اجراءشالوده:
شالودهها در ساختمان‌های مسکونی، معمولاً به شکل شالوده‌های منفرد و نواری و گسترده هستند.
شالوده گسترده:
این نوعشالودهمعمولاً در زمین‌هائی مورد استفاده قرارمی‌گیرد که ظرفیت باربری خاک آن بسیار کم باشد.
به این ترتیب اجرای شالوده برای کل سطح سازه ضروری است.
در این نوع شالوده، کل سطح زیر سازه را آرماتوربندی می‌کنند.
در این نوع شالوده بدلیل افزایش لنگر در یک محدوده کم نمی‌توان میلگردهای شالوده را برای لنگر بیشینه طراحی نمود چون در این حالت شالوده کاملاً غیر اقتصادی است از طرفی شالوده باید برای لنگر بیشینه، طراحی گردد بنابراین طبق تشخیص مهندس محاسب ابتدا میلگردهای شالوده را برای یک لنگر بهینه طراحی می‌کنند سپس قسمتهائی را که لنگر موجود از لنگر طراحی بیشتر است، بوسیله میلگردهای اضافی، تقویت می‌کنند.
شالوده منفرد و نواری:
در اکثر سازه‌ها از این نوع شالودهها استفاده می‌گردد.
درشالودهمنفرد برای هر ستون، یک شالوده طراحی می‌گردد.
سپس تمامی شالودهها را بوسیله شناژ بتنی (که آن هم دارای آرماتور است) به هم متصل می‌کنند که این کار جهت یکپارچه‌سازیشالودهدر مقابل نیروهای جانبی انجام می‌گیرد.
عرض شناژ عمدتاً از عرض شالوده کوچکتر است.
در شالوده‌های نواری، شالوده برای مجموعه چند ستون که در یک راستا هستند طرح می‌گردد.
در این حالت عرض شالوده در تمام نقاط یک نوار تقریباً یکسان است.
اگر شالوده پائین‌تر از سطح زمین اجرا شود با کندن زمین در اندازه‌های داده شده و آرماتوربندی آن، به ساختشالودهمی‌پردازند ولی اگرشالودهبالاتر از سطح زمین باشد با چیدن بلوک محدوده بتن‌ریزی را مشخص می‌کنند.
اگر شالوده پائین‌تر از سطح زمین اجرا شـود با کندن زمین در اندازه‌های داده شده و آرماتوربندی آن، به ساختشالودهمی‌پردازند ولی اگرشالودهبالاتر از سطح زمین باشد با چیدن بلوک محدوده بتن‌ریزی را مشخص می‌کنند.
نحوه اجرایشالودهدر سازه ابتدا با ریختن گچ روی زمین (ریختن رنگه) یا ریسمان کار نقشه پی و محدوده بتن‌ریزی را مشخص می‌کنند.
یکی از نکات اجرائی، قائمه کردن گوشه کار است که در اصطلاح آن‌را گونیا کردن می‌گویند.
این کار با اندازه‌گیری نقاط مشخص انجام می‌گیرد.
فواصل روی اضلاع کناری باید مطابق با اضلاع مثلث قائم‌الزاویه‌ای (مثلاً ابعاد ) باشد.
این کار به این صورت انجام می‌شود که ابتدا روی یک ضلع کناری فاصله و روی ضلع دیگر فاصله را مشخص می‌کنند.
حال فاصله این دو نقطه را اندازه می‌گیرند که در صورت گونیا بودن گوشه باید برابر باشد.
بعد از اجرای نقشه، در سه ردیف (مطابق با ضخامت شالوده) بلوک‌چینی انجام می‌شود.
این بلوک نقش قالب را در بتن‌ریزی دارد و در مقاومت نقشی ندارد.
در هنگام بلوک‌چینی باید دقت شود فاصله داخل به داخل برابر نقشه باشد.
بلوک‌چینیشالودهبرای بتن‌ریزی با مشخص شدن این محدوده، حدود 10- 5 سانتیمتر از کف را بتن مگر می‌ریزند.
بتن مگر برای شالوده سپس نوبت به آرماتوربندی است.
برای میله‌گردگذاری، ابتدا آنها را در اندازه‌های مورد نیاز می‌برند و در نقاط انتهائی خم می‌کنند.
