دانلود مقاله اماکن مذهبی همچون امام زاده ها

یکی از جایگاه‌های مهم عبادت در ترد ایرانیان ، مکان‌های اسلامی است که مورد بررسی قرار می‌گیرد و این تحقیق برفراز آن است که به توضیح در مورد مکان‌های ظریف و عبادی در استان گلستان (گرگان) بپردازد از تحقیقی که به عمل آمده از سوی محققان و معماران و افرادی که دستی در کار دارند می توان دریافت که مکان‌های مذهبی و عبادی از جمله امامزاده نور (اسحاق بن موسی‌ ابن جعفر) که آرامگاهی است که از قدیم الایام مکانی برا تفریح و عبادت مردم به حساب می‌آمد و امروزه هم ادامه دارد.

و یا امامزاده روشن آباد که مکانی مقدس و جایی برای عبادت مردم به شمار می‌‌رود و یا مسجد جامع گرگان که محلی برای نماز و عبادت مردم است می‌توانند اثرات روحی ومعنوی مثبت و همچنین حذابیت‌های عرفانی خاص را بر کسانی که به زیارت و دیدار این اماکن مشرف می‌شوند بگذارد که ما با جمع‌آوری اطلاعاتی در مورد این مکان‌های مقدس سعی در شناسایی بیشتر این اماکن به مردم داشته و امیدواریم خداوند توفیق زیارت و شفاعت خوبان در راهش را از توسل به این مکان‌ها و بزرگان و علمایی که در این عبادتگاه‌ها مدفون هستند به ما بندگانش عطاء فرماید.
دلا بسوز که سوز تو کارها بکند
تو با خدای خود انداز کار و دل خوش دار
کتاب یار پریچهر عاشقانه بکش
صلیب عشق مسیحادم است و مشفق لیک
زملک تا ملکوتش حجاب بر دارند
زبخت خفته ملولم بود که بیداری
بسوخت حافظ و بوئی به زلف یار نبود دعای نیم شبی دفع صد بلا بکند
که رحم اگر نکند مدعی ، خدا بکند
که یک کرشمه تلافی صد جفا بکند
چو درد در توبه بیند کراد وا بکند
هر آنکه خدمت جام جهان نما بکند
بوقت فاتحه صبح یک دعا بکند
مگر دلالت این دولتش صبا بکند

چکیده :
خلاصه و چکیده این مقاله در مورد اماکن مذهبی همچون امامزاده نور ، امامزاده روشن آباد و مسجد جامع گرگان و جایگاه آنها در عبادت مردم و اثرات معنوی و عرفانی که بر روی اشخاص گذاشته و خواندن قرآن در این اماکن و برگزاری مراسم ختم و عزاداری و همچنین شفای بیماران وتاثیر این اماکن در زندگی عبادی مردم بسیار زیاد بوده و مشتاقان زیادی را هم به سوی خود جلب کرده است.

در امامزاده‌ها که مکانی مناسب برای دعا و راز و نیاز با خداوند است و شب‌های جمعه و برگزاری مراسم و مناجات‌هایی در این مکان‌های مقدس به دلیل بالا بردن سطح معنوی و عرفان جوانان و جامعه انجام شده است همگی می‌تواند نقش مهمی را در زندگی همه‌ی افراد جامعه داشته باشد.

آرزو دارم این مقاله که گردآوری شده مورد توجه همه قرار گرفته باشد.
خلاصه و چکیده این مقاله در مورد اماکن مذهبی همچون امامزاده نور ، امامزاده روشن آباد و مسجد جامع گرگان و جایگاه آنها در عبادت مردم و اثرات معنوی و عرفانی که بر روی اشخاص گذاشته و خواندن قرآن در این اماکن و برگزاری مراسم ختم و عزاداری و همچنین شفای بیماران وتاثیر این اماکن در زندگی عبادی مردم بسیار زیاد بوده و مشتاقان زیادی را هم به سوی خود جلب کرده است.

آرزو دارم این مقاله که گردآوری شده مورد توجه همه قرار گرفته باشد.

