دانلود گزارش کارآموزی عمران شرکت مهندسان مشاور سی سخت

طرحهای‌ عمرانی در حکم‌ نبض‌ اقتصاد جامعه‌ هستند.

به‌ اعتبار این‌ طرحها، سرمایه‌گذاریهای‌ دولتی‌ محقق‌ و به‌همراه‌ سرمایه‌گذاریهای‌ بخش‌ خصوصی‌ رشد اقتصادی‌ را موجب‌ می‌شوند.

فعالیتهای‌ مربوط به‌ طرحهای‌ عمرانی‌ کشور،عمدتا پس‌ از شکل‌گیری‌ برنامه‌های‌ توسعه‌ اقتصادی‌ اجتماعی‌ دنبال‌ و از محل‌ درآمدهای‌ عمومی‌ مربوط به‌ بودجه‌ دولت‌تأمین‌ شده‌ است‌.

از این‌ رو، موفقیت‌ طرحهای‌ مزبور به‌ معیار برجسته‌ای‌ در سنجش‌ و قضاوت‌ در عملکرد دولتها تبدیل‌می‌شود و بازتابی‌ از کارایی‌ و اثربخشی‌ شیوه‌های‌ مدیریت‌ در کشور به‌ شمار می‌رود.
اکثر طرح‌ (پروژه‌)های‌20 عمرانی در حال‌ حاضر با مشکل‌ طولانی‌ شدن‌ مدت‌ اجرا و چند برابر شدن‌ هزینه‌ اتمام‌ مواجه‌هستند.

طولانی‌ شدن‌ مدت‌ اجرای‌ طرحها به‌ معنای‌ معطل‌ ماندن‌ منابع‌ مالی‌ و فیزیکی‌ کشور به‌ صورت‌ طرحهای‌ نیمه‌ تمام‌ وافزایش‌ هزینه‌ تمام‌ شده‌ طرحها و نیز نشان‌ دهنده‌ آن‌ است‌ که‌ متناسب‌ با اعتبارات‌ عمرانی مصرف‌ شده‌ ظرفیتهای‌ جدید به‌وجود نمی‌آید.

چنانچه‌ هزینه‌ فرصت‌ (نبود سود) حاصل‌ از معطل‌ ماندن‌ منابع‌ نیز به‌ هزینه‌ تمام‌ شده‌ طرحها اضافه‌ شود عدم‌کارایی‌ نظام‌ اجرایی‌ طرحهای‌ عمرانی کشور وضوح‌ بیشتری‌ پیدا می‌کند.
تسریع‌ در بهره‌ برداری‌ از این‌ پروژه‌ها با توجه‌ به‌ ارزش‌ زمانی‌ پول‌ صرف‌ شده‌ و همچنین‌ به‌ حداقل‌ رساندن‌ هزینه‌های‌اجرای‌ آنها و حفظ و بهبود کیفیت‌ اجرا، عوامل‌ موفقیت‌ پروژه‌های‌ عمرانی به‌ شمار می‌رود تسریع‌ در بهره‌ برداری‌ از این‌ پروژه‌ها با توجه‌ به‌ ارزش‌ زمانی‌ پول‌ صرف‌ شده‌ و همچنین‌ به‌ حداقل‌ رساندن‌ هزینه‌های‌اجرای‌ آنها و حفظ و بهبود کیفیت‌ اجرا، عوامل‌ موفقیت‌ پروژه‌های‌ عمرانی‌ به‌ شمار می‌رود.

پس‌ از مروری‌ گذرا به‌ مفاهیم‌ پروژه‌، مدیریت‌ پروژه‌ و سیستمهای‌ اجرای‌ آن‌، طرحهای‌ عمرانی‌ کشور وفرایند تصویب‌ و اجرای‌ آنها مورد بحث‌ و بررسی‌ قرار می‌گیرد.

پس‌ از بررسی‌ مسایل‌ و مشکلات‌ موجود در طرحهای‌ عمرانی‌و طبقه‌ بندی‌ آنها، در پایان‌ مقاله‌ پیشنهادهایی‌ ارایه‌ می‌شود طرحهای‌ عمرانی‌ و فرایند تصویب‌ و اجرای‌ آنها درایران‌ پروژه‌های‌ عمرانی‌ در ایران‌ طبق‌ تعریف‌ عبارت‌اند از مجموعه‌ پروژه‌هایی‌ که‌ بر مبنای‌مطالعات‌ جامع‌ توسعه‌ کلان‌ در برنامه‌های‌ توسعه‌اجتماعی‌ و اقتصادی‌ کشور منظور و برنامه‌اجرایی‌ و بودجه‌ آن‌ در بودجه‌های‌ سالانه‌ کشورتعیین‌ و تأمین‌ اعتبار می‌شوند .

فصل اول : آشنایی کلی با مکان کارآموزی 1-1 تاریخچه سازمان شرکت مهندسان مشاور سی سخت با هدف تمرکز فعالیت در زمینه های مختلف مورد نیاز ساختمان و صنایع کشور و ارائه خدمات مهندسی پایه و تفصیلی توسط عده ای از متخصصین با تجربه در رشته های مختلف در سال 1373 تشکیل گردید.

اجرای پروژه های متعدد در ساختمان ‌، تاسیسات و صنایع نفت و گاز باعث گردیده تا این شرکت قادر به جذب کارشناسان با تحصیلات و تخصص های عالی و تجارب گوناگون بوده به نحوی که امکان فعالیت در زمینه های مختلف ساختمانی و صنعتی جهت شرکت فراهم گردیده است .

این مشاور با توجه به امکان بهره گیری از همکاران و تجربیات خود ، آمادگی دارد خدماتی را در زمینه های زیر با خلوص نیت و در نهایت دقت و کوشش ا رائه نماید.

انجام مطالعات امکان سنجی طرحها انجام مطالعات شناسایی و مهندسی فاز صفر و پایه ( فاز یک ) انجام مطالعات تفصیلی طرحها تدوین و تهیه اسناد مناقصه بررسی مدارک فنی تهیه شده توسط سایرین تدوین دستورالعملهای راه اندازی- راهبری و تعمیرات و نگهداری خدمات نظارت عالیه و مدیریت اجرایی پروژه خدمات نظارت کارگاهی شرکت مهندسان مشاور سی سخت اهداف خود را طوری طرح ریزی نموده که برآیند آنها تحقق توسعه پایدار، استقلال کامل صنعتی و در نهایت سرافرازی و سربلندی ایران اسلامی در سطح منطقه و جهان باشد و مسلماً در راه رسیدن به آنها از هیچگونه تلاشی دریغ نخواهد کرد.

اهم این اهداف عبارتند از: استفاده از آخرین تکنولوژیهای در دسترس در امر مدیریت و اجرای پروژه انتقال فنّاوریها و تکنولوژیهای جدید به کشور بومی کردن صددرصدی پروژه های ملی در جهت جلوگیری از خروج بی رویه ارز از کشور، ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم و .

.

