تمدن اسلامی در نتیجهی سفارشهای اسلام به دانشاندوزی و بهرهگیری از دانش تمدنهای پیشین پدید آمد. اسلام در کمتر از یک سده به سراسر خاورمیانه، شمال آفریقا و اسپانیا گسترش یافت و میانهی زمین، قلمرو جهان اسلام شد. در این منطقهی پهناور، که زادگاه چند تمدن درخشان بود، مسلمانان دستاوردهای تمدنهای پیشین را پذیرفتند و با توسعهی آنها، تمدن شکوهمندی را به وجود آوردند. ایرانیان در پدید آوردن تمدن اسلامی سهم زیادی داشتند و این تمدن زمینهساز نوزایی در اروپا شد.
سفارشهای ماندگار
معجزهی پیامبر اسلام(ص) کتاب قرآن است، کتابی که مسلمانان را به تفکر دعوت کرده، به شگفتیهای طبیعت قسم یاد کرده و ایمان دانایان را محکمترین ایمان دانسته است. پیامبر اسلام(ص) نیز پیوسته مسلمانان را به دانشاندوزی سفارش میکردند. به فرمودهی آن حضرت، دانشاندوزی بر هر زن و مردی واجب است و دانش را باید از هر سرچشمهای گرفت حتی اگر در چین باشد و حتی اگر آموزگار آن فردی غیر مسلمان یا کافر باشد. از این رو، مسمانان از همان سدههای نخستین به فراگیری دانش و توسعه و گسترش آن روی آوردند و با بهرهگیری از اندوختههای پیشین بشری و توسعهی آن، توانستند یکی از باشکوهترین تمدنهای بشری را به ارمغان بیاورند.
گسترش اسلام
مسلمانان در سال 21 تا 22 هجری قمری سپاه ساسانیان را در نبرد قادسیه و نبرد نهاوند شکست دادند. مردم ایران که از ستم و فساد سالهای پایانی حکومت ساسانی رنج میبردند از خود مقاومت چندانی نشان ندادند. آنان پیام برابری و عدالت اسلام را به گوش جان شنیدند و به پیروی از این دین توحیدی روی آوردند. مسلمانان در نبرد یرموک(در سوریه) ارتش امپراتوری روم غربی(بیزانس) را در حالی شکست دادند که از نظر تعداد، دو برابر مسلمانان بودند. آنان سوریه و فلسطین و درواقع بخش زیادی از بیزانس را فتح کردند. به زودی ندای اذان در مصر و لیبی نیز طنین انداز شد و چندی بعد مسلمانان اسپانیا را نیز فتح کردند.