دانلود مقاله غیبت صغری و نائبان امام زمان

غیبت صغری
غیبت صغری، از امامت حجت بن حسن، از زمان کشته شدن پدرش امام حسن عسکری در سال ۲۶۰ ه.ق.

آغاز شده و تا سال ۳۲۹ ه.ق.

به طول انجامیده‌است.

در این مدت چهار نفر نائب خاص امام زمان بوده‌اند و شیعیان از طریق آنها با امام در ارتباط بوده و مسائل خود را طرح می‌کرده‌اند.

این چهار نفر عبارت‌اند از: عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، حسین بن روح و علی بن محمد سمری.

وکالت این افراد عام و مطلق بوده‌است.

البته در این دوران در موارد خاص و در شهرهای مختلف افراد دیگری نیز بوده‌اند که وکالت امام را بر عهده داشته‌اند که برخی معتقدند این وکالت بدون واسطهٔ نواب خاص بوده‌است.[۱] از جملهٔ این افراد احمد بن حمزه بن الیسع[۲]، محمد بن ابراهیم بن مهزیار[۳]، محمد بن صالح[۴] و ابو محمد وجنائی[۵] را می‌توان نام برد.
دوران غیبت صغری با پایان عمر علی بن محمد سمری به اتمام رسید و پس از آن دوران غیبت کبری آغاز شد که تاکنون ادامه دارد.
غیبت صغری امام زمان (عج) از دو نظر محدود بود:
از نظر زمانی که کمتر از هفتاد سال به طول انجامید.
از نظر شعاعی نیز، این غیبت، همه جانبه نبود.

به این معنی که در این مدّت، اگر چه امام از نظرها پنهان بود، اما کسانی هم بودند که به صورت پنهانی با امام در تماس بودند.

این افراد همان نائبان خاصّ امام بودند که بین مردم و امام ارتباط برقرار می‌کردند و نامه‌ها و سؤالات مردم را به نزد امام می‌بردند یا می‌فرستادند و پاسخ او را به مردم می‌رساندند.

نواب اربعه (سفرای چهار گانه)
بسم الله الرحمن الرحیم
در مدت غیبت صغری، چهار سفیر یا نایب خاصّ، نامه‏ها و توقیعات حضرت مهدی‏علیه السلام را به مردم می‏رساندند و خود به زیارت ایشان نایل می‏شدند.

این سفیران یا نواب چهارگانه، به ترتیب عبارت‏اند از:
در مدت غیبت صغری، چهار سفیر یا نایب خاصّ، نامه‏ها و توقیعات حضرت مهدی‏علیه السلام را به مردم می‏رساندند و خود به زیارت ایشان نایل می‏شدند.

این سفیران یا نواب چهارگانه، به ترتیب عبارت‏اند از: 1.

ابو عمر عثمان بن سعید عمری اسدی عسکری؛ او از اصحاب امام هادی و امام عسکری‏علیه السلام بود و مراسم غُسل، کفن و دفن امام یازدهم را بنا به وصیت آن حضرت انجام داد.

او به حکم امام عسکری‏علیه السلام...

پیشکاری حضرت مهدی‏علیه السلام را بر عهده گرفت و تا زنده بود، این خدمت را ادامه داد.

2.

ابوجعفر محمدبن عثمان بن سعید؛ وی بعد از مرگ پدر عهده دار سفارت امام‏علیه السلام گردید.

در زمان حضرت عسکری‏علیه السلام نیز دستیار پدر بود.

او کتاب‏هایی در فقه تألیف نموده که مطالب آن را از امام یازدهم و امام دوازدهم شنیده و پاکنویس کرده بود.

ابوجعفر روز آخر جمادی الاولی 304 ه یا 305 ه در بغداد در گذشت و همان جا مدفون شد.

او مدتی حدود پنجاه سال پیشکار و سفیر امام زمان‏علیه السلام بود.

3.

ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی؛ ابوجعفر محمدبن عثمان دو سال پیش از مرگ، مشایخ و اعیان شیعه را جمع کرد و حسین بن روح را - که سال‏ها دستیار مورد اعتمادش بود - به جانشینی خود معرفی نمود.