شکستن قیمتها در مناقصات به مدد مدیریت خلّاق و مبتکر شکستن انحصار شرکتهای خارجی در اجرای پروژه های خاص حضور در مناقصات بین المللی و اجرای پروژه های فرا ملّی و فرا منطقه ای به رخ کشیدن توانمندیهای صنعت ملی چه بصورت معرفی در جامعه به جهت ایجاد غرور ملّی در هر ایرانی و چه بصورت نمایش قدرت در خارج از کشور برای کسب امتیاز در مناسبات دیپلماتیک شناسایی، جذب، آموزش و پرورش نخبگان و استعدادهای فنی و مهندسی و بکارگیری آنان در صنعت بومی, به جهت جلوگیری از فرار مغزها و همچنین ارتقاء جهش یافته صنعت کشور تلاش برای استفاده عملی و حرفه ای از مدارک و تجارب به جا مانده از پیمانکاران و شرکتهای داخلی و خارجی در پروژه های گذشته و در اختیار نهادن آنها برای سایر شرکتها و مؤسسات داخلی جلوگیری از فرار سرمایه های ملی و حتی جذب حرفه ای سرمایه گذاران خارجی با کاهش ریسکهای سرمایه گذاری و ایجاد روند سود دهی مناسب در پروژه ها راهگشایی و پذیرش مسئولیت حتی در سطوحی که اغلب غیر ممکن و دور از ذهن می نماید فرهنگ سازی و ایجاد علاقه و انگیزه ملی در به کار بستن تعهد و وجدان کاری در مدیریت و اجرای پروژه ها جانبداری عملی از مراکز تحقیقات و پژوهشهای صنعتی – تکنولوژیکی و تلاش برای اجرای یافته های آنها تلاش در جهت برقراری ارتباط عملی و به معنای واقعی بین صنعت و دانشگاه مشاوره، تحقیق وپژوهش، آموزش و پیاده سازی سیستمهای حرفه ای و نوین مدیریت و اجرای پروژه در کشور خط مشی شرکت مهندسان مشاور سی سخت در رابطه با کارفرما: پاسخگویی و مسئولیت پذیری در قبال خواسته ها و نیازهای کارفرما ارتباط با کارفرما بر اساس دو اصل منطق و صداقت تلاش در جهت مستند و مکتوب سازی تمامی ارتباطات، دستور العملها و .

بکار گیری سریع و به موقع راهنماییها و دستورات کارفرما شناسایی و طرح ایرادات و نقایص کار، با کارفرما در جهت اجرای هر چه بهتر پروژه انعطاف پذیری لازم در قبال تغییرات غیر قابل اجتناب پروژه آنچنان که نظر کارفرما جلب گردد شرکت مهندسان مشاور سی سخت با توجه به امکانات و نیروها مجربی که در اختیار دارد آماده ارائه خدمات در زمینه های زیر می باشد: مدیریت و اجرای پروژه های خطوط لوله نفت، گاز, پتروشیمی و آب به همراه تأسیسات مربوطه مدیریت و اجرای پروژه های لوله کشی صنعتی (Piping) مدیریت و اجرای پروژه های نصب تجهیزات مکانیکی و ابزار دقیق مدیریت و اجرای پروژه های ساخت و نصب انواع سازه های استیل استراکچر مدیریت و اجرای پروژه های ساخت و نصب انواع مخازن مدیریت و اجرای پروژه های ساخت و نصب بویلرها مدیریت و اجرای پروژه های ابنیه فنی بتنی از قبیل پلها، زیرگذرها، کالورتها، دیوارهای حائل و فونداسیون تجهیزات صنعتی طراحی و مشاوره در انواع سازه های بتنی و فلزی مدیریت و اجرای پروژه های شمع کوبی و شمعهای در جا مدیریت و اجرای پروژه های راهسازی اجرای پروژه های اصلاح زمین با روشهای کوبش، Compaction و .

مدیریت و اجرای پروژه های عملیات خاکی اعم از خاکبرداری، خاکریزی، رگلاژ و تسطیح و محوطه سازی مدیریت و اجرای پروژه های خطوط انتقال برق مدیریت و اجرای پروژه های سیستمهای فاضلاب شهری مدیریت و اجرای پروژه های رنگ و سندبلاست مدیریت و اجرای پروژه های تستهای غیر مخرب جوشکاری از قبیل X- Ray ، γ- Ray و .

مدیریت و اجرای پروژه های هیدروتست مدیریت و اجرای پروژه های تکمیلی جوشکاری از قبیل پس گرمایش و تنش زدایی، عملیات Coating سرجوشها، اجرای انواع عایق کاری خطوط لوله و مخازن مدیریت و اجرای پروژه های تأمین ماشین آلات در مناطق صنعتی بویژه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس طراحی و اجرای انواع سیستمهای برنامه ریزی و کنترل پروژه طراحی و اجرای عملیات خاکبرداری، سیویل، ساخت سدها و مهارهای خاکی ماشین آلات ابزار آلات ردیف مشخصات ابزار آلات تعداد ملاحظات 1 کپسول آتش نشانی 2 و 5 کیلویی به تعداد مورد لزوم 2 کپسول آتش نشانی چرخدار 25 کیلویی " 3 کلاه و کفش ایمنی " 4 کمربند ایمنی " 5 عینک سنگ زنی " 6 دستکش چرمی ساق کوتاه کارگری " 7 دستکش جوشکاری آرگون " 8 سینه بند و آستین چرمی و کلاه نخی جوشکاری " 9 دستگاه برش گرم لوله (بول ماشین) " 10 دستگاه برش دستی (برنال) " 11 شیلنگ دوقلو " 12 دستگاه برش پلاسما " 13 سیلندر هوا " 14 مانومتر هوا " 15 سیلندر گاز آرگون " 16 مانومتر گاز آرگون " 17 سیلندر گاز بوتان 11 کیلویی " 18 ریگلاتور گاز فشار قوی " 19 آون دستی " 20 آون مادر " 21 دستگاه جوشکاری آرگون (ترچ) برای پروژه خط لوله به میزان کافی " 22 چکش گل زنی " 23 اره آهن بر دستی " 24 ماسک جوشکاری " 25 دستکش جوشکاری ساق بلند " 26 انبر جوشکاری " 27 انبر اتصال " 28 کابل جوشکاری 1×16 " 29 کابل 2×2/5 (سیم سیار) " 30 دوشاخه ضد آب " 31 پریز ضد آب " 32 دستگاه سنگ جت بزرگ 30 دستگاه 33 دستگاه مینی سنگ 60 دستگاه 34 انواع گونیا تعداد مورد لزوم 35 انواع تراز " 36 انواع چکش 2 کیلویی " 37 چین بلاک 1 تا 10 تن 30 دستگاه 38 ماسک سنگ زنی تعداد مورد لزوم 39 لوله خم کن هیدرولیک " 40 دستگاه سنگ جت انگشتی " 41 دستگاه سنگ جت خرطومی " 42 لوله خم کن دستی " 43 دستگاه دایس برقی تا 4 اینچ " 44 دستگاه دایس دستی تا 4 اینچ " 45 اره آهن بر برقی ( اره آتشی) " 46 آچار لوله گیرزنجیری در اندازه های مختلف " 47 آچار چکشی در اندازه های مختلف " 48 آچار فرانسه در اندازه های مختلف " 19 تابلو برق ثابت 250 آمپری " 50 تابلو برق متحرک " 51 دستگاه تنش زدایی " 52 دستگاه تست عایق (هالیدی) (Elcometr) " 53 تست غیر مخرب " 54 تجهیزات هیدروتست " 55 سمبه فلزی " 56 چکش برنجی 2 و 5 کیلوئی " استیجاری 57 پتک 10 کیلویی " 58 تی فور 3 تن 8 عدد 59 پور لیفت تعداد مورد لزوم 60 سیم بکسل در اندازه و سایزهای مختلف " 61 شکل در تناژ مختلف " 62 تسمه بالابر " 63 Cool Bar " 64 جک دنده ای " 65 جک روغنی دستی 2 تا 10 تن " 66 جک روغنی هیدرولیک از 10 تن به بالا " 67 گوه فلزی تخت " 69 گوه فلزی گرد 20عدد 70 آچار دو سر تخت در اندازه های مختلف به تعداد مورد لزوم 71 آچار یکسر تخت سر و یکسر رینگ در اندازه های مختلف " 72 آچار دو سر رینگ در انداره های مختلف " 73 آچار بکس در اندازه های مختلف " 74 آچار بکس بادی " 75 آچار چکشی " 76 لوله داربست " 77 بست داربست " 78 پایه چوبی و فلزی 2 و 3 متری " 79 تخته زیرپایی " 80 نازل سندبلاست " 81 شیلنگ هوا سندبلاست " 82 دیگ ماسه سندبلاست " 83 دیگ رنگ " 84 پیستوله و گان رنگ پاش " 85 دریل ماشین دستی " 86 دریل ماشین رومیزی " 87 دریل ماشین ثابت پایه دار " 88 دریل ماشین مگنتی " 89 تجهیزات تست برق " 90 دستگاه پرچ کن دستی " 91 Spreder Bar " 92 دستگاه Dead Weight Tester " 93 دستگاه Cad Weld " 94 دستگاه آزمایش سالم بودن کابل (میگر) " 95 دستگاه پرس کابلشو " 96 گان " 97 آچار آلن در اندازه های مختلف " 98 چکش هیلتی برقی " 99 پمپ کف کش " 100 ترک متر بزرگ صنعتی 3 دستگاه 101 موتور جوش لینکولن 4 دستگاه 102 دستگاه جوش اتوماتیک 3 دستگاه 103 کپسول هوا و گاز 50 دستگاه 104 کابل فشار قوی و ضعیف به تعداد مورد لزوم 105 انواع دریل 4 دستگاه 106 ابزارآلات برش و جوشکاری به تعداد مورد لزوم 107 سنگ جت کوچک 40 دستگاه 108 کولر گازی 30 دستگاه 109 انواع سوهان به تعداد مورد لزوم نمودار سازمانی و تشکیلاتی چارت سازمانی اهداف: هدف از تشکیل شرکت ، راهبری و ساماندهی فعالیتهای تصدی دولت از طریق شرکتهای زیرمجموعه در زمینه احیاء بهسازی و نوسازی بافتهای قدیمی ، فرسوده و ناکارآمد شهری و همچنین مدیریت استفاده بهینه از امکانات مذکور در جهت توسعه درونی شهرها و ارتقای محیط زندگی شهری در چارچوب سیاستهای وزارت مسکن و شهرسازی و شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و توسعه و ترویج فعالیتهای فوق الذکر از طریق مشارکت شهرداریها ، ساکنان و مالکان بافتهای مزبور و اشخاص حقیقی و حقوقی میباشد .

