وصیت نامه های امیرالمومنین علی علیه السلام
این وصیت گرچه خطاب به حسنین- علیهما السلام-است ولی در حقیقت برای تمام بشر تا پایان عالم است.این وصیت را عده ای از محدثان ومورخانی ک قبل از مرحوم سید رضی و بعد از او می زیسته اند با ذکر سند نقل کرده اند.
البته اصل وصیت بیشتر از آن است که مرحوم سید رضی در نهج البلاغه آورده است.
اینک قسمتی از آن را می آوریم:
اوصیکما بتقوی الله وان لاتبغیا الدنیا و ان بغتکما و لاتاسفا علی شی منها زوی عنکما وقولا بالحق و اعملا للاجر وکونا للظالم خصما وللمظلوم عونا.
شما را به تقوی و ترس از خدا سفارش می کنم وانیکه در پی دنیا نباشید، گرچه دنیا به سراغ شما آید و بر آنچه از دنیا از دست می دهید تاسف نخورید سخن حق را بگویید وبرای اجر وپاداش (الهی) کارکنید ودشمن ظالم و یاور مظلوم باشید.
اوصیکما و جمیع ولدی واهلی و من بلغه کتابی تقوی الله ونظم امرکم و صلاح ذات بینکم، فانی سمعت جدکم صلی الله علیه وآله وسلم یقول:« صلاح ذات البین افضل من عامه الصلاه والصیام».
من شما وتمام فرزندان وخاندانم وکسانی را که این وصیتنامه ام به آنان می رسد به تقوی وترس از خداوند ونظم امور خود واصلاح ذات البین سفارش می کنم زیرا که من از جد شما صلی الله علیه وآله و سلم شنیدم که می فرمود: اصلاح میان مردم از یک سال نماز و روزه برتر است.
من شما وتمام فرزندان وخاندانم وکسانی را که این وصیتنامه ام به آنان می رسد به تقوی وترس از خداوند ونظم امور خود واصلاح ذات البین سفارش می کنم زیرا که من از جد شما صلی الله علیه وآله و سلم شنیدم که می فرمود: اصلاح میان مردم از یک سال نماز و روزه برتر است.
الله الله فی الایتام فلا تغبوا افواههم ولایضیعوا بحضرتکم.
والله الله فی جیرانکم فانهم وصیه نبیکم مازال یوصی بهم حتی ظننا انه سیورثهم.
خدا را خدا را در مورد یتیمان نکند که گاهی سیر وگاهی گرسنه بمانند نکند که در حضور شما دراثر عدم رسیدگی از بین بروند.
خدا را خدا را که در مورد همسایگان خود خوشرفتاری کنید، چرا که آنان مورد توصیه وسفارش پیامبر شما هستند.
وی همواره نسبت به همسایگان سفارش می فرمود تا آنجا که ما گمان بردیم به زودی سهمیه ای از ارث برایشان قرار خواهد داد.
والله الله فی القرآن لایسبقکم بالعمل به غیرکم والله الله فی الصلاه فانها عمود دینکم والله الله فی بیت ربکم لاتخلوه ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا.
خدا را خدا در توجه به قرآن نکند که دیگران در عمل به آن از شما پیشی گیرند خدا را خدا در مورد نماز که ستون دین شماست.
خدا راخدا در مورد خانه پروردگارتان تا آن هنگام که زنده هستید آن را خالی نگذارید که اگر خالی گذارده شود مهلت داده نمی شوید وبلای الهی شما را فرا می گیرد.
والله الله فی الجهاد باموالکم و انفسکم والسنتکم فی سبیل الله و علیکم بالتواصل والتباذل وایاکم والتدابر و التقاطع.
لاتتراکوا الامر بالمعروف والنهی عن المنکر فیولی علیکم شرارکم ثم تدعون فلا یستجاب لکم.
خدا را خدا را در مورد جهاد با اموال وجانها و زبانهای خویش در راه خدا.