وی از عقلای زمان خود بود، وفاتش در شعبان 326 ه در بغداد اتفاق افتاد و در گورستان نوبختیه مدفون گردید.

4.

ابوالحسن علی بن محمد سمری؛ وی بنا به وصیت حسین بن روح و به امر امام زمان‏علیه السلام به سفارت و نیابت خاصه امام برگزیده شد و مدّتی نزدیک به دو سال یا سه سال رابط بین امام غایب و شیعیان بود - وفاتش در نیمه شعبان 328 ه یا 329 ه در بغداد اتفاق افتاد و در آنجا به خاک سپرده شد.

بعد از وفات او، مدت غیبت صغری و عصر سفارت و نیابت خاصه پایان پذیرفت.

عثمان بن سعید بن عمری حضرت مهدی (عج) دوازدهمین و آخرین امام از سلسله پاک امامت و ولایت الهی است.

ولادت با سعادت آن حضرت مقارن با طلوع فجر جمعه نیمه شعبان سال 255 هجری در شهر سامرا به وقوع پیوست.

پدر بزرگوارش امام حسن عسگری (ع) و مادر عزیزش نرجس است.

آن حضرت در نام و کنیه با نیای خویش رسول الله (ص) موافقت دارد و لقبهای شریفش مهدی، حجت، قائم، منتظر، صاحب الزمان و خلف صالح است.

از آنجا که حاکمان ستمکار عباسی بر پایه نویدها و بشارتهای رسیده از رسول الله (ص) می دانستند که فرزندی به نام مهدی از امام حسن عسگری (ع) زاده خواهد شد، خروج خواهد کرد و بساط ظلم و جور را از صحن گیتی بر خواهد چید، درصدد بودند که اگر چنین نوزادی بدنیا آمد او را از بین ببرند.

از این رو تولد و مراحل رشد و نمو ظاهری آن حضرت در پنهانی صورت گرفت و جز خاندان و شیعیان خاص از وجود آن حضرت آگاهی نداشتند.

با وجود این امام حسن عسگری (ع) در فرصتهای مناسب در جمع اصحاب خود حضور می یافت تا شیعیان در آینده در مسئله امامت به ضلالت و گمراهی نیفتند و در دینشان ثابت و استوار باقی بمانند.

سالهای اول زندگی حضرت مهدی (عج) به همین منوال گذشت تا اینکه به سال 260 هجری در سن پنج سالگی پدر عزیزش را از دست داد.

در پی این حادثه غم انگیز، امامت و رهبری شیعیان به آن حضرت انتقال یافت.

حضرت در آن زمان از کمالات و دانشهای الهی همان را داشت که دیگر امامان داشتند و این مقام و منزلتی بود که خدای تعالی به حضرت عنایت فرمود.

حضرت مهدی (ع) به دور از دیده مردم می زیست و با افراد اندکی معاشرت داشت.

خبر وجود فرزندی از امام حسن عسگری (ع) انتشار یافت و مأموران حکومتی به تفتیش و جستجوی خود شدت بخشیدند.

در این راه آزار و اذیتهای فراوان برای خانواده حضرت عسگری (ع) فراهم آوردند.

ولی تلاشهای آنان حاصلی در بر نداشت.

در هر حال سلسه امامان دوازده گانه از هم نگسست و امامت الهی ادامه یافت.

ولی پیگیری و تعقیب دشمن خطری بس جدی بود که جان امام دوازدهم را تهدید می کرد.

همین امر و پاره ای از عوامل دیگر ایجاب می کرد که آن حضرت در غیبت به سر برند و به دور از دیده مردم زندگی کنند.

غیبت امام دوازدهم دو مرحله دارد.

یکی غیبت صغری (کوتاه مدت) و دیگری غیبت کبری (دراز مدت).

غیبت صغری بنا به قول مشهور از سال 260 هجری، ابتدای امامت حضرت مهدی (عج) آغاز شد و حدود 69 سال به طول انجامید.

برخی عالمان چون شیخ مفید و سید محسن امین عاملی آغاز غیبت صغری را از هنگام ولادت آن حضرت به شمار آورده اند، زیرا در آن سالها نیز حضرت به دور از نظرها می زیسته است.

