفیت و خلوص.

آزمایشگاه کنترل کیفیت معمولاً از دو واحد آزمایش تشکیل میشود: 1.آزمایشگاه شیمیایی 2.آزمایشگاه میکروبیولوژیکی کار آزمایشگاه شیمیایی عبارتست از اندازه گیری های شیمیایی و آزمایش های مواد اولیه واجزاء ورودی و محصولات در دست ساخت و فرآورده های ساخته شده به منظور حصول اطمینان از انطباق آنها با مصوبات رسمی دارو سازی و یا مشخصات داخل کارخانه.

واحد میکروبیولوژیکی آزمایش های مختلفی، از جمله آزمایش های مخصوص آلودگی میکروبیولوژیکی در مواد اولیه وارده و اجزاء مشخص شده را انجام میدهد، شمارش میکروبی پلت ها که در حین عملیات استریل انجام می گیرد در انکوباتور قرار داده شده و تحت نظر گرفته میشود.

پیش از ترخیص محصول برای توزیع آزمایش های مناسب استریلزا سیون روی کلیه ی اشکال ترکیبی خاص، از جمله موارد تزریقی و داروهای چشمی تکمیل میشود.

آزمایشگاه های کنترل کیفیت غالباً دارای یک قسمت تحقیقاتی هستند که روش های آنالیز صحیح تر و اقتصادی تر و دقیق تری را بوجود می آورد.

در بسیاری از موارد مشخصات و روش های آزمایش توسط مصوبات رسمی فارماکوپه ی ایالات متحده (USP) یا فرمولر ملی (NF) تعیین و مقرر میشود.

با اینکه روش های مصوبات رسمی به منزله ی حکم نهایی در مورد داروها و اجزاء مندرج در آن است.

لیکن تولید کننده ی دارو مجاز است سایر روش ها یا وسایل اتوماتیک را در مسیر آزمایش ها جایگزین کند، مشروط بر اینکه نتایج حاصله با نتایج بدست آمده از پروتکل های رسمی یکسان باشد.

مقررات داروهای جدید (NDR) شیوه های آزمایش را محدود به شیوه های می کند که در درخواست ثبت داروهای جدید (NDA) تصویب شده است.

بر سر این که وقتی اقلام مورد بحث در مصوبات رسمی قرار گرفته اند، روش های داده شده (NDA) می توانند جایگزین شوند یا خیر، اختلاف عقیده وجود دارد.

شیوه های آزمایش داخلی کارخانه برای داروها یا اجزاء غیر رسمی باید همواره نتایج یکنواختی بدست دهد، تا بتوان از بی خطری و تاثیر درمانی محصول نهایی اطمینان حاصل کرد.

ابداع این ضوابط از وظایف مشترک قسمت های تحقیق و ابداع، تعیین مشخصات محصول و آزمایشگاه های کنترل کیفیت است.

تعیین و ایجاد روش های آزمایش مطمئن علمی، نیازمند مقررات کافی برای تعیین و بررسی قابلیت اعتماد و صحت و دقت، انجام روش های آزمایش و وسایل آزمایشگاهی مورد استفاده میباشد.

تعیین قابلیت اعتماد مراحل آزمایشی از طرق زیر ممکن است: استفاده همزمان از چندین شیوه یا اندازه گیری بازیافت ها با استفاده از روش های استاندارد اضافه کردن مواد، یا تعیین مقدار در نمونه هایی با ارزش های معلوم که با دقت تهیه شده باشد.

به منظور تعیین اندازه بازیافت ها برای تعیین انحراف استاندارد و همچنین برای تعیین میزان حساسیت آزمایش، آزمایش های مکرر لازم باید انجام شود.

دقت روش آزمایش منوط است به اشخاصی که آن روش را بکار می گیرند.

قبل ازهر چیز، تنها پرسنلی شایسته ی اجزای روش های آزمایش هستند که از نظر تحصیلات و آموزش و تجربه دارای صلاحیت باشند.

به منظور ثبت و ضبط مدارک تحصیلی پرسنل، باید برای هر یک از کارمندان آزمایشگاه پرونده ی پرسنلی شامل مشخصات زیر نگهداری کرد: 1-نام 2-شرح تحصیلات دانشگاهی و مدارک تحصیلی و تاریخ دریافت مدارک 3-تجربیات مربوط، از جمله محل و شرح و تاریخ ها 4-دوره های باز آموزی و آموزش: موضوع و محل و تاریخ ها 5-آثار منتشره و تاریخ چاپ آنها 6-امتیازات تحصیلی و تشویق نامه ها 7-مسئولیت های محوله در آزمایشگاه و فهرست آزمایشها و اندازه گیری هایی که شخص مجاز به اجرای آنهاست.