مکان‌های متبرکه در استان گلستان (گرگان) : امامزاده نور در گذر سرچشمه در محله سبزه مشهد ، امامزاده روشن آباد در 16 کیلومتری غرب گرگان و در کنار جاده قدیم گرگان ، مسجد جامع گرگان در کنار بازار اصلی شهر (نعل‌بندان) ، امامزاده بی‌بی هور بی‌بی نور واقع در باغشاد سابق پشت پارک شهر گرگان ، امامزاده محس واقع در دوشنبه‌ای ، امامزاده نه تن واقع در میرکریم ، امامزاده عبدالله در بیرون دروازه فوجرد ، بقعه‌ی خواجه خضر بیرون دروازه مازندران و بسیاری از مکان‌های متبرکه دیگر که هر کدام جایگاهی خاص در میان مردم دارند.

امامزاده اسحاق (گرگان): این آرامگاه معروف به امامزاده نور ، بنای آجری برج گونه‌ی دوازده ضلعی است که از نظر تزئینات آجری ، از نمونه‌های کم نظیر بناهای شمال به شمار می‌رود.

در هر ضلع بنا، یک قاب بزرگ مستطیل به طور عمودی و یک قاب مستطیل به طور افقی در بالای آن وجود دارد ، شیوه‌ی آجرکاری قاب‌های بالا ، یادآور آثار دوران سلجوقی است که دو طرح زیبای ستاره‌ای شکل و لوزی و نیز در آنها به کار رفته است.

قابسازی‌های عمودی دارای طرح‌هایی شبیه قابسازی‌های برج شبلی است در سر در ورودی،کاشی‌های آبی رنگ مشاهده می‌گردد.

مقرنس‌کاری بنا به شیوه‌ی آثار عهد سلجوقی نزدیک است و ترک‌بندی میان ضلع‌های دوازدهگانه نیز شبیه ترک‌های گنبد قابو است.

محراب گچبری این بنا با تزئینات گیاهی گل وبوته و بته جقه‌ای‌ها، از زیبایی خاصی برخوردار است مرقد که در داخل صندوق چوبی مشبکی قرار دارد،‌از گچ است و روی چهار بدنه‌ی آن، آیاتی از کلام‌الله به خط کوفی ممتاز دیده میشود.

کار این گچبری وکتیبه‌ی آن، از ظرافت بسیار برخوردار است.

صندوق نفیس منبت آن، از کارهای قرن نهم است.

بر روی دو لنگه‌ی در قدیمی بقعه، تاریخ 867 هـ .

ق نقش بسته است نسب امامزاده طبق زیارت نامه، به حضرت امام موسی کاظم علیه‌السلام می‌رسد.

امامزاده اسحاق (نور): بنای امامزاده اسحاق در محله‌ی سرچشمه گرگان قرار دارد و به شکل هشت ضلعی است این بنا متعلق به قرن 9 هجری است و دارای تزئینات آجری،محراب، گچ‌بری، و دو لنگه در قدیمی و صندوق چوبی نفیسی بر روی مرقد است.

مرقدی در داخل صندوق چوبی مشبک قرار داده شده از گچ است.

در ورودی چهار بدنه آن آیاتی از قرآن به خط کوفی ممتاز باقی ماند،ظرافت گچ‌بری و قدمت که در ترسیم خطوط آن به کار رفته حاکی از هنرمندی، خطاط و نقاش مرقد می‌باشد.

بر بالای طاق محراب امامزاده کتیبه‌ای کوفی از گچ دیده می‌شود و در داخل محراب هم تزیین گچ‌بری زیبایی وجود دارد.

تمامی امامزاده از داخل به صورت چهارگوش (مربع) است که همانند سقف آن مسطح و گچ‌کاری گردید، بر چهارگوش صندوق چوبی امامزاده کتیبه‌ای به خط کوفی در دو ردیف بالا و پایین دیده می‌شود، در سال 1340 خورشیدی در حالی که قسمتی از زمین محوطه بیرونی امامزاده جهت قبری می‌کندند، پلکانی دیده شده و در نتیجه کاوش، به راهرویی برخوردند که تمامی صحن حیاط را در بر گرفته بود.

