چکیده مطالب
راهبردهای آموزشی در زمینه اختلالات دیکته نویسی و نحوه درس
با توجه به یافته های جدید از ناتوانی هایی که تبدیل به توانایی کامل نمی شود را می توان به عنوان اختلالات یادگیری به کار برد.
مهم ترین اختلالات املایی نشناختن صدا و حروف است سایر اختلالات از نوع دیداری، شنیداری، دقت و آموزشی هستند.
اختلالات دیداری به سه دسته دیداری، تمیزدیداری و توالی دیداری تقسیم می شوند.
مثال: حافظه ی دیداری: منزور (منظور) توالی دیداری: مارد به جای مادر و ...
درمان تقویت تمیزدیداری و توالی: استفاده از کارت های مخصوص حروف و نشان دادن آن ها
بررسی اشکالات موجود در املاء: اشتباهات دیکته های دانش آموزان را از روی دفتر یادداشت می کنیم پس از یافتن علت آن برای رفع اشکالات تکالیف خاصی را در نظر می گیریم.
یکی از عوامل مؤثر برای موفقیت ایجاد انگیزه در دانش آموز می باشد که می توان از طریق کار گروهی در کلاس سریع تر به نتیجه رسید.
علامت ضعف دانش آموزان در دیکته: تند گفتن دیکته از سوی معلم باعث خستگی و کم شدن دقت در دانش آموزان می شود.
روش تدریس آموزش املاء: 1- روش آزمون- مطالعه: در این روش متن نوشته شده بعد از تصحیح تا جلسه ی بعدی کلمات غلط در املاء توسط دانش آموز تمرین می شود متن دوم با کمک متن اول اما در قالب جملات جدید تهیه می گردد.
2- روش نمایشی: به منظور تقویت دیداری با آموزش حروف هم صدا (ص- ث- س) ابتدا کلمه را بنویسند بعد به تخته نگاه کنند و در صورت اشتباه درست آن را بالای کلمه بنویسند.
3- کاربرد جمله سازی در زنگ املاء: 20 جمله از 5 درس انتخاب شده و در هر جمله جای یک کلمه با ارزش املایی را خالی گذاشته تا دانش آموز کامل کند.
4- آشنا کردن دانش آموز با متن املاء: قبل از نوشتن آموزگار یک بار متن را بخواند یا روی تخته قبلاً آن را بنویسد.
نحوه قرائت املاء در کلاس نیز می تواند در تقویت املاء مؤثر باشد.
سرعت گفتن املای کلمه با توان نوشتن دانش آموزان متناسب باشد.
نحوه قرائت املاء در کلاس نیز می تواند در تقویت املاء مؤثر باشد.
سرعت گفتن املای کلمه با توان نوشتن دانش آموزان متناسب باشد.
راهبردهای آموزش در زمینه اختلالات دیکته نویسی و درمان آن با توجه به یافته های جدید در مورد یادگیری برخی از ناتوانی هایی که تبدیل به توانایی کامل نمی شود را می توان به اصلاح اختلالات یادگیری به کار برد این گونه افراد ممکن است از نظر هوشی در حد متوسط یا بالا باشند.
اما به دلایلی از جمله اشکالاتی که در برخی از فرایندهای پایه (ادراک دیداری- شنیداری- زبان شفاهی و کتبی) وجود دارد بین میزان پیشرفت تحصیلی و توانایی ایشان تفاوت زیادی به وجود آورده باشد.
تا آنجائی که نمی توانید کتاب های درسی علوم، ریاضی و ...
را بخواند در نتیجه با مشکلاتی روبرو می شوند و متأسفانه به بسیاری از این دانش آموزان برچسب کودن، کم ذهن، عقب مانده و امثال آن زده شده می شوند که نه تنها مشکل این دانش آموزان ر برطرف نمی کند بلکه موجب یأس و دلگرمی و سرخوردگی و از بین رفتن علاقه در دانش آموزان می گردد.
برای آن که تمرین های پیشنهادی تأثیر بسیار زیادی را در حل مشکل دانش آموزان داشته باشد باید از طریق (تشویق آنچه می دانند نه تنبیه آنچه نمی دانند) در ایشان ایجاد انگیزه کنیم تا با رغبت انجام این تکالیف و تمرین ها بپردازد.
امید است که با کمک و با استفاده از روش های پیشنهادی که در ذیل گردآوری شده بتوانیم بخشی از مشکلات آموزشی این گروه را برطرف بسازیم.
اختلالات املایی و نحوه درمان آن عوامل متعددی موجب اختلالات املایی دانش آموزان می شود که شدیدترین و مهم ترین آن نشناختن صدا و حروف است.
