دانلود مقاله خدا یعنی چه؟

این پرسش از دیر زمان در محافل دینی وفلسفی مورد توجه بوده است وهر گروه ونحله ای تعریف خاصی رابه عنوان پاسخ مطرح کرده اند .بعضی گفته اند: خدا پدر آسمانی است، برخی خدا را نیروی طبیعت دانسته اند گروهی او را نور نامیده اند، کلیسا علت العلل جهان اسم گذاری کرده، برخی خدا را در میان علل موجود جست وجوکرده اند، بعضی او را زاده اندیشه سرمایه داران و تریاک مخدر بشر معرفی کرده اند، جمعی رنگ بشری به وی داده اند و گروهی نیز او را مولود جهل وترس بشر تلقی کرده اند .

هرکسی از ظن خود شد یار من وزدرون من نجست اسرار من

جمعی از فیلسوفان غربی می گویند جواب این پرسش ا زعهده ما بیرون است، زیرا آن چه که ما می توانیم بفهمیم به وسیله حواس است وقلمرو حس نیز طبیعت است، ما نمی توانیم ماوراء طبیعت را درک کنیم .از این رو نفیاًو ثباتاً در باره خدا صحبت نمی کنیم.

این فیلسوفان منکر خدا نیستند معتقدند ابزار مناسب برای معرفت در دسترس بشر نیست وتنها باید به صورت قلبی ایمان به خدا داشت چرا که عقل وسایر ابزارهای شناخت بشری تنها در قلمرو طبیعت کارسازندو تا مرز ماورای طبیعت می توانند بروند واز آن جا به بعد، بال وپرقدرت بشری می سوزد.

بعضی متکلمان مثل اشاعره تفکر واندیشیدن را درباره خدا ممنوع کرده اند و دربرابر پرسش های دیگران جوابی شعارگونه داده اند وگفته اند: (الکیفیه مجهوله والسؤال بدعه‌) با این جمله هر گونه چالش وپرسش را تحریم کرده وباتکفیر روشن فکران مذهبی، مساله توحید را از پویایی وتکامل باز داشتند.

تنها شیعیان بودند که در پرتو رهنمود معصومان (علیهم السلام ) که در رأس آن علی (علیه السلام) قرار داشت، در ابعاد توحید به بحث وتحلیل پرداختند وتوانستند با ملحدان زمان به مناظره واحتجاج بپردازند.

گروه معتزله که درتفکرات عقلانی خود به تشیع نزدیک تر بودند ،با موج فرهنگ اشعری گری وحمایت حکومت های عباسی وتوده عوام به انزوا کشیده شد.

در نتیجه اندیشه اشاعره محور کلام دینی قرار گرفت وبدین سان روحیه تعبد در اصول دین وعمل به ظواهر کتاب وسنت وتوقیفی بودن اسما وصفات الهی بر تفکرات عقلانی پیروز گردید .

غافل از این که الله را معنا کردن به ذاتی که د ربردارنده تمام صفات کمال ومنزه از تمام عیوب وکاستی ها است ،کفایت نمی کند، مضافا این که این صرف ادعا است، دلیلی که چنین موجودی را ثابت کند، اقامه نشده است ونیز این که او چگونه وجود ی است که می تواند تمام صفات کمال را در خود متمرکز کند؟

آیااین صفات عین ذات است ویا خارج از ذات ؟

قدیم است یا حادث ؟

وده ها پرسش دیگر.

خدا در نگاه نهج البلاغه: چگونه می توانیم صفات ذات را توضیح داده وشبهات ذهنی آن را بر طرف سازیم .

نهج البلاغه بهترین توصیف را از ذات وصفات حق تعالی ارائه داده که پیش از آن وبعد از آن کسی بدین سبک تعریف نکرده است.

در خطبه اول نهج البلاغه بلکه در جای جای این کتاب مقدس خدای تبارک وتعالی وصفاتش به وجودی بی حد وغیر متناهی توصیف شده است، تا آن جا که گویندگان نمی توانند او را بستایند .

حضرت باری تعالی در نهج البلاغه به عنوان هستی مطلق توصیف شده که ماهیت ندارد.

خدا حقیقتی نیست که موجود باشد ، بلکه وجودی است بی نهایت وحقیقتی است لایتناهی .

در قلمرو زمان ومکان نمی گنجد ، همه هستی ها از او است واو عین هستی است، همه موجودات محتاج اویند واو غنی بالذات است.

ذات وصفات الهی ، محدودیت وحد ومرزی ندارند، اما تمام موجودات حد مرزی دارند؛ موجودات متحرک پیوسته مرزها را عوض می کنند، از مرحله جمادبه مرحله نبات حرکت می کنند،از محدوده وجود انسانی به مرحله بالاتر صعود می کنند.

بار دیگر هم بمیرم از بشر تا برآرم از ملائک بال وپر بار دیگر از ملک پران شوم آن چه اندر وهم ناید آن شوم پس عدم گردم عدم را ارغنون گویدم که انا الیه راجعون موجودات متحرک همواره درمعرض دگرگونی وتحول وخلع ولبس هستند .

نو زکجا می رسد کهنه کجا می رود ورنه ورای نظرعالم بی منتهاست ماهیت موجودات از محدوده وجودی آن ها خبر می دهد.

ماهیت پرندگان بیان گر موجودات مشخص ومحدود آن ها است .

انسان نسبت به حیوان وجودش وسیع تر وکامل تر است، ولی ذات خداوندگار وجودی است بی نهایت ، ماهیتی ندارد تا اورا در نوع خاصی از وجود محدود سازد ویا وجود محدودی را به او اختصاص دهد.

هیچ زاویه ای از زوایای علم هستی از وجود ذات باری خالی نیست .

هیچ گونه نقص وکاستی درساحت هستی او راه ندارد.

تنها سلبی که در مورد او متصور مکان وزمان ندارد، جسم نیست ، ترکیب ندارد و...

به قول سعدی: نه مرکب بود و جسم ونه مرئی نه محل بی شریک است ومعانی تو غنی دان خالق امام موحدان درباره عینیت صفات خدا با ذاتش می فرماید: کمال توحیده الاخلاص له وکمال الاخلاص له نفی الصفات عنه1 کمال توحید ویگانگی او، نفی صفات خارج از ذات است زیرا هر صفتی که از قلمرو ذات بیرون باشد و یا عارض بر ذات باشد ،گواهی می دهد که غیر از موصوف است .

علم و قدرت ، اراده وحیات ، غنا وقیومیت، علی وکبیر وسمیع وبصیر بودن خدا عین ذات اقدس اواست .

یک حقیقت با تجلیات گوناگون است.

همانند نور که یک حقیقت است، لیکن جلوه های مختلف دارد وبه تناسب ظرف ها به صورت رنگ های سفید، بنفش، سرخ و...

جلوه گرمی شود وگرنه « تعدد قدما » لازم می آید.

از دیدگاه علی علیه السلام « خدا با همه چیز است ، ولی با هیچ چیز نیست وهیچ چیزی هم با او نیست، داخل دراشیاءاما نه مثل خروج شیء ازچیز دیگر»2 مقصود از این گونه تغییرات ، نشان دادن موجودات به وجود مطلق است ،تمام این روشنایی ها ازخورشید است ولی خورشید خودعین روشنایی است .

مثال دیگر: روح انسان یک حقیقت بیش نیست که باچشم می بیندوبا مغزمی اندیشد وبا گوش می شنود وبا قوه هاضمه هضم می کند.3 مفاهیم قطعی وکلی علوم همه جا هست وهیچ جا نیست؛ یعنی همه فلزات درهمه زمان ها ومکانها در حرارت انبساط پیدا می کنند.

مفهوم کلی هر مثلث با دو زاویه قائمه مساوی است.

همه جا هست وهیچ جا نیست، داخل دراشیاء است نه مثل دخول جسمی درجسم دیگر ، بیرون ازاشیاء نیزاین مفاهیم وجود دارد.