و بر شما لازم است که پیوندهای دوستی ومحبت را محکم کنید و بذل و بخشش را فراموش نکنید و ازپشت کردن به هم و قطع رابطه بر حذر باشید امر به معروف ونهی از منکررا ترک مکنید که اشرار بر شما مسلط می شوند وسپس هر چه دعا کنید مستجاب نمی گردد.
سپس فرمود: ای نوادگان عبدالمطلب نکند که شما بعد از شهادت من دست خودرا از آستین بیرون آورید و در خون مسلمانان فرو برید و بگویید امیرمومنان کشته شد و این بهانه ای برای خونریزی شود.
… الا لا تقتلن بی الاقاتلی انظروا اذا نا مت من ضربته هذه فاضربوه ضربه بضربه ولاتمثلوا بالرجل فانی سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم یقول :« ایاکم و المثله و لو بالکلب العقور» آگاه باشید که به قصاص خون من تنها قاتلم را باید بکشید بنگرید که هر گاه من از این ضربت جهان را بدرود گفتم او را تنها یک ضربت بزنید تا ضربتی در برابر ضربتی باشد وزنهار که او رامثله نکنید( گوش و بینی واعضای او را نبرید) که من از رسول خدا شندیم که می فرمود:« از مثله کردن بپرهیزید گرچه نسبت به سگ گزنده باشد».
آخرین وصایای امام علی(علیه السلام) قاضی محمد بن سلامه معروف به قضاعی متوفای 405 هجری در مجموعه ای از سخنان علی که آن را دستور معالم الحکم نامیده این وصیت را از امام آورده است.
چون پسرملجم او را ضربت زد امام حسن گریان بر او درآمد پرسید: «پسرم چرا گریه میکنی؟» «چرا نگریم که تو در نخستین روز آن جهان وآخرین روز این جهانی.» «پسرم !چهار چیز را که به تو می گویم به خاطر بسپار و به کار دار وچهارچیز را که اگر بدان کار نکنی اندک زیانی به تونمیرساند» «پدر آن چهار چیزکه باید به کار دارم چیست؟» «خرد برترین توانگری است و بدترین تهیدستی نادانی است و خودبینی وحشتناک ترین وحشت وخوشخویی گرامی ترین حسب.» «این چهار خصلت آن چهار دیگر را هم بگو» از دوستی احمق بپرهیز که اوخواهد تورا سود رساند لیکن به زیانت کشاند از دوستی با دروغگو که دور را به تو نزدیک ونزدیک را به تو دور نماید و از دوستی بخیل که چیزی را که بدان سخت نیازمندی از تو دریغ میدارد.
و دوستی تبهکار که تو را به هنگام سود خود می فروشد » و هم این وصعیت را در مجموعه خود آورده است: چون امیر مومنان ضربت خودر کسان او وگروهی از یاران خاص او گرد وی فراهم آمدند امام فرمود: «سپاس خدای را که اجل ها را مدت نهاده است و روزی بندگان را مقدر داشته وبرای هر چیز حدی گذارده و در کتاب خود از چیزی کوتاهی نفرموده که گوید: هر جا باشید مرگ شما را در می یابد هر چند در برجهای استوار برافراشته باشید.
وخدای عزوجل گفت: اگر در خانه های خود مانید آنان که سرنوشتشان کشته شدن است به کشتنگاه خود می روند.
و پیمبر خود را گفت: به معروف امر کن واز منکر بازدار و بدانچه به تو میرسد شکیبا باش که این از کارهاست که در آن عزم راسخ بایسته است.
حبیب خدا و بهترین آفریده او که راستگو است و راستگویی اوگواهی شده است مرا از این روز خبر داد سفارش کرد وگفت علی چگونه ای اگر میان مردمی بمانی که درآنان خیر نیست .می خوانی و پاسخت نمی دهند اندرز می دهی یاریت نمی کنند.
یارانت از تو به یکسو می شوند و خیرخواهانت خود را ناشناس می نمایانند و آن که با تو می ماند از دشمنت بر تو سخت تر است.
چون از آنان خواهی (به یاریت) برخیزند روی بر میگردانند و اگر پای بفشاری گریزان پشت می کنند چون تو را ببینند که فرمان خدا را بر پا میداری وآنانرا از دنیا باز می گردانی آرزوی مردنت را می کنند.
