سیوند (کوروش بزرگ) که توسط گروهی از جوانان راه اندازی شده از قول شما نکاتی ذکر شده بود که مایه شگفتی بود.
برای نمونه از قول شما آمده بود : «متأسفانه حساسیت های ملی گرایانه در ایران به صورت موج است و هیچ بنیاد علمی هم ندارد و فقط نوعی سر و صدا کردن و واکنش نشان دادن است.» یا در آن سایت در یک پیشگویی تاریخی از قول شما نوشته شده بود: «غیاث آبادی می گوید : متأسفانه سد سیوند آبگیری می شود، آن جایی که باید زیر آب رود، می رود و کسانی که امروز حساسیت نشان می دهند هم درآینده خسته می شوند و این مساله را رها می کنند.
به اعتقاد وی این حساسیت ها را باید زودتر انجام می دادیم ، چون الان دیگر نمی توان کاری انجام داد.» همچنین در یک جمله متضاد با جملات قبلی از قول شما نوشته بودند : «تنگه بلاغی را با دیوار بتنی که از رسیدن آب به آن ممانعت می کند، حفظ کرد.» آیا به راستی این جملات از شماست؟
دکتر غیاث آبادی: من نه چنین چیزهای را گفته ام ، نه از این سایت کسی با من مصاحبه کرده است .
البته چند بار دیگر هم چنین کارهایی را با نوشته های من انجام داده اند .
فکر می کنم خوانندگانی که با نوشته ها و طرز فکر من آشنا هستند ، خودشان این را متوجه هستند که چنین حرف هایی برای بدنام کردن من نوشته می شود و دفعه اول هم نیست و این چندمین بار است که این اتفاق می افتد .این ها آمده اند نتیجه چند سخنرانی مرا که در بنیاد جمشید انجام داده ام به صورت آشفته در کنار هم گذاشته اند .
در آن جا برخی از دوستان پرسش هایی را از من پرسیده بودند هم در خصوص سد سیوند و هم عموما در مورد سد سازی در ایران و کشورهای دیگر مثل مصر و چین و هند که پیشینه دارند و در مورد این که در این موارد دیگران چه کارهایی انجام می دهند.
مثلا جایی را که من عموما در مورد راهکارهای بررسی های باستان شناسی پیش از احداث سد توضیح داده ام را از توی آن یک جمله درآورده اند و آن را به سد سیوند ارتباط داده اند .
یا جایی که صحبت از دیوار بتنی شده ، جایی بوده است که من توضیح داده ام در کشور های دیگر مثل مصر هنگامی که سد نوبیا را می ساختند و آثار باستانی نوبیا به زیر آب می رفت ، آن ها این کار را انجام داده اند و یا مثلا در جایی من گفته ام شما در بیانیه ها باید از سازمان میراث فرهنگی و وزارت نیرو سوال بکنید که آیا اقدامات لازم برای پیشگیری از به زیر آب رفتن آثار باستانی را انجام داده اید یا خیر ؟!
این افراد آن جمله مرا به یک گزاره تبدیل کرده اند که : سازمان میراث فرهنگی و وزارت نیرو این بررسی ها را انجام داده اند.
پس سخن من به این شکل نبوده است.
یا مثلا من در سخنرانی ام گفته ام که گاهی دوستان در مورد بعضی مسائل میراث فرهنگی و هویت ملی واکنش نشان می دهند اما واکنش هایی که نشان می دهند، همیشه علمی و منطقی نیست .
اما در این مصاحبه آمده است که واکنش ها نسبت به سد سیوند هیچ کدام جنبه علمی ندارد .
به عبارت دیگر سخنان من در آن سایت تحریف شده است .