وظایف شرکت : 1- کنترل و نظارت بر تهیه و اجرای طرحهای عمران شهری و الگوسازی در جهت تحقق اهداف شرکت با رعایت قوانین و مقررات مربوط 2- کنترل و نظارت بر مدیریت و ساماندهی مشارکتهای مردمی اعم از مالکان و ساکنان واقع در طرحها و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی 3- جلب ، هدایت و تجهیز منابع مردمی و غیردولتی جهت اجرای پروژه های بهسازی و نوسازی شهری از قبیل مشارکت با اشخاص حقیقی و حقوقی با تشکیل شرکتهای سهامی عام و نظایر آن ، انتشار اوراق مشارکت وتحصیل وام از مؤسسات اعتباری ، پولی و سیستم بانکی با رعایت قوانین و مقررات مربوط 4- عقد قرارداد برای استفاده از خدمات و منابع مؤسسات و شرکتهای خارجی با رعایت قوانین و مقررات 5- مدیریت بر امور خرید ، فروش ، نقل و انتقال ، اجاره و استیجاره ، تجمیع و تفکیک ، احداث بنا بر روی املاک و مستحدثات موضوع فعالیت شرکت و واگذاری املاک و اراضی معوض که از طریق شرکتهای زیر مجموعه انجام می شود.

6- آزادسازی و تملکات ضروری برای اجرای طرحهای موضوع شرکت که بنا به ضرورت بر اساس لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی ، عمرانی و نظامی دولت مصوب 17/11/1385 شورای انقلاب صورت می گیرد.

7- انجام فعالیتهای آموزشی ، مطالعاتی ، فرهنگی و ارتقاء و توسعه منابع انسانی مرتبط با اهداف شرکت 8- ارائه راهکارهای مناسب جهت جلوگیری از رشد بی رویه شهرها از طریق شناسایی معضلات شهری مربوط به بافتهای حاشیه ای و استفاده از ظرفیتهای توسعه درونی این مناطق به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران جهت تصویب و ابلاغ به دستگاههای مرتبط 9- مدیریت ، توسعه و تجهیز منابع مالی جهت بهسازی و نوسازی بافتهای قدیمی و فرسوده شهری و استفاده بهینه از این منابع از طریق برقراری تسهیلات و گردش منابع مالی فی مابین شرکت و شرکتهای زیرمجموعه 10- بررسی و مطالعه در زمینه تجربیات سایر کشورهای جهان و انتخاب روشهای برتر و بهینه ، آموزش و ترویج شیوه های برگزیده و اصول مرتبط با اهداف شرکت بین مدیران شهری ، شهرداریها و عمومم ساکنان بافتها 11- مدیریت و ایجاد هماهنگی بین شرکتهای زیرمجموعه و هدایت آنها در جهت سیاستها و برنامه های مصوب دولت و وزارت مسکن و شهرسازی 12- بررسی و ارائه پیشنهادهای لازم در زمینه راهبردها ، سیاستها ، برنامه های بلند مدت و میان مدت ، ضوابط و مقررات و دستورالعملهای لازم مرتبط با بهسازی و نوسازی بافتهای قدیمی و فرسوده شهری و توسعه درون زا به وزارت مسکن و شهرسازی به منظور سیر مراحل تصویب در مراجع ذیصلاح و همچنین انجام عملیات لازم به منظور نظارت بر اجای آنها به نمایندگی وزارت مسکن و شهرسازی درچارچوب قوانین و مقررات 13- پیشنهاد و پیگیری درخواستهای عمومی حوزه مرتبط با موضوع فعالیت شرکت ازدولت 14- انجام هرگونه عملیات مالی ، معاملات ، سرمایه گذاری ، تشکیل شرکت ، مشارکت در مؤسسات و شرکتهای دیگر که مرتبط با موضوع شرکت باشد با رعایت قوانین و مقررات مرتبط.

پروژه های در دست انجام موضوع قرارداد: ساخت 600 تن تیر ورق Skid Beam مدت اجرای پروژه: 2 ماه حجم قرارداد:حدود m/h 24000 حج عملیاتی و m/h 600 حجم بالاسری تعداد پرسنل مهندسی برنامه ریزی شده برای پروژه: 10 نفر تعداد پرسنل اجرایی وپشتیبانی در پروژه: به طور متوسط 30 نفر کارفرما: شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران مبلغ اولیه قرارداد: 000 000 700 1 ریال هدف از اجرای پروژه: این پروژه شامل عملیات بارگیری جاکتها و عرشه های پروژه پارس جنوبی می باشد.