سایر اختلالات از نوع دیداری، شنیداری، دقت و آموزش هستند.
در کلاس اول، بیش ترین اختلالات شنیداری، دیداری و گاهی آموزشی است.
در کلاس دوم، بیش ترین اختلالات دقت، آموزش و شنیداری است.
در کلاس سوم، بیش ترین اختلالات آموزشی، شنیداری و دقت است.
در کلاس چهارم، بیش ترین اختلالات آموزشی، دیداری و دقت است.
در کلاس پنجم، بیش ترین اختلالات آموزشی، دقت و دیداری است.
در نوع اول که اختلالات بسیار شدید است دانش آموزان باید از روش ترکیبی استفاده کنند یعنی حرف و صدا را به خوبی بشناسند و آن ها را با هم ترکیب کنند.
اختلالات دیداری به سه دسته حافظه دیداری، تمیز دیداری و توالی دیداری تقسیم می شوند.
در جدول بررسی اشکالات املایی مثال این سه دسته مطرح شده است.
درمان تقویت حافظه دیداری: نشان دادن دو تصویر و مخفی کردن آن ها و سپس افزودن به تعداد تصاویر.
درمان تقویت تمیزدیداری و توالی دیداری: استفاده از کارت های مخصوص حروف و نشان دادن آن ها.
اختلالات شنیداری: این نوع اختلال در کلاس اول بیش تر مشاهده می گردد و معلم باید از همان ابتدا، اصول درست نوشتن املا را به دانش آموزان آموزش دهد.
شاگردان باید اول خوب گوش دهند.
بار دوم بنویسند و بار سوم نوشته خود را کنترل کنند.
درمان اختلال شنوایی: ضبط انواع صداهای حیوانات و شناسایی آن.
اختلالات دقت: این نوع اختلال از کلاس دوم شدت می یابد.
درمان اختلالات دقت: نشان دادن دو تصویری که در چند مورد جزئی با هم تفاوت دارند.
جدول بررسی اشکالات املایی روش بررسی اشکالات موجود در دیکته دانش آموزان برای دستیابی به یک راه حل ساده و امیدوار کننده، اگر کودک در سایر درس ها و فعالیت هایش مثل سایر کودکان معمولی باشد، به اجرای آزمون هوش نیاز نداریم.
بعد از اطمینان از عادی بودن هوش دانش آموزان، باید اشتباهات دیکته های متعدد دانش آموزان از روی دفتر وی یادداشت کنیم و پس از یافتن علت آن، برای رفع هر اشکال تکالیف خاصی را در نظر بگیریم.
دروس فارسی با هم مرتبط هستند و نمی توان نکات لازم برای خواندن و نوشتن در هر پایه را از پایه دیگر به طور کلی جدا نمود بلکه در هر سال، این نکات وسعت بیشتری می یابد و موارد جدید بر پایه آموخته های قبلی استوار است.
با توجه به این نکته معلم بایستی از نکات لازم در پایه های پایین تر آگاهی کافی داشته باشد و روش آزمون هر مورد را به خوبی بداند.
به ویژه باید همه معلمان، به روش تدریس حروف الفبا و موارد استثنا و نیز نکات لازم برای خواندن و نوشتن در پایه اول تسلط کافی داشته باشند تا آموزش مجدد فراگیران به خوبی صورت گیرد.
اولین جلسه توجیهی املاء از آنجائی که یکی از عوامل مؤثر در رسیدن به موفقیت در دانش آموزان ایجاد انگیزه کافی برای انجام هر فعالیت آموزشی می باشد می توان از طریق بحث گروهی در کلاس سریع تر و بهتر به نتیجه مورد دست یافت.
که برخی از نتایج عبارتند از: یادداشت کردن مطالب مهم به خصوص در سال های بالاتر تحصیلی برای برقراری ارتباط مفید کتبی با دیگران و بیان درست مطالب در غالب کلمات ارتباط درس دیکته با دروس دیگر ایجاد مهارت و هماهنگی بین اعضاء بدن نوشته هر کس نماینده ی شخصیت اوست بیشتر مشاغلی که افراد تحصیل کرده در اجتماع دارند به صحیح و دقیق نوشتن نیاز دارند علامت ضعف دانش آموزان در درس دیکته به علت اینکه مفهوم کلمه را نمی فهمند یا قبلاً نفهمیده اند آن را درست نمی نویسند.