دو لنگه در قدیمی امامزاده نور گرگان در سال 1345 خورشیدی توسط دو نفر به نام‌های زابلی و اعیان استادکاران اعزامی از وزارت فرهنگ و هنر به مدت 15 روز (18 تیر تا 11 مرداد) مورد مرمت قرار گرفت.

برای امامزاده ضریح فلزی ساخته شده که روز عید غدیر سال 1384 هـ .ق (1/2/1344 خورشیدی) بر روی مرقد نصب شد.

این ضریح توسط استاد غلام‌حسین اقلیما و به بهای تقریبی هشتصد هزار ریال از محل اهدایی مردم گرگان ساخته شد درب آن نیز با شیشه قاب گرفته شده است و همچنین یکی از مکان‌های مقدس و عبادتگاه مردم در گرگان به شمار می‌رود که همه روزه پذیرای افراد مختلفی از اطراف شهر است که برای زیارت و عبادت به آنجا می‌آیند.

اشعار زیر را چهار سوی ضریح امامزاده نوشته شده است: سمت شرق (روبرو): این بارگاه قدس و یا عرش کبریا یا مشرق ز شعشه طلعت خدا این مرکز تجلی انوار لایزال یا محیط تشعش آثار لا یری سمت جنوب از آسمان وحی فروزنده اختری با پرتوی ز مطلع انوار انما از بهر عصمتت یک در شاهوار کز عقد لؤلؤش اثر ارزش بها از هفتمین سلاله آل پیغمبر است تجلی ز بوستان امامت در این سرا شهزاده پورموسبن جعفر اخوالرضا اسحق نام نامی او نازل از سما سمت غرب در وصف او سخنی بهر ما نماند آنگه که نور شد لقب شهریار ما نوری که سجده گاه ملایک مطاف او نوری که از ثری به ثریا در انجلا سمت شمال پروانگان شمع شب افروز حضرتش ناچیز هدیه‌ای بر شه برده از وفا شاید که این ضریح مقدس به روز حشر گردد گواه قلب سلیم اندر آن سرا در سال غشفه (1384 هـ ق) ابن اسحق آور بیادگاه باشد که شاده گردد از ابن الرضا رضا خط کوفی: از بین خطوطی که از قرن‌ها پیش به دست بشر اختراع گردید، به عنوان اولین خطی که در نگارش و نیز درکتیبه نویسی اسلامی از آن استفاده شد می‌توان از خط کوفی نام برد.

لازم به ذکر است که خط کوفی یا نسخ ناقص از دوران پیش از اسلام به زمان ظهور اسلام رسیده بود و عده‌ای انگشت شمار بدان خط می‌نوشتند و در دسترس عموم نبود به هر صورت با ظهور اسلام این خط پیشرفت و رونق یافت.

در مورد علت نامگذاری این خط به کوفی باید گفت در ابتدا خط مشتق شده از خط نبطی در شمال شرق عربستان و در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم میلادی به حجاز و غرب عربستان راه یافت.

خط کوفی در ابتدا بی‌نقطه و بدون حرکات ( اعراب) بوده که این کمبود،کار خواندن را مشکل می‌ساخت بیشترین استفاده از خطوط کوفی مشرقی در بناها و مساجد باستانی همین خط بنائی است و به خصوص در دروه تیموریان و صفویان در مشهد و اصفهان و نقاط دیگر دیده شد.

و حتی کاشیکاران از این خط استفاده نمودند.

آنچه مسلم است از صدر اسلام تا مدت پنج قرن خط کوفی در ایران رایج بوده و آن را در نوشتن قرآن و تزئینات ابنیه و غیره به کار می‌برده‌اند.

خط کوفی در پیدایش سلسله خطوط اسلامی رتبه‌ی اول را دارد ولی امروز از لحاظ استعمال در مرتبه‌ی آخر قرار گرفته است.

امامزاده روشن‌آباد: امامزاده روشن‌آباد در 16 کیلومتری غرب گرگان و در کنار جاده قدیم گرگان ـ کردکوی در محدوده شهرستان کردکوی واقع شده است.

نام تبری این امامزاده روشنوا می‌باشد.