هنگامی که شخصی برای انجام اندازه گیری خاصی واجد صلاحیت تشخیص داده میشود، نباید هیچ گونه دسترسی به راهنمایی شفاهی از سایر پرسنل آزمایشگاه داشته باشد.

منظور اینست که شخصی که دارای صلاحیت است، باید صرفاً از روی دستورالعمل های مدون کار کند.

چنانچه دستورالعمل ها کافی نباشد، عدم توانایی در اجرای اندازه گیری بدون راهنمایی اضافی این عدم کفایت را نشان میدهد.

بدین ترتیب، معیاری هم بدست می آید برای قابلیت انتقال روش و اینکه آیا دیگران نیز می توانند از آن بطور صحیح استفاده کنند یا نه.

گذشته از دقت و قطعیت، یکی دیگر از ویژگی های روش های صحیح علمی اندازه گیری، دستیابی به نتایج یکسان توسط اشخاص مختلف است.

روش های داخلی کنترل کیفیت در نهایت باید موجب تسهیل اجرای صحیح کار شود.

استفاده از جدول های کنترل به منظور ثبت نتایج آنالیز بچ های متوالی از تولید یک محصول، وسیله ای است برای ردیابی تغییرات غیر راندوم و روش های نامطلوب چه در مرحله ی تولید و چه در آزمایشگاه.

به منظور چک کردن صحت روش های آنالیز و صلاحیت پرسنل کنترل کیفیت در فواصل منظم، می توان به نمونه های قبلاً آنالیز شده و نمونه های استاندارد مراجعه کرد.

در مورد آنالیزهای ماشینی پشت سر هم، استانداردها می بایست به فواصل منظم اندازه گیری شود تا انحرافات تصحیح گردد و از صحت نتایج اطمینان حاصل شود.

کنترل های آزمایشگاهی باید شامل موارد زیر باشد: 1)بررسی و تعیین تطابق برای قبول هر سری از هر محموله از اجزاء و ظروف محصولات دارویی و درپوش ها و برچسب های مورد استفاده در تولید، پروسه و بسته بندی یا نگهداری محصولات دارویی از طریق تطبیق آنها با مشخصات تدوین شده.

مشخصات باید شامل شرح روش های نمونه برداری و آزمایش های مورد استفاده باشد.

نمونه ها باید معرفی از کل کالا بوده و کاملاً مشخص شده باشد.

چنین روش هایی ضمناً مستلزم آزمایش مجدد و مقتضی هر یک از اجزاء و ظروف محصولات دارویی یا در پوش هایی است که مستعد خرابی هستند.

2)تطبیق مواد در حین ساخت با مشخصات تدوین شده و توصیف روش های نمونه برداری و آزمایش.

چنین نمونه هایی باید معرفی از کل کالا بوده و کاملاً مشخص شود.

3)تطبیق روش های نمونه برداری و مشخصات مربوط به محصولات دارویی با شرح تدوین شده.

واحدهای مخصوص توسعه روش های آنالیز باید روش ها را پدید آورده و تکمیل کند و واحد کنترل کیفیت باید مشخصات آزمایش دارو را در مورد هر یک از اجزاء و مواد اولیه مورد استفاده در محصول و تولید آن بررسی و تایید کند.

این اقلام با ذکر شماره و نام جنس سفارش داده میشود و هنگام دریافت در کارخانه، شماره کنترل متواتری به آن تخصیص می یابد که برای کنترل مصرف و نگهداری حساب آن به کار برده میشود.

موارد دریافت شده ای که به یک شماره کنترل اختصاص می یابد به منزله ی محصولی است که از هر یک از مراحل تولید توسط سازنده بیرون می آید و باید معرف واحدی همگون باشد.

بنابراین ضوابط این بخش شامل ابداع روش های آنالیتیک و آزمایش و ارزش های مورد نظر و حدود تغییرات مجاز برای هر یک از اقلام بکار گرفته در تولید محصولات دارویی است که به کارخانه وارد میشود.

پیش از استفاده از هر ماده ای باید یک نمونه ی معرف کل کالا از هر یک از شماره کنترل های اختصاص یافته، با مشخصات پروتکل آن تطبیق شده باشد.

مشخصات آزمایش های مقرر برای هر یک از اقلام به شرح زیر است: 1-نام و شماره محصول 2-آزمایش های لازم: این مشخصات می تواند همان مشخصات ضوابط رسمی یا داخلی کارخانه باشد.

لیکن باید موارد زیر را در بر بگیرد: الف) مقدار کافی از نمونه برای آزمایش و نگهداری برای آنالیزهای آینده.