کلمات از جانب معلم درست تلفظ نمی شود (آموزشی) دانش آموزان هنگام نوشتن دیکته کلمات را تکرار و هجی می کنند (دقت) وجود نقص شنوایی در برخی از دانش آموزان در هنگام نوشتن املا و بی خبری معلم از وجود این نقص باعث می شود بعضی از کلمات را جا می اندازد یا از کلاس عقب می افتد (حافظه شنوایی- حساسیت شنوایی) به علت کمبود فضای آموزشی و کمبود میز و نیمکت دانش آموزان در اثر خستگی و درست نشنیدن کلمات را غلط می نویسند (آموزشی) متناسب نبودن متن دیکته از نظر (کمیت و مقدار) با سن پایه تحصیلی آنان باعث می شود دانش آموزان بعد از نوشتن مقداری از آن خسته شوند و غلط نویسی آغاز می گردد (آموزشی) در بعضی اوقات دانش آموزان به علت مشکلات روانی هنگام نوشتن دیکته در افکار خود غوطه ور می شوند و از نوشتن باز می مانند.
وجود حروف هم صدا در ادبیات فارسی مانند (ص-ث-س) تند گفته شدن دیکته از سوی معلم باعث خستگی و کم شدن دقت در دانش آموزان می گردد.
10- ضعف در مهارت های حرکتی (نارسا نویسی)- بیقراری و تند خویی- خطا در ادراک بصری حروف (حافظه دیداری)- فقر آموزش و عدم تسلط معلم به شیوه های آموزشی مطلوب در هنگام تعلیم نوشتن نشناختن حروف و قوائد نوشتن توسط دانش آموزان نداشتن تمرین لازم و کافی برای نوشتن املا خود می تواند موجب ضعف و نارسایی فراگیر در کسب مهارت نوشتن می شود.
انواع اشکالات موجود در دیکته دانش آموزان را پس از تجربه و تحلیل می توان به دو گروه طبقه بندی کرد.
یک گروه از اشکالات به مشکلات آموزشی مربوط هستند و از طریق روش تدریس می توان حل کرد و گروه دیگر را از طریق تمرین های خاصی که می توان به جای رونویسی های معمول در مدارس در نظر گرفت تا ضمن جلوگیری از هدر رفتن وقت و استعداد دانش آموزان در برطرف کردن اشکالات دیکته بسیار مؤثر باشند.
روش های تدریسی آموزش املا روش آزمون- مطالعه- آزمون در این روش در ابتدا یک متن را به عنوان دیکته برای دانش آموزان می خوانیم و بعد از تصحیح آن را به دانش آموزان باز می گردانیم سپس دانش آموزان تا جلسه بعدی املا صحیح کلمات غلط موجود در املا خود را تمرین می کنند.
در جلسه بعد از آن متن دوباره دیکته گفته می شود که معمولاً بدن غلط و یا با غلط های محدودی همراه است.
البته باید توجه داشت که متن دوم را با کمک کلماتی از متن اول که از ارزش املایی برخوردارند (اما در قالب جملات جدید) می توان تهیه نمود تا میزان پیشرفت دانش آموزان در زمینه حافظه دیداری هم سنجیده شود.
روش مطالعه و آزمون ابتدا درس یا درس های جهت گفتن از دیکته انتخاب می شود و دانش آموزان روی لغات مشکل آن به صورت دیکته پای تختع و تکالیفی نظیر نوشتن کلمات با حروف رنگی و ...
تمرین می کنند سپس از آن درس یا درس ها دیکته گفته می شود که البته بهتر است متن دقیقاً مانند کتاب نباشد.
روش نمایش: به منظور تقویت بیشتر حافظه دیداری در رابطه با آموزش حروف هم صدا مانند (ص-ث-س) ابتدا لغات مورد نظر را روی طلق های شفاف می نویسیم سپس آنها را با استفاده از اورهد روی پرده نمایش می دهیم مثلاً کلمه «صابون» سپس روی حرف (ص) را می پوشانیم و از دانش آموزان می خواهیم یکی از سه حرف (س،ث،ص) را انتخاب کرده و کلمه را کامل کنند.
سپس کلمه را کامل نشان می دهیم تا اگر غلط حدس زده بودند آن را اصلاح کنند و درستش را کنارش بنویسید.
از این روش به هنگام دیکته پای تخته ای هم می توان استفاده کرد وجود دستگاه اورهد الزامی نیست.
دانش آموزان ابتدا کلمه را در دفتر خود بنویسید بعد به تخته نگاه کنند و در صورت اشتباه درست آن را بالای کلمه بنویسند.