این مقبره متعلق به عبدالله نامی است که نسبش به پیشوای هفتم شیعیان می‌رسد.

بنای امامزاده یادگار معماری قرن نهم هجری است که درمیان باغی واقع شده و مردم از مناطق مختلف برای زیارت و عبادت به آنجا می‌روند بنای امامزاده به صورت برجی بلند و چند وجهی شامل رواق و حرم چهارگوشی و گنبد ساقه‌دار مدور می‌باشد.

در داخل صحن صندوقی چوبی نفیس دیده میشود که در اضلاع جانبی آن منبت‌کاری زیبایی به کار برده شده است.

بر سطح صندوق هفت سوراخ است که زایرین نذورات نقدی خود را از آن به درون صندوق می‌ریزند.

در این بنا مقبره دو تن دیگر به نام‌های ابراهیم و محمد و برادران امام هشتم شیعیان وجود دارد که درهای آن از چوب کاج و با آیات قرآنی به صورت زیبایی کنده‌کاری شده بود ولی در حال حاضر اثری از آن نیست.

چهاردهم فروردین ماه هر سال در گذشته روزهای دیدنی و با شکوهی بود که محوطه امامزاده دیده است.

در این رو جمعیت زیادی از ناحیه کردکوی تا گرگان برای گردش و زیارت در این محل تجمع می‌نمودند و رسوماتی از قبیل اسب‌سواری، کشتی‌گیری و شرط‌بندی و بازار روز دایر می‌گشت.

امامزاده روشن‌آباد گرگان این آرامگاه در روشن‌آباد گرگان، در وسط باغ و قبرستان واقع است.

ساختمان اصلی این بنا متعلق به قرن نهم هجری است.

دو لنگه‌ی در نفیس آن مورخ به سال 865 هـ .ق است.

در نتیجه‌‌ی تعمیرات دوره‌های بعد بنا به صورت جدید خودنمایی می‌کند.

صندوق روی مرقد دارای تاریخ 879 هـ .ق است و نام سازنده‌ی آن استاد حاجی عبدالله ، به خط رقاع حک شده است.

استفاده از آجر: به منظور ساختمان و همچنین استفاده‌های تزئینی از آن، در جهان اسلامی قرون وسطی به مراتب اصیل‌تر از استفاده از سنگ است.

منشأ اهمیت و تکامل این سبک آجرکاری تزئینی هنوز تا حدودی حالت معما دارد زیرا قدیمیترین نمونه‌های آن کاملترین هستند.

استفاده از عناصر گیاهی: در واقع در بعضی از آثار نمونه یک گیاه ،گل یا برگ طبیعی دیده می‌شود.

با وجود این کمتر دیده می‌شود که در یک سطح کاشیکاری یا سنگ‌کاری عناصر گیاهی که بیشتر انواع تغییر یافته برگ نخل است به چشم نخورد گرچه طرح‌های گیاهی هم دیده می‌شود.

به هر حال اگر تزئینات گیاهی معماری اسلامی را تنها از نقطه نظر میزان طبیعت‌گرایی که در برگها یا گلها مشهود است بنگریم به خطا رفته‌ایم.

زیرا به شکلی عمیقتر معنای واقعی موضوعات گیاهی در آن بود که احساس شدیدی از زندگی معنوی به تزئینات می‌داد.

منشأ مساجد: واژه مسجد در فرهنگ قرآن به معنای مکانی است مقدس که در پیشگاه خداوند سجده می‌کنند.

با این حال واژه‌ی مسجد سریعاً به خانه‌ی حضرت محمد (ص) که امت وی برای عبادت و مذاکره درباره‌ی امور مختلف در آن جمع می‌شدند خانه‌ای که از میان همه‌ی خانه‌ها تقدس یافته بود اختصاص پیدا کرد.

معابد اسلامی که کمابیش از این نمونه پیروی کرده و دارای همان عملکردها بودند مسجد نامیده شدند.

و از کسی نقل شده که در هر جا که وقت عبادت فرا رسد باید نماز بگزاری و هم آنجا به منزله‌ی یک مسجد است و عبادتگاه محسوب می‌شود .