ب)مقدار هر یک از معرف های شیمیایی، بافرها و غیره که در آزمایش ها لازم است.

پ)وسایل لازم برای آزمایش ها.

ت)لوازم مورد نیاز برای آزمایش ها.

ث) صلاحیت های پرسنلی لازم برای انجام هر آزمایش.

ج)تدوین دقیق جزئیات مرحله بندی و روش های آزمایش.

چ)معادلات نمونه برداری برای محاسبات.

3-ارزش مورد نظر و حدود تغییرات (تولرانس ها) مجاز برای هر آزمایش: این ارزش باید منعکس کننده ضوابط رسمی یا تغییرات مجاز داخلی کارخانه ها با همان اندازه دقت باشد.

حدود تغییرات مجاز ضوابط داخلی کارخانه برای داروهای رسمی باید از ارزش های رسمی کمتر باشد تا هنگامی که محصولات ترخیص شده مورد بازرسی و آزمایش های مقامات قانونی قرار می گیرند، از تطبیق آنها با ضوابط رسمی اطمینان حاصل شود.

4-فاصله زمانی برای اندازه گیری شیمیایی مجدد هر قلم: حداکثر یکسال برای اجزاء و مواد اصلی پایدار (با کاهش پتانسی کمتر از 1% در سال) و مواد اولیه توصیه میشود.

از جمله ضروریات دیگر، تنظیم پروتکل های نمونه برداری از اجزاء و مواد اولیه است.

این پروتکل ها باید شامل زمینه های اطلاعاتی زیر باشد: 1-چه کسی مسئولیت و اجازه نمونه برداری از اجناس دریافتی را دارد.

2-تعداد واحدهایی که باید نمونه برداری شود، بر اساس تعداد بسته های ورودی تحت هر شماره کنترل.

3-روش انتخاب فراوانی که باید نمونه برداری شود.

4-اندازه پراکندگی نمونه از هر ظرف.

5-دستورالعمل های بسته بندی و برچسب زنی ظروف نمونه.

6-دستورالعمل های برچسب زنی و بستن مجدد ظرف نمونه برداری شده.

7-وارد کردن اطلاعات راجع به نمونه در دفترچه گزارش دائمی که در آزمایشگاه کنترل نگهداری میشود.

مشخصات آزمایشگاه و پروتکل نمونه برداری جزء سوابق رسمی ماستر تلقی میشود و باید در محل قفل شده امنی دور از دسترس نگهداری شود.

سوابق ماستر می بایست تحت کنترل یک شخص لایق با تحصیلات دانشگاهی مناسب و تجربه ی کافی قرار گیرد و این شخص باید بتواند اصلاحات و اضافات و حذفیات لازم را انجام دهد.

مشخصات کالای در حین ساخت و محصولات تمام شده می بایست با همان ضوابط دقیقی که برای مواد اولیه وضع شده است، تطبیق داشته باشد.

وقایع زیر بیانگر نیاز به پروتکل های نمونه برداری صحیح است: 1-بررسی یک سری از کپسول های سولفات کینین اندازه گیری رضایت بخشی را نشان داد، لیکن سری با ضوابط تغییرات مجاز وزنی منطبق نبود.

تحقیقات نشان داد که بچ در یک دوره سه روزه کپسول شده و حال آنکه کلیه آزمایش ها در روز اول تولید انجام گرفته است.

هیچ سابقه ای از بررسی های وزنی در حین ساخت وجود نداشت.

اندازه گیری 102% مقدار ذکر شده روی برچسب بود.

انحراف استاندارد بیست کپسول که تک تک وزن شده بود.

فقط 1/0% بود.

واضح است که این نمونه معرف کل سری و کافی نبوده است.

2-یک قرص کاردیوتونیک با ضوابط usp در مورد یکنواختی محتویات منطبق نبود.

تحقیقات نشان داد که این بچ 2.000.000 قرصی، در یک دوره ی 8 روزه پرس شده است.

نمونه های ارسالی به آزمایشگاه خارجی فقط حاوی قرص هایی از دو روز اول تولید بود.

دلیل واقعی تغییرات پتانسی معلوم نشد.

واضح است که نمونه برداری درست انجام نگرفته بود.

3-یک قرص با پوشش انتریک (enteric coated) هنگامی که توسط FDA آزمایش شد، با ضوابط باز شدن منطبق نبود.

شرکت نمونه های لازم برای آزمایش قابلیت باز شدن را در پایان روکش دادن، ولی پیش از خشک شدن نهایی برداشته و در این مرحله قرص ها حدود 12 ساعت در محیط گرم قرار گرفته بود.

واضح است که قابلیت باز شدن روی شکل نهایی محصول امتحان نشده بود.

