دانلود مقاله آداب و احکام حج تمتع

اعمال حج تمتع سیزده چیز است که بترتیب گفته مى‏شود.

1- احرام
2- وقوف بعرفات که در چهار فرسخى مکه است
3- وقوف به مشعر الحرام که تقریبا در دو فرسخى مکه است
4- رفتن به منى که نزدیک مکه است و انداختن سنگ ریزه بر جمره عقبه
5- قربانى کردن در منى
6- تراشیدن سر یا گرفتن کمى از ناخن یا مو در منى
7- طواف زیارت
8- دو رکعت نماز طواف
9- سعى بین صفا و مروه
1ظ0- طواف نساء
11- دو رکعت
13- انداختن سنگ ریزه بر سه جمره در منى در روز یازدهم و دوازدهم و بعضى در روز سیزدهم هم باید بیندازند و احکام اینها گفته مى‏شود.

1- احرام حج
واجب است انسان بعد از تمام کردن اعمال عمره تمتع آماده شود براى انجام اعمال حج تمتع و اولین عمل احرام است که باید از مکه محرم شود و باز متوجه باید بود که این سیزده عمل هم مثل پنج عمل عمره تمتع همه عبادت است در اول هر عملى انسان باید توجه داشته باشد که چه مى‏خواهد انجام دهد و همچنین عمل را قربه الى الله و محض اطاعت امر خدا بجا آورد که اگر خداى نخواسته ریا و خود نمائى در عبادت داخل شود فاسد و باطل مى‏گردد و گذشته از این خود ریا معصیت کبیره است و باید با لبیک گفتن محرم شدن همه کس و همه چیز غیر از خدا را فراموش کنیم و با یاد حق و براى اطاعت از اوامرش اعمال را انجام دهیم.

مسئله: آداب و احکام احرام حج از پوشیدن لباس احرام و لبیک گفتن همه مثل همان احرام عمره است که گفتیم و چیزهائى که در احرام گفتیم حرام مى‏شود و کفاره دارد یا ندارد و کفاره آن چیست در اینجا هم همانطور است فقط در نیت تفاوت دارد که در آنجا نیت احرام عمره تمتع بود اینجا نیت احرام حج تمتع.

مسئله: وقت احرام حج وسیع است و لازم نیست فورا بعد از اعمال عمره باشد ولى باید تاخیر نیندازد تا حدى که بوقوف عرفات نرسد و مستحب آنست که روز هشتم محرم شود.

مسئله: احرام حج در هر جاى شهر مکه صحیح است گرچه در خانه‏هائى باشد که تازه ساخته شده و جزء شهر است البته مستحب است در مقام ابراهیم و یا حجر اسماعیل محرم شود.

مسئله: احتیاط واجب اینستکه بعد از اعمال عمره بدون حاجت از مکه خارج نشود و اگر لازم بود خارج شدن احتیاط واجب آنستکه محرم شود و با احرام خارج گردد و برگردد با همین احرام برود براى اعمال حج ولى اگر کسى رعایت نکرد و بدون حاجت و بدون احرام خارج شد و برگشت و احرام بست و حج را بجا آورد عملش صحیح است.

مسئله: اگر کسى دانسته و عمدا احرام حج را ترک کند تا وقت آن بگذرد حج او باطل است و اگر روى ندانستن مسئله یا فراموشى محرم نشد و بدون احرام رفت بعرفات و منى واجب است برگردد بمکه و محرم شود و اگر برگشتن بمکه ممکن نبود باید همانجا محرم شود و اگر یادش نیامد تا بعد از تمام کردن اعمال حج‏حجش صحیح است
مسئله: اگر کسى دانسته و عمدا احرام حج را ترک کند تا وقت آن بگذرد حج او باطل است و اگر روى ندانستن مسئله یا فراموشى محرم نشد و بدون احرام رفت بعرفات و منى واجب است برگردد بمکه و محرم شود و اگر برگشتن بمکه ممکن نبود باید همانجا محرم شود و اگر یادش نیامد تا بعد از تمام کردن اعمال حج‏حجش صحیح است.

2- وقوف به عرفات باحتیاط واجب لازم است از بعد از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمین عرفات باشد و مراد از وقوف همین بودن در آنجا است‏حالا چه بنشیند چه راه برود یا بخوابد فرقى ندارد البته اگر در تمام این مدت خواب یا بى‏هوش باشد وقوف او باطل است پس باید تاخیر انداختن از اول ظهر اگر کم باشد مثلا بمقدار نماز ظهر و عصر که پشت‏سر هم بخواند معلوم نیست‏حرام باشد.