بخش اعظم الهیات در نهج البلاغه به معرفی ذات اقدس حق تعالی ازطریق صفات جمال وجلال اختصاص دارد؛ از قبیل توحید ذات وصفات، توحیددرعبادت ، ربوبیت والوهیت ، وبخشی ازخطبه ها ازطریق مطالعه موجودات ونظم واتقان صنع به وجود آفریننده حکیم رهنمایی کرده است .

جهل وتباهی بشر درباره خدا مربوط به توحید درخالقیت وحتی توحید درذات نبوده است،پرتگاه اندیشه بشر به توحید عبودیت، ربوبیت الوهیت ودیگر صفات فعلیه الهی بر می گردد.

انبیا آمده اند تا بشر را به معبود حقیقی و رب الارباب ومدبروپرورش دهنده موجودات دعوت کنند.

مهم ترین نقشی که امام علی (علیه السلام ) درنهج البلاغه انجام داده است ، تصویر معقول ومنطقی از ذات اقدس الهی است.

درقسمتی ازاولین خطبه نهج البلاغه درباره چگونگی وجود حق متعال می فرماید: کائن لاعن حدث موجود لاعن عدم مع کل شیء لابمقارنه وغیر کل شیء لا بمزایله.

فاعل لا بمعنی الحرکات والآله بصیر اذ لا منظور الیه من خلقه4 خدا موجود است نه به گونه حدوث ؛ یعنی وجودش مسبوق به عدم نیست ،بلکه ازلی است ،آغازی ندارد.

او موجود است ولی وجودش ازعدم برنخاسته، بلکه او عین هستی است.

مگرمی شود وجود از عدم برخیزد وحال آن که عدم نقیض وجود است.اجتماع نقیضین محال است؛ همان گونه که ارتفاع آن نیز غیر ممکن است.

وانگهی«عدم» هرگز نمی تواند «علت» پیدایش باشد، چرا که متضاد وجود ونفی هستی است وسنخیت با وجود ندارد.

آفریدگار هستی با هر چیزی همراه است، زیرا سلب عنایت ،مساوی است با معدوم شدن، مضافاًًاین که موجودات همان گونه که در حدوث وپیدایش به علت تامه نیازمندند، دربقا وادامه حیات نیز به وجود علت محتاج هستند ؛ بدین معنا که باهمه چیزهمراه است وهمواره افاضه فیض هستی وحیات می کند.

لامپ برای روشنایی دادن محتاج به کارخانه برق است، درتداوم روشنایی نیز به آن وابسته است.

مع کل شیء لا بمقارنه 5 او همراه هر چیزی است،ولی نه این که قرین او باشد.

وغیر کل شیء لا بمزایله 6 او غیر از هرچیز است،اما نه به شکل زایل شدن.

فاعل وعامل است،اما نه مثل سایر فاعل ها که برای ایجاد کار نیازبه دست وپا و ابزار کار دارند؛ بلکه اراده حق با تحقق فعل مساوی است.

قرآن می فرماید: اذا اراد شیئاًان یقول له کن فیکون7 هرگاه چیزی را بخواهد وبگوید موجود باش،او بدون فاصله موجود خواهد بود.

بصر اذلا منظور الیه من خلقه8 درکارهای خود بصیر وآگاه است،چرا که هدفش از خلقت ،سود شخصی نیست؛ بلکه می خواهد فیض وجودش به تمام مخلوقات برسد.

من نکردم خلق تا سودی کنم بلکه تا بربندگان جودی کنم متوحداذالاسکن یستأنس به9 یکتا وتنها است،زیرا هیچ موجود ثابتی نیست که با او انس بگیرد.

انیس ومونس همه موجودات است،ولی خود نیازی به انس والفت ندارد.

ولا یستوحش لفقده10 از فقدان چیزی به ترس ووحشت گرفتار نمی شود.

محمدباقر شریعتی سبزواری مجله با معارف اسلامی آشناشویم 1- نهج البلاغه ،خطبه اول 2- همان 3- اینها همه جلوه های یک چیز است .اعضای بدن وحواس انسان،آلت وابزارهای کار او هستند.

4- نهج البلاغه ،همان 5- همان 6- همان 7- یس /82 8- نهج البلاغه، همان 9- همان 10-همان