دانلود مقاله جامعه سازی پیامبر

مقدمه
پیامبر اعظم (ص) درجامعه ای به رسالت برانگیخته شد که مردم به لحاظ فرهنگی و تمدنی ، بسیار ابتدایی ، بسیط ، غریزه محور ، خودبنیاد ، مردسالار ، متعصب و خرافه پرست و به لحاظ اجتماعی دارای ساختاری از هم گسیخته بودند که هیچ گونه همگرایی اجتماعی میانشان به چشم نمی خورد .

اداره جامعه به صورت عشیره ای و قبیله ای بود ، و هر قبیله متناسب با خلق و خو و آداب رئیس عشیره ، دارای فهم ، رفتار و منش خاصی می توانست باشد .

در جامعه ای که خصلتهای غریزه محور و خرافه پرستی وجه غالب آن بود ، و مردمی که اگر گاو ماده آب نمی خورد ، گاو نر را می زدند ؛ و شتر سالم را داغ می زدند تا شتر بیمار معالجه شود و اگر بزرگی فوت می کرد ، شتری در کنار قبرش در میان گودالی حبس می کردند و آب و علف به آن نمی دادند تا بمیرد و متوفا در روز رستاخیز بر آن سوار شود و پیاده محشور نگردد !

و در طبابت و معالجه بیمار از روشهای خاصی بهره می جستند ...

در این شرایط فرهنگی اجتماعی و اعتقادی ، پیامبری برگزیده شد که هدف او پی‌ریزی جامعه ای متمدن ، و تکامل بینش ، دانش و اخلاق مردم بود : « انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق » .
برای این جامعه شب زده و عقب مانده ، پیامبری برانگیخته شده بود که آموزه‌هایش بسیار
عمیق تر از بینش و رفتار آن عصر بود ؛ جامعه ای که آستانه تحمل و ظرفیت پذیرش آن بسیار اندک و حقیر بود و این مبانی ، هاضمه فرهنگی‌اش را به شدت به هم می ریخت .

در این شرایط سخت و نفس‌گیر ، پیامبر (ص) مبعوث شد و به ابلاغ رسالت خویش پرداخت و گرانبارترین معانی را با ظریف ترین شکل طرح نمود .
برای این جامعه شب زده و عقب مانده ، پیامبری برانگیخته شده بود که آموزه‌هایش بسیار عمیق تر از بینش و رفتار آن عصر بود ؛ جامعه ای که آستانه تحمل و ظرفیت پذیرش آن بسیار اندک و حقیر بود و این مبانی ، هاضمه فرهنگی‌اش را به شدت به هم می ریخت .

در این شرایط سخت و نفس‌گیر ، پیامبر (ص) مبعوث شد و به ابلاغ رسالت خویش پرداخت و گرانبارترین معانی را با ظریف ترین شکل طرح نمود .

در این فرآیند که با فراز و فرودهای پرشماری همراه بود و رنجها ، دردها و مصیبتهای بی شماری را بر پیامبر (ص) و همراهان آن بزرگوار تحمیل کرد ، جامعه ای تولید و تولد یافت که پایه‌گذار تمدنی جهان‌گستر شد .

جامعه سازی پیامبر (ص) شکل گرفت و ساختار اجتماعی مورد نظر به سرعت فراگیر شد و فضای عشیره ای و قومی و تعارض‌ها ، تضادها و خشونتها ، جای خود را به رهبری واحد داد و همگرایی ، مهرورزی ، عزت مداری و کرامت مندی ، فضای جامعه را در بر گرفت .

جامعه به سمت عقلانی شدن حرکت کرد و رفتارها و مناسبات مبتنی بر اصول عقلی قابل دفاع و منطقی ، پی‌ریزی شد .

عدالت در شؤون و ساحتهای مختلف آن ـ اعم از عدالت سیاسی ، عدالت اقتصادی ، عدالت توزیعی ، عدالت اجتماعی و ...

نضج گرفت و جامعه‌ی قائم بالقسط پایه‌گذاری شد .

در مهندسی اجتماعی پیامبر (ص) احقاق حق ، حقوق شهروندی ، حقوق اقلیتها و ...

به شایستگی نهادینه شد .

و در این مسیر ، « خانواده » به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی ، مکانت ویژه ای یافت و شخصیت و شأنیت « زن » به عنوان مؤثرترین عضو خانواده احیا شد .

نسبت حاکمیت و مدیریت جامعه با مردم بر پایه‌ای بسیار پیشرو بنیان نهاده شد .

در این ساختار آنچه بسیار حایز اهمیت است و تبیین شایسته ای از آن صورت نگرفته ، این است که پیامبر (ص) بر ارتقای ذهنی و بینشی جامعه بسیار تأکید داشتند .

نگاه و اهتمام پیامبر (ص) در تربیت عقلانی جامعه و انسان رشید ، کمال یافته که نگاه او به مسایل و هستی دارای عمق و ژرفای بیشتری باشد ، از مسایلی است که باید از سوی اندیشمندان مورد بازکاوی قرار گیرد.

آنچه مهم می نماید آن است که ما نیاز داریم تا به بازخوانی جامعه مطلوب پیامبر (ص) بپردازیم ؛ جامعه ای که زیرساختهای فکری و معرفتی آن بر محوریت اندیشه و رفتار پیامبر (ص) باشد و در این میان نخبگان دینی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سازمان روحانیت ، نهادهای فرهنگی ، مطبوعات ، صدا و سیما ، هنرمندان ، نهاد سیاست و حکومت ، و گروههای مرجع که می توانند بر بخش و یا بخشهایی از جامعه اثرگذار باشند ، نقش ویژه ای را بر عهده خواهند داشت .

ضروری است در سالی که از سوی رهبر فرزانه انقلاب به نام « پیامبر اعظم (ص) » نامگذاری شده است ، تلاش ویژه ای در بازخوانی و ارایه شایسته سیره و رفتار رسول اکرم (ص) در عرصه ها و قلمروهای مختلف زندگی آن بزرگوار به عمل آید .

بازخوانی جامعه مطلوب و مورد نظر پیامبر (ص) می تواند ما را در وضعیتی شایسته و ممتاز قرار دهد و جامعه را از بسیاری آسیبها ، ناراستیها و کژیها برهاند ؛ آسیبهایی همچون : به هم خوردن تعادل اخلاقی و روانی جامعه ، از میان رفتن حریم‌های اخلاقی و انسانی ، عبور از هنجارها ، نیاز‌آفرینی های کاذب ، تزلزل در حوزه اعتماد عمومی جامعه ، آسیب پذیری نهاد خانواده ، حذف پیامهای انسانی از فضای عمومی جامعه و بسیاری از آسیبهایی که جامعه ما و جهان امروز را به شدت دچار بحران کرده است .

با رهایی از این آسیبها از طریق بازفهمی جامعه مطلوب و مورد نظر پیامبر (ص) ، جامعه ای پویا ، اخلاق مدار ، انسانی و سرشار از امید و پویش ، فرارویمان قرار خواهد گرفت و جامعه به سمت سلامت نفس و روان ، اعتمادسازی ، عدالت گرایی ، پاکدامنی ، رعایت حدود و تکالیف الهی ، همبستگی و امنیت ، هدایت خواهد شد .

خوانش اندیشمندانه سیره و سنت پیامبر (ص) و رجوع اندیشه ورزانه به قرآن و عترت، می تواند راهبردی کامل و جامع در تنظیم مناسبات و تعاملات ، ساخت و مهندسی اجتماعی مطلوب باشد و ما را به حیات طیبه نبوی و جامعه ای اعتلایافته ، رشید و برومند ، بانشاط و سالم ، پویا و تمدن ساز رهنمون شود .

پیامبـر (ص) در آیینـه ادیان الهی اشاره در منابع کلامی و فلسفی و اعتقادی دلایل فراوانی برای نبوت رسول اکرم (ص) ذکر شده است .

یکی از مهمترین استدلالهای دانشمندان مسلمان ، گواهی پیامبران پیشین و نخبگان امتهای گذشته و علمای اهل کتاب به رسالت و نبوت آن حضرت می باشد .

در این نوشتار سعی شده به گفتار برخی از انبیاء و علمای امتهای پیشین در مورد پیامبر اعظم (ص) نگاهی کوتاه داشته باشیم .

پیمان ازلی قرآن در این رابطه می فرماید : « همانها که از فرستاده خدا پیامبر امی پیروی می کنند ، پیامبری که صفاتش را ، در تورات و انجیلی که نزدشان است می یابند .

» 1 از منظر قرآن کریم تمام اقوام پیشین و پیامبران گذشته موظف بوده اند به رسالت خاتم الانبیاء (ص) ایمان بیاورند، زیرا خداوند از همه آنان در این رابطه پیمان گرفته و آنها اعتراف کرده بودند که اگر بعد از تولد و ظهور حضرت محمد (ص) زنده بودند، به آیین اسلام ایمان بیاورند .2 قرآن در مورد پیمان پیامبران می فرماید : « هنگامی که خداوند از پیامبران پیشین پیمان گرفت که هرگاه به شما کتاب و حکمتی دادم ، سپس شما را فرستاده ای آمد که آنچه به شما کتاب و حکمتی دادم ، سپس شما را فرستاده ای آمد که آنچه را با شماست، تصدیق کرد ، البته به او ایمان بیاورید و حتماً یاری‌اش کنید .

آنگاه فرمود : آیا اقرار کردید و در این باره پیمانم را پذیرفتید؟

گفتند : آری ، اقرار کردیم .

فرمود : پس گواه باشیدو من هم با شما از گواهانم .» 3 بر اساس این آیات ، تمام انبیای الهی ، حضرت محمد (ص) را می شناختند و موظف بودند از آن حضرت پیروی کرده و به آیین پاکش ایمان بیاورند ، رسول خدا (ص) در حقیقت خاتم پیامبران و برترین و افضل آنان است و در آخرت هم همه امتهای گذشته به همراه پیامبرانشان زیر پرچم اسلام و تابع پیامبر خاتم (ص) خواهند بود .

امام علی (ع) می فرماید : « خداوند هیچ پیامبری را از حضرت آدم تا پیامبران بعدی مبعوثنکرد ، مگر اینکه از آنان عهد و پیمان گرفت که خود و پیروانشان در صورت درک عصر حضرت خاتم الانبیاء (ص) به او ایمان آورده و یاریش کنند .» 4 پیامبر در صحف ابراهیم (ص) حضرت ابراهیم (ع) پیامبر بزرگ الهی وقتی خانه کعبه را در مکه بنا کرد، دست به دعا برداشته و در مورد حضرت محمد (ص) چنین گفت : پروردگارا !

در این منطقه پیامبری مبعوث فرما که اهل اینجا باشد و آیات تو را بر آنان بخواند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد و آنان را از آلودگی ها و گناهان پاکیزه گرداند .

5 « کعب بن غالب » از دانشمندان برجسته اهل کتاب و از اندیشمندان آیین توحیدی حضرت ابراهیم (ع) قبل از پیامبر اعظم (ص) بود .

او ویژگیهای حضرت محمد (ص) را در صحف حضرت ابراهیم خوانده و به او ایمان آورده بود .6 پیامبر خاتم از منظر یهـود روزی پیامبر اعظم (ص) به همراه عده ای از یارانش در مدینه به عبادتگاه یهودیان رفت و مشاهده کرد که آنان به قرائت تورات حضرت موسی (ع) مشغولند .

وقتی پیامبر اعظم (ص) را دیدند سکوت کرده و از ادامه قرائت تورات خودداری نمودند.

پیامبر (ص) از آنان پرسید : چرا تلاوت تورات را قطع کردید !؟

همه سکوت کردند و پاسخی به پیامبر (ص) ندادند .

در گوشه ای از کنیسه یهودیان مرد بیماری دراز کشیده بود .

وقتی سکوت همکیشان خود را مشاهده کرد از بستر بیماری برخاسته وگفت : ای محمد !

آنان به اوصاف و ویژگیهای تو در تورات رسیده بودند .

وقتی تو را دیدند نخواستند در حضور تو و یارانت فضایل و امتیازات تو را بازگو کنند که نوعی تأیید آیین تو هم بود .

سپس از بستر بیماری برخاست و با تلاش زیاد تورات را در د ست گرفته و تمام مطالب مربوط به فضایل و مناقب حضرت محمد (ص) را در آنجا قرائت کرد و گفت : ای محمد !

این اوصاف توست و ویژگیهای آیین و امت تو ، من همین جا گواهی می دهم که خدا یکی است و تو فرستاده خدای یگانه هستی !

آنگاه لحظاتی سکوت کردو نفسهایش به شماره افتاد و از دنیا رفت .

حضرت دستور داد تا آن یهودی روشن ضمیر و خوش عاقبت را به روش اسلامی غسل داده و پس از نماز دفن کنند .

عبدا...

بن عمر گفته است ، به خدا سوگند ویژگیهای حضرت رسول (ص) در تورات حضرت موسی (ع) همان گونه است که خداوند در قرآن توصیف کرده و فرمود : « ای پیامبر !

ما ترا فرستادیم تا گواه نوید بخش و هشداردهنده باشی !

» 7 در تورات موسی (ع) افزون بر صفات والای نبوی (ص) آمده است : تو استوانه استواری برای مکه بوده و بنده و فرستاده منی ، تو را متوکل نامیدم ، تو تندخو و سخت دل نیستی و در مجامع عمومی فریاد نمی کشی .

تو بدی را با بدی پاداش نمی دهی ، عفو و گذشت عادت توست .

در ادامه آیات تورات ، رسول خدا (ص) این گونه ستوده می شود : خداوند متعال او را قبض روح نخواهد کرد تا این که ملت عقب مانده و کح فهم را به راه راست هدایت نموده و آنان را با ندای توحیدی « لااله الاا...

» آشنا سازد ، او چشمان نابینا را روشن ساخته دلهای زنگ زده و بیمار را جلا می بخشد و گوشهای ناشنوای از حق را برای شنیدن سخن حق آماده می سازد .

8 پیامبر (ص) در صحف ادریس سیدبن طاووس در کتاب « سعدالسعود » می نویسد : در صحف ادریس اوصاف پیامبر خاتم (ص) به شایسته ترین وجهی بیان شده و در بخشی از آن آمده است : من برای بندگان صالح ، مخلص و باتقوایم مصطفی (ص) را پیامبر و مرتضی (ع) را امین گردانیدم .

محمد (ص) پیامبر و رسول امت و مؤمنان باتقوا یاران او از میان امتش هستند .

خداوند متعال به حضرت آدم (ع) خطاب کرد : ای آدم به ذریه‌ات بنگر و حضرت آدم در میان ذریه‌اش گروهی را دید که نور آنان همه جای آفاق را فرا گرفته و درخشش ویژه ای دارند ، حضرت آدم پرسید : پروردگارا !

اینان کیانند ؟

خداوند فرمود : اینها پیامبران از نسل تو هستند ...

حضرت آدم گفت : خدایا چرا نور آخرین نفر از سلسله انبیا از همه درخشنده تر و تابناک‌تر است ؟

خداوند فرمود: به خاطر برتری او بر همه انبیا و اولیا .

پرسید : این پیامبر کیست و نامش چیست ؟

خداوند فرمود : این محمد ، پیامبر فرستاده مورد اعتماد ، نجیب ، محرم اسرار ، برگزیده ، پاک ، خالص ، حبیب ، دوست ، گرامی ترین مخلوق در پیشگاه من است و محبوبترین ، نزدیکترین ، شناخته ترین مخلوقاتم می باشد.

او از نظر علم ، حلم ، ایمان ، یقین ، صداقت ، نیکوکاری ، پاکدامنی ، تواضع و فروتنی ، پارسایی ، فرمانبری بر همه آنان برتری دارد .

عرشم و سایر آفریده ها در آسمانها و زمین پیمان گرفته ام که به او ایمان آورده و به نبوتش اقرار کنند .

ای آدم ، به او ایمان بیاور که در نزد من مقام و منزلت ، فضل و وقارت فزونی یابد .

حضرت آدم (ع) گفت : به خدا و پیامبرش محمد (ص) ایمان آوردم .

خداوند فرمود : من نیز فضل و کرامت تو را افزایش دادم .

ای آدم تو اولین کس از پیامبرانم و فرزندت محمد (ص) آخرین آنان می باشد .

9 خاتم النبیین در نگاه آیین مسیح (ع) حضرت عیسی (ع) در مورد پیامبر خاتم (ص) به پیروانش مژده داده بود.

در کتاب انجیل علاوه بر بیان مشخصات حضرت محمد (ص) به مسیحیان توصیه شده است که از آن حضرت پیرویکنند .

قرآن در این زمینه می فرماید : « هنگامی که عیسی بن مریم گفت : ای فرزندان اسرائیل ، من فرستاده خدا به سوی شما هستم .

تورات را که پیش از من بوده تصدیق می کنم و به فرستاده‌ای که پس از من می آید و نام او احمد است بشارت می دهم .»10 علاوه بر آیات قرآنی و اعترافات بسیاری از کشیشان مسیحی در مورد رسالت و عظمت حضرت محمد (ص) در دایره المعارف بزرگ فرانسه آمده است : محمد مؤسس دین اسلام و فرستاده خدا و خاتم پیامبران است .

کلمه « محمد » به معنای « بسیار حمد » شده است .

او از ریشه حمد که به معنای تجلیل و تمجید است مشتق گردیده و تصادفاً ، نام دیگری که آن هم از ریشه « حمد » است و مرادف لفظ محمد می باشد ، یعنی « احمد » ذکر شده که احتمال قوی می رود مسیحیان عربستان آن لفظ را به جای « فارقلیط » به کار می بردند .

احمد ، یعنی بسیار ستوده شده و بسیار مجلل ، ترجمه لفظ « پیرکلتوس » است که اشتباهاً لفظ « پاراکلتوس » را جای گذارده اند.

به این ترتیب نویسندگان مذهبی مسلمان مکرر گوشزد کرده اند که مراد از این لفظ ( در عهد قدیم و عهد جدید ) بشارت ظهور پیامبر اعظم (ص) است .

قرآن مجید در آیه شگفت‌انگیز سوره صف به این موضوع اشاره می کند .11 در کتاب انجیل نیز از آن حضرت به نام « فارقلیطا » که معادل کلمه احمد است ، یاد شده است .

محمدصادق فخرالسلام مؤلف کتاب « انیس الاعلام » که خود یکی از کشیشان برجسته مسیحی بوده است ، بعد از آن که از یکی از استادان ممتازش که از سران مسیحیت بوده واقعیت شخصیت حضرت محمد (ص) را فهمیده ، به درستی آن حضرت را شناخت و به اسلام گروید ، علت ایمان او به دین محمد (ص) را در همان کتاب این گونه توضیح داده است : استادم در واتیکان دو کتاب از کتابهای تحریف نشده مسیحیان را به من نشان داد که یکی به خط یونانی و دیگری به خط سریانی بر روی پوست نوشته شده بود .

در کتاب سریانی از حضرت محمد (ص) به نام « فارقلیطا » و در کتاب یونانی آن حضرت را به نام « پریکاتوس »‌ معرفی کرده و هر دو را به نام احمد و محمد ترجمه نموده بود و تمام اوصاف و احوال حضرت محمد (ص) را ستوده و به آمدنش از زبان حضرت عیسی (ع) مژده داده بود .

یوحنا صاحب انجیل چهارم نیز آمدن او را در بابهای 14 و 15 و 16 از زبان حضرت عیسی (ع) نقل کرده است .

استادم گفت : علمای نصارا قبل لز ظهور حضرت محمد (ص) اختلافی در این معنی نداشتند ، اما بعد از ظهور آن حضرت ، معنای فارقلیطا و پریکلتوس را به خاطر منافع مادی به نفع خود تغییر دادند .

استادم سپس به من گفت: امروزه با آمدن دین اسلام مسیحیت منسوخ است و نجات و سعادت در پیروی از دین محمد (ص) می باشد .

خاتم الانبیا (ص) درکلام نخبگان اهل کتاب حسان بن ثابت می گوید : هنگامی که نوجوان بودم ، یک عالم یهودی در یثرب روزی تمام هم کیشان خود را در شهر دور خود گرد آورده و فریاد برآورد : ای گروه یهودیان !

امشب ستاره احمد طلوع کرد و مطمئناً او در شب گذشته پا به عرصه هستی نهاد !

حسان می گوید : آن پیشگوی یهودی با همه اطلاعات از پیامبر (ص) و شناخت حقانیت او ، آن حضرت را درک کرد ، ولی به آیینش ایمان نیاورد .

13 بحیرا یکی از دانشمندان آگاه جهان مسیحیت نیز هنگامی که پیامبر اکرم (ص) را در سفر شام در دوران نوجوانی حضرتش ملاقات کرد، سیمای ملکوتی و نشانه های خارق العاده ای که از وجود آن حضرت احساس و مشاهده نمود ، سؤالاتی را از ابوطالب ، عموی پیامبر نمود .

آن گاه به وی گفت : این همان پیامبر موعود است که کتابهای آسمانی از رسالت جهانی و حکومت فراگیر وی خبر داده اند .

تمام نشانه هایی که من از پیامبر آخرالزمان خوانده ام ، بر وی منطبق است .

او همان پیامبری است که من نام او و نامهای پدر و اقوامش را در کتابهای دینی خوانده ام .

پی نوشتها : اعراف / 157 سبل الهدی و الرشاد محمد صالحی شامی ، ج1 ، ص 90 آل عمران / 81 الدر المنثور ، جلال الدین سیوطی ، ج2 ، ص47 بقره / 119 سبل الهدی والرشاد ، ج1 ص 196حیوه القلوب ، علامه مجلسی ، ج2 ، ص 62 احزاب / 25 صحیح بخاری ، ج2، ص 121 ، مسند احمد ، ج2 ، ص 172 بحارالانوار ، ج 19 ، ص 151 10- صف / 6 11- تفسیرنمونه ، ج32 ، ص 77، به نقل از دایره المعارف بزرگ فرانسه ، ج23 ، ص 2176 12- تفسیر احسن الحدیث ، ج11 ، ص 147، قاموس قرآن ، ج2 ، ص 177 13- المنظم ، ابن جوزی ، ج2 ، ص 236