4-ابزارها و دستگاه ها و درجه ها و وسایل ثبت در فواصل مناسب طبق برنامه مدون و مقرر که حاوی راهبردهای ویژه و جدول ها و حدود صحت و دقت است، تنظیم شود و در صورت برآورده شدن حدود صحت و یا دقت عملیات، چاره جوئی پیش بینی شود.

از ابزارها و دستگاه ها و درجه ها و وسایل ثبت که با مشخصات مقرر تطبیق نداشته باشد، نباید استفاده کرد.

حتی با صلاحیت ترین پرسنل هم نمی توانند از عهده ی انجام آزمایش های صحیح برآیند، مگر اینکه ابزار و وسایل لازم در اختیارشان باشد و این ابزار وسایل به دقت نگهداری و سرویس شود.

سوابق هر بار تعمیر و تنظیم هر قطعه از وسایل آزمایشگاهی می بایست نگهداری شود.

این نوع وسایل و سوابق شامل موارد زیر است: 1-ترازو ها: یک دفتر سابقه ی دائمی باید نگهداری شود و هر صفحه ی آن به یک ترازو اختصاص یابد و مشخصات زیر در آن درج شود: الف) سازنده ب)تاریخ خرید پ)نوع ت)شماره ی سریال ث)ظرفیت ج)قابلیت تکرار نتایج یکسان در آزمایش های مختلف چ)گزارش تنظیم و تعمیر: (1) تاریخ (2)امضای پیمانکار.

2-رنگ سنج ها: یک دفتر سابقه ی دائمی باید نگهداری شود و هر صفحه ی آن به یک دستگاه اختصاص یابد و مشخصات زیر در آن درج شود: الف) سازنده ب)فیلترهای موجود پ)گزارش تعویض لامپ و تعمیر 3-اسپکتروفتومترها: برای هر دستگاه یک دفتر سابقه ی دائمی می بایست نگهداری شود و مشخصات زیر در ‌آن درج شود: الف) سازنده ب)نوع پ) نوار- عبور: چنانچه از نوع نوار عبور ثابت باشد.

ت)دامنه ی طیفی ث) استانداردهای مورد استفاده برای تنظیم: (1) طول موج (2)جذب ج)گزارش تنظیم طول موج و جذب که موارد زیر را نشان دهد: (1) تاریخ (2)امضاء اپراتور (3)انحرافات یافته شده چ)گزارش تعویض لامپ.

ح)گزارش تعمیرات: (1)تاریخ (2) امضاء پیمانکار 4-پ هاش سنج ها: برای هر دستگاه باید یک سابقه ی جداگانه با ذکر مشخصات زیر نگهداری شود: الف) سازنده ب)قابلیت تکرار نتایج یکسان در آزمایشهای مختلف پ)گزارش تعویض الکترودها که مشخصات زیر را نشان دهد: (1)نوع الکترود (2)تاریخ تعویض (3)علت تعویض 5-ابزار مورد استفاده برای تعیین رطوبت: الف) اجاق های خشک کن میزان الحراره دار.

ب)اجاق های سیستم خلاء با میزان الحراره و درجه ی تخلیه هوا.

پ)ترازوی رطوبت سنج.

ت)دستگاه غلظت سنج کارل فیشر.

6-ظروف شیشه ای حجم سنج الف) کلیه ظروف حجم سنج می بایست علامت «رده A» یا «گواهی NBS» خورده باشند یا دارای تولرانس شناخته شده باشند.

ب)مقدار کافی از اقلام زیر در اندازه های معمول موجود باشد: (1)پی پت (2)بورت (3)بالن ژوژه (4)سیلندهار (5)لوله های مدرج آزمایش 7-سایر ابزار ‌آزمایشگاهی از جمله: الف)انکسارسنج ب)دستگاه تعیین نقطه ذوب پ)پلاریمتر ت)دستگاه انکسار ایکس-ری (X ray) ث)کروماتوگراف گازی (GC) ج)اسپکتروفتومتر مادون قرمز چ)اسپکترومتر جذب اتمی هر یک از اقلام بالا می بایست دارای سر فصل جداگانه باشند.

8-سرفصل های جداگانه می بایست مشخصات زیر را ثبت کند: الف) سازنده ب)گزارش تنظیم و روش های اجرایی پ)گزارش تعمیرات چون بیشتر روش های تنظیم لوازم آزمایشگاهی جهت استاندارد کردن مشخصات کمی و کیفی به مواد رفرانس نیاز دارند، مواد استاندارد باید تحت یکی از سر فصل های زیر درج شود: 1-استاندارد بین المللی 2-رفرانس های usp 3-رفرانس های NF 4-استاندارد داخلی کارخانه استاندارد داخلی کارخانه می بایست بر حسب خلوص برچسب بخورد.

هر گزارشی باید حاوی موارد زیر باشد: 1-نام 2-تاریخ تولید 3-تاریخ باز کردن 4-تاریخ انقضاء مراقبت دقیق از استانداردهای رفرانس usp و NF بسیار مهم است، زیرا فقط سری استانداردهایی که در جریان پخش است، استانداردهای قانونی محسوب میشود.

اندازه گیری های شیمیایی که با استفاده از سری استاندارد قدیم انجام میشود، وضعیت قانونی مشکوکی دارد.

محلول های استاندارد برای آنالیز های حجم سنجی نیز به کنترل دقیقی نیاز دارد.

1-روی ظروف هر محلول برچسب الصاق میشود که مشخصات زیر را دقیقاً نشان دهد: الف)نام ب)قدرت اسمی پ)عامل حجم سنجی ت)تاریخ تهیه 2-هر محلولی با ذکر موارد زیر به دقت آماده شود: الف) نام تهیه کننده تجارتی ب)نام تهیه کننده محلول غلیظ استاندارد پ)گزارش هر یک از محلول ها با ذکر مشخصات زیر در آزمایشگاه تهیه شود.

(1)فرمول تهیه (2)راهبردهای استاندارد کردن (3)استاندارد کردن از طریق سه بار آنالیز (4)فواصل استاندارد کردن مجدد (5)امضاء شخصی که محلول را تهیه میکند.

(6)تاریخ تهیه (7)امضاء اشخاصی که استاندارد یا استاندارد مجدد میکنند.

3-بافرهای استاندارد: حداقل دو بافر استاندارد برای تنظیم پ هاش سنج ها لازم است.

ظروف هر یک از بافرها باید این موارد را نشان دهد: الف) ارزش اسمی بافر با دو رقم اعشاری ب)جدول تغییر پ هاش با دما پ)تاریخ باز کردن شیشه (usp ایجاب میکند که هر سه ماه یکبار از بافر جدیدی استفاده شود) صحت اندازه گیری ها تنها وقتی ثابت میشود که صحت وسیله اندازه گیری، قبل و بعد از اندازه گیری معلوم شده باشد.

بنابراین، بازرسی وسایل اندازه گیری قبل و بعد از یک دوره ی کاری بسیار مهم است.

آزمایش و ترخیص برای توزیع (a) پیش از ترخیص هر بچ از محصول دارویی، باید از طریق اندازه گیری های آزمایشگاهی ثابت شود که بچ با مشخصات نهایی فرآورده دارویی، از جمله صحت نوع ماده و مقدار هر یک از مواد فعال بنحو رضایت بخشی تطبیق دارد.

در مواردی که آزمایش های استریل و یا پیروژن روی بچ های خاص مواد دارویی رادیو اکتیو کوته عمر انجام میشود، این بچ ها را می توان پیش از تکمیل آزمایش های استریل و یا پیروژن ترخیص کرد مشروط بر اینکه این آزمایش ها در اسرع وقت تکمیل شود.

(b)از هر یک از بچ های فرآورده دارویی که باید از میکروارگانیسم های نا مطلوب عاری باشد، عنداللزوم باید آزمایش های آزمایشگاهی مناسب به عمل آید.

(c) کلیه ی برنامه های نمونه برداری و آزمایش باید د روش ها یاجرایی مدون تشریح شود.

این روش های اجرایی مدون و لازم الاجراء باید شامل روش نمونه برداری و تعداد واحدهایی باشد که باید از هر بچ آزمایش شود .

(d )معیارهای قبول برای نمونه برداری و آزمایش که بوسیله ی واحد کنترل کیفیت انجام می شود،‌باید کافی باشد تا اطیمنان حاصل شود که بچه های فرآورده با مشخصات اختصاصی خود و ضوابط آماری کنترل کیفیت که شرط تأیید و ترخیص آنهاست ، تطبیق دارد.

معیارهای کنترل کیفیت آماری باید شامل حد مناسبی برای قبول ویا حد مناسبی برای رد باشد .

(e) دقت و حساسیت و اختصاصی بودن و قابلیت تکرار روش های آزمایش مورد استفاده شرکت باید معین و مستند باشد.

(f) فرآورده های دارویی که با استانداردهای مقرر یا مشخصات و سایر معیارهای مربوط به کنترل کیفیت تطبیق نداشته باشد باید مردود شود.

این فرآورده ها را می توان مجدداً پروسه کرد.

ولی مواد دوباره پروسه شده را قبل از پذیرش و استفاده باید با استانداردها و مشخصات مربوطه و سایر معیارهای مقتضی تطبیق داد.