تجهیزات مورد استفاده در این پروژه: دو جرثقیل 30 تن و60 تن , ژنراتور 200 KVA , کفی تریلی, دو دستگاه کانکس, دو دستگاه کانتینر 40 فوت, سه دستگاه سواری, یک دستگاه وانت, تابلو و کابل برق فشار قوی, تجهیزات مورد نیاز ساخت قطعات ازجمله Beveling Machine ، موتورجوش و ...

فصل دوم 2-1 – موقعیت رشته کارآموز در واحد صنعتی با بررسی جزئیات سازمانی رشته کارآموز در واحد صنعتی 1.سیستم‌ خود اجرا (تک‌ عاملی‌): در این‌ سیستم‌کارفرما، علاوه‌ بر تأمین‌ منابع‌ مالی‌ پروژه‌،تمامی‌ خدمات‌ مرحله‌ اجرای‌ پروژه‌ شامل‌طراحی‌، ساخت‌ و مدیریت‌ را در درون‌ سازمان‌خود تأمین‌ می‌کند.

این‌ روش‌ در ایران‌ به‌ روش‌ امانی‌ موسوم‌ است‌.

2.سیستم‌ طرح‌ و ساخت‌21 (دوعاملی‌): در این‌سیستم‌ عوامل‌ طراح‌ و سازنده‌ در یک‌ سازمان‌واحد و طی‌ یک‌ قرارداد واحد با کارفرما انجام‌طراحی‌ و ساخت‌ پروژه‌ را بر عهده‌ می‌گیرند.

3.سیستم‌ متعارف‌22 (سه‌ عاملی‌): در این‌ سیستم‌کارفرما ابتدا طراحی‌ پروژه‌ را از منبع‌ یا منابع‌خارجی‌ تأمین‌ و سپس‌ ساخت‌ را به‌ منبع‌ یامنابع‌ خارجی‌ دیگر واگذار می‌کند.

البته‌ سیستمهای‌ اجرا به‌ موارد فوق‌ محدودنمی‌شوند و سایر روشهای‌ اجرای‌ پروژه‌ اشکالی‌از سیستمهای‌ مزبور هستند از قبیل‌ کلیدگردان‌ که‌در آن‌ فعالیتهای‌ طراحی‌ (مشاور) و ساخت‌(پیمانکار) در هم‌ ادغام‌ می‌شود و B.O.T که‌ به‌ ساخت‌، بهره‌برداری‌ و انتقال‌23 موسوم‌ است‌، دراساس‌ همان‌ سیستم‌ طرح‌ و ساخت‌ است‌.

بدیهی‌است‌ که‌ در هر یک‌ از سیستمهای‌ اجرا، مرزهای‌مسئولیت‌ و ریسک‌ عوامل‌ دست‌ اندرکار متفاوت‌است‌.

پروژه‌ به‌ مجموعه‌ای‌ هماهنگ‌ از فعالیتها اتلاق‌می‌شود که‌ تنها برای‌ یک‌ بار انجام‌ می‌شوند وطرحی‌ (ایده‌) را در یک‌ مدت‌ زمان‌ معین‌ و بااستفاده‌ از منابع‌ تعیین‌ شده‌ قبلی‌ و با رعایت‌مشخصات‌ و کیفیت‌ توافق‌ شده‌ عینیت‌ می‌بخشدو اهداف‌ مشخصی‌ را دنبال‌ می‌کند.

ویژگیهای‌پروژه‌ عبارت‌اند از 1.

هدفمند است‌ 2.

دوره‌ حیاتی‌ (آغاز و انجام‌) دارد 3.

تجزیه‌ و تحلیل‌ و تأمین‌ منابع‌ را می‌طلبد 4.

نیازمند برنامه‌ریزی‌ است‌ 5.

نیاز به‌ سازمانی‌ برای‌ کنترل‌ و رهبری‌ دارد 6.

سازمان‌ پروژه‌ یک‌ ساختار موقت‌ است‌ 7.

جهت‌ ایجاد تغییر و تحول‌ طراحی‌ شده‌ است‌ موارد زیر گامهای‌ اصلی‌ در فرایند پروژه‌ را تشکیل‌می‌دهند 1.

تشخیص‌ نیاز (هدف‌) 2.

طرح‌ و برنامه‌ نیل‌ به‌ هدف‌ 3.

تأمین‌ منابع‌ مالی‌ 4.

مطالعه‌ و تحقیق‌ 5.

طراحی‌ 6.

تدارک‌ 7.

اجرا 8.

راه‌اندازی‌ 9.

بهره‌برداری‌ عوامل‌ انجام‌دهنده‌ پروژه‌ در یک‌ تقسیم‌ بندی‌ کلی‌عبارت‌اند از 1.صاحب‌ نیاز که‌ تشخیص‌ نیاز و تعیین‌ اهداف‌پروژه‌ را بر عهده‌ دارد 2.سرمایه‌ گذار که‌ تأمین‌ منابع‌ مالی‌ بر عهده‌اوست‌ 3.طراح‌ که‌ طرح‌ و برنامه‌ نیل‌ به‌ هدف‌ را پی‌ریزی‌می‌کند.

4.سازنده‌ که‌ اجرای‌ طرح‌ و برنامه‌ را بر عهده‌ دارد در صورت‌ تأمین‌ منابع‌ مالی‌ پروژه‌ توسطصاحب‌ نیاز عوامل‌ اصلی‌ پروژه‌ عبارت‌اند ازمالک‌ (کارفرما)، طراح‌ و سازنده‌ که‌ بر حسب‌انجام‌ اقدامات‌ سه‌ گانه‌ مهم‌ تأمین‌ منابع‌ مالی‌،طراحی‌ وساخت‌ در درون‌ سازمان‌ کارفرما و یاتأمین‌ آنها از منابع‌ خارجی‌ و همچنین‌ چگونگی‌واگذاری‌ مسئولیتها این‌ اقدامات‌ به‌ منابع‌ خارجی‌(در صورت‌ خرید خدمت‌ از منابع‌ خارجی‌،واگذاری‌ مسئولیتتها به‌ یک‌ منبع‌ واحد و یا تقسیم‌آن‌ به‌ منابع‌ متعدد تخصیص‌اعتبار و نظارت‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ به‌مرحله‌ اجرا در می‌آیند.

همپای‌ شکل‌گیری‌ نظام‌ برنامه‌ریزی‌ کشور،فعالیتهای‌ مربوط به‌ طرحهای‌ عمرانی‌ در قالب‌اجرای‌ برنامه‌های‌ توسعه‌ اقتصادی‌ ـ اجتماعی‌ ودر چارچوب‌ تخصیص‌ اعتبارات‌ عمرانی‌سازماندهی‌ شده‌ است‌.

حجم‌ قابل‌ توجهی‌ ازمنابع‌ مالی‌ این‌ پروژه‌ها که‌ کارفرمای‌ آنها دولت‌است‌ صرف‌ تهیه‌ و ساخت‌ کالا و تجهیزات‌ وعملیات‌ ساختمانی‌ و نصب‌ می‌شود.