مسلمان ترجیحاً ، روی یک حصیر یا یک سجاده که به سوی قبله می‌گستراند نماز می‌گذارد تا جائی پاک و جدا در اختیار داشته باشد اما در آغاز این یک تجمل غیر قابل تصور بود هنگامی که مسجد وجود نداشت که در آغاز غالباً چنین بود برخی اوقات مکانی را به عنوان مصلی به این آئین اختصاص می‌دادند.

مسجد جامع گرگان : مسجد جامع در جنب بازار اصلی شهر (نعل‌‌بندان) واقع شده است.

بنای آن را صاحب گرگان نامه از قول نویسنده مرآت البلدان 804 هجری ذکر می‌کند و بانی آن را از قول سال خوردگان استرآبادی از اهل تسنن و از ترکمن‌های طایفه ایمر معرفی کرده‌اند از این مسجد که در عصر درخشان مجاری ایران ، یعنی دوره سلجوقیان احداث شده فقط مناره آجری آن که دارای کتیبه به خط کوفی است باقی ماند.

منبر چوبی مسجد هشت پله‌ دارد که در آن منبت کاری شده و با قاب شیشه‌ای پوشانده شده است.

این منبر دارای دو کتیبه می‌باشد که تاریخ 157 و 1018 هـ .

بر آن نوشته شده است.

طبق کتیبه‌ای که تاریخ 15 شعبان 1018 هجری دارد ساختمان مسجد در دوره سلطنت معین الدین ابوالقاسم با بر بهادر به وسیله بابا حسین نامی شروع و در عهد شاه عباس توسط قطب الدین احمد بن ملاعلی استرابادی به اتمام رسیده است.

از کتیبه دیگر که به تاریخ 1157 هجری است دانسته میشود که در زمان نادرشاه و به دستور حاکم استرآباد (محمد حسین خان قاجار) به سرپرستی حاجی قربان آقا ، مرمت شده است مسجد جامع دارای ضمن بزرگ با ایوانی بلند است.

محراب شبستان اصلی که گنبد بلندی نیز بالای آن دیده می‌شود بر خلاف سنت شیعه رو به سوی شرق است که خود گواه بر این بود که مسجد در ابتدا برای اهل سنت ساخته شده است.

درب ورودی مسجد که از لحاظ منبت کاری بی‌نظیر است در سال 1338 خورشیدی برای حفاظت بیشتر با شیشه قاب گرفته شده است که اکنون در انبار مسجد در میان انبوهی از وسایل قرار دارد در چهارچوب درب کتیبه‌هایی به خط کوفی دیده می‌شود مناره مسجد جامع کم ارتفاع بوده و این هم به سبب رطوبت هوای این منطقه است که مناره‌ها را در این نواحی کم ارتفاع می‌ساختند.

از طریق دریچه کوچکی که در سمت چپ راهروی ورودی مسجد دیده می‌شود می‌توان با عبور از 45 پله مارپیچ از داخل مناره به سطح مسطح مناره رسید.

سطح بالای مناره آجر فرش است که حدود 9 متر مربع مساحت دارد.

زیرا آن آجر فرش و بام آن سفال پوش است.

این مسجد در دوره‌های تیموری ، صفوی از جمله شاه عباس اول و دوم و نیز دوره نادرشاه تعمیر شد.

قسمتی از بنای مسجد در زلزله شدید 1303 خورشیدی خراب و سپس تعمیر گردید.

در سال‌های قبل که پایه یکی از شبستان‌های مسجد را برای تعمیر می‌کندند کوره محتوی سکه‌های نقره به دست آمد مسجد جامع گرگان یکی از مساجد و عبادتگاه‌های استان گلستان است که تاریخچه قدیمی دارد.

مسجد جامع گرگان : مقدسی در قرن چهارم می‌گوید که در استرآباد مسجد جامعی است که در زمان بنی امیه ساخته شده و در بازار نزدیک دروازه شهر قرار دارد که شاید همین مسجد جامع فعلی باشد.

صنیع الدوله در مرآت البلدان از این مسجد چنین یاد کرده است : «بنای این مسجد در سنه 804 شده ولی بانی آن معلوم نیست از بعضی از معماران استرآباد چنین مسموع شده که بانی مسجد از اهل تسنن و از تراکمه معروف طایفه امیر بوده ، بر بدنه مأذنه‌ مسجد با آجر به خط کوفی نقش شده و در ورودی آن از آثار باستانی است بنای مأذنه مسجد شبیه مأذنه‌هائی است که در ترکستان شوروی بجای مانده که نمونه‌های آن در کتاب آثار اسلامی در اتحاد جمهوری شوروی به چاپ رسیده و به ظاهر چنین می‌نماید که قسمت فوقانی این مأذنه خراب گردیده و نیمه تمام است.

بر دیوار مسجد کتیبه و فرامین بسیاری نصب شده است که در کتاب مازندران و استرآباد ذکر شده است.

نتیجه : در پایان از این مقاله نتیجه‌ای که به دست می‌آید این است که اماکن مذهبی از قدیم نقش خاصی را در میان مردم داشته و دارند و هیچ گاه نقش این عبادتگاه‌ها کم رنگ نخواهد شد و همه روزه هم افراد مختلفی از جای جای این کره خاکی به آنجا مشرف می‌شوند و به عبادت و مناجات با پروردگار عالم می‌پردازند که اثرات معنوی آنها بسیار بسیار بالاست و این اماکن متبرکه در استان گلستان به خصوص شهرستان گرگان کم نیست و افراد مختلفی که دوست دار اهل بیت و ائمه هستند از آنها دیدن می‌فرمایند.

منابع و مأخذ : 1ـ مؤلف نیک نژاد ، ابوالفضل ، گرگان دیروز ، گلستان امروز ـ ناشر عشق دانش ، چاپ اول ، 1382 ، 2ـ مؤلف مشکوتی ، دایره المعارف تشیع، ج 2، ص 412، 1369 3ـ مؤلف مهندس رمضانعلی قائمی ، جاذبه‌های جهانگردی استان گلستان ، ‌چاپ اول، 1379 4ـ مؤلف محمد بهرام‌ز‌اده، سیر تحول خطوط اسلامی و خواندن کتیبه‌ها ، ناشر نیکان کتاب ، چاپ اول، ‌زمستان 82 5ـ مؤلف مشکوتی ، فهرست بناهای تاریخی واماکن باستانی ایران ص 144 ، 1345 6ـ مؤلف درک هیل ، اولگ گرابر، معماری و تزئینات اسلامی، ناشر : شرکت انتشاراتی علمی و فرهنگی ، چاپ اول، 1375 7ـ مؤلف: دکتر حشمت جزئی ، معماری اسلامی، ناشر مرکز نشر فرهنگی رجاء ، چاپ اول ، 1368 فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه 1 چکیده 2 مکان‌های متبرکه در استان گلستان (گرگان) 3 امامزاده اسحاق ـ نور (گرگان) 3 خط کوفی 6 امامزاده روشن آباد 7 استفاده از آجر و عناصر گیاهی 8 منشأ مساجد 8 مسجد جامع گرگان 9 نتیجه 12 منابع 13 عکس 14 عنوان تحقیق : جایگاه عبادت و نقش آن در اماکن متبرکه استان گلستان (گرگان) تهیه و تنظیم : معصومه ساوری رشته : زبان ادبیات فارسی پائیز 84 دلا بسوز که سوز تو کارها بکند تو با خدای خود انداز کار و دل خوش دار کتاب یار پریچهر عاشقانه بکش صلیب عشق مسیحادم است و مشفق لیک زملک تا ملکوتش حجاب بر دارند زبخت خفته ملولم بود که بیداری بسوخت حـافظ و بوئـی بـه زلف یار نبوددعای نیم شبی دفع صد بلا بکند که رحم اگر نکند مدعی ، خدا بکند که یک کرشمه تلافی صد جفا بکند چو درد در توبه بیند کراد وا بکند هر آنکه خدمت جام جهان نما بکند بوقت فاتحه صبح یک دعا بکند مگر دلالـــت ایــن دولتش صبــا بـکنـد