مسئله: بودن در مجموع بعد از ظهر تا مغرب گرچه واجب است لکن تمام آن رکن نیست که حج بترک آن باطل شود پس اگر مقدار کمى توقف کند و برود یا طرف عصر بیاید و توقف کند حج او صحیح است اگر چه توقف نکردن او در تمام وقت دانسته و عمدى باشد آنچه در وقوف رکن است مقدارى است که گفته شود در عرفات بوده هر چند مثل یک دقیقه یا دو دقیقه باشد پس اگر هیچ به عرفات نرود رکن را ترک کرده.

مسئله: اگر دانسته و عمدى آن مقدار از وقوف را که رکن است ترک کند حجش باطل است و کفایت نمى‏کند براى چنین شخصى وقوف در شب عید که وقوف اضطرارى است ولى اگر بواسطه عذرى مثل فراموشى نتوانست‏حتى مقدار رکن در عرفات باشد براى چنین شخصى که عذر داشته کفایت مى‏کند از شب عید هر چند به مقدار کمى وقوف کند و این را وقوف اضطرارى مى‏گویند و اولى را وقوف اختیارى و اگر این مقدار از وقوف در شب را عمدا ترک کند حج او باطل است ولى اگر این را هم روى عذر و فراموشى و غفلت ترک کند و بوقوف اختیارى مشعر برسد حجش صحیح است.

مسئله: اگر کسى عمدا و دانسته پیش از مغرب از عرفات حج‏خارج شود و تا مغرب برنگردد باید یک شتر در راه خدا قربانى کند در هر جائى که بخواهد و اگر قدرت بر قربانى نداشت باید هیجده روز روزه بگیرد و حجش صحیح است و اگر از روى ندانستن مسئله یا سهوا اینکار را کرد کفاره ندارد و بهر حال ضررى به اصل حج نمى‏زند.

3- وقوف به مشعر الحرام احتیاط واجب آنستکه شب دهم را تا اذان صبح در مشعر الحرام بسر برد و بقصد قربت و چون صبح شد نیت کند وقوف به مشعرالحرام را تا طلوع آفتاب قربه الى الله و این وقوف از صبح تا اول آفتاب وقوف اختیارى مشعر است و واجب است لکن همه آن رکن نیست بلکه رکن بمقدارى است، که گفته شود در بین الطلوعین به مشعر بوده گرچه یک دقیقه باشد که اگر کسى مقدار رکن را عمدا و دانسته ترک کند حج او باطل است.

مسئله: کسى که روى عذر مقدار رکن را درک نکند باید یکى از دو وقوف اضطرارى مشعر را درک کند یعنى یا مقدارى از شب تا اذان صبح را درک کند یا مقدارى از طلوع آفتاب تا ظهر در مشعر توقف کند اگر چه یک دقیقه باشد خلاصه اینکه اگر کسى بوقوف اختیارى در عرفات یا مشعر نرسد باید وقوف اضطرارى را دریابد و دانستیم که وقوف اضطرارى عرفات مقدارى از شب عید است و در مشعر دو وقوف اضطرارى دارد یکى همان شب عید تا اذان صبح دومى از طلوع آفتاب روز عید تا ظهر و در اینجا صورتهاى زیادى هست که در کتابهاى مفصل با احکامش گفته شده و چون خیلى طولانى است ذکر نکردیم اگر براى کسى پیش آمد باید در موقع باهلش رجوع کند و وظیفه‏اش را بفهمد و عمل کند تا حجش باطل نگردد.

4- رفتن بمنى و رمى کردن (انداختن سنگ ریزه به جمره عقبه) کسى که حج مى‏کند باید در روز عید از مشعرالحرام به محلى که آنرا منى مى‏گویند برود و در آنجا یکى از اعمالش رمى جمره عقبه است‏یعنى باید هفت عدد سنگ ریزه به جمره آخرى بیندازد.

مسئله: سنگ ریزه‏ها باید متوسط باشد نه مثل شن ریز و نه سنگ بزرگ و همچنین باید از جنس سنگ باشد یعنى کلوخ و خزف و جواهرات صحیح نیست اما اقسام سنگهاى هر چه باشد حتى سنگ مرمر اشکال ندارد.