با این حساب دوره غیبت صغری 74 سال می شود.

حضرت مهدی (عج) در دوره غیبت صغری چهار تن از اصحاب با سابقه ی امامان پیشین و شیعیان صالح خود را به عنوان سفیر معرفی کردند که هر یک پس از وفات دیگری به انجام این وظیفه بزرگ می پرداختند.

این چهار تن سؤالات و مشکلات مردم را به آن حضرت عرضه می کردند و پاسخهای ایشان را به مردم می رساندند و به نواب اربعه (نواب خاص) نامیده شده اند.

اینان به ترتیب زمانی عبارت بودند از: 1) ابو عمرو عثمان بن سعید عمری 2) ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری 3) ابواقاسم حسین بن روح نو بختی 4) ابوالحسن علی بن محمد سمری نخستین واسطه امام و مردم، ابو عمرو عثمان بن سعد عمری بود که پیشتر از جانب امام هادی و امام حسن عسگری علیهما السلام نیز به مقام سفارت منصوب شده بود.

پس از درگذشت عثمان بن سعد، فرزند وی، محمد بن عثمان به فرمان امام زمان (عج) منصب پدر را بر عهده گرفت.

محمد بن عثمان نیز همچون پدر از بزرگان شیعه و از نظر تقوا و عدالت و بزرگواری مورد قبول و احترام شیعیان و از یاران مورد اعتماد امام عسگری –علیه السلام – بود چنانکه حضرت در پاسخ سئوال «احمد بن اسحاق» که به چه کسی مراجعه کند فرمود: عمری (عثمان بن سعید) و پسرش هر دو امین و مورد اعتماد و امین منند.

پس از در گذشت عثمان از جانب امام غایب توقیعی مبنی بر تسلیت وفات او و اعلام نیابت فرزندش «محمد» صادر شد.

«عبدالله بن جعفر حمیری» می گوید: وقتی که عثمان بن سعید درگذشت نامه ای با همان خطی که قبلاً امام با آن با ما مکاتبه می کرد برای ما آمد که در آن ابوجعفر (محمد بن عثمان بن سعید) به جای پدر منصوب شده بود.

همچنین امام ضمن توقیعی در پاسخ سئوالات «اسحاق بن یعقوب» چنین نوشت: خداوند از عثمان بن سعید و پدرش که قبلاً می زیست راضی و خشنود باشد او مورد وثوق و اعتماد من و نوشته ی او نوشته ی من است.

ابوجعفر تألیفاتی در فقه داشته است که پس از وفاتش به دست حسین بن روح سومین نایب امام (و یا به دست ابوالحسن سمری نایب چهارم) رسیده است.

محمد بن عثمان حدود چهل سال عهده دار سفارت و وکالت امام زمان بود و سرانجام در سال 304 یا 305 درگذشت.

او پیش از مرگ از تاریخ وفات خود خبر داد و دقیقاً در همان تاریخی که گفته درگذشت.

مزار این چهار بزرگوار؛ "نواب اربعه"، در شهر بغداد واقع شده است.

شیخ طوسی درباره این پدر و پسر آورده که نامه های صاحب الامر (عج) توسط عثمان بن سعید و پسرش ابو جعفر محمد بن عثمان به دست شیعیان و خاصان پدرش ابو محمد (ع) می رسید.

این نامه ها حاوی امر و نهی و پاسخ به سؤالات شیعیان بود.

حساسترین فراز دوران غیبت صغری مرگ علی بن محمد سمری بود.

زیرا همزمان با مرگ او دوران ارتباط مستقیم با امام زمان (عج) به انجام رسید و عصر غیبت کبری آغاز شد و به این ترتیب آفتاب طلعت آن حجت الهی به طوری کامل در پس پرده غیبت قرار گرفت و دوران ارتباط مستقیم با آن حضرت به پایان رسید.

با وجود این، آن حضرت امام زمین و زمان است و حجت خدای.

گرچه شخص ایشان از ما نهان است ولی حکمش بر ما عیان است.

