نگاهی به علل عقب ماندگی مشرق زمین:
1)علل عقب ماندگی ازمنظردانشمندان:
برای آنکه باعلل عقب ماندگی ایران بیشتر آشناشویم به نقل سخنان دانشمندان ومحققانی که دراین راه زحمات وتلاشهای زیادرامتحمل شده اند می پردازیم:
نظر ابن خلدون مورخ:
وی خودخواهی ،خودمداری وفزون طلبی حکومت های عالم اسلام رایکی ازعوامل فروپاشی تمدن اسلامی می دانست.
نظرجورج سارتن:
جورج سارتن نویسنده اثر حجیم تاریخ علم«آیین مدرسی»راعامل افول علمی مسلمین می داندامااواین آیین رامشکل کلی علم درقرون وسطی می داند.پیش ازصده دوازدهم یکی ازگروه های شرقی،یعنی مسلمانان درشرق وغرب بطورچشمگیری برتر ازدیگران بودند.بنابراین مسلمانان درپیشاپیش بشریت قرار داشتند.ازصده دوازدهم به بعد،به تدریج رجحان به دنیای لاتین منتقل شدواین جریان تاصده شانزدهم کامل شد پس ازآن علم غربی باگامهای بلندشروع به رشدکرد درحالی که تمدن شرقی درحال وقفه ماندوروبه زوال گذاشت .اختلافات حرکت دوتمدن شرقی وغربی پس ازآن بطور روزافزونی افزایش یافت چندانکه پس از اندک زمانی مقایسه بین این دوتمدن سودی نداشت.توضیح اینکه چرااین اتفاق افتادبسیار ساده است وآن این است که مردم شرق وغرب درمعرض آیین مدرسی قرار گرفتند،مردم غرب ازآن بدرآمدند،ولی شرقیان شکست خوردند.
دکتر عبدالهادی حائری:
محققینی توانسته اندفراترازحمله مغولان بروندبعنوان مثال مرحوم دکترحائری ضمن اشاره به پیشرفت های شگرف مسلمین می نویسد:آن خلاقیت وکنجکاوی
علمی مسلمانان صده های آغازین اسلام رفته رفته دچارکندی وایستادگی گردید.دلیل کندی وتوقف مسلمین راحائری بوجود آمدن تضادفکری میان فلاسفه وسنت گرایان مذهبی می داند.کارزاری سهمگین میان هواخواهان آزاد اندیشی،مانندفیلسوفان وصوفیان،وابستگان برقراری باورهاواندیشه های یکپارچه ویکنواخت برپاگردیدوبرای صده های دراز بدرازاانجامید.هنگامیکه سلجوقیان امپراتوری پهناور خویش رابنیاد نهادندسیاست همسازی درمیان همه مسلمانان راپیشه خودساختندواین سیاست باکوشش خواجه نظام الملک طوسی وازراه پایه ریزی مدرسه های نظامیه دربسیاری ازسرزمینهای اسلامی توانست به مورداجراء درآیدوهمین سیاست نیز بودکه آماج بنیادی خودرادرمنکوب ساختن آزاداندیشی وگرایش به دانشهای گوناگون جستجوکرد،درحقیقت همانگونه که طیباوی می آورد،پدیدآمدن آن رشته ازمدرسه های نظامیه به معنی پیروزی علوم مذهبی رسمی برحکومت طبیعی وفلسفه نظری بود.البته این استدلال مرحوم حائری رانویسندگانی همچون دکترمهدی فرشادودکتر ذبیح الله صفامعرفی ومطرح کرده اند.