مسئله: باید سنگ ریزه‏ها از حرم باشد (حرم محدوده معینى است از شهر مکه و اطراف آن) البته نباید از مسجد الحرام یا مسجد خیف بلکه باحتیاط از سایر مساجد باشد و مستحب است از مشعر بردارد و باید بکر باشد یعنى کسى دیگرى آنها را ولى در سالهاى گذشته نینداخته باشد.

مسئله: واجب است‏سنگ ریزه‏ها را یکى با قصد قربت بزند نه اینکه روى جمره بگذارد و واجب است هفت عدد بطور یقین بخود جمره برسد و اگر شک کند که هفت عدد خورد یا نه باید آن قدر بیندازد تا یقین کند که هفت عدد خورد.

مسئله: در رمى جمره طهارت بهیچ نحو شرط نیست بنابراین جنب و حائض و کسى که بدن یا لباسش نجس باشد مى‏تواند رمى کند و صحیح است‏حتى خود سنگ ریزه‏ها هم اگر نجس باشد اشکال ندارد ولى باید مباح باشد یعنى از سنگ ریزه‏هائى که دیگران برداشته‏اند بدون اجازه آنها تصرف نکند.

مسئله: وقت انداختن سنگ ریزه از طلوع آفتاب روز عید است تا غروب آن و اگر فراموش کرد تا روز سیزدهم مى‏تواند بجا آورد و اگر تا سیزدهم یادش نیامد احتیاط آنست که سال بعد خودش یا نایبش بیندازد.

مسئله: بچه و مریض ناتوان که قدرت برانداختن ندارد دیگرى باید به نیابت او بزند و کسانیکه نمى‏توانند و عذر دارند از اینکه روز رمى کنند مى‏توانند شب عمل کنند هر قت‏شب که باشد.

5- قربانى و احکام آن بعد از رمى جمره در روز عید واجب است قربانى کند یعنى یک شتر یا گاو و یا گوسفند در منى ذبح کند و چون غالبا گوسفند قربانى مى‏کنند باید دانسته شود که گوسفند قربانى باید باحتیاط وجوبى یک سال او تمام شده باشد و داخل سال دوم باشد و باید از هر جهت‏سالم و بى‏عیب باشد یعنى از جهت‏شاخ و دم و تخم و گوش و چشم و دست و پا و غیره باید نقصى در او نباشد و همچنین باید لاغر نباشد و بنابر احتیاط باید کچلى هم نداشته باشد ولى اگر گوشش شکاف خورده باشد یا سوراخ باشد ولى ناقص و بریده نباشد اشکال ندارد و همچنین اگر شاخ بیرونى او که مثل غلاف براى شاخ سفید درونى است‏شکسته باشد و خود شاخ درونى سالم باشد اشکال ندارد.

مسئله: انسان مى‏تواند خودش قربانى را ذبح کند و مى‏تواند نایب بگیرد و نایب باید شیعه باشد و در وقت ذبح نیت کند براى هر کس که ذبح مى‏کند و دانسته شود که در ذبح کفارات هم لازم است ذابح شیعه باشد.

مسئله: شرکت در قربانى صحیح نیست و باید هر کس خودش یک قربانى کند.

مسئله: اگر عمدا یا بواسطه عذرى روز عید قربانى نکرد احتیاط واجب آنستکه در ایام تشریق یعنى یازده و دوازده و سیزده ذبح کند و اگر نشد در بقیه ماه ذیحجه.

مسئله: احتیاط مستحب آنستکه ذبیحه را سه قسمت کنند یک قسمت را هدیه بدهند و یک قسمت را صدقه بدهند و قدرى هم از ذبیحه بخورند و صدقه را به مؤمنین بدهند و لکن چون هیچکدام از اینها واجب نیست اگر صدقه را بفقراى کفار بدهد یا آنکه تمام ذبیحه را بآنها بدهد اشکال ندارد و ضامن سهم فقرا نیست البته احتیاط خصوصا در خوردن قدرى از ذبیحه خیلى مطلوب است.

ولى واجب نیست.

مسئله: اگر کسى نیابت دارد به شخصى که براى او قربانى بخرد و ذبح کند نایب هم انجام داد پس از آن انسان شک کند که صحیح انجام داده یا نه باین شک اعتنا نکند کافى و صحیح است.

مسئله: اگر کسى قدرت بر قربانى نداشته باشد باین معنى که نه گوسفند دارد و نه پولش را که بخرد و نه اینکه مى‏تواند قرض کند یا از راه دیگرى تهیه نماید باید به جاى قربانى سه روز در حج و هفت روز پس از مراجعت از حج روزه بگیرد در اینجا مسائلى هست که چون معمولا واقع نمى‏شود ذکر نکردیم اگر اتفاق افتاد از اهلش سؤال کنید.