نواب خاص امام زمان عج « عثمان بن سعید » نخستین سفیر و نایب خاص امام زمان علیه السلام شیخ مورد وثوق و اعتماد امامان شیعه، ابو عمرو عثمان بن سعید عمری است، ابو عمر از قبیله بنی اسد ـ اسدی است و به دلیل انتساب داده شدن به جدش به عمری مشهور گردید.

او به دلیل اینکه از اهل عسکر سوسن رای بود به عسگری و به دلیل تجارت و خرید و فروش روغن به سمان نیز معروف بود.

علت اشتغال او به تجارت روغن برای تقیه و فریب دستگاه خلافت بود.

زیرا شیعیان اموال و نامه ها و پرسش های خویش را به او تحویل میدادند ، او آنها را به گونه ای خاص، گاه با قرار دادن در ظرفهای مخصوص حمل آب و روغن، به سوی امام علیه السلام، میفرستاد تا جاسوسان دشمن پی نبرند .

ویژگی هایی که این مرد بزرگ داشت عدالت، امانتداری، درستی ،وشایستگی او در همه چیز در اوج هوشمندی ،خردمندی و رشد فکری بود.

عثمان بن سعید محضر سه امام را درک کرده بود .

از یازده سالگی به خدمت امام هادی رسیده بود و بعد در خدمت امام یازدهم به افتخار اخذ علم و فقه و حدیث و معالم دینی و تعالیم اسلامی اشتغال داشته و در نتیجه به نیابت امام یازدهم ونمایندگی و وکالت امام دوازدهم، حضرت مهدی نایل آمده است .

او در بغداد زندگی میکرد ولی به شهر سامرا به منظور دیدار دو امام همام ، حضرت هادی و امام عسگری بسیار سفر میکرد .

از بعضی روایات استفاده میشود که در مراسم غسل و کفن ودفن امام عسگری حضور داشته است .

امام هادی در تایید ایشان به احمدبن اسحاق فرمودند ، عمری مورد اعتماد من است ، هر آنچه که از من به سوی شما آورده و آنچه از من گفت به راستی از من میگوید ، پس بشنو و اطاعت کن، چرا که او امین و مورد اعتماد است.

امام عسگری هم در تایید ایشان فرمود .عمری و پسرش هر دو ثقه و مورد اعتمادند .

آن حضرت در زمان تولد امام زمان ، به عثمان بن سعید دستور داد که هزاران رطل گوشت و نان بخرد و در میان تهیدستان تقسیم نماید و تعدادی گوسفند به سلامتی امام مهدی قربانی کند .

این مرد خدا در سالهای آخر عمر ، نیابت و وکالت حضرت مهدی صلوات اللهعلیهم را بر عهده داشت زیرا شیعیان همگی عدالت او را میدانستند و بعد از رحلت امام عسگری توقیعات امام زمان به دست عثمان بن سعید و بعد فرزند او ، محمدبن عثمان، برای شیعیان و خواص، صادر میگشت.

سال وفات این مرد بزرگ معلوم نیست، ولی آرامگاهش در بغداد ،در خیابان میدان سمت غربی در اول محل معروف جنب دروازه جبله در مسجد دروازه است و قبر در قبله مسجد میباشد .

15شعبان - وفات علی بن محمد سمری، آخرین نایب برگزیده امام زمان(ع) حضرت مهدی حجت بن الحسن(ع)، دوازدهمین و آخرین امام شیعیان، به امر پروردگار و مشیت الهی، عمری طولانی پیدا کرد و هم چنان زنده است، تا زمانی که خداوند سبحان وی را مأمور قیام بزرگ و تشکیل حکومت سراسری اسلامی نماید و به دست توانای او، قسط و عدل را در سراسر زمین برقرار و یکتاپرستی و عبودیت را فراگیر نماید.

امام زمان(ع) از آغاز زندگی خود، در حالت غیبت به سر می برد و از منظر عموم مردم به دور است، اگر چه او در میان مردم است و شاهد و ناظر کردار و رفتار آنان است.

آن حضرت دو نوع غیبت دارد که به غیبت صغری و غیبت کبری معروف شده است.(1) در ایام غیبت صغری از سوی نایبان منصوب خویش با شیعیان در ارتباط بود.

پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) در هشتم ربیع الاول سال 260 قمری، تا پانزدهم شعبان سال 329 قمری، به مدت 69 سال، غیبت صغرای آن حضرت، ادامه یافت که با محاسبه ایام غیبت آن حضرت در حیات پدرش امام حسن عسکری(ع) به مدت 74 سال خواهد شد و در این مدت چهار تن از شخصیت های معروف و ممتاز شیعه به ترتیب، امر نیابت آن حضرت را بر عهده داشتند و واسطه مستقیم آن حضرت با شیعیان و عموم مردم بودند.

مدت نیابت علی بن محمد سمری، نسبت به سه نایب خاص دیگر، کمتر بود و تنها سه سال ادامه یافت، با این که نیابت عثمان بن سعید، نخستین نایب امام زمان(ع) حداقل پنج سال و نیابت فرزندش محمد بن عثمان، به مدت چهل سال و نیابت حسین بن روح نوبختی به مدت بیست و دو سال به طول انجامید.

شیخ صدوق(ره) از "حسن بن احمد مکتب" روایت کرد: در آن سالی که ابوالحسن علی بن محمد سمری وفات یافت، من در بغداد بودم و چند روز پیش از وفاتش به محضرش شرفیاب شدم.

وی درآن روز، توقیعی از امام زمان(ع) بیرون آورد و برای مردم قرائت کرد.

متن آن نامه مبارک چنین بود: بسم الله الرّحمن الرّحیم.

یا علی بن محمد السمری!

أعظم الله أجر اخوانک فیک، فانّک مَیّتٌ ما بینک و بین ستّه أیام، فاجمع أمرک و لا تُوصِ الی أحدٍ فیقوم مقامک بعد وفاتک، فقد وقعت الغیبه التّامّه فلا ظهور الاّ بعد اذن الله تعالی ذکرُهُ و ذلک بعد طول الأمد و قسوه القلوب و امتلاءِ الأرضِ جوراً و سیأتی مِن شیعتی مَن یَدّعی المشاهده، ألا فمن ادّعی المشاهده قبل خروج السّفیانی و الصّیحه فهو کذّابٌ مُفترٍ، و لا حول و لا قوّه الاّ بالله العلیّ العظیم.

یعنی: بنام خدواند بخشاینده مهربان.

ای علی بن محمد سمری!

خداوند متعال به براداران دینی ات پاداشی عظیم درازدست دادنت، کرامت فرماید.

به درستی که تو از امروز تا شش روز دیگر وفات خواهی یافت.

پس خود را آماده ساز ولی به کسی وصیت (به نیابت) مکن که قائم مقام تو، پس از وفاتت گردد.

چه این که غیبت بزرگ آغاز گردیده است و مرا ظهوری نخواهد بود، مگر به اذن خداوند منان.

ظهور من آن قدر به درازا خواهد کشید، که دل ها را قساوت فراگیرد و زمین از جور و ستم لبریز گردد و به زودی کسانی از شیعیانم می آیند و ادعای مشاهده و دیدنم را می نمایند.

آگاه باشید که هر کس پیش از خروج سفیانی و رسیدن صیحه آسمانی، ادعای مشاهده و دیدن مرا نماید، دروغگو و افترا زننده است.

حسن بن احمد گفت: ما این توقیع شریف را نوشته و نسخه برداری کردیم و از نزد علی بن محمد سمری بیرون رفتیم و شش روز دیگر، مجدداً به محضرش شرفیاب شدیم؛ دیدیم وی در حال جان دادن است.

در آن حال، یکی از هم نشینان از او پرسید: وصی تو پس از وفاتت کیست؟

وی به آرامی پاسخ داد: لله أمر هو بالغه و قضی؛ خدا را امری است که خود آن را به بلوغ و اتمام خواهد رسانید.

این جمله را گفت و روح از بدنش به ریاض جنان پرواز کرد.(4) بدین سان با وفات علی بن محمد سمری، غیبت صغرای امام زمان(ع) به پایان رسید و غیبت کبرای آن حضرت آغاز گردید و از آن زمان تا کنون، آن حضرت نماینده و نایب خاصی تعیین نکرده است و شیعیان را به وکلای عام و مراجع تقلید عظام ارجاع داده است.

در یکی از توقیعات شریفه آن حضرت به محمد بن عثمان عمروی آمده است: و أمّا الحوادث الواقعه فارجعوا الی رواه حدیثنا، فانّهم حجّتی علیکم و أنا حجّه الله علیهم.(5) درباره تاریخ وفات علی بن محمد سمری، برخی پانزدهم شعبان سال 328 و برخی دیگر 15 شعبان سال 329 قمری را ذکر کرده اند.(6) نواب خاص امام زمان عج « حسین بن روح » ابو علی محمد بن همام گوید: محمد بن عثمان پیش از مرگ خود بزرگان شیعه را جمع کرد و به آنان گفت: بعد از من مردم، کارها در اختیار ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی خواهد بود.

چرا که به من دستور داده شده که پس از خود او را به جای خود قرار دهم.

پس به او مراجعه کنید و در کارها به او تکیه کنید.

جعفر بن احمد بن متیل گوید: هنگامی که وفات ابوجعفر (محمد بن عثمان) فرا رسید من بالای سر او نشسته بودم و با او سخن می گفتم و ابوالقاسم حسین بن روح پایین پای او نشسته بود.

در این هنگام محمد بن عثمان متوجه من گردید و فرمود: “ به من دستور داده شده که به حسین بن روح وصیت کنم با شنیدن این سخن از جای خود حرکت کردم دست ابولقاسم را گرفتم و در جای خود نشاندم و خود پایین پای ابوجعفر نشستم.

جعفر بن احمد بن متیل گوید: محمد بن عثمان حدود ده نفر نماینده در بغداد داشت که با اجازه او تصرف می کردند که یکی از آنان ابولقاسم حسین بن روح بود ولی همه آن ها از حسین بن روح به محمد بن عثمان نزدیکتر بودند به طوری که اگرحسین بن روح با محمد بن عثمان کاری داشت به وسیله نماینده های دیگر انجام می داد چرا که خود آنگونه که باید به محمد بن عثمان نزدیک نبود با همه این احوال هنگام مرگ محمد بن عثمان، حسین بن روح برای نیابت انتخاب شد و وصیت به او منتقل گردید.

بزرگان شیعه گویند: ما تردید نداشتیم که اگر اختیار به دست محمد بن عثمان بود او کسی را جز ''جعفر بن ابی متیل ''با پدرش به جای خود قرار نمی داد.

به دلیل آنکه بسیار به آن ها نزدیک بود و بسیار در منزلشان به سر می برد.

به گونه ای که در اواخر عمرش تنها از غذایی می خورد که در منزل آنان آماده شده بود.

ابوالقاسم حسین بن روح در شعبان سال 326 وفات یافت.

18 شعبان، سالروز رحلت «ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی» سومین نائب خاص امام زمان (عج) عالم جلیل القدر و شیخ بزرگوار حسین‌ بن‌ روح‌ نوبختی، سومین سفیر، وکیل و‌ نائب‌ خاص‌ امام‌ زمان‌ (عج‌) که‌ از طایفه‌ شریف‌ نوبختی‌ بود و همواره‌ نسل‌های‌ نویسنده‌ و دانشمندی‌ تقدیم ‌جامعه‌ اسلامی‌ می ‌کردند، مرکز فعالیتش‌ را در شهر بغداد قرار داده‌ بود.

وى در میان شیعیان بغداد، از اشتهار خاصى برخوردار بود و یکى از افراد مورد اطمینان و اعتماد محمد بن عثمان عمرى، نایب دوم حضرت ولی عصر (عج) و یکى از کارگزاران وى به شمار مى رفت.

"محمد بن عثمان" از دو یا سه سال قبل از وفات خود، با ارجاع بعضى از شیعیان به حسین بن روح که اموالى از سهم امام و غیر آن پیش او مى بردند، زمینه را براى نیابت وى از طرف امام زمان (عج) همواره مى نمود.

نخستین توقیعى که راجع به حسین بن روح از ناحیه مقدسه صدور یافت، در سال 305 هـ.ق بود.

