چالشها و آسیبهای اندیشه ورزی اسلام
از مهمترین امتیازات انسان داشتن اندیشه است؛ در اهمیت اندیشه و نقش آن در تحولات فردی و اجتماعی بسیار سخن رفته است و در ارزش و اهمیت آن همین بس که پیامبران الهی دعوت خود را از یک تحول فکری آغاز کردند، بدین صورت که در آغاز تحولی ژرف در اندیشه انسانها پدید آوردند تا بر پایه اندیشه توحیدی تحولات عمیق و تمدنساز را در جوامع بشری استوار سازند.
از مهمترین استعدادهایی که در بشر نهفته و به شدت نیازمند آزادی است« اندیشه ورزی و تفکر است، چرا که آزادی در اندیشه ورزی شرط پیشرفت افکار و تحولات در انسان و تکامل است؛ ولی از آن جایی که دنیا محل تثضاد و تزاحم است، تحقق این نعمت همواره با مزاحمتها و موانع روبه رو بوده است که اقتضای ظهور آزاداندیشی را میگیرد.
در اندیشه ورزی موانع بسیار وجود دارد که با بودن آن موانع و آفتها اندیشه دچار ضعف شده، و اندیشه ورزی معنای درستی پیدا نمی کند؛ و چنان چه آنها شناخته نشوند، پیامدهای نامطلوبی هم چون جمود و تحجر را به دنبال دارد که خود سبب گمراهی و پیروی از خواهشهای نقس انسان میشود، لذا هر تبلیغی ولو مسموم، بر او اثر میگذارد. در این جا تنها به نمونههایی از موانع اندیشه ورزی اشاره میشود تا با برطرف کردن آنها راه برای اندیشه ورزی فراهم آید:
1 ضعف بصیرت
قرآن کریم، رسالت خود را هدایت انسان و تعالی در جسم و روان او میداند، و این مهم، جز بر پایه تعقل و تفکر به انجام نمیرسد؛ از این رو، به سلامت قوه تفکر و ارزیابی آن بها داده است و چون موانع بسیاری وجود دارند که از توانایی قوه عاقله و ذهن فکور انسان کاسته و مانع بصیرت و بینش صحیح در انسان میگردد. که در این جا بعضی از آنها مورد بررسی قرار می گیرد:
الف بیتوجهی: بیتوجهی به نیروی تعقل و تفکر و استفاده نکردن از آن، به تضعیف این قوه در انسان میانجامد. کسانی که این قوه را به کار نگرفته و یا خود را مستغنی پنداشته و نیازی را برای اندیشه ورزی احساس نمی کنند، و در نتیجه به دنبال برطرف کردن مشکلات و نیازهایشان بر پایه اندیشه حرکت نمی کنند؛ در حقیقت اندیشه را در خود میمیرانند. این بیتوجهی به اندیشه ورزی نه تنها از نظر پزشکی موجب نابودی سلولهای مغزی و در پایان آلزایمر میشود، بلکه انسان را از لحاظ وجود معنوی در حدی تخیل نگه میدارد و از عالم مثال به عالم عقل برون نمیبرد.