6- حلق یا تقصیر و احکام آن بعد از ذبح کردن واجب است‏سرتراشیدن یا قدرى از مو یا ناخن گرفتن البته اگر سال اول حجش باشد احتیاط واجب به سرتراشیدن است اما براى زن تراشیدن سر جایز نیست و باید تقصیر کند یعنى یا از مو یا از ناخن بگیرد و سر تراشیدن یا تقصیر کردن عبادت است باید با قصد قربت باشد و ریا نکند که باطل مى‏شود و تراشیدن ریش کفایت از تقصیر نمى‏کند.مسئله: جایز است‏سر را خودش بتراشد یا بدیگرى واگذار کند و همچنین در تقصیر ولى باید خودش نیت کند و بهتر است دیگرى هم نیت کند.

مسئله: محل سر تراشیدن یا تقصیر منى است و در غیر آنجا اختیارا جایز نیست ولى واجب نیست‏حتما در روز عید باشد بلکه تاخیر تا آخر روز سیزدهم جایز است گرچه به احتیاط مستحب خوب است روز عید انجام دهد.

مسئله: اگر کسى عمدا یا سهوا یا از روى فراموشى و ندانستن مسئله بهر حال حلق یا تقصیر نکرد تا از منى خارج شد واجب است برگردد بمنى و انجام دهد و اگر امکان ندارد برگردیدن هر جا که هست‏حلق یا تقصیر کند و در صورت امکان مویش را بمنى بفرستد.

مسئله: لازم است باحتیاط وجوبى رعایت ترتیب در این سه عمل یعنى اول رمى جمره بعد قربانى بعد حلق یا تقصیر ولى اگر ندانسته ترتیب را رعایت نکرده اشکال ندارد و صحیح است.

مسئله: بعد از حلق یا تقصیر انسان از احرام خارج مى‏شود و چیزهائى که بر او حرام بود حلال مى‏شود مگر سه چیز زن و بوى خوش و صید در حرم.

7- طواف زیارت واجب است بعد از تمام شدن اعمال منى که سه چیز بود به مکه مراجعت کند براى انجام اعمالى که در آنجا واجب است ولى لازم نیست که همان روز عید یا فرداى آن مراجعت کند براى اعمال مکه بلکه مى‏تواند این اعمال را تا آخر ذیحجه تاخیر بیندازد باین معنا که اگر روز آخر ذیحجه هم اگر آمد و اعمال را بجا آورد مانع ندارد ولکن چون شب یازدهم و دوازدهم ماندن در منى واجب و در این دو روز رمى جمره‏ها هم در منى واجب است معمولا این دو شب و دو روز را همانطور در منى مى‏مانند و بعد از ظهر روز دوازدهم بمکه مى‏آیند و چند روزى که در مکه هستند اعمال را انجام مى‏دهند.

مسئله: اولین عمل که باید در مکه انجام داد بعد از برگردیدن از منى طواف حج است که بآن طواف زیارت مى‏گویند این طواف در همه آداب و شرایط و احکام مثل طواف عمره است که گفته شد فقط در نیت تفاوت دارد که اینجا باید به نیت طواف حج باشد.

8- نماز طواف حج مسئله: دوم از اعمال مکه نماز طواف است این نماز هم با نماز طواف عمره تفاوت ندارد و احکام و آدابش مثل آنست فقط در اینجا باید نیت کند نماز طواف حج.

9- سعى بین صفا و مروه مسئله: سوم از اعمال مکه سعى بین صفا و مروه است که باید هفت مرتبه سعى کند و اینجا هم با سعى بین صفا و مروه که در اعمال عمره گفته شد فرق ندارد مگر در نیت که اینجا نیت مى‏کند سعى بین صفا و مروه حج.

10- طواف نساء مسئله: چهارم از اعمال مکه طواف نساء است که این هم در عمل و احکام مثل طواف عمره و طواف حج است فقط باید به نیت طواف نساء انجام شود.

11- دو رکعت نماز طواف نساء مسئله: پنجم از اعمال مکه در مراجعت از منى دو رکعت نماز طواف نساء است این نماز هم آداب و احکامش مثل نماز طواف عمره و حج است فقط باید به نیت نماز طواف نساء خوانده شود.