در آن توقیع آمده است: "او کاملاً مورد وثوق و اطمینان ماست و در نزد ما مقام و جایگاهى دارد که او را مسرور مى گرداند." با این که محمد بن عثمان غیر از حسین بن روح نه وکیل دیگر در بغداد داشت و همگى زیر نظر وى فعالیت مى کردند، اما حسین بن روح به نیابت امام زمان (عج) انتخاب شد.

علت آن علاوه بر متکلم و فقیه بودن، بردبارى، هوشیارى و اخلاص او در آن موقعیت خاص سیاسى بود.

وی مدت 21 سال بین سال هاى 305- 326 هـ.ق، مرجع ‌امور شیعیان و ‌واسطه ای بین مردم با ذات مقدس امام زمان (عج) بود.

او کتابی در فقه به نام «التادیب» نوشت که علمای آن روز حوزه علمیه قم محتوایش را تأیید کرده بودند.

فقهای بزرگ شهر قم در آن عصر با تمام علم و فقاهت از وی پیروی می کردند.

«علی بن بابویه»; محدث نامدار قم، برای دیدار با حسین بن روح به بغداد رفت، و پاسخ پرسشهایش را از وی دریافت کرد و به قم بازگشت.

حسین بن روح با همکارى ده وکیل در بغداد و با وکلاى سایر بلاد اسلامى، کار خویش را در سمت نیابت امام زمان (عج) شروع کرد و توانست با روش معقولانه و منطقى، در میان دوست و دشمن، از مقبولیت بالایى برخوردار باشد.

این دانشمند امام در سال ‌326 هجری‌ قمری‌ به ‌رحمت‌ ایزدی‌ پیوست.‌ حسین ‌بن‌ روح‌ نوبختی‌ ‌در محله‌ نوبختیه در جانب غربى بغداد، به خاک سپرده شد.

علی بن محمد سمری در اعتقادات شیعیان دوازده امامی ابوالحسن، علی بن محمد سَمَری؛ چهارمین نایب خاص امام زمان در دوران غیبت صغری است.

وی پس از خود نایبی معرفی نکرد.

از این رو بنا به اعتقادات امامیه پس از مرگ وی غیبت کبری آغاز شده‌است.

نیابت سمری از اصحاب امام یازدهم شیعیان، حسن عسکری بوده‌است.

وی از خواص شیعه در زمان خود بود .

حسین بن روح نایب پیشین از طرف امام غائب وی را برای مدت سه سال به نیابت خاصه منصوب کرد.

علی بن محمد چند روز پیش از مرگ دستخطی منسوب به محمد پسر حسن (در اصطلاح خاص شیعه توقیع) به شیعیان نشان داد که در آن بر خلاف رسم نایبان پیشین جانشینی تعیین نشده بود.

متن دستخط از قرار زیر بود: بسم الله الرحمن الرحیم ای علی بن محمد سمری!

خداوند در سوگ فقدان تو پاداشی بزرگ به برادرانت عطا کند.

تو تا شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت.

کارهایت را مرتب کن و هیچ کس را به جانشینی خود مگمار.

دروان غیبت کامل فرا رسیده‌است و من جز با اجازه خداوند متعال ظهور نخواهم کرد و ظهور من پس ز گذشت مدتی طولانی و قساوت دلها و پر شدن زمین از ستم خواهد بود.

افرادی نزد شیعیان من مدّعی مشاهده من (ارتباط با من به عنوان نایب خاص) خواهند شد.

آگاه باشید که هر کس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی چنین ادعایی بکند، دروغگو و افترا زننده‌است و هیچ حرکت و نیرویی جز به خداوند عظیم نیست .

در ششمین روز، وی در سال ۳۲۹ هجری از دنیا رفت.

مقبره شیخ سُمَّری درنزدیکی مزار شیخ کلینی در بغداد است.

پیش از مرگش از وی پرسیدند: نایب بعد از تو کیست.

جواب داد: اجازه ندارم کسی را معرفی کنم.

آغاز غیبت کبری بعد از در گذشت ابوالحسن سمری، مرحله جدیدی در تاریخ شیعه که به دوران غیبت کبری معروف است آغاز گشت.