مبدا اولیه یونجه
ظاهراً ارزش یافتن گیاهان علوفه ای همزمان بااهلی کردن حیوانان وحشی بوده است.هرچه بشر بیشتر به فراورده های دامی احتیاج پیدا می کرد اهمیت اقتصادی نباتات علوفه ای بارزتر می شد.
تا آنجا که این بخش امروز در زراعت اساسی ترین قسمتها راتشکیل میدهد وشناسائی آن همانطور که گفته شد بااستفاده از حیونانات شروع می شود.
تاریخ کشت یونجه به دوران مادها وهخامنشی ها می رسد.این علوفه درموقع حمله خشایارشاه ازایران به یونان برده شد واز آنجا به ایتالیا وبالاخره سایر کشورهای اروپایی منتقل گردید.
یونجه در دوره سلسله ماد ها جزو علوفه اسب محسوب می شد بهمین جهت ریشه گیاه شناسی آن Hema media که به معنی مادها می باشد .
یونجه معمولی یا medicago sativy مناطق گرم راترجیح می دهد وکشت آن ازخاکهای مناسب بهترین عملکرد رادارد در صورتی که اززمینهای شنی وهوای سرد محصول مناسبی نمی دهد.
یونجه در دوره سلسله ماد ها جزو علوفه اسب محسوب می شد بهمین جهت ریشه گیاه شناسی آن Hema media که به معنی مادها می باشد .
یونجه معمولی یا medicago sativy مناطق گرم راترجیح می دهد وکشت آن ازخاکهای مناسب بهترین عملکرد رادارد در صورتی که اززمینهای شنی وهوای سرد محصول مناسبی نمی دهد.
-انواع یونجه ایران: درایران چهار نوع یونجه وجود دارد: 1-یونجه بغدادی: این یونجه مخصوص نواحی گرمسیر است که درنواحی جنوب ایران واستان خوزستان کشت وکار می شود.
2-یونجه همدانی: برتری این نوع به سایر یونجه های ایرانی مقاومت زیاد به زمستان ومناطق سرد است.
دراتفاعات زیاد یعنی بیشتر درحوالی همدان واستان کردستان کشت می شود.
3-یونجه یزدی: این یونجه مخصوص نواحی گرمسیر است که به علت خوبی جنس وزیادی عملکرد مورد توجه است.این یونجه به خلاف یونجه همدانی که مخصوص نواحی سردسیر ویونجه بغدادی که مخصوص نواحی گرمسیر است یونجه یزدی مخصوص نواحی معتدل است وبدون زمستانهای سخت.
4-یونجه بمی : یونجه بمی برخلاف دورقم فوق (همدانی –یزدی) مانند یونجه بغدادی مخصوص نواحی حاره یا گرم است.شاخ وبرگ آن زیاد وحد آن حد واسط یزدی وبمی است.
خواص گیاه شناسی یونجه : یونجه گیاهی است چند ساله باریشه مستقیم وعمیق وضخیم که ازآن تعداد زیادی انشعابات یاجانی پدید می آید .
غده های باکتری دریونجه در روی ریشه های ظریف بطور منفرد قرار گرفته وشکل استوانه ای شکل وباریک ونازک دارد .ساقه یونجه درنزدیک سطح زمین تولید انشعابات زیادی نموده که به مرور زمان چوبی وضخیم شده است وبه یک طوقه تبدیل می گردد.
وبعد ها ازاین محل ساقه های کوتاه منشعب وضخیم تولید می گردند که تبدیل به ساقه های بلند واصلی یونجه می شود.
تعداد ساقه های یونجه بین 5 تا25 عدد می باشد که ازطوقه خارج شده وازهرساقه به ساقه دیگری بعد ازچیدن یارسیدن تولید می گردد.
بعد ازگذشت چند سال از ریشه یونجه طوقه یونجه به صورت توده انبوهی درمی آید که درسطح زمین ویا در زیر خاک دفن می گردد.
ساقه های هوائی که مردم ازمحل طوقه یونجه درآید می گردد ساقه هایی است دارای رنگ سبز پوشیده از کرک های نرم بوده که هرکدام تولید انشعابات کوتاهی درمحور اولیه برگ می نماید.
ارتفاع این ساقه به بیش ازیک متر می رسد.
ساقه های سبز هوائی یونجه دارای مغز زیادی بوده وارزش غذائی آن زیاد وقابل توجه است.
درروی ساقه های یونجه برگهای 3 برگچه ای به صورت متناوب در روی دمبرگ باریک وشیار دار که پوشیده ازکرکهای نرم می باشد قرار گرفته وقاعده هربرگ بوسیله دو گوشواره بزرگ ونوکدار احاطه شده است.
از قاعده دمبرگ گوشوارک ها به هم پیوسته است .
رنگ برگچه ها سبز تیره ،تخم مرغی شگل وسطح زیرین آنها خیلی بیشتر نسبت به سطح فوقانی ازکرک پوشیده شده است.برگچه وسط دارای یک دمبرگ کوتاه است.
درحالی که برگهای جانبی فاقد دمبرگ بوده ومستقیماً به دمبرگ متصل می باشد.
هرکدام ازاین 3 برگچه ها دارای یک نوک تیز می باشد .گل آذین یونجه به صورت یک خوشه مرکب ازمحل محور برگ خارج می گردد ودارای یک دمگل بلند که طول آن حدود یابلندتر ازدمبرگ است .
هرگل دارای براکتر (Bract) خیلی ضعیف ولوله (alyx) با کاسه بلند ومستقیمی می باشد که درنصف طول خود به پنج لبه نوکدار وباریک تقسیم می گردد.