4- روش تصحیح انفرادی: به دانش آموز دیکته گفته می شود به عنوان تکلیف منزل از او خواسته می شود دیکته خود را با استفاده از کتاب تصحیح کند و از این طریق متوجه غلط هایش می شود و آن ها را تمرین کنند.
5- روش چند حسی: در این روش چند حس بینایی- شنوایی- لامسه به کمک یادگیری املا کلمه مورد نظر می آیند.
این روش بیشتر قبل از دیکته به منظور تمرین کلمات مشکل درس به کار گرفته می شود.
الف) از دانش آموز خواسته می شود با دقت به کلمه ی مورد نظر (این کلمه از متن دیکته ای که بعداً گفته خواهد شد انتخاب می شود) که پای تابلو نوشته شده نگاه کند.
ب) آن را بخوانند و کلمه مورد نظر را در هوا به صورت ذهنی و با استفاده از انگشت خود بنویسد.
ج) سپس آن را در جمله ای مناسب به کار برد.
از این طریق معنای کلمه را بهتر درک می کند.
و) کلمه را از پای تابلو پاک کرده و به آنها فرصت می دهیم تا کلمه را بدون خطا از روی حافظه بنویسند.
د) کلمه را روی تابلو نوشته تا دانش آموزان آنها را با هم مطابقت دهند و به درستی یا نادرستی نوشته خود پی ببرد.
حرفی از کلمه را از ارزش املایی برخوردار است قرمز نوشته و پای تابلو می نویسیم مانند ص در تصمیم.
از این روش به عنوان یک تمرین و تکلیف هم جهت تقویت حافظه دیداری دانش آموزان می توان استفاده نمود.
6- کاربرد جمله سازی در زنگ املاء: آموزگار 20 جمله از 5 درس را که دارای اهمیت هستند انتخاب کرده و در هر جمله جای یک کلمه با ارزش املایی خالی گذاشته می شود تا دانش آموزان به تکمیل آن بپردازند.
«بارم هر کلمه یک نمره است» خورشید به قله ی .................................
نزدیک می شد.
7- آشنا کردن دانش آموزان با متن املاء: به منظور یادآوری شکل کلمه های خوانده شده لازم است قبل از نوشتن املاء آموزگار یک بار آن متن را از اول تا آخر بخواند و شاگردان به این امر عادت داده شوند که شکل کلی کلمه های خوانده شده را در ذهن خود مجسم می کنند و آنها را به یاد آورند و گاهی هنگام خواندن متن املا آموزگار به شاگردان اجازه دهد که بگویند نوشتن چه کلمه ای را نمی توانند و معلم راجع به آن کلمه توضیح آموزشی بدهد تا دانش آموزان شکل نوشتاری کلمه ی مورد نظر را یاد آموزند، از این طریق، شکل کلمه در ذهن شاگرد بیشتر تثبیت می گردد و یادگیری عمیق تر می شود.
نحوه قرائت املاء در کلاس هنگام قرائت املاء باید به نکات زیر توجه شود: 1- از تمام درس های کتاب فارسی، اعم از شعر و غیرشعر باید املاء گفته شود ولی مقدار و زمان آن نباید از حد معینی تجاوز کند.
2- آموزگار باید با توجه به هدف هایی که برای گفتن هر متن املا دارد، متن و مقدار آن را از قبل مشخص کند.
3- هر کلمه یا عبارت فقط یک یا دو بار گفته شود و دانش آموزان باید عادت کنند با گوش دادن به صدای آموزگار مشکل کلی نوشتن کلمه را در ذهن خود پیدا و آن را زیر لب زمزمه کنند و بنویسند.
4- سرعت گفتن املای کلمه با توان نوشتن دانش آموزان متناسب باشد.
5- حرکت کردن آموزگار در هنگام گفتن املاء نباید باعث حواس پرتی دانش آموزان شود.
منابع و مآخذ: مجله رشد آموزش ابتدایی سال ششم، بهمن 81 ، روش اموزش تدریس املا جواد فتح ابادی رشه معلم دوره 22 سال 83 یاد گیری مشارکتی محمد رضا کرامتی ردیفغلطدرستنوع اشتباه1منزورمنظورحافظه دیداری2هیلهحیلهحافظه دیداری3سبرصبرحافظه دیداری4زمبورزنبورحساسیت شنوایی5صبصبححساسیت شنوایی6رفتنرفتندحساسیت شنوایی7بشکاببشقابحساسیت شنوایی8دمبالدنبالحساسیت شنوایی9شعالشغالدقت10داسبتانداستاندقت11بنزاربیزاردقت12سردهسپردهدقت13شوده امشده امآموزