دانلود مقاله تاریخچه نوروز در ایران

 پیشگفتار

   درابتدا تصمیم داشتیم به دلیل اینکه درس چاپ به عنوان یکی از منابع کنکوربه شمارمی رود، تحقیقی راجع به تاریخچه چاپ سیلک اسکرین انجام دهیم و حتی تا نیم بیشتری از این تحقیق را انجام داده بودیم که با مطالعه مجله ای با عنوان ایران مهر، مطالبی راجع به تاریخ نوروز درایران خواندیم که برایمان بسیارجالب بود.

   از آنجایی که هنوز برای ارائه تحقیق خود فرصت داشتیم، برآن شدیم که موضوع تحقیق خود را عوض کرده و تحقیقی درخصوص عید نوروز و تاریخچه آن درایران باستان ارائه دهیم .

   جشن نوروز از جشن های بزرگ و باستانی ایران است که آغاز این جشن با فرارسیدن بهار، فصل بیداری طبیعت و رویش گل ها، همزمان است. درمیان ایرانیان رسم براین است که سفره ای با نام سفره هفت سین، با آغاز این جشن برپا می کنند که شامل هفت نوع خوردنی است که نامشان با حرف" س" آغاز می شود:

   سبزه : نماد خرمی و نو زیستی

   سرکه : جایگزین شراب و نماد شادی

   سمنو: نماد خیر و برکت

   سیب : نماد مهر و مهرورزی

   سیر: نگهبان سفره (در  فرهنگ آریائی برای سیر نقش محافظت کننده بود)

   سماق : نماد مزه زندگی

   سنجد : نماد حیات و بزر حیات

   و درکناراین هفت سین ، آینه که نمادی از نورو راستی، ماهی که نمادی از زندگی نیک بختی، شمع که نماینده آتش، گل که نماد دوستی و کتاب مقدس که نمادی از دانایی است را نیز قرارمی دادند.

   دراین تحقیق سعی برآن شده که تمامی مراسم مربوط به عید نوروز، چه قبل از عید و تا برپایی عید و بعد از آن، به طورمختصرشرح داده شود.

   مطالبی که دراین تحقیق جمع آوری شده است شامل موضوعات زیراست:

علت پیدایش و آغاز نوروز، پیشینه کهن نوروز، تاریخ نوروز درایران، نوروز درفرهنگ شیعه، چهارشنبه آخرسال( چهارشنبه سوری)، پنجشنبه آخرسال، روزها یا ماه جشن نوروز، درباره سفره پررمز و راز هفت سین، کاشتن سبزه، حاجی فیروز ها، مبنای محاسبه روز نوروز.

 امید ما برآن است که شما خوانندگان نیز همانند ما با مطالعه این تحقیق به مطالبی که تا کنون درمورد نوروز نمی دانسته اید، دست یابید و با خواندن آن بردانسته های شما درمورد نوروز اضافه گردد.

                                                                                                             ...مقدمه

نوروز جشنی به درازی تاریخ تمدن بشری است. این تاریخ نیست که نوروز را روایت می کند بل نوروز است که تاریخ را در دامان خویش پرورده است. نوروز این ایرانی ترین جشن ایرانیان آمده است تا غبار کهنگی و ماندگی به جای مانده از سرما و زمستان را از چهره ها بزداید و شکوفه لبخند را بر لبها و امید را در دل ها بارور سازد. انتظار نوروز بس خوشایندتراز خود اوست. آنگاه که همه در تکاپوی زدودن خاکسترهای سال کهنه و د رانتظار دمیدن سال نو روزهای پایانی سال را به تلاش و کوششی فراینده می گذرانند.

ایرانیان باستان سالی چند مرتبه برای آرامش تن و شادی روان جشن های گوناگون برپا می کردند از آن جمله، جشن نوروز، جشن تیرگان، جشن مهرگانف جشن سده و... به درستی نوروز زیباترین جشن درمیان جشن های ایرانیان می باشد و درست ترین زمان برای آغاز سال است. دراین جشن سه جنبه نجومی، ملی، دینی، با برجستگی به چشم می خورد، که آن را از سایرجشن ها متمایز کرده است.

گفتنی است که نوروز جشن ملی، باستانی و آیینی است که از نیاکان ما که دراین سرزمین باستانی زندگی می کرده اند به ما ارث رسیده است. نوروز چنانکه از اسمش پیداست درروز نو از ماه نخست سال روز یکم فروردین آغاز می شود. یعنی هرمزدروز از فروردین، که هرمزد نام پاک اهورا مزدا است.یکی از ویژگی های بزرگ جشن نوروز این است که درفروردین ماه قراردارد و این ماه به فروهرهای پاکان( روان های جاودان پاک) تعلق دارد که برای دیدن کسان خود به زمین می آیند و بعد از مدتی توقف به جاهای خود برمی گردند، به همین جهت است که ایرانیان چند روز پیش از جشن نوروز به خانه تکانی و پاکیزگی و تهیه وسایل جشن و شادی می پردازند تا فروهرها( روان های جاودان) دروقت فرود آمدن به زمین آن هارا پاک و خرم ببینند و با شادی و سروربه مکان خود بازگردند. درشب نوروز که به هنگام آمدن فروهرهای درگذشتگان است برای فرخندگی، آتش روشن می کنند و به نام هفت امشاسپندان( بی مرگان مقدس) هفت سین ترتیب می دهند، به عبارت دیگرایرانیان باستان باورداشتند که همه آفریدگان، نخست به صورت فروهربوده اند، و فروهرگوهرمینوی از نوع گوهراهورایی است. گوهری که اهورا مزدا هم از آن است. سپس این فروهرها شکل مادی به خود می گیرند. پس از درگذشت آدمی تصویرمادی یا فلکی فروهرباقی می ماند و به جهان فروهربرمی گردد و هرسال درپنج روز آخرسال و درروز یکم فروردین ماه از خویشان خود دراین جهان دیدن می کنند، اگرفروهرها خانمان خویش را پاک و بی آلایش و پارسا و کوشا دیدند آنگاه که به جهان بالا برمی گردند، از ساحت اهورا پایداری و خوشی و تندرستی آن خانمان را خواستارند. از این رو دراین روزها آیین هایی انجام  می گیرد و هرکسی به هراندازه ای که می تواند، سرو سامان به خانمانش می دهد که با خیرات و میراث پایان می یابد.

 متاسفانه حافظه تاریخ ، ملت ایران را که از اعماق زمان تاکنون نوروز را پاس داشته به جشن نشسته است در ضبط ، حفظ و نگهداری ریشه های این جشن کهن یاری نداده است. از شواهد بسیاری چنین بر می آید که نوروز و برگزاری آن متعلق به تاریخ پیش از تاریخ است.

سلسله های حاکم بر ایران در شاهنامه پیشدادیان ، کیانیان ، اشکانیان و ساسانیان هستند که متاسفانه علم تاریخ به واسطه درآمیختگی با افسانه ها و نبود مدارک مستند دو دسته نخست را به رسمیت نمی شناسد و در تاریخ سلسله های حاکم بر ایران باستان مادها، هخامشینان، سلوکیان و سامانیان هستند. بسیاری سعی دارند تخت جمشید _ نهال یکی از تختگاه های هخامنشی_ را با جمشید پیشدادی پیوند زنند ولی حلقه های اتصالی بسیار نامطمئن و با افسانه آمیخته است. و چنین بر می آید که منشا پیدایش بزرگترین جشن ملی ملت ما در قرن های ابهام و سکوت فرو رفته است.

در اوستا کتاب دینی زرتشتیان به نوروز و آیین های نوروزی اشاره ایی نشده است. نیامدن این آیین مهم در اوستا را به سبب زرتشتی نبودن این جشن ... احتمال داده اند.

بنابر پژوهش هایی که بر روی آثار سنگ نگاره ها و کتیبه های بازمانده از دوره هخامنشیان (559-330 ق.م) انجام شده مردم آن دوره با نوروز به خوبی آشنا بوده اند و نوروز را به عنوان آیینی کهن به هنگام گردش سال جشن می گرفته اند.

علت پیدایش و آغاز نوروز

از آنجا که درباره علت پیدایش و آغاز نوروز سخنانی متفاوت گفته و نوشته شده است برای آنکه این آیین بسیارکهن بهترتفهیم گردد سعی برآن شده نوشته هایی که مستند ترو از نظر تنحقیق قابل قبول ترمی باشند آورده شود. با توجه به این که اگربپذیریم که هرافسانه و داستانی یک مبنای تاریخی داشته است، می توانیم بگوییم که این جشن از سده های سیزدهم و چهاردهم پیش از میلاد حتی از اوایل هزاره دوم پیش از میلاد نیز مرسوم بوده است"1". همچنین دربابل آیینی به نام آکیتو بوده است که آیین نوروزی بابلی بوده است ، جشن سال نو بابلی همه ساله از آغاز تا دهم ماه نیسان"2" با رسم ها و تشریفات خاص برگزارمی شد. و دوباره درنیمه دوم سال یعنی درماه تیشتری tishtari تکرارمی شد. درهزاره دوم پیش از میلاد جشنواره آکیتو را که نام دیگرآنzag-mllg است درهمه شهرهای بزرگ و آباد بین النهرین مانند بابل، نینوا و حران و... برپا می کردند. این جشن حتی دردوره هخامنشی و سپس دردوران سلوکیان نیز از رونق نیفتاد، میان جشن سال نو آکتیو و نوروز ایرانی همسانی های فراوان به چشم می خورد که برخی از پژوهشگران بدان اشاره کرده اند. گفتنی است که واژه جشن به فارسی امروز به معنای عید"3" و روز شادمانی (عمومی و ملی) به کارمی رود از واژه" یسن" گرفته شده است، این واژه درپهلوی یزشن به معنای ستایش و پرستش است زیرا اساسا تمام جشن های ایرانیان باستان، دینی بوده است. نظیراین جشن درسابردین های قدیم و جدید موجود است که آن را جشن اموات( فروهرها) می گویند. همچنین نوروز واژه ای است که مرکب ازدو جزء که روی هم رفته به معنای روز نوین است و برنخستین روز از یکمین ماه سال خورشیدی اطلاق می شود و دراصطلاح جشن سرسال ایرانی است که درروز نخست ماه فروردین ، آغاز فصل بهار، برگزارمی شود، نوروز درپهلوی نک رچ و درفارسی نیروز یا فیروز می باشد.

درگاه شماری ایرانیان باستان، سال خورشیدی به دوازده ماه سی روزه تقسیم می شد. ( هفته وجود نداشت) و هرروز از ماه به نام یکی از فرشتگان نامگذاری شده بود مثلا نخستین روز هرماه اورمزد( هرمزد) روز دوم بهمن روز، روز سوم اردیبهشت روز و... خوانده می شد و درهرماه یک روز وجود داشت که درآن ماه و روز هردو به نام یک ایزد خوانده شده بود. روزی که نام ماه به نام آن روز برابرمی افتاد، این روز ها را ایرانیان گرامی می داشتند و آن ها را جشن می گرفتند، بدین قراردوازده جشن دردوازده ماه سال برگزارمی شد.

بنا براین درهرسال دوازده روز شادمانی می کردند، این جشن ها چنین نامیده می شدند: فروردین گان، اردیبهشتگان، خردادگان، تیرگان، مرداد گان، شهریورگان، مهرگان، آبانگان، آذرجشن، دی جشن، بهمنگان یا بهمنجه و اسفند گان، به جز این جشن ها، جشن های دیگری داشتند که درنوروز، سده، جشن نیلوفر، خرم روز، سپرسوز، آبریز گان و شب چله یا تولد مهرمی گفتند، بزرگترین آن جشن شکوهمند نوروز بود که با ورود خورشید به برج حمل( نیمکره شمالی) درروز یکم فروردین هرسال آغاز می شود.

همان گونه که قبلا آمد سال خورشیدی به دوازده ماه سی روزه تقسیم می شد که جمعا 360 روز بود اما سال واقعی 360 روز نبود، هنوز پنج روزو شش ساعت و حدود ده دقیقه از آن باقی مانده بود، به همین منظوردر

1- از هزاره سوم ق- م درآسیای غربی دو جشن رواج داشته است، عید آفرینش که دراوایل پاییز و عید باززایی که دراوایل بهار برگزارمی شد.

2- نخستین ماه بهاری درگاه شماری بابلیان

3- عید به معنی هرآنچه که باز آید، هرروزی که درآن انجمن با تذکاربرای فضیلت یا حادثه بزرگی باشد، گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هرسال شادی نوینی باز آرد و اصل آن عود است.

آیین ایران باستان پس از 12 ماه یس روزه پنج روز را رها می کردند و روز ششم را جشن( نوروز) می گرفتند. آن پنج روز( پنجه مستقره) نیز برای خود مراسم، آداب ترتیبی داشت و جشن می گرفتند( این پنج روز را، که همزمان با یکی از شش گهنبار) ششمین جشن آفرینش مردمان است جشن می گرفتند، مراسم پنجه مستقره تا سال 1304 که تقویم رسمی شش ماه اول سال را سی و یک روز قرارداد، برگزارمی شد.

محمود روح الامینی درکتاب آیین ها و جشن های کهن درایران امروز چنین نوشته: درادبیات فارسی جشن نوروزی را، مانند بسیاری دیگر از آیین ها، رسم ها، فرهنگ ها، و تمدن ها به نخستین پادشاهان نسبت می دهند. شاعران و نویسندگان قرن چهارم و پنجم هجری، چون فردوسی، منوچهری، عنصری، بیرونی، طبری، مسعودی، گردیزی و بسیاری دیگرکه منابع تاریخی و اسطوره ای آنان بی گمان ادبیات پیش از اسلام بوده، نوروز و برگزاری جشن نوروز را از زمان پادشاهی جمشید می داند.

فردوسی درشاهنامه می فرماید:

جهان انجمن شد برتخت اوی             از آن برشده فره بخت اوی

به جمشید برگوهرافشاندند                  مرآن روز را روز نو خواندند

سرسال نو هرمز فرودین                      برآسوده از رنج تن، دل زکین

به نوروز نو شاه گیتی فروز                  بزرگان به شادی بیاراستند

برآن تخت بنشست فیروز روز             می و رود و رامشگران خواستند

نوروز، سالگرد طبیعی کارو زایش و پویش و امید ملت ها و یادگارخوبان گذشته ماست، روزی که درآن زرتشت زاده می شود، به پیامبری می رسد، روزی که پروردگارمی گوید:" ای زرتشت من درفروردین به جها نیان جان دادم و ایران را بیافریدم".

روزی که زیبایی آفرینش دربالاترین چهره خود آشکارمی شود. روز تقسیم جهان به دست فریدون بین سه فرزندش، روزی که اژدها به دست سام نریمان کشته شد و افراسیاب تورانی به دست کیخسرو شکست می خورد. روز پیروزی نوربرتاریکی و زیبایی برپلشتی. آقای روح الامینی درکتاب آیین ها و جشن های کهن درمورد پایداری نوروز می نویسد:

" برگزاری شکوهمند، باورمند و همگانی این جشن دردستگاه های حکومتی و سازمان های دولتی و غیردولتی و دربین همه قشرها و گروه های اجتماعی، بی گمان، از ویژگی های ایران زمین است، که با وجود جنگ و ستیز ها، شکست ها و دگرگونی های سیاسی، اجتماعی، اعتقادی، علمی و فنی، از روزگاران کهنپابرجا مانده، و افزون برآن به جوامع و فرهنگ های دیگرنیز راه یافته است و درمقام مقایسه، امروز جامعه و کشوری را با جشن و آیین چندین روزه ای که چنین همگانی و مورد احترام و باورخاص و عام، فقیرو غنی، کوچک و بزرگ، وبالاخره شهری و روستایی و عشایری باشد، سراغ نداریم".