شیوه‌ اجرای‌غالب‌ طرحهای‌ عمرانی‌ طی‌ این‌ دوران‌ شیوه‌متعارف‌ (سنتی‌ یا سه‌ عاملی‌) بوده‌ که‌ از برنامه‌سوم‌ توسعه‌ (1342-46) معمول‌ شده‌ است‌.

این‌حوزه‌ فعالیت‌ عمدتا در اوایل‌ برنامه‌های‌ اول‌ ودوم‌ توسعه‌ قبل‌ از انقلاب‌ در کنترل‌ شرکتها و دفاتروابسته‌ به‌ سازمانهای‌ بین‌المللی‌ و کشورهای‌خارجی‌ مختلف‌ بود.

به‌ تدریج‌ عوامل‌ اجرایی‌طرحهای‌ عمرانی‌ شامل‌ دفاتر مهندسان‌ مشاور وپیمانکاران‌ داخلی‌ شکل‌ گرفتند و هویت‌ مستقل‌یافتند.

در سال‌ 1378 تعداد واحدهای‌ خدمات‌مشاوره‌ تشخیص‌ صلاحیت‌ شده‌ 663 شرکت‌ بودکه‌ 92% آنها خصوصی‌ و بقیه‌ دولتی‌ و مختلطبودند.

در همین‌ سال‌ 125 شرکت‌ خدمات‌مشاوره‌ در سطح‌ استانها فعالیت‌ می‌کردند که‌ 85درصد متعلق‌ به‌ بخش‌ خصوصی‌ و 10 درصدمتعلق‌ به‌ بخش‌ دولتی‌ بودند.

تا پایان‌ سال‌ 1378تعداد واحدهای‌ پیمانکاری‌ تشخیص‌ صلاحیت‌شده‌ بالغ‌ بر 1376 شرکت‌ بود که‌ 92 درصد آنهاخصوصی‌ و بقیه‌ دولتی‌ و عمومی‌ بودند.

همچنین‌ در طول‌ پنجاه‌ سال‌ نظام‌برنامه‌ریزی‌ کشور برخی‌ قوانین‌ و مقررات‌ مهم‌ ازجمله‌ قانون‌ محاسبات‌ و آیین‌نامه‌ معاملات‌دولتی‌، آیین‌نامه‌ تشخیص‌ صلاحیت‌ و ارجاع‌ کاربه‌ مشاوران‌، دستور عملهای‌ رتبه‌ بندی‌ مهندسان‌مشاور، شرایط عمومی‌ پیمان‌ و قانون‌ برنامه‌ وبودجه‌ تصویب‌ شد.

طی‌ سالهای‌ اخیر (عمدتا ازسال‌ 1364) توسط سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌(سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ فعلی‌ کشور) وزارتخانه‌ها (دستگاههای‌ اجرایی‌) و نمایندگان‌تشکلهای‌ صنفی‌ مهندسان‌ مشاور و پیمانکاران‌ به‌منظور تدوین‌ اصول‌ راهنمای‌ حاکم‌ بر نظام‌ فنی‌ واجرایی‌ طرحهای‌ عمرانی‌ کشور (نمودار بالا)صورت‌ گرفته‌ است‌.

نظام‌ فنی‌ و اجرایی‌، طبق‌تعریف‌ مصوب‌ سال‌ 1352 هیئت‌ وزیران‌، به‌مجموعه‌ای‌ از ضوابط، معیارها، آیین‌نامه‌ها، وروشها و مانند آنها ...

اتلاق‌ شده‌ است‌ که‌ برای‌اجرای‌ طرحهای‌ عمرانی‌ مورد استفاده‌ قرارمی‌گیرند.

برای‌ اینکه‌ تصویری‌ از وضعیت‌ پروژه‌های‌عمرانی‌ ملی‌ در سطح‌ کشور ارایه‌ شود، بر اساس‌آخرین‌ گزارش‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ ریزی‌کشور، 9 هزار و 80 پروژه‌ نیمه‌ تمام‌ وجود دارد که‌از این‌ تعداد 2 هزار و 413 پروژه‌ تا پیش‌ از سال‌74، 4 هزار و 129 پروژه‌ در روزهای‌ پایانی‌ اجرای‌برنامه‌ دوم‌ توسعه‌ و 2 هزار و 538 پروژه‌ نیز درسال‌ 79 عملیات‌ ساخت‌ آنها آغاز شده‌ و تا به‌حال‌ نیز به‌ پایان‌ نرسیده‌ است‌.

برای‌ اتمام‌ این‌پروژه‌ها ]که‌ میانگین‌ زمان‌ بهره‌ برداری‌ از آنها بنا به‌اظهارات‌ رییس‌ کمیسیون‌ برنامه‌ و بودجه‌ مجلس‌بین‌ 9 تا 10 سال‌ ذکر شده‌ و برخی‌ بسته‌ به‌ بزرگی‌آنها حتی‌ 15 تا 20 سال‌ نیز به‌ طول‌ انجامیده‌است‌213 [ هزار میلیارد و 515 میلیون‌ ریال‌ بایدهزینه‌ شود که‌ 95 هزار میلیارد و 926 میلیون‌ ریال‌از این‌ مبلغ‌ از محل‌ درآمدهای‌ عمومی‌ و 117هزار میلیارد و 589 میلیون‌ ریال‌ نیز از محل‌ سایرمنابع‌ مالی‌ کشور تأمین‌ خواهد شد.

در ادامه‌ به‌ طور خلاصه‌ مراحل‌ متعددمربوط به‌ تصویب‌ و اجرای‌ طرحهای‌ عمرانی‌ ذکرمی‌شود.

ابتدا اطلاعات‌ مورد نیاز درباره‌ طرحهای‌پیشنهادی‌ جمع‌آوری‌ و سپس‌ طرح‌ پیشنهادی‌توسط دستگاه‌ اجرایی‌ بررسی‌ و پس‌ از تأیید به‌مدیریت‌ مربوط در سازمان‌ مدیریت‌ وبرنامه‌ریزی‌ جهت‌ بررسی‌ ارسال‌ می‌شود.

درصورت‌ تصویب‌، سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌طرح‌ را جهت‌ بررسی‌ و تصویب‌ به‌ دولت‌می‌فرستد.

ریاست‌ جمهوری ‌ طرحهای‌ مصوب‌ درهیئت‌ وزیران‌ را در قالب‌ لایحه‌ بودجه‌ به‌ مجلس‌شورای‌ اسلامی‌ ارایه‌ می‌کند.

در کمیسیون‌ برنامه‌ وبودجه‌ و سایر کمیسیونهای‌ مربوط و در نهایت‌ درجلسه‌ علنی‌ مجلس‌ طرح‌ مورد بررسی‌ (درصورت‌ داشتن‌ شرایط لازم‌) تصویب‌ و پس‌ ازتأیید شورای‌ نگهبان‌ طرحهای‌ عمرانی‌ در قالب‌قانون‌ بودجه‌ توسط رییس‌ مجلس‌ به‌ ریاست‌جمهوری‌ جهت‌ اجرا ابلاغ‌ می‌شود.

رییس‌جمهور، قانون‌ بودجه‌ را به‌ رییس‌ سازمان‌مدیریت‌ و برنامه‌ ریزی‌، جهت‌ ابلاغ‌ به‌دستگاههای‌ اجرایی‌، ارسال‌ می‌کند.