فاجعه ملی سد سیوند از نگاه دکتر رضا مرادی غیاث آبادی در گفت و گوی ویژه با ایران نامه http://www.drshahinsepanta.persianblog.com/ بازگشت به صفحه اصلی توضیح سخنگوی کمیته نجات درباره مطالب این مصاحبه دکتر رضا مرادی غیاث آبادی (باستانشناس) و دکتر شاهین سپنتا (مدیر ایران نامه) ایران نامه: جناب آقای دکتر غیاث آبادی چندی پیش در یک تارنما با نام سیوند (کوروش بزرگ) که توسط گروهی از جوانان راه اندازی شده از قول شما نکاتی ذکر شده بود که مایه شگفتی بود.
برای نمونه از قول شما آمده بود : «متأسفانه حساسیت های ملی گرایانه در ایران به صورت موج است و هیچ بنیاد علمی هم ندارد و فقط نوعی سر و صدا کردن و واکنش نشان دادن است.» یا در آن سایت در یک پیشگویی تاریخی از قول شما نوشته شده بود: «غیاث آبادی می گوید : متأسفانه سد سیوند آبگیری می شود، آن جایی که باید زیر آب رود، می رود و کسانی که امروز حساسیت نشان می دهند هم درآینده خسته می شوند و این مساله را رها می کنند.
به اعتقاد وی این حساسیت ها را باید زودتر انجام می دادیم ، چون الان دیگر نمی توان کاری انجام داد.» همچنین در یک جمله متضاد با جملات قبلی از قول شما نوشته بودند : «تنگه بلاغی را با دیوار بتنی که از رسیدن آب به آن ممانعت می کند، حفظ کرد.» آیا به راستی این جملات از شماست؟
دکتر غیاث آبادی: من نه چنین چیزهای را گفته ام ، نه از این سایت کسی با من مصاحبه کرده است .
به عبارت دیگر سخنان من در آن سایت تحریف شده است .
ایران نامه: کمیته بین المللی برای نجات آثار باستانی دشت پاسارگاد از چند ماه پیش، فارغ از هیاهوی سیاسی شروع به فعالیت کرد و نظرات کارشناسان را در زمینه سد سیوند گردآوری و ارائه کرد .
البته عزیزانی که این کمیته و سایت www.savepasargad.com را راه اندازی کرده اند ، ادعایی ندارند که همه مطالبی که در آن سایت گرد آمده است صد در صد درست است ولی صرفا جهت این که یک فضایی را فراهم آورند که امکان بحث و تبادل نظر بیشتری فراهم شود ، این کار را کرده اند.آیا شما با فعالیت های این کمیته آشنایی دارید و از سایت آن ها دیدن کرده اید ؟
دکتر غیاث آبادی: من از هنگام تشکیل سایت savepasargad.com کم و بیش مطالبش را خوانده ام و به آن سر می زنم و در مجموع به نظر من کار مفید بسیار خوبی است.
و اگر چه ایرادهایی دارد ولی در کار همه ما ایراد هست و یک ایراد کوچک نشانه بی ارزش بودن یک فعالیت نیست و در مجموع کارشان خیلی خوب و قابل دفاع است و به آن ها خسته نباشید می گویم .
ایران نامه: اگر امکان دارد به آن ایراد ها هم اشاره ای داشته باشید .
دکتر غیاث آبادی: تنها نکته قابل تذکری که من روی این سایت دیدم ، متن منشور کوروش بزرگ بود که یک متن غیر اصیل را استفاده کرده بودند که به هیچ عنوان ارتباطی با منشور کوروش ندارد و نسبت به رواج آن نگران هستم ، چون بعد ها در آینده اگر از فرزندان ما بپرسند که منبع و مدرک شما چیست، آن ها پاسخی ندارند.
من نسبت به این موضوع خیلی حساس هستم و هرکجا متن نادرست این منشور را می بینم، فورا من به آن افراد پیام می دهم که واقع بینانه در کارشان تجدید نظر کنند.
ایران نامه: آقای دکتر غیاث آبادی ، در حال حاظر آب گیری سد سیوند تا 15 اسفند به تعویق افتاده ، برخی افراد هم در نامه ای خواستار تعویق آب گیری سد سیوند تا 4 سال دیگر شده اند .
این ها در حالی است که اخیرا علی یوسف پور معاون حقوقی – پارلمانی وزارت نیرو گفته است: «آبگیری سد سیوند اگر چه ممکن است به منظور بررسی کارشناسان میراث فرهنگی به تعویق بیفتد اما قطعی است و امکان صرف نظر کردن این وزارتخانه از اجرای این پروژه وجود ندارد و به هر حال باید این حقیقت را بپذیریم که این سد ساخته شده و آب گیری آن هر چند با وقفه باید انجام شود تا این وزارتخانه دچار خسارت مالی جبران‌ناپذیر نشود.» اما به تازگی کمیته بین المللی نجات آثار باستانی دشت پاسارگاد با توجه به نظر کارشناسان مستقل در مورد عواقب ناشی از آب گیری سد سیوند پیشنهاد جالب و جامعی را ارائه کرده اند مبنی بر این که از آب گیری سد سیوند جلوگیری شود و در ضمن این سد تخریب نشود و به عنوان یک سند تاریخی حفظ شود تا ثابت کند که ایرانیان تا آن اندازه برای میراث فرهنگی بشری ارزش قائل بودند که حاضر شدند تا سدی را که ساخته اند آب گیری نکنند تا این آثار حفظ شود و در ضمن از محل بازدید این سد هم مقدار زیادی از هزینه های پیشین تامین شود .
می خواستم در این مورد نظر شما را بدانم .آیا شما هم معتقدید که این سد بایدآب گیری شود و اگر چنین اعتقادی دارید در مورد آثاری که با آب گیری سد زیر آب می روند مثل دهکده هخامنشی چه نظری دارید؟
دکتر غیاث آبادی: امیدوارم که در این مورد هم سخنان من به همین شکلی که عرض می کنم ، بیان شود .البته با توجه به شناختی که از شما دارم ، مطمئن هستم که با دقت مطالب را ارائه می کنید.
من این موضوع را از چند منظر مختلف بررسی می کنم .
نخست این که آن گونه که گفته اند عمر این سد کوتاه است و در حد چند سال است .
من به طور کلی از این نظر که سد سیوند آب گیری نشود و به همین صورت باقی بماند ، دفاع می کنم .
اما از نظر دیگر اگر این فرض را بر این بگذاریم ( یک فرض را مطرح می کنم ) که اگر در جایی از ایران باید حتما یک سد ساخته شود که احتمال دارد آثار باستانی را به زیر آب ببرد ، از نظر عرف متداول باستان شناسی ، باید ابتدا بررسی کنند که آیا ارزش آثار باستانی موجود در محل ساخته شدن سد بر فواید عاید از احداث سد برتری دارد یا نه ؟
اگر ساخته شدن سد اهمیت بشتری دارد ، حداکثر کوشش را باید انجام دهند که کمترین آسیب به آثار باستانی وارد شود.
از جمله این کارها انحراف مسیر رودخانه است و یا احیانا حفر تونلی در داخل کوه است که رودخانه از جایی دیگر عبور کند.
در مرحله بعد اندازه گیری سطح تاج سد و تراز آب گیری است تا به آثار مجاور آسیب نرساند .
یا این که آثار باستانی را به صورت جزیره ای در آب پشت سد قرار دهند؛ کاری که مثلا مصری ها در سد نوبیا انجام دادند .
همه این ها در مواقعی است که ارزش حیاتی سد بسیار زیاد باشد که البته این با سیوند قابل مقایسه نیست .
این کارها را در مصر در مقابل رود نیل انجام دادند که همه هستی مصر است .
در هر صورت این مطالعات در ایران نه در مورد سد سیوند و نه در مورد سایر سدها انجام نشده است .
اما حالا فرض کنیم که سد آب گیری شود و دریاچه پشت سد هم تشکیل شود.
این بحث که رطوبت هوا تخت جمشید را از بین می برد، یک بحث غیر منطقی است.
ما وقتی می خواهیم با پدیده ای مخالفت کنیم باید بر مبنای شواهد علمی اظهار کنیم.
اگر اظهار نظر های ما علمی نباشد و اهل فن آن را نپذیرند ، سخن ما تاثیر گذار نخواهد بود و جدی گرفته نمی شود .
رود پلوار رود کوچکی است ، سد سیوند هم سد کوچکی است و دریاچه ای هم که پشت آن تشکیل می شود ، کوچک است .
به فرض هم که بزرگ باشد رطوبت هوا در حدی نیست که به تخت جمشید و پاسارگاد آسیب برساند.
اصولا رطوبت هوا به آثار سنگی آسیب نمی رساند .
به طور نمونه عرض کنم کشورهایی هستند که در موقعیت های بسیار پر رطوبت تری نسبت به ایران قرار دارند مثل بخش هایی از هند ، کشمیر ، چین و آمریکای لاتین که آثار سنگی دارند ولی آثارشان با رطوبت هوا از بین نمی رود.
اصولا آثار سنگی اگر زیر آب هم بروند آسیب نمی بینند.
ایران نامه: آیا جنس سنگ در این میان اهمیتی دارد ؟
چون سنگ های پاسارگاد از نوع آهکی هستند.
دکتر غیاث آبادی: همه جای دنیا آثار سنگی را از سنگ های آهکی می سازند .
حتا اگر کل این آثار هم زیر آب بروند آسیب نمی بینند .
در صورتی این آثار آسیب می بینند که زیر آب بروند و بعد از مدتی مجددا بیرون بیایند یعنی ارتفاع آب ، پایین و بالا برود.
پس من در مجموع نسبت به سد سیوند نظرم بر این است که با توجه به این که سد عمر کوتاهی دارد این سد اصلا باید ساخته نمی شد و حالا هم باید آب گیری نشود.
اما با این پیشنهاد کمیته هم که سد را تخریب نکنیم و به عنوان سند نگه داریم، موافقم .برای این موضوع دلایل زیادی وجود دارد که این بهترین راه است.
در هر حال همان طور که گفتم مخالفت کردن غیر منطقی را هم با سد سیوند نمی پذیرم .
چون معتقدم کسی که نسبت به موضوعی مخالفت می کند باید به آن پدیده آگاهی داشته باشد .
کسانی که بدون آگاهی نسبت به موضوعی اظهار نظر می کنند ، اصل قضیه را زیر سوال می برند.
اگر نسبت به پدیده ای ده نفر سخن غیر منطقی بگویند و نود نفر سخن منطقی بگویند ، سخن غیر منطقی واکنش خیلی بدی در بین دیگران ایجاد می کند و باعث می شود که سخن منطقی هم خیلی جدی گرفته نشود .من همیشه به دوستان می گویم که اگر می خواهید نسبت به این موضوعات مقاله بنویسید، اگر تخصصی در باستان شناسی، در سد سازی در هواشناسی ، زمین شناسی، اقلیم شناسی و....دارید ، چیزی بنویسید .
اگر ندارید خواهش می کنم دست به قلم نبرید.
من برای آن دوست عزیزی که مساله رطوبت سد را مطرح کرده بودند احترام زیادی قائلم و خودشان را هم از نزدیک می شناسم و بسیار دوستشان دارم ولی اظهار نظری که راجع به رطوبت و تخریب تخت جمشید و پاسارگاد کرده اند، به هیچ وجه سخن درستی نیست.
ببینید نمونه های دیگری هم از جزیره هایی که در میان سد قرار دارند، داریم.
در همین ایران خودمان در میانه پشت سد منجیل مجموعه آثار ارزشمند و مهم سمیران شامل برج ، چهارتاقی و غیره به صورت شبه جزیره ای وجود دارد و چندین سال است که از ساخت سد منجیل می گذرد .
این بناها از جنس خشت و گل و آجر هستند ولی رطوبت سد هیچ گونه تاثیری روی این آثار نگذاشته است.
این در حالی است که سد منجیل از نظر بزرگی با سد سیوند قابل مقایسه نیست.