این پنج عملى بود که باید بعد از مراجعت از منى در مکه انجام داد و پس از انجام این اعمال زن و بوى خوش هم که باقى مانده بود حلال مى‏شود فقط صید در حرم به حرمت باقى مى‏ماند که همیشه حرام است و دانسته شود این پنج عمل بهمین ترتیب و بعد از اعمال سه گانه منى باید انجام شود و ترتیب بهم نخورد اختیارا و بدون عذر.

مسئله: براى بعضى مقدم انداختن این پنج عمل مکه بر رفتن بعرفات و مشعر و منى و اعمال آنها جایز است مثل زن که اگر بترسد در برگردیدن حائض مى‏شود و نمى‏تواند طواف و نماز را بجا آورد و همچنین پیرمرد و پیر زن و مریض ناتوانى که مى‏ترسند در برگردیدن از جهت کثرت جمعیت قادر به انجام اعمال نباشند اینها مى‏توانند اعمال مکه را قبلا بجا آورند و صحیح است ولى اینها باید بدانند با این اعمال از احرام خارج نمى‏شوند و زن و بوى خوش هم بر آنها حلال نیست و همه یک مرتبه بعد از حلق یا تقصیر در منى حلال خواهد شد.

مسئله: طواف نساء اختصاص بمرد ندارد بر زن و بچه هم واجب است که اگر بجا نیاورند اگر مرد باشد زن بر او حلال نیست و اگر زن باشد مرد بر او حلال نیست.

مسئله: طواف نساء و نماز آن اگر چه واجب است لکن رکن نیست و ترک عمدى آن هم باعث بطلان حج نمى‏شود ولى اگر انجام ندهد زن بر مرد یا مرد بر زن حلال نمى‏شود و دانسته شود مراد از اینکه گفته مى‏شود زن حلال نمى‏شود نه فقط زن خود انسان بلکه هیچ زنى نه زن خودش و نه زن دیگر را اگر بخواهد بگیرد بر او حلال نیست و همچنین مرد هم که بر زن حرام مى‏شود یعنى هر مردى نه فقط شوهر خودش.

مسئله: اگر طواف نساء را سهوا بجا نیاورد تا برگشت از حج پس اگر مى‏تواند باید خودش برگردد و بجا آورد و اگر نمى‏تواند یا مشقت دارد نایب بگیرد و پس از بجا آوردن نایب زن بر او حلال مى‏شود.

12- بیتوته (شب ماندن) در منى واجب است‏شب یازدهم و دوازدهم در منى بیتوته کردن یعنى شب را ماندن از غروب آفتاب تا نصف شب و بر بعضى شب سیزدهم هم لازم مى‏شود بمانند مثل کسى که در حال احرام صید کرده یا جماع نموده باشد و کسى که روز دوازدهم نرود و بماند تا غروب چنین کسى هم باید شب سیزدهم را بماند و بر بعضى هم واجب نیست این شبها را در منى بمانند مثل بیمار و پرستار بیمار و کسانى که ماندن آنها مشقت دارد.

مسئله: شب را براى بدست آوردن نصف آن از مغرب باید حساب کرد تا طلوع آفتاب باحتیاط وجوبى که تقریبا ساعت دوازده شب مى‏شود و احتیاط را به مقدارى بیشتر ماندن از ساعت دوازده نباید ترک کردن پس بعد از نصف شب جایز است از منى خارج شود.

مسئله: کسى که بدون عذر از اول شب در منى نبوده احتیاط واجب آنستکه قبل از نیمه شب برگردد و تا صبح بماند.

مسئله: کسى که ترک کند شب ماندن در منى را براى هر شبى که نبوده باید یک گوسفند قربانى کند و فرقى ندارد چه دانسته و عمدا نمانده باشد چه از فراموشى یا ندانستن مسئله و حتى مریض و پرستار و کسى هم که براى او ماندن مشقت دارد که گفتیم واجب نیست بمانند اینها هم براى هر شبى که نمانده‏اند واجب است‏یک گوسفند قربانى کنند و قربانى کردن این گوسفند محل معینى ندارد حتى مى‏تواند پس از مراجعت به محل خود قربانى کند.

مسئله: کسانى که مقدارى از اول شب نبوده‏اند یا مقدارى قبل از نصف شب خارج شده باشند بر اینها قربانى کردن واجب نیست احتیاط مستحب در قربانى کردن است.

مسئله: کسانى که جایز است براى آنها کوچ کردن در روز دوازدهم که غالبا اینطور هستند باید بعد از ظهر کوچ کنند و قبل از ظهر جایز نیست و کسانى که روز سیزدهم کوچ مى‏کنند مختارند هر وقت را بخواهند کوچ کنند.