سازمان‌مدیریت‌ و برنامه‌ ریزی‌، طرحهای‌ مربوط به‌ هردستگاه‌ اجرایی‌ را به‌ بالاترین‌ مسئول‌ دستگاه‌ ابلاغ‌می‌کند و ردیف‌ اعتباری‌ به‌ وجود آمده‌ را متذکرمی‌شود.

پس‌ از ابلاغ‌ قانون‌ بودجه‌، وزارت‌ اموراقتصادی‌ و دارایی‌ نسبت‌ به‌ تعیین‌ بانک‌ عامل‌ وافتتاح‌ حساب‌ مخصوص‌ هر طرح‌ اقدام‌ و سپس‌هر دستگاه‌ اجرایی‌ مجری‌ طرح‌ خود را انتخاب‌می‌کند.

علاوه‌ بر آن‌، دستگاه‌ اجرایی‌ موظف‌ است‌پس‌ از تهیه‌ فهرست‌ مقادیر و انجام‌ فعالیتهای‌مختلف‌، موافقت‌نامه‌ طرح‌ را با سازمان‌ مدیریت‌و برنامه‌ریزی‌ مبادله‌ کند.

موافقت‌نامه‌، پس‌ ازتصویب‌ در دفتر تلفیق‌ سازمان‌ مدیریت‌ وبرنامه‌ریزی‌، به‌ دستگاه‌ اجرایی‌ ارسال‌ و رونوشت‌به‌ اداره‌ نظارت‌ بر اجرای‌ بودجه‌ وزارت‌ اموراقتصادی‌ و دارایی‌ و همچنین‌ ذیحسابی‌ و دیوان‌محاسبات‌ فرستاده‌ می‌شود.

مجری‌ طرح‌ پس‌ ازدریافت‌ موافقت‌نامه‌ مصوب‌، جهت‌ اجرای‌ پروژه‌نیاز به‌ مهندس‌ مشاور دارد.

از این‌ رو، به‌ مدیریت‌امور مشاوران‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌مراجعه‌ می‌کند و پس‌ از طی‌ چند مرحله‌ مهندس‌مشاور برای‌ طرح‌ تعیین‌ می‌شود.

در این‌ مرحله‌،قراردادی‌ با مهندس‌ مشاور طرح‌ به‌ امضا می‌رسد.ذیحسابی‌ و دیوان‌ محاسبات‌ دو مرجعی‌ هستندکه‌ اسناد مربوط به‌ پرداختها را تنظیم‌، تأیید و به‌وزارت‌ امور اقتصادی‌ و دارایی‌ جهت‌ اعطای‌اعتبار ارسال‌ می‌کنند.

از طرف‌ دیگر، مراحل‌اجرای‌ طرح‌ و مشخصات‌ فنی‌ آن‌ با همکاری‌مهندس‌ مشاور و مجری‌ مشخص‌ می‌شود.از این‌مرحله‌، پیمانکار وارد فرایند طرح‌ عمرانی‌می‌شود.

بدین‌ ترتیب‌ که‌ مدیریت‌ امور پیمانکاران‌و مشاوران‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ ریزی‌،تعدادی‌ پیمانکار واجد صلاحیت‌ را برای‌ اجرای‌کار به‌ مجری‌ طرح‌ معرفی‌ می‌کند.

در این‌ مرحله‌،مجری‌ طرح‌، با برگزاری‌ مناقصه‌، با پیمانکارقرارداد منعقد می‌کند.

چنانچه‌ مناقصه‌ به‌ نتیجه‌نرسد، مجری‌ با رعایت‌ مفاد آیین‌نامه‌ها و دستورعملهای‌ ذیربط موجود، از طریق‌ ترک‌ تشریفات‌مناقصه‌ اقدام‌ می‌کند.

پس‌ از عقد قراردادهای‌مهندس‌ مشاور و پیمانکار با مجری‌ طرح‌،طرفهای‌ قرارداد درخواست‌ دریافت‌ پیش‌ پرداخت‌می‌کنند و مجری‌، از طریق‌ ذیحسابی‌، از اعتبارات‌مصوب‌ درخواست‌ تخصیص‌ می‌کند.

این‌درخواست‌ به‌ مدیریت‌ مربوط در سازمان‌ مدیریت‌و برنامه‌ریزی‌ ارسال‌ و در صورت‌ لزوم‌، پس‌ ازانجام‌ تغییرات‌، به‌ دفتر تلفیق‌ فرستاده‌ می‌شود.سپس‌ مبلغ‌ کاهش‌ یافته‌ اعتبار به‌ ).

مجری‌ وذیحسابی‌ جهت‌ اخذ وجه‌ از اداره‌ کل‌ خزانه‌ ابلاغ‌می‌شود.

پس‌ از دریافت‌ دستور پرداخت‌ توسطذیحسابی‌ خزانه‌ و بررسی‌ و مطابقت‌ مبالغ‌پیشنهادی‌ با بودجه‌ مصوب‌، اسناد را تنظیم‌ و پس‌از تأیید نماینده‌ دیوان‌ محاسبات‌، از طریق‌ بانک‌ وحساب‌ مربوط، نسبت‌ به‌ واریز وجه‌ تخصیص‌اولیه‌ اقدام‌ می‌کند.

نخستین‌ اقدام‌ پیمانکار دراجرای‌ طرح‌ پس‌ از اولین‌ پرداخت‌ تجهیز کارگاه‌است‌.

چنانچه‌ در حین‌ اجرای‌ طرح‌، شرایط عمومی‌پیمان‌ و مبالغ‌ تعیین‌ شده‌ برای‌ اتمام‌ کار تغییر کند،تهیه‌ اصلاحیه‌ برای‌ موافقت‌نامه‌ ضروری‌ است‌.مبلغ‌ اضافی‌ برای‌ اتمام‌ فیزیکی‌ کار توسط مجری‌طرح‌ تعیین‌ و به‌ مدیریت‌ بخش‌ مربوط در سازمان‌مدیریت‌ و برنامه‌ ریزی‌ ارسال‌ می‌شود.

در این‌مرحله‌، بررسیهای‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌با تکمیل‌ مدارک‌ لازم‌ به‌ دفتر تلفیق‌ اعلام‌ می‌شود.این‌ دفتر، پس‌ از بررسی‌ مجدد، مراتب‌ را از طریق‌رییس‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ به‌ دستگاه‌اجرایی‌ می‌فرستد و رونوشت‌ آن‌ را به‌ دیوان‌محاسبات‌ و اداره‌ کل‌ نظارت‌ و بررسی‌ بودجه‌ دروزارت‌ امور اقتصادی‌ و دارایی‌ ارسال‌ می‌کند.

پس‌از انجام‌ پیشرفت‌ کار حدود 97%) و قابل‌بهره‌برداری‌ بودن‌ طرح‌ و موافقت‌ پیمانکار ومهندس‌ مشاور، مراتب‌ به‌ مجری‌ اعلام‌ می‌شود.

ازکمیسیون‌ تحویل‌ موقت‌ توسط مجری‌ دعوت‌ به‌عمل‌ می‌آید.

بعد از بازدید کمیسیون‌ تحویل‌موقت‌ و تأیید آن‌، پیمانکار نسبت‌ به‌ تکمیل‌ طرح‌اقدام‌ می‌کند.

با تأیید مهندس‌ مشاور، جهت‌تسویه‌ حساب‌ قطعی‌ با پیمانکار مراحل‌ لازم‌انجام‌ می‌شود.

اگر در دوره‌ تضمین‌ شده‌ توسطپیمانکار، مشکلی‌ بروز کرد از وی‌ درخواست‌می‌شود آن‌ را برطرف‌ کند.

در غیر این‌ صورت‌، باانقضای‌ مهلت‌ تضمین‌، پیمانکار تحویل‌ قطعی‌ راتقاضا می‌کند و با موافقت‌ دستگاه‌ مجری‌ این‌ امرصورت‌ عملی‌ به‌ خود می‌گیرد.

پس‌ از اتمام‌ عملیات‌ ساخت‌ و تحویل‌قطعی‌ طرح‌ عمرانی‌، مرحله‌ بهره‌ برداری‌ آغازمی‌شود.

دستگاه‌ بهره‌ برداری‌، دستگاهی‌ است‌ که‌پس‌ از اجرا و تکمیل‌ طرح‌ عمرانی‌ طبق‌ قوانین‌ ومقررات‌ مربوط موظف‌ است‌ ضمن‌ بهره‌برداری‌ ازآن‌ نگه‌داری‌ کند.

این‌ دستگاه‌ ممکن‌ است‌ همان‌دستگاه‌ اجرا کننده‌ طرح‌ و یا دستگاه‌ دیگری‌ باشد.به‌ عنوان‌ مثال‌ در مورد طرحهای‌ راهسازی‌، وزارت‌راه‌ هم‌ دستگاه‌ اجرایی‌ و هم‌ دستگاه‌ بهره‌ برداری‌کننده‌ است‌ و در مورد طرحهای‌ مثلا بیمارستانی‌باید وزارت‌ مسکن‌، دستگاه‌ اجرایی‌ و وزارت‌بهداشت‌، درمان‌ و آموزش‌ پزشکی‌ دستگاه‌ بهره‌برداری‌ کننده‌ باشد.

2-2 شرح وظایف کارآموز: مسایل‌ و مشکلات‌ مربوط به‌ طرحهای‌ عمرانی‌زمانی‌ برجسته‌ می‌شود که‌ بدانیم‌ اعتبارات‌ آنها ازمنابع‌ مالی‌ دولت‌ و از فروش‌ نفت‌ تأمین‌ می‌شودو از این‌ رو، تحت‌ تاثیر نوسانات‌ ناشی‌ از درآمدنفت‌ خام‌ صادراتی‌ قرار می‌گیرد.

به‌ این‌ معنا که‌وقتی‌ درآمد نفت‌ خوب‌ است‌، پروژه‌های‌ زیادی‌تهیه‌ و اجرا می‌شود.

پس‌ از گذشت‌ مثلا یکسال‌ناگهان‌ بخش‌ نفت‌ دچار مشکل‌ می‌شود و درآمدارزی‌ کاهش‌ می‌یابد.

در نتیجه‌ به‌ ناچار سرعت‌پیشرفت‌ بسیاری‌ از این‌ پروژه‌ها کند می‌شود وتوجیه‌ اقتصادی‌ و اجرایی‌ آنها از بین‌ می‌رود.پیامد این‌ امر بی‌ثباتی‌ و رکود است‌ و بر اثر آن‌جامعه‌ به‌ شدت‌ زیان‌ می‌بیند.

از طرف‌ دیگر گاهی‌در حالتی‌ به‌ سر می‌بریم‌ که‌ درآمد نفت‌ کم‌ است‌ ودر تنظیم‌ برنامه‌ و بودجه‌ مجبور می‌شویم‌ اقتصادرا در حداقل‌ شکوفایی‌ نگه‌ داریم‌.

پس‌ از مدتی‌یکباره‌ درآمد نفت‌ بیشتر می‌شود و ما هیچ‌ پروژه‌از پیش‌ طراحی‌ شده‌ای‌ نداریم‌ که‌ این‌ درآمدها را به‌آن‌ تخصیص‌ بدهیم‌، از این‌ رو به‌ هزینه‌های‌ جاری‌و اتلاف‌ منابع‌ می‌پردازیم‌ جنبه‌ مهم‌ دیگر تأمین‌ اشتغال‌ است‌،بخصوص‌ وقتی‌ توجه‌ کنیم‌ که‌ بخش‌ ساختمان‌ واجرای‌ طرحهای‌ ساختمانی‌ نیمی‌ از اشتغال‌ بخش‌صنعت‌ را به‌ خود اختصاص‌ می‌دهد و با توجه‌ به‌ایجاد سالانه‌ 700000 شغل‌ جدید طی‌ برنامه‌پنجساله‌ سوم‌ توسعه‌ اقتصادی‌، اجتماعی‌ وفرهنگی‌، موضوع‌ رفع‌ مسایل‌ و مشکلات‌طرحهای‌ عمرانی‌ اهمیت‌ صد چندان‌ می‌یابد،بویژه‌ آنکه‌ قدرت‌ خرید درآمدهای‌ نفتی‌ به‌ دلیل‌کاهش‌ ارزش‌ دلار و تورم‌ جهانی‌ نسبت‌ به‌ 25 سال‌گذشته‌ کمتر (حدود نیم‌ برابر) است‌ و مشکل‌افزایش‌ جمعیت‌ کشور و عرضه‌ نیروی‌ کار طی‌سالهای‌ آینده‌ همچنان‌ به‌ قوت‌ خود باقی‌ است‌.

مطالعات‌ اندکی‌ که‌ در خصوص‌ مسایل‌ ومشکلات‌ مربوط به‌ تهیه‌ و اجرای‌ طرحهای‌عمرانی‌ انجام‌ شده‌، جملگی‌ حاکی‌ از عملکردنامطلوب‌ آنهاست‌.

بر اساس‌ یکی‌ از این‌مطالعات‌، علت‌ اساسی‌ در افزایش‌ مدت‌ و هزینه‌اجرای‌ طرحها به‌ عدم‌ توازن‌ بین‌ بودجه‌ عمرانی‌ وحجم‌ طرحهای‌ عمرانی‌ در دست‌ اجرا برمی‌گردد 26 و بر اساس‌ گزارشهای‌ نظارتی‌پروژه‌های‌ عمرانی‌ که‌ هر سال‌ توسط معاونت‌ امورفنی‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ منتشرمی‌شود علل‌ تاخیر را می‌توان‌ به‌ کمبودها ونارساییهای‌ موجود در تأمین‌ اعتبار، طراحی‌،مطالعه‌، تهیه‌ زمین‌، تأمین‌ ماشین‌ آلات‌ وتجهیزات‌، دستگاه‌ اجرایی‌، پیمانکار، مهندس‌مشاور و نظارت‌ و غیره‌ تقسیم‌بندی‌ کرد.

در مطالعه‌ دیگر، 24 طرح‌ از میان‌ 42 طرح‌عمرانی‌ مهم از لحاظ دو شاخص‌ مورد بررسی‌قرار گرفته‌ است‌.

در نمودار صفحه‌ بعد روی‌ محورافقی‌ نسبت‌ هزینه‌ تمام‌ شده‌ طرح‌ به‌ برآورد اولیه‌و روی‌ محور عمودی‌ نسبت‌ مدت‌ تکمیل‌ طرح‌ به‌برآورد اولیه‌ آمده‌ است‌.