ابتدا در یک ردیف طولی میله‌گردهای عرضی (عمود بر جهت طولی) را که شکل هستند در زیر قرار می‌دهند.
این میلگردها به صورت کششی در جهت عرضی عمل می‌کنند.
قراردادن میله‌گردهای کششی زیر سپس میلگردهای طولی را روی آنها، در فواصل مشخص شده قرار می‌دهند و بوسیله سیم آنها را به هم می‌بندند.
تمامی این میله‌گردها در انتها دارای خم هستند تا طول مهاری را تأمین کنند.
قرارگیری میله‌گردهای شکل و میلگردهای طولی روی آنها پس از قرار دادن آرماتورهای زیر، میلگردهای طولی بالا را نیز روی همین آرماتورهای شکل قرار می‌دهند تا بعداً در جای مناسب خود نصب شوند.
برای نصب آرماتورهای بالا در جای خود از نوعی پایه که توسط میله‌گرد، خم و ساخته می‌شود به عنوان نگهدارنده استفاده می‌کنند.
این پایه‌ها را به خاطر داشتن تعادل به شکل زیر می‌سازند.
پس از قرار دادن آنها در فواصل مشخص، آرماتورهای بالا را که قبلاً قرار داده بودند بلند کرده وبا سیم از پائین آنها را به پایه متصل می‌کنند.
پایه نگهدارنده و قرارگیری آرماتور طولی در زیر آن این کار را برای تمام ردیف‌ها انجام می‌دهند.
پس از آن نوبت به قراردادن میله‌گردهای عمود بر جهت اصلی است که در بین میله‌گردهای اصلی قرار داده شده و با سیم به آنها متصل می‌گردند.
اتصال میله‌گردها با سیم به این منظور است که در هنگام بتن‌ریزی، میله‌گردها جابجا نشوند.
به این ترتیب تمام آرماتوربندی مربوط به شالوده انجام می‌شود.
پیش از بتن‌ریزی چند کار دیگر نیز باید انجام شود.
آرماتوربندی شالوده یکی از آنها ایجاد فاصله بین آرماتور کف با زمین است تا پوشش بتنی لازم برای آن فراهم گردد.
این کار با قراردادن لقمه‌های بتنی یا تکه سنگ‌های کوچکی انجام می‌شود تا آرماتورها قدری از زمین فاصله بگیرند.
مشخص کردن مکان ستونها: قبل از بتن‌ریزی باید میلگردهای ستون را که در رویشالودهاجرا میشوند قرارداد.
این آرماتورها به « میلگردهای ریشه ستون» معروفند.
یافتن مکان دقیق این ستونها بسیار مهم است زیرا ستونهای دیگر طبقات، طبق قرارگیری این ستونها آکس‌بندی و شاغول میشوند.
آرماتور ریشه ستون ابتدا باید مکان دقیق قرارگیری ستون طبق نقشه مشخص شود.
برای مشخص کردن آن فاصله آکس‌ها را در روی پی پیدا می‌کنند.
بعد از آن با قرار دادن یک خاموت در بالا و یک خاموت در پائین آرماتور شالوده در مکان موردنظر، آنها را با سیم به آرماتور شالوده متصل می‌کنند.
این خاموت هم برای مشخص کردن مکان ستون مناسب است و هم برای نگهداری آرماتور ستون در هنگام بتن‌ریزی کاربرد دارد.
نکته قابل توجه این است که علاوه بر رعایت فاصله آکس‌ها باید سعی شود امتداد قرارگیری خاموتها (ستونها) نیز کاملاً یکسان باشد.
سپس میله‌گردهائی را که به اندازه ضخامت شالوده به علاوه طول انتظار یا طول ستون مربوط (به دلخواه) بریده شده‌اند و در زیر خم درجه دارند، را طوری در جای مربوط قرار می‌دهند که تمامی خم‌ها رو به بیرون باشند.
بعد از آن، میله‌گردها را بوسیله سیم به آرماتور شالوده و خاموتهای ستون متصل می‌کنند.
بتن‌ریزی: با اتمام مراحل فوق نوبت به بتن‌ریزی است.
در تهیه بتن برای شالوده، از دانه‌های با قطر حداکثر استفاده شده است که از نوع سنگ شکسته می‌باشند.