به همین دلایل من نظرم بر این است که در مخالفت با آب گیری سد سیوند باید به این نکته توجه کنیم که در بالا دست دریاچه پشت سد بنا های ارزشمندی مثل دهکده های هخامنشی و گور های دوره اشکانی وجود دارد که همه برای علم و تاریخ یک مملکت اهمیت دارد و به گمان من هیچ کدام از این آثار نباید زیر آب برود و با توجه به این که آن منطقه کاملا حفاری نشده، حفظ آن بسیار حائز اهمیت است چون احتمال می دهیم که در همین منطقه بتوان بقایای شهر و روستاهای هخامنشی را پیدا کرد و به اطلاعاتی در مورد نحوه زندگی مردم دوران هخامنشی دست یابیم و به همین دلیل این سد نباید آب گیری شود.
ایران نامه: برای تامین آب کشاورزان عزیز و زحمت کش پایین دست رود چه پیشنهادی دارید؟
دکتر غیاث آبادی: به نظر من باید شرایط را برای تغییر مسیر رود بررسی کنیم .
یکی از دوستان معمار به نام خانم اکرم پناهنده که متخصص زمین باستان شناسی هستند و مقیم برلین هستند، مطالعات خوبی در این زمینه انجام داده اند و طرحی را در این مورد تهیه کرده اند که البته هنوز به دولت نداده اند و در جمع باستان شناسان مطرح شده است.
در این مطالعه مسیری برای تغییر رود پیشنهاد شده که از حدود چند کیلومتری غرب پاسارگاد عبور می کند و پاسارگاد را دور می زند .
اگر مسیر رود به این صورت تغییر یابد اگر چه هزینه زیادی دارد ولی با توجه به اهمیت آثار تاریخی و نسبت به این بریز و بپاش ها یی که در کشور می شود ، این هزینه ناچیز است .
ایران نامه: شما نظرتان را در مورد رطوبت هوا فرمودید.
در مورد رطوبت خاک ناشی از احداث سد چه نظری دارید؟
دکتر غیاث آبادی: آب های زیرزمینی در دو صورت می توانند آثار باستانی را تخریب کنند.
اول در صورتی است که بنایی که در روی زمین قرار دارد بسیار سنگین باشد مثل زیگورات چغازنبیل در شوش.
دوم این که بناهایی باشند که از مواد تجزیه پذیر تشکیل شده باشند.
مثلا از خشت یا مواد آلی باشند.
آثار آجری ( به شرطی که خوب پخته باشند ) و آثار سنگی ( به شرطی که ملات نداشته باشند ) از رطوبت آسیب نمی بینند.
آب های زیرزمینی به بناهای سنگی پاسارگاد مثل آرامگاه کوروش و کاخ ها آسیب نمی زند .
اما باید توجه داشت که در منطقه پاسارگاد آثار دیگری هم مثل روستاهای هخامنشی و لایه های باستان شناسی کاوش نشده را که عموما از جنس مواد آلی هستند ، صد در صد تخریب می کند .
ولی آب های زیرزمینی ناشی از سد سیوند به پاسارگاد هیچ آسیبی نمی رساند و مطرح کردن تخت جمشید در این جا یک بحث انحرافی است و ما را از اهدافمان دور می کند.
ایران نامه: در این مورد شنیدیم که سازمان میراث فرهنگی می خواهد یک دستگاه رطوبت سنج برای سنجش رطوبت احتمالی دریاچه پشت سد سیوند تهیه کند .
نظر شما در این مورد چیست؟
دکتر غیاث آبادی: این کار بچه گانه ترین کار است .
این کار اصلا نیازی به دستگاه سنجش ندارد .
وضعیت اقلیمی منطقه و مقدار آب جمع شده پشت سد به راحتی نشان می دهد که رطوبت هوا چقدر است.
ایران نامه: اجازه بدهید که از بحث سیوند خارج شویم و کمی هم به رصد زایش مهر بپردازیم.