چنانچه‌ طرحی‌ از نسبت‌1/1 (نسبت‌ به‌ دو شاخص‌ مذکور) برخودار شوددر نقطه‌ مطلوب‌ است‌.

مشاهده‌ می‌شود که‌طرحهای‌ در ناحیه‌ نیمه‌ مطلوب‌ و نامطلوب‌اکثریت‌ طرحها را تشکیل‌ می‌دهند.

در یک‌ پژوهش‌ دیگر تلاش‌ شده‌ است‌ تاعوامل‌ مؤثر بر هزینه‌ ساخت‌ پروژه‌ها موردبررسی‌ قرار گیرد در مقاله‌ حاضر تلاش‌ می‌شود تا مسایل‌ ومشکلات‌ طرحهای‌ عمرانی‌ از دیدگاه‌ دست‌اندرکاران‌ این‌ طرحها یعنی‌ دفاتر بخشی‌ و تلفیق‌سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ کشور، مهندسان‌مشاور و پیمانکاران‌ (چه‌ در قالب‌ تشکلها و چه‌به‌صورت‌ انفرادی‌) مورد بررسی‌ قرار گیرد.

این‌بررسی‌ از طریق‌ مصاحبه‌ و پرسشنامه‌ طراحی‌شده‌ انجام‌ شده‌ است‌.

انبوه‌ مسایل‌ و مشکلات‌عنوان‌ شده‌ به‌ صورت‌ زیر طبقه‌بندی‌ شده‌ است‌ که‌هر یک‌ شامل‌ مشکلات‌ اصلی‌ و عمده‌ وویژگیهای‌ آنها است‌.

1.

ابتدا طرح‌ تصویب‌ و بعد اجرا می‌شود،سپس‌ مورد مطالعه‌ قرار می‌گیرد.

پروژه‌هایی‌وجود دارند که‌ اصلا تعریف‌ نشده‌ اما اجرا شده‌اند.نمایندگان‌ مجلس‌ تأکید و پافشاری‌ زیادی‌ برتعریف‌ و اجرای‌ طرحها حتی‌ بدون‌ توجیه‌ لازم‌دارند.

در تعریف‌ طرحها، عرضه‌ بدون‌ تقاضامطرح‌ می‌شود.

طرحهای‌ عمرانی‌ برنامه‌ اول‌ ودوم‌، بیشتر بازتاب‌ خواسته‌ها و تقاضاهای‌مقامات‌ محلی‌، نمایندگان‌ مجلس‌ و مسئولان‌ رده‌بالای‌ نظام‌ بود.

در مورد اکثر طرحهای‌ آغازین‌،تفکر احساسی‌ حاکم‌ بوده‌ است‌.

هر سال‌ هزارهاطرح‌ به‌ دلیل‌ مسایل‌ سیاسی‌ مطرح‌ می‌شود.

فکر سیستمی‌ وجود ندارد، به‌ جای‌ آنکه‌ ملی‌ فکرشود، تفکر بخشی‌ حاکم‌ است‌.

سازوکار تعریف‌پروژه‌ با مشکل‌ روبه‌رو است‌.

2.

دولت‌ ابزار و امکانات‌ کنترل‌ در اختیارندارد.

سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ کشورنتوانسته‌ است‌ تکلیف‌ خود را با سایر سازمانهامشخص‌ کند.

جایگاه‌ قانون‌ و سازمان‌ مدیریت‌ وبرنامه‌ریزی‌ کشور زیر سئوال‌ است‌.

قانون‌ سازمان‌مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ کشور از سال‌ 1351تاکنون‌ هیچ‌ تغییری‌ نکرده‌ است‌.

سازمان‌ مدیریت‌و برنامه‌ریزی‌ کشور هنوز از لحاظ نظارت‌ برطرحهای‌ عمرانی‌ تعریف‌ روشنی‌ ندارد و اینکه‌ آیانظارت‌ فقط برنامه‌ای‌ باشد یا جنبه‌های‌ فنی‌ را دربربگیرد مشخص‌ نیست‌.

سازمان‌ مدیریت‌ وبرنامه‌ریزی‌ برای‌ کنترل‌ و ارزیابی‌ نظام‌ مشخصی‌ندارد.

3.

مطالعات‌ امکان‌سنجی‌ جنبه‌ فرمایشی‌دارد.

مسئولان‌ سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌کشور مطالعات‌ امکان‌ سنجی‌ را به‌ دلیل‌ عدم‌آشنایی‌ کامل‌ با کار جدی‌ نمی‌گیرند.

معاونت‌ فنی‌سازمان‌ مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ کشور تأکید زیادی‌بر توجیه‌ فنی‌ و اقتصادی‌ طرحها ندارد.

4.

قراردادها در ایران‌ جدی‌ گرفته‌ نمی‌شوند.شکایتی‌ از سوی‌ دولت‌ علیه‌ پیمانکار و مشاوروجود ندارد.

شرایط عمومی‌ پیمان‌ عملا اجرانمی‌شود.

شرایط عمومی‌ پیمان‌ به‌ نفع‌ کارفرما ویکجانبه‌ است‌.

در قراردادها مهندس‌ مشاور حق‌فسخ‌ ندارد و نمی‌تواند علیه‌ کارفرما ادعایی‌ مطرح‌کند.

کارفرماهای‌ ایرانی‌ کسر شأن‌ خود می‌دانند که‌خسارت‌ بپردازند.

خط و مرزهای‌ مسئولیت‌روشن‌ نیست‌ 5.

دستگاه‌ اجرایی‌ یک‌ برآورد مالی‌ از انجام‌کار ندارد و تأکیدش‌ تنها روی‌ تأمین‌ مالی‌ است‌.ضعف‌ فنی‌ کارفرما مشهود است‌.

یکی‌ از علل‌تاخیر در اجرای‌ طرحهای‌ عمرانی‌، خدمات‌کارفرمایی‌ از جمله‌ مطالعات‌ زیر سطحی‌،ژئوتکنیک‌ و آزمایش‌ نمونه‌های‌ اخذ شده‌ ازژئوتکنیک‌ است‌.

مهندس‌ مشاور پس‌ از تعریف‌طرح‌ وارد صحنه‌ می‌شود.

در هیچیک‌ از طرحهاکادر بهره‌ بردار تربیت‌ نمی‌شود که‌ طرح‌ را بشناسد.عامل‌ چهارم‌ باید در خدمت‌ بهره‌بردار باشد.بر اساس‌ مطالعات‌ صرف‌، نمی‌توان‌ اعتبار تعیین‌کرد، اعداد وارقام‌ باید صحیح‌ باشد.

در مواردی‌،پیمانکاران‌ پس‌ از خلع‌ ید شدن‌ دوباره‌ به‌ کاردعوت‌ می‌شوند.

6.

تأیید صلاحیت‌ پیمانکاران‌ و مهندسان‌مشاور شکل‌ صوری‌ دارد.

تشخیص‌ صلاحیت‌بدون‌ توجه‌ واقعی‌ به‌ ارجاع‌ کار و انتخاب‌ پیمانکارمشکل‌ آفرین‌ است‌.

تشخیص‌ صلاحیتهای‌ سازمان‌مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ کشور روی‌ کاغذ درست‌است‌ و در مواردی‌ شرکتها وجود خارجی‌ ندارند،به‌ این‌ معنا که‌ برخی‌ از اعضای‌ آنها در خارج‌ ازکشور هستند.