برای تهیه بتن هر بار در بتُنیر، دوحجم ماسه (ریزدانه) و یک حجم شن (درشت‌دانه) و سیمان (یک پاکت) و حدود شش سطل آب می‌ریزند.
پیش از بتن‌ریزی سطح تمامی بلوک‌ها را بوسیله یک پوشش نایلونی می‌پوشانند تا آب موجود در بتن از طریق بلوک‌ها جذب نشود.
بتن‌ریزی شالوده به صورت یکپارچه انجام می‌گیرد و تمام محوطه بتن‌ریزی می‌گردد.
در هنگام بتن‌ریزی، از ویبراتور جهت ویبره کردن بتن استفاده می‌گردد و پس از پایان بتن‌ریزی سطح آن را صاف می‌کنند.
ویبراتور برای ویبره کردن بتن بتن‌ریزی شالوده دو عامل سبب ترک خردن بتن پس از بتن‌ریزی می‌شود: 1- استفاده از آب زیاد در ساخت بتن (شل شدن بتن).
2- استفاده از شن و ماسه‌ای که به اصلاح گرد و خاک دارند (حاوی مواد ریزدانه و دیگر مواد هستند).
اجرای ستونها: بعد از اجرای شالوده نوبت به ستونها می‌رسد.
اجرای ستونها مطابق با مراحل زیر انجام می‌شود.
در ابتدا میلگردهای طولی ستون را بر طبق اندازه‌های لازم، می‌برند.
این طول شامل ارتفاع ستون بعلاوه طول انتظار (در حدود ) می‌باشد.
قیچی برای بریدن میله‌گرد میله‌گرد انتظار برای ایجاد پیوستگی تیرها و ستونها یا ستونها با یکدیگر است تا به خاطر بتن‌ریزی مرحله‌ای، پکپارچگی سازه حفظ شود.
سپس دو میلگرد طولی را در کنار هم قرار داده، خاموتهای مربوط به ستون را دور آنها قرار می‌دهند.
خاموتها در ستون در فاصله از ابتدا و انتهای ستون به فاصله و در میانی ستون به فاصله قرار می‌گیرند.
علت نزدیکتر بودن خاموتها در دو سر ستون، به خاطر نیروی برشی بزرگتر در این نواحی است.
جهت مشخص کردن مکان خاموتها از یک تکه گچ استفاده می‌کنند و در فواصل معین با علامت‌گذاری روی میله‌گرد طولی، جای خاموتها را مشخص می‌کنند.
نحوه تهیه آرماتور ستون بعد دومیلگرد دیگر را در دو انتهای دیگر خاموت قرار می‌دهند و با سیم آنها را به هم می‌بندند.
پس از آن میلگردهای وسطی (دو عدد در وسط هر ردیف) را در جای خود قرار می‌دهند و آنها را نیز با سیم به خاموتها متصـل می‌کنند.
به این ترتیب یک آرماتور مشبک برای ستون آماده است.
آرماتور آماده شده ستون با طول انتظار با آماده شدن آرماتورهای ستون، آنها را بلند کرده و از بالا در روی میله‌گردهای انتظار قرار می‌دهند و با کمک ضربه چکش آنها را جابجا کرده در جای خود قرار می‌دهند.
قراردادن آرماتور ستون در جای خود به این ترتیب تمام آرماتورها در جای خود قرار می‌گیرند.
بعد از آن قسمت انتظار و آرماتور جدید را با سیم به هم می‌بندند.
نکته قابل توجه این است که قسمت خم‌شده خاموت در خاموت بسته و قسمت باز خاموت در خاموت باز را در هنگام نصب روی تیر یا ستون در یک جهت قرار نمی‌دهند.
خاموتهای مورد استفاده در تیر و ستون میز کار جهت خم‌کردن میله‌گرد در هنگام اتصال دو قسمت آرماتور ستون، توجه به این نکته ضروری است که طبق آئین‌نامه و محاسبات لازم است تا میله‌گردهای انتظار کمی خم شوند و بعد میله‌گردهای جدید به آن متصل شوند.
ولی در عمل این نوع خم رعایت نمی‌گردد و فقط با جابجا کردن آنها سعی در قراردادن آرماتور ستون در جای خود دارند.
البته نوع دیگر آرماتوربندی ستون به این شکل است که ابتدا میله‌گردهای طولی را در جای خود قرارداده و آن را به یک تکیه‌گاه، تکیه می‌دهند.
سپس از بالا خاموتها را در جای موردنظر قرارداده و می‌بندند که بنظر روش سخت‌تری می‌باشد.
پس از قرارگیری آرماتورها در جای خود، نوبت قالب‌بندی ستونها است که یکی از مهمترین مراحل ساخت ستون است.
قالبها عموماً در دو نوع فلزی و چوبی موجودند.
قالب‌های فلزی برای نصب سرعت بیشتری دارند و به سهولت نصب می‌گردند.
این قالبها به صورت دوتکه و چهارتکه موجودند که با پیچ و مهره به هم متصل می‌گردند.
سطح بتن پس از باز کردن قالب بسیار صاف و هموار است.
اما مشکل عمده آنها، سنگینی و عدم تغییر آنها است.
اندازه این قالبها را نمی‌توان تغییر داد.
قالب‌های چوبی طرفداران بیشتری دارد و این به خاطر انعطاف‌پذیری در تغییر آن به اندازه‌های دلخواه و استفاده مجدد آن است که هزینه‌ها را پائین می‌آورد.
از طرفی فرم دادن آن به اشکال غیر منتظم آسانتر است و حمل و نقل آن نیز آسانتر است (به خاطر سبکی وزن).
این قالبها از کنار هم قراردادن تکه‌های یا بوسیله قیدهای موازی بوجود می‌آیند.
بنابراین می‌توان آنها را در اندازه‌های دلخواه تهیه کرد و پس از استفاده نیز، ابعاد آن را تغییر داد تا برای کاربرد دیگری مناسب باشد.
نکته مهم در مورد قیدها است که در ساخت قالب برای قالب‌های روبرو به صورت موازی و برای قالب‌های کنار هم به صورت یک‌درمیان قرار می‌گیرند.
نحوه قرارگیری قیدها در ساخت قالب نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که اگر ابعاد ستون است، قالبها باید طوری ساخته شوند که ابعاد داخل به داخل آنها این رقم را تأمین کند.
این بدان معنی است که اگر ضخامت چوب است باید برای یک ستون قالبی با ابعاد زیر تهیه کرد: تهیه قالب مناسب برای ستون بعد از تهیه قالبها با اندازه‌های مورد نیاز، آنها را روغنکاری می‌کنند تا بتن به آنها نچسبد و در هنگام درآوردن قالب دچار مشکل نشویم.
روغنکاری قالبها حال قالبها آماده‌اند تا دور آرمـاتورها قرار گیرند.
قـالب‌ها را طـوری که اضـلاع روبرو، قیدهای مقابل هم و اضلاع کناری، قیدهای یک‌درمیان داشته باشند، قـرار می‌دهند و آنها را بوسیله مهاری به شکل زیر و گوه های چوبی محکم می‌کنند.
شکل مهار تهیه شده از میله‌گرد و گوه چوبی قرار دادن قالبها کنار هم برای ستون بستن قالبها به هم بوسیله مهار پس از قرار دادن قالبها در کنار هم، پیش از بتن‌ریزی باید قالبها را تراز کرد.
این مرحله شامل دو قسمت می‌باشد: مرحله اول تراز کردن ستون در جای خود است یعنی قالب را طوری قرار دهند که ستون دقیقاً قائم در جای خود قرار گیرد.
این کار را بوسیله شاغول و متر انجام می‌دهند.
شاغول شامل یک کلاهک فلزی و یک ریسمان و یک صفحه صاف فلزی است که با رها کردن کلاهک فلزی آن، قائم می‌ایستد.
شاغول و طریقه استفاده از آن برای شاغول کردن ستون، ابتدا صفحه فلزی بالائی آن را به یکی از اضلاع قالبها تکیه می‌دهیم و فاصله نخ آن تا قالب را اندازه می‌گیریم.
حال قالبها را آنقدر جابجا می‌کنیم تا فاصله زیر نخ ( نزدیک به کلاهک فلزی) برابر با فاصله بالا شود.
این کار را برای یک ضلع مجاور هم انجام می‌دهیم تا ستون در هر دو راستا شاغول شود.
شاغول کردن ستون بعد از شاغول کردن ستون، در اطراف آن شمع‌هائی قرار می‌دهند تا ستون ثابت بماند و به طور کاملاً قائم بتن‌ریزی شود.
قرار دادن شمع در اطراف ستون مرحله دوم شامل تراز کردن امتداد ستونها می‌باشد.
معمولاً در آغاز ستونهای گوشه را قالب‌بندی و بتن‌ریزی می‌کنند.
این ستون را در روی پی با اندازه‌گیری اولیه تعیین می‌کنند که شرح داده شد.
اما در طبقات بالاتر، ستونها را در امتداد ستونهای پائین قرار می‌دهند و با شاغول همراستا بودن آن را کنترل می‌کنند.
بعد از قرارگیری ستونهای کناری، برای جلوگیری از پیچش ستونهای میانی (چرخش حول محور میانی)، از ریسمان کار استفاده می‌کنند.
روش کار بدین صورت است که دو ستون کناری را با ریسمان کار به هم وصل می‌کنند.
سپس قالب ستون را آنقدر جابجا می‌کنن تا دقیقاً با ریسمان کار مماس شود.
این کار را می‌توان برای دو طرف نیز انجام داد.
به این ترتیب ستون بدون پیچیدگی قرار می‌گیرد.
طریقه هم‌امتداد کردن ستونها اگر ستون در امتداد قائم نباشد (شاغولی نباشد)، خروج از محور در ستون ایجاد می‌گردد.
این خروج از محور سبب می‌شود تا نیروی قائم تولید لنگر نماید که خود سبب خروج از محور بیشتر می‌گردد.
ادامه این امر نیروئی فراتر از ظرفیت ستون را تولید می‌کند که ایمنی سازه را تهدید می‌کند.
پیچیدگی ستون نیز به نوعی سبب تولید نیروهای اضافی می‌گـردد.
مخصوصاً در هنگام قرارگیری تیر روی آن نیروها به شکل محاسبه شده به ستون وارد نمی‌گردند که ضعف ستون را در پی دارد.
بنابراین در تمام مراحل باید کنترل‌های لازم انجام شود.
پس از طی تمامی مراحل فوق ستون آماده برای بتن‌ریزی است.
پیش از بتن‌ریزی بین قالب و آرماتور، قیدهائی قرار می‌دهند تا فاصله لازم برای پوشش آرماتور فراهم شود و در اثر بتن‌ریزی، میله‌گردها به یک سمت جابجا نشوند.
برای بتن‌ریزی، پس از ریختن مصالح به داخل بتنیر و مخلوط کردن آنها، بتن حاصل را به وسیله سطل و از بالای قالب به داخل آن می‌ریزند.
هر بار حدود قالب، بتن‌ریزی می‌شود.
پس از هر بار بتن‌ریزی، توسط ویبراتور بتن داخل قالب را ویبره می‌کنند.
ویبره کردن سبب می‌شود تا مصالح داخل بتن جابجا شده و تقریباً فضای خالی داخل بتن باقی نماند.
این امر سبب افزایش مقاومت فشاری بتن می‌گردد.
بتن‌ریزی ستونها پس از بتن‌ریزی معمولاً تا 24 ساعت، قالب دور بتن قرار دارد و پس از آن قالب را باز می‌کنند.
بعد از این مدت و باز کردن قالب، بتن که دیگر خود را گرفته باید آب‌پاشی شود تا عمل گیرش آن ادامه یابد.
برای فصل‌های گرمی چون تابستان که تبخیر زیاد است، باید تدابیر خاصی برای مرطوب نگهداشتن بتن اندیشید.
یکی از این روش‌ها استفاده از گونی است.
به این صورت که دور ستون را با گونی می‌بندند و بعد گونی را آب پاشی می‌کنند.
این عمل سبب می‌شود تا گونی آب را برای مدت بیشتری در خود نگه‌دارد.
عمل آب‌پاشی برای مدت حداقل یک هفته ادامه پیدا می‌کند.
به این ترتیب یک ستون اجرا می‌گردد و آماده بارگذاری برای مراحل بعدی خواهد بود.