گلبرگ دارای رنگ بنفش بارگه های تیره می باشد .میوه یونجه دارای نیامی به شکل خاص است در پیچش تولید شده در میان که دراثر رشد سریع طرف تحتانی آن بوجود می آید باعث پدید آمدن نیام حلزونی شکل می گردد.نیام محتوی چندین بذر است وبذرها دارای سطح نسبتاً صاف (طول آنها بیش ازعرض) وکم وبیش قلوه ای شکل وتاحدودی متقارن است.
و بذر دارای رنگ زرد قهوه ای می باشد.
ارقام مختلف یونجه دردنیا تقریباً تاهشتاد سال قبل رقم یونجه به خصوص دربین زارعین دنیا شناخته نشده بود.
کشت این گیاه درمناطق مختلف وشرائط جوی متفاوت سبب شد که ارقام متعدد تطابق یافته برحسب هرمنطقه تشخیص داده شود.
ارقام یونجه موجود در بازارهای دنیا را اغلب بر حسب منطقه جغرافیایی آنها Ahlgren (1955) و Mheler (1950) و Hansin (1960) بشرح زیر نامگذاری کرده اند: 1-یونجه Argentine- یونجه هایی که مبدا آنها آرژانتین می باشد وتا حدودی محدود به مناطق به خصوصی است که زمستان زیاد سردی نداشته باشد.
2-یونجه South Africa- یونجه هایی که مبداء آنها جنوب آفریقا است وبسرمای زمستان حساس می باشد.
3-یونجه Provance- یونجه هایی که مبداء آنها حنوب شرقی فرانسه بوده ودارای رشد بهاره سریع بوده وبعد از هر چین نیز رشد سریعی دارند.
4-یونجه Boffalo- یونجه ای است که مبداء آن کانزاس میباشد.
این رقم به بیماری پژمردگی باکتری مقاوم بوده ودارای رشد سریع بعد از هرچین است.
5-یونجه Williamsburg- رقم انتخاب شده ای است درکانزاس ومقاوم به پوسیدگی ساقه اسکلروتینیا میباشد.
6-یونجه Talent- یونجه ای است که مبداء اولیه آن فرانسه بوده ومقاوم به نماتد ساقه است ومحصول وبذر خوبی تولید می کند.
7-یونجه Turkistan- یونجه ای است که مبداء آن ترکستان است ومقاوم به پژمردگی باکتری زایی نماتد ساقه (Ditylencus dipsaci) ومقاوم به شته (peterocallidiom) میباشد.
درمقابل این مقاومت ها نسبت به بیماری لکه قهوه ای برگ خیلی حساس است.
8-یونجه Nemostan- مبداء ان عشق آباد روسیه بوده ومقاومت خیلی زیادی دربرابر نماتد ساقه نشان می دهد.
این رقم حساسیت زیادی نسبت به لکه قهوه ای برگ داشته ومحصول آن پایین است.
9-یونجه Hardistan- مبداء این یونجه ترکستان روسیه است ومحصول آن چندان زیاد نیست.
10-یونجه Orestan- مبداء این یونجه ترکستان روسیه بوده وعیب آن تولید بذر کم می باشد.
11-یونجه Grimm- مبداء این یونجه آلمان بوده ودارای مقاومت خیلی زیادی نسبت به سرما داشته ولی درعوض درمقابل بیماری پژمردگی باکتری زائی حساس است.
12-یونجه Cossack : مبدأ این رقم روسیه بوده و دارای گلهای سفید وزرد می باشد.
13-یونجه Canadian Variegated : مبدأ این رقم کانادا بوده و شبیه رقم Grimm می باشد .
14-یونجه Ladak: مبدأ این رقم هندوستان بوده و عملکرد خوبی دارد و نسبت به سرما و بیماری پژمردگی باکتری زائی مقاوم است .
15-یونجه Baltic : مبدأ این رقم اروپا بوده و شبیه رقم Grimm می باشد.
16-یونجه Hrdigan : این رقم در دانشگاه میشیگان از رقم Baltic انتخاب شده و بیشتر مناسب مناطق مربوط و نسبتاً مرطوب است.
درصورت موجود بودن شرایط مناسب ، این رقم بذر خیلی زیادی تولید می کند.
17-یونجه Ranger: مبدأ این رقم مصنوعی (Synthetic) در اثر دورگ گیری چند رقم (Cossack %45 و Turkastan %45 و Ladak %10) به دست آمده است .
رقمی است که بعد از هر چین نسبت به ارقام خویشاوند خود به طور سریعتری رشد کرده و نسبت به لکه قهوه ای برگ نسبتاً حساس می باشد.
18-یونجه Atlantic: مبدأ این رقم نیوجرسی آمریکا بوده و خیلی شبیه به رقم Hardigan است .
19-یونجه Narragansett: این رقم در اثر انتخاب به دست آمده و محصول دوام زیادی دارد .
سایر ارقام مربوط به این گروه عبارت از Vernal ، 525 وWl202 می باشد.
ارقام زیر که Nonhardy نام دارد از یونجه معمولی به دست آمده دارای دوره رشد و نمو طولانی ، قدرت رشد و نمو بهتر در روزهای کوتاه و رشد و نمو سریعتری بعد از هر چین می باشد .
اصلاح Nonhardy به این علت انتخاب شده است که ارقام مربوطه از سرما خسارت دیده و محصول چندانی نمی دهد.
یونجه های این گروه عبارت است از : یونجه های پرو ، هندوستان ، افریقا ، عربی و ارقام آن شامل Moapa ، Sonora ،African وperuvian میباشد.