13- رمى جمرات سه‏گانه شبهائى که گفتیم واجب است در منى ماندن، واجب است در روز آن شبها رمى جمرات سه‏گانه یعنى سنگ ریزه بزند به سه محل که اولى را (جمره اولى) و وسطى را (جمره وسطى) و آخرى را (جمره عقبه) گویند ولى اگر عمدا هم آنرا ترک کند.

بحج او ضرر نمى‏رساند و صحیح است گرچه در صورت عمد معصیت کار است.

مسئله: عدد سنگ ریزه براى هر جمره درهر روزى باید هفت عدد باشد و آداب و احکام آن بهمان طور است که سابقا در جمره عقبه گفتیم.

مسئله: وقت انداختن سنگ ریزه از اول آفتاب است تا غروب و در شب جایز نیست و اگر کسى مریض یا ناتوان باشد که بترسد در روز از جهت کثرت جمعیت نتواند رمى کند جایز است‏شب رمى کند.

مسئله: واجب است جمره‏ها را بترتیب رمى کند یعنى اول جمره اولى بعد وسطى بعد جمره عقبه و اگر باین ترتیب بجا نیاورد باید اعاده کند بطورى که ترتیب حاصل شود چه عمدا خلاف ترتیب کرده باشد چه روى فراموشى و ندانستن مسئله چه سهوى در هر حال باید اعاده کند.

مسئله: اگر کسى فراموش کند در یکى از روزها رمى کند واجب است روز بعد آنرا قضا کند و همچنین اگر عمدا ترک کند واجب است روز بعد قضا کند و واجب است در روز بعد قضا را جلوتر انجام دهد و اگر بعض از جمره‏ها را ترک کرده باز باید فرداى آن روز آن مقدارى که روز قبل ترک شده اول قضا کند با رعایت ترتیب بعد تکلیف این روز را بجا آورد و همچنین اگر چیزى را در روز گذشته ترک نکرده و لکن به ترتیبى که گفتیم انجام نداده بوده باز باید قضا کند با ترتیب صحیح.

مسئله: اگر کسى رمى جمرات را فراموش کند و بمکه بیاید اگر در ایام تشریق یعنى یازده و دوازده و سیزده یادش آمد باید برگردد و بجا آورد و اگر متمکن نیست نایب بگیرد و اگر بعد از این ایام یادش بیاید یا عمدا تاخیر بیندازد تا بعد از این ایام احتیاط واجب آنستکه خودش یا نایب او بیاید و بجا آورد و در سال دیگر هم در ایامى که فوت شده است‏خودش یا نایبش قضا کند.

مسئله: اگر فراموش کرد رمى جمرات را تا از مکه خارج شد احتیاط واجب آنستکه در سال دیگر خودش یا نایبش قضا کند.

مسئله: کسى که معذور باشد از سنگ انداختن مثل آنکه مریض باشد بطورى که نتواند رمى کند یا علیل باشد مثلا دست‏یا پا نداشته باشد یا شکسته باشد یا از شدت بى‏حالى نتواند رمى کند باید نایبش بجا آورد و احتیاط واجب آنستکه تا مایوس نشده از اینکه خودش بجا آورد نایب انجام ندهد.

مسئله: اگر زن در برگشت از عرفات و منى بمکه حائض باشد و در مدتى که در مکه است پاک نشود و نتواند بماند تا پاک شود از براى طواف و نماز آن باید نایب بگیرد و سایر اعمال را خودش بجا آورد بنابراین دانسته شود که زن اگر در وقت انجام اعمال عمره از جهت‏حیض نتواند طواف عمره و نماز آن را بجا آورد و اگر بخواهد صبر کند تا پاک شود وقت وقوف بعرفات و مشعر مى‏گذرد باید حج تمتع را بدل کند به حج افراد و با همان احرام برود بعرفات و مشعر و منى و همه اعمال آنها را انجام دهد البته غیر از قربانى که در حج افراد واجب یست‏سپس برگردد به مکه و یک عمره مفرده هم بجا آورد همین کفایت از حجه الاسلام او میکند و صحیح است و این مسئله را سابقا هم گفتیم ولى اگر زن پس از برگشت از عرفات و منى براى طواف و نماز حج‏حائض شد در اینجا است که گفتیم باید براى طواف و نماز آن نایب بگیرد و سعى بین صفا و مروه را خودش انجام دهد.