از آنان کسی است که آنچه را در آن طمع بسته بود از او بریده ای و او خشم خود را می خورد وکسی که خویشان او را کشتهای و اوکینه خواه تو است ومرگ تو را انتظار می برد وبلاها که روزگار بر سرت آورد.
سینه همه شان پرکینه است وآتش خشمشان افروخته وپیوسته میان آنان چنین ب سرخواهی برد تا تو را بکشند یا گزندی به تو رسانند و بدان نام ها که مرا نامیدند بنامند و گویند کاهن است وگویند جادوگر است و گویند دروغگو است و دروغ بندنده افترازننده پس شکیبا باش که تو باید به من اقتدا کنی وخدا چنین فرموده است که گوید: همانا رسول خدا برای شما سرمشق خوبی است.
علی!
خدای عزوجل مرا فرموده است تو را نزدیک خویش آرم و دور نگردانم.
تو را بیاموزم و وانگذارم و با تو بپیوندم و بر تو ستم نرانم.
این وصیت رسول خداست وعهد اوست با من پس من ای گروهی که به فرمان خدا برپائید ودین او را پاسداری می نمائید ودر گرفتن حق یتیمان ودرویشان پابرجایید شما را پس از خود به تقوی وصیت میکنم و از فریفته شدن به زر و زیور‌ان می پرهیزانم که دنیا کالای فریب است.
از راه دل بستگان به دنیا به یکسو شوید آنان که غفلت بر دلهایشان پرده افکنده است تا آنکه آنرا که گمان نمی بردند (عذاب الهی) به سویشان آمد حالی که آگاه نبودند گرفتار شدند.
بینش ازشما مردمی بودند که پیمبران خویش را پیروی نمودند اگرپی آنان را گیرید واقتدا به ایشان کنید گمراه نخواهید شد.
همانا پیمبر خدا، کتاب وعترت خویش را میان شما نهاده است علم آنچه می کنید و یا از آن می پرهیزید نزد آنان است.
آنان راه پیدا وروشنایی هویدایند و پایه های زمین وبر پا دارندگان عدل از نور آنان روشنی جویند ودر پی آنان راه پویند از درختی که رستنگاه آن به بار است و ریشه اش پایدار و شاخه اش رفته به آسمان.
و میوه آن خوشگوار رسته در سرزمین حرم و سیراب از آب کرم پالوده از خس و خاشاک وچیزهای ناپاک گزیده از پاکترین زاده مردمان از بهترین خاندانهای آدمیان از آنان مبرید تا از هم نبرید و از آنان به یکسو مشوید تا پراکنده نشوید.
با آنان باشید تا راه را بیابید ورستگار شوید و پاس جانشینی رسول خدا راهر چه نیکوتر درباره آنان رعایت کنید چرا که اوفرموده: کتاب خدا و اهل بیت از هم جدا نشوند و تا برمن حوض (کوثر )در آیند».
شما را به خدایی می سپارم که امانتهای خود را ضایع نخواهد کرد خدا شما را بدانچه درآرزوی آنید برساند و از آنچه از آن بیم دارید نگه دارد به دوستان و جانشینان من سلام برسانید.خدا شما رانگهدارد وحرمت پیمبرتان را در میان شما حفظ فرماید والسلام.
منبع:کتاب علی از زبان علی یا زندگانی امیرالمومنین (ع) صفحه 168 دکتر سید جعفر شهیدی پی نوشت ها 1-ابوحاتم سجستانی، المعمرون والوصایا، ص 149 ؛تاریخ طبری، ج 6، ص 85؛ تحف العقول ، ص 197 ؛ من لایحضره الفقیه ،ج4، کافی ج 7، ص 51؛ در مروج الذهب .(ج 2، ص 425) قسمتی از آن نقل شده است؛ مقاتل الطالبیین ص 38.
2-نهج البلاغه ،نامه شماره 47 3-طبقات ج 3-ص 90-89 4-نساء 78 5-آل عمران 154 6-القمان، 17 7-احزاب،21 8-همان کتاب، ص 89-85