نمونه های اشکال دارویی را باید آنالیز کرد تا از خلوص و صحت نوع ماده و پتانسی مورد ادعا و نیز مطلوب بودن کیفیت و ظرافت ظاهری محصولات اطمینان حاصل شود.

پارامترهای فیزیکی و شیمیایی فرمولاسیون را مشخصات تعیین میکند.

همانند روش های اندازه گیری داروهای رسمی، مطالب مونوگراف های رسمی برای استریل بودن، زمان باز شدن، تغییرات مجاز وزنی و یکنواختی محتویات نیز کاملاً مشخص و موکد است.

رعایت مقررات رسمی و دستیابی به آنها، حداقل معیار کیفیت تلقی میشود.

سازنده ی فرآورده ی دارویی باید آزمایش های اضافی اختصاصی و دقیق تر و موکد تری را ابداع کند تا از کیفیت محصول اطمینان حاصل شود.

طرح مشخصات باید با در نظر گرفتن کمال مطلوب موسسه در فرآورده، و با توجه به عوامل هزینه و استانداردهای رسمی و استانداردهای تسلیم شده برای درخواست ثبت داروهای جدید و محدودیت های لابراتوار انجام شود.

مشخصات هر یک از فرآورده های دارویی باید تهیه و تنظیم و به عنوان سندی رسمی نگهداری شود و شامل زمینه های اطلاعاتی زیر باشد: (1)نام و شماره ی محصول.

(2)آزمایش های لازم، در صورت امکان با رفرانس به ضوابط مصوبه رسمی، یا مشخصات داخلی کارخانه، این آزمایشها می تواند شامل موارد زیر باشد: الف)آزمایش های پتانسی ب)آزمایشهای شناخت نوع ماده، آلوده کننده های شناخته شده، و مواد تجزیه شدنی.

پ)سختی وقابلیت سائیدگی و ویسکوزیته.

ت)ابعاد ث)تعیین رنگ ج)تعیین رطوبت چ)تعیین پ هاش ح)تعیین اکسیژن خ)تغییرات وزن یا یکنواختی محتویات د)مدت باز شدن یا انحلال ذ)عیوب ظاهری (لب پریدگی، خال افتادگی، عیوب در روکش دادن) ر)زبری یا وجود مواد خارجی در پمادها یا داروهای چشمی.

ز)استریل بودن (3)مقدار دارو، بافر، و معرف های شیمیایی لازم برای هر آزمایش.

(4)وسایل لازم برای هر آزمایش .

(5)شرایط پرسنلی برای آزمایش محوله: سطح شغلی، آموزش، تجربه.

(6)تعریف دقیق نحوه ی اجرای آزمایش یا اندازه گیری شیمیایی.

(7)معادلات نمونه.

(8)حدود تولرانس ها یا انحرافات مجاز باری هر آزمایش.

(9)ارائه یا ثبت اطلاعات لازم.

(10)اساس نمونه برداری.

هر بچ از مواد تولید شده را می توان همگون تلقی کرد مشروط بر اینکه مراحل پروسه به دقت طراحی و تایید و کنترل شده باشد و موادی هم که وارد مراحل تولید میشود یکنواخت بوده و بطور یکسان پروسه شود، تست های آزمایشگاهی برای تایید محصول، به جای کل سری باید در سطح هر بچ انجام شود، تا از هم تراز کردن انحرافات و پیچیدگی نتایج آزمایش ممانعت شود.

یکنواختی بچ می بایست در مراحل متوالی تولید نشان داده شود.

آزمایش باید روی نمونه هایی انجام گیرد که در فواصل مختلف در طول پروسه برداشته میشود.

باید مقدار مشخصی از این نمونه های کنترلی را که از لحاظ آماری قابل توجه باشد، به طور پراکنده (راندوم) انتخاب کرد و تحت روش های آنالیتیکی، اساس ترخیص هر بچ قرار دارد.

نمونه هایی از هر بچ باید در ظروف مهر و موم شده با برچسب حاوی مشخصات زیر، به آزمایشگاه کنترل کیفیت ارائه شود: 1-نام و شماره ی محصول 2-شماره ی سری و بچ 3-آخرین عملیات انجام شده در تولید 4-زمان و تاریخ ساخت 5-اپراتور و سرپرست 6-نمونه بردار لازم است پروتکل هایی برای تولید تنظیم شود تا حرکت محصول در حین ساخت متکی بر تکمیل رضایت بخش آزمایش های لازم در هر مرحله باشد.

این روش مقرون به صرفه ی اقتصادی است، زیرا از ادامه ی پروسه ی مواد معیوب و فروش کالای ساخته شده ی مغایر با مقررات ممانعت به عمل می آورد.

عموماً ولی نه همیشه، آزمایشگاه نمونه های معرف کل محصولات تمام شده ی آماده برای توزیع را بررسی میکند.

این بررسی می تواند از جستجو برای یافتن اشتباهات در متن برچسب آغاز شود و آزمایشهای کامل فیزیکی و شیمیایی محصول را جهت تطبیق با مشخصاتش در بر بگیرد.

نمونه های مشخص محصول نهایی از طریق نمونه برداری از خط بسته بندی در فواصل معین بدست می آید.

نمونه های مورد آزمایش عموماً منعکس کننده ی وضعیت محصول در آغاز و وسط و پایان مرحله ی تولید است.

لازمه ی ذاتی عملیات آزمایشگاه کنترل کیفیت و هر گونه سیستم بررسی و یا بازرسی کنترل کیفیت، داشتن قدرت و اختیار قرنطینه کردن هر فرآورده یا اجزاء متشکله در هر مرحله ایی از ساخت است.

برای جلوگیری از فاسد و تقلبی بودن دارو و یا مغایرت آن با اختصاصات اعلام شده در برچسب، یک فونکسیون ضروری عبارتست از محدود و منحصر کردن پذیرش و ادامه ی پروسه و یا ترخیص محصول فقط به آن دسته از موادی که دارای خواص مطلوب معین شده در مشخصات میباشند.

در مورد موادی که به هر دلیلی رد شده یا مظنون به عدم تطبیق با استانداردهای لازم است، رهنمودهای زیر در سلسله ی مراحل تولید قابل استفاده است: 1-کل بچ یا سری فوراً در محوطه ی قرنطینه و یا محدودیت رفت و آمد مجزا شود.

2-هر یک از ظروف سری قرنطینه شده برچسبی بخورد که وضعیتش را مشخص کند.

برچسب شماره ای را نشان دهد که مشخص کننده ی سوابق بچ و توضیحات لازم در مورد علل مردود شمردن آن سری است.

3-مردود شدن به قسمت های مربوط اطلاع داده شود: الف) مواد خام: قسمت خرید و انبار ب)کار در حین ساخت: مدیر تولید پ)کالای ساخته شده: انبار کالای ساخته شده 4-کلیه ی اطلاعات مربوط در پرونده ی مرکزی اطلاعات که توسط واحد کنترل کیفیت نگهداری می شود، درج گردد.

دفتر گزارش مردودیت ها کنترل حرکت مواد مردود منحصراً می بایست در اختیار واحد کنترل کیفیت باشد.

پس این واحد می بایست پرونده هایی اطلاعاتی در مورد مقادیر مواد مردود شده و وضعیت آنها نگهداری کند.

دفتر گزارش مردودیت ها باید به عنوان کانون اطلاعات مرکزی برای این نوع اطلاعات عمل کند.

دفتر گزارش حاوی موارد زیر است: 1-شماره ی مردودیتی که به مواد اختصاص یافته است.

این شماره بطور کلی از سیستم متواتر استفاده میکند، بدین نحو که یک شماره ی مردودیت به هر سری یا بچ جدید معیوب اختصاص داده میشود.

2-نام محصول یا ماده ی مردود شده.

3-تاریخ مردود شدن 4-منبع مواد مردود شده (فروشنده، قسمتی که مواد در آن تولید یا کشف شده است).

5-نام شخصی که مردودیت را ثبت میکند و مسئول انجام تحقیقات کشف علت است.

6-دلیل مردود شدن، با رفرانس به داده های آزمایشگاه کنترل.

7-روش رضایت بخش برای رفع محدودیت قرنطینه ای (برگشت به فروشنده، معدوم کردن، عمل آوری مجدد) 8-تاریخ رفع محدودیت قرنطینه با امضاء شخص مسئول.

چنانچه تحقیقات کاملی در مورد علل هر مردودیت به عمل نیاید، این روش از ارزش چندانی برخوردار نخواهد بود، ارائه اطلاعات بازخورد (فیدبک) به قسمتی که مسئول بوجود آوردن مردودیت میباشد، موجبات تشخیص اشتباه و تصحیح برای آن قسمت فراهم می آورد.

هر گونه تغییری در روش های ذکر شده که به منظور تصحیح منبع اشتباه، در فرمول ماستر اعمال میشود، باید نخست مورد تایید واحد کنترل کیفیت قرار گیرد.

در صورتی که لازمه ی اقدامات اصلاحی تغییر روش های مشخص شده در NDA باشد، در مورد اقلامی که تحت جواز ثبت NDA تولید میشود، کسب دوایر قانونگذاری ضرورت دارد.

بطور کلی، برای موادی که مجدداً پروسه شده، استفاده از همان مشخصات خاص مواد تولید دست اول صحیح نیست.

اثرات پروسه ی مجدد را روی ویژگی های کیفی محصول نهایی باید در نظر داشت که از آن جمله است تغییرات احتمالی در پایداری (bioavailability) آن.

ویژگی های کیفی ذاتی مواد اولیه مورد استفاده که معمولاً در محصول تولید دست اول آزمایش نمیشود، مانند اندازه پارتیکل ها و دانسیته، که روی کنترل محصول اثر می گذارد و در اثر پروسه ی مجدد تغییر می یابد، باید مورد توجه قرار گیرد.

هدف از پروسه ی مجدد فقط این نیست که مواد پروسه شده در محدوده ی مشخصات باشد، بلکه اینگونه مواد باید دارای ویژگی های مورد نظر برای فرآورده نیز باشد.

اصول آزمایش پایداری مقدمه: فساد داروها، به معنای عدم پایداری و تغییرات فیزیکوشیمیایی و یا بیولوژیکی در ماهیت اولیه فرآورده و یا ماده اولیه دارویی است.

زندگی ما تحت شرایط خاص فیزیکی می گذرد و فقط در این شرایط ویژه است که امکان ادامه ی زندگی وجود دارد.

عواملی نظیر حرارت ،رطوبت، نور و اکسیژن هوا در اطراف ما قرار گرفته است.

به همین دلیل فضایی که حوادث خاکی در آن صورت می گیرد را می توان به قفسی تشبیه کرد که ما در آن قفس زیست می نمائیم و هر گاه حالت تعادل در این قفس از بین برود بیماری عارض و مرگ غالب خواهد شد.

شرایط زندگی برای تمام اشیایی که اطراف ما را گرفته، یکسان است از آن جمله اشکال دارویی را می توان نام برد.

داروها نیز همانند زندگی بشر تحت اثر تغییرات کمی و کیفی قرار دارند، به همین دلیل به تدریج فاسد میشوند.

جلوگیری از فاسد شدن سریع داروها، بستگی به حفاظت آنها از عوامل فاسد کننده دارد که پایداری نامیده میشود.

در دنیایی که سرما، تاریکی و گازهای بی اثر حاکم اند، مشکل پایداری بسیار کمتر است.

اصول (a) به منظور ارزیابی ویژگی های پایداری محصولات دارویی باید برنامه های تدوین شده آزمایش تنظیم شود.

نتایج این آزمایش های پایداری باید برای تعیین شرایط نگهداری و تاریخ انقضاء مورد استفاده قرار گیرد.

رعایت دقیق این برنامه مدون که باید شامل موارد زیر باشد، الزامی است: (1)اندازه ی نمونه و فواصل آزمایش بر اساس معیارهای آماری برای هر یک از خواص آزمایش شده به منظور حصول اطمینان از تخمین معتبر پایداری؛ (2)شرایط نگاهداری برای نمونه های نگهداری شده جهت آزمایش (3)روش های مطمئن دقیق و ویژه ی آزمایش (4)آزمایش فرآورده ی دارویی در همان مجموعه ی ظرف- در پوشی که فرآورده ی دارویی در آن به بازار عرضه خواهد شد؛ (5)آزمایش فرآورده های دارویی که هنگام مصرف باید تهیه و آماده شود (طبق دستورالعمل روی برچسب) و پس از تهیه (منظور داروهایی است که توسط مصرف کننده از طریق مخلوط کردن با آب یا سایر مواد، آماده ی مصرف میشود).

(b) به منظور تعیین تاریخ انقضای مناسب، باید تعداد کافی از بچ های هر یک از فرآورده های دارویی آزمایش شود و نگهداری سابقه ی چنین اطلاعاتی الزامی است.

به منظور اثبات صحت تاریخ های انقضای غیر قطعی می توان از بررسی های شتاب داده شده توام با اطلاعات اساسی پایداری اجزاء تشکیل دهنده و فرآورده های دارویی و مجموعه ی ظرف- در پوش استفاده کرد، مشروط بر اینکه مطالعات جامع درباره ی عمر مصرف در دسترس نبوده و تحت بررسی باشد.

در مواردی که از نتایج آزمایش های شتاب داده برای تعیین تاریخ انقضای (تقریبی) غیر قطعی استفاده میشود و تاریخ بدست آمده طولانی تر از تاریخی است که مطالعات عمر مصرف نشان میدهد، در این صورت باید آزمایش های پایداری به عمل آورد که از آن جمله است آزمایش فرآورده دارویی به فواصل مناسب تا اینکه تاریخ انقضای تقریبی تایید شود، یا یک تاریخ انقضای مناسب تعیین گردد.