تا اینجا سیزده عمل حج تمتع با مسائلش گفته شد در نتیجه پنج عمل مربوط به عمره تمتع بود و سیزده عمل مربوط بحج تمتع مجموعا کل وظایف هیجده عمل است که بترتیب با مقدارى از مسائل که غالبا مورد لزوم است بیان شد و باز هم براى چندمین بار تذکر داده شود که این هیجده عمل همه عبادت است باید با قصد قربت و براى اطاعت امر خداوند بجا آورده شود و هرگونه ریا و خودنمائى باعث بطلان عمل مى‏شود و گاهى ممکن است در نتیجه زن بر مرد یا مرد بر زن حرام بماند و مفاسدى بدنبال داشته باشد پس بکوشیم که مسائل را خوب یاد بگیریم و اعمال را زیر نظر آگاهان به مسائل انجام دهیم و ریا و خودنمائى نکنیم.

عمره مفرده و احکام آن چون بسیارى از مردم بعد از اعمال حج عمره مفرده بجا مى‏آورند چند جمله‏اى هم در این باره گفته مى‏شود.

بدانکه بعد از فارغ شدن از اعمال حج در صورت امکان مستحب است عمره مفرده بجا آورده شود و چون بین علماء اختلاف است که آیا باید بین این عمره و عمره تمتع که بجا آورده یک ماه فاصله باشد یا نه بنابراین اگر بدون فاصله شدن یک ماه کسى بخواهد انجام دهد احتیاط آنست که بقصد رجاء بجا آورد (یعنى بامید اینکه بدون فاصله یک ماه هم مطلوب خداوند باشد.) صورت عمره مفرده را قبلا گفتیم در اینجا تکرار مى‏کنیم.

صورت آن چنین که باید انسان از مکه و محدوده حرم خارج شود به محلى که جزء حرم نیست مثلا به تنعیم آنجا باید محرم شود و لباس احرام بپوشد با همان آداب و شرایطى که در مسائل احرام گفتیم البته به نیت احرام عمره مفرده استحباب بعد مى‏آید به مکه طواف و نماز طواف و سعى بین صفا و مروه و تقصیر را مثل همان عمره تمتع انجام مى‏دهد و پس از تقصیر طواف نساء و دو رکعت نماز آن را بجا مى‏آورد و تمام مى‏شود بنابراین عمره مفرده یک طواف نساء و نماز آن زیادتر از عمره تمتع است و باید توجه داشت بعد از محرم شدن براى عمره مفرده همه آن چیزهائى که سابقا گفتیم بر محرم حرام مى‏شود در اینجا هم حرام مى‏شود تصور نکنید که چون این عمره مستحب است و واجب نیست آن احکام را ندارد بنابراین بعد از محرم شدن تا انسان اعمال آن را بجا نیاورد و تقصیر نکند و طواف نساء و نماز آنرا انجام ندهد از احرام خارج نمى‏شود و همه چیزهائى که گفته‏ایم حتى زن بر او حرام است و پس از بجا آوردن اعمال و تقصیر و طواف نساء و نماز آن از احرام خارج مى‏شود و همه چیز بر او حلال است.

طواف وداع مستحب است در وقت‏خارج شدن از مکه انسان هفت دور طواف کند بقصد وداع که دعاها و آدابى هم دارد در کتب مفصل ذکر شده ولى همان طواف تنها هم کافى است.

مسائل متفرقه مسئله: در تقصیرهائى که در عمره تمتع کرده و کفاره داشته باحتیاط وجوبى باید گوسفند یا غیر گوسفند هر چه باشد در مکه قربانى و ذبح کند و اگر در احرام حج تقصیر کرده کفاره آن را در منى ذبح کند و اگر ترک کرد و به محل خودش بازگردید در محل خود بکشد و صدقه بدهد.

مسئله: شرایطى که براى قربانى روز عید گفتیم که باید صحیح و سالم و بى‏عیب باشد رعایت این شرایط در کفاره واجب نیست و مى‏تواند هر طور گوسفندى را کفاره بدهد و ذبح کند ولى خودش از گوشت کفارات نباید بخورد و مصرف آن فقرا و مساکین هستند.

مسئله: گاهى انسان بعد از محرم شدن گرفتار مى‏شود مثلا بزندان مى‏افتد یا مانع مى‏شوند او را از اینکه بمکه رود یا اعمال را انجام دهد و گاهى بعد از محرم شدن مریض مى‏شود بطورى که قادر بر رفتن به مکه یا انجام اعمال نیست اینگونه افراد باید با قربانى کردن و تقصیر نمودن مطابق دستوراتى که داده شده از احرام بیرون آیند و سال بعد حج را بجا آورند.

و چون در این باره مسائل زیادى هست و ما بنابر اختصار داریم اگر براى کسى چنین اتفاقاتى افتاد در موقع از اهلش بپرسد و بوظیفه‏اش عمل کند تا بطور صحیح از احرام خارج گردد.

مسئله: اگر اول ماه ذیحجه نزد علماء اهل سنت ثابت‏شد و حکم کردند باول ماه باید حجاج شیعه از آنها پیروى کنند و روزى را که سایر مسلمین بعرفات مى‏روند اینها نیز بروند و حج آنها صحیح است و باید دانست که چون افق حجاز با ایران مختلف است غالبا در آنجا یک روز پیش از ایران اول ماه مى‏شود و هیچوقت قطع به مخالفت‏حاصل نمى‏شود و وسواسى کردن صحیح نیست.

مسئله: سجده نمودن بر تمام اقسام سنگها چه مرمر باشد یا سنگهاى سیاه معدنى صحیح است و سنگهاى مسجدالحرام و مسجد پیغمبر(ص) از این قبیل است و مهر گذاشتن و سجده کردن بر آن در حال تقیه حرام است و نماز اشکال پیدا مى‏کند.مسئله: شرکت در نماز جمعه و جماعت اهل سنت جایز و پسندیده است.

ده حدیث به این احادیث توجه کنید: 1- حضرت صادق(ع) فرمود تا زمانى که کعبه برقرار باشد و ایستاده، دین اسلام ایستاده و پایدار است (وسائل الشیعه جلد 8 ص 14) 2- حضرت صادق(ع) فرمود آگاه باشید اگر مردم حج‏خانه خدا را ترک کنند هرآینه عذاب بر آنها نازل مى‏شود و مهلت داده نخواهند شد (وسائل الشیعه جلد 8 ص 14) 3- حضرت صادق(ع) فرمود حج کننده همیشه نور حج در او هست تا وقتى که بطرف گناه نرفته (وسائل الشیعه جلد 8 ص 68) 4- امام صادق(ع) فرمود هر که خاشاکى از چهره برادر مؤمنش برگیرد خداوند برایش ده حسنه نویسد و هر که بچهره برادرش تبسم کند یک حسنه براى او است (اصول کافى با ترجمه جلد 3 ص 392) 5- رسول خدا(ص) فرمود کسیکه مؤمنى را یارى کند خداى بزرگ 73 گرفتارى از او بردارد که یکى از آنها در دنیا باشد و هفتاد و دو دیگر هنگام گرفتاریهاى بزرگ و فرمود وقتى که مردم بخود مشغولند (یعنى روز قیامت) (اصول کافى با ترجمه جلد 3 ص 286) 6- رسول خدا(ص) فرمود هر کس مؤمنى را شاد و خوشحال سازد مرا خوشحال کرده و هر کس مرا خوشحال کند خدا را خوشحال نموده (اصول کافى با ترجمه جلد 3 ص 271) 7- امام باقر(ع) و امام صادق(ع) فرمودند هر که بسنگینى ذره‏اى تکبر در دلش باشد داخل بهشت نشود (اصول کافى با ترجمه جلد 3 ص 423) 8- موسى بن جعفر(ع) فرمود از ما نیست کسى که هر روز حساب خود را نکند پس اگر کار نیکى کرده از خداوند زیادى آنرا بخواهد و اگر گناه و کار بدى کرده از خداوند آمرزش خواهد و توبه کند (اصول کافى با ترجمه جلد 4 ص 190) 9- حضرت صادق(ع) فرمود هرکس غضب خود را نگه دارد خدا عیب او را بپوشاند (اصول کافى با ترجمه جلد 3 ص 413) 10- رسول خدا(ص) فرمود هیچگاه نبود که جبرئیل نزد من آید جز آنکه مرا موعظه مى‏کرد و آخرین سخنش به من این بود که از دشمنى با مردم بپرهیز زیرا که آن عیب پوشیده را آشکار کند و عزت را ببرد.

(اصول کافى با ترجمه جلد 3 ص 411) اللهم نجنا برحمتک من شرور انفسنا و احشرنا مع الصالحین و الحمد لله رب العالمین و صلى الله على محمد و آله الطاهرین.

الراجى عفو ربه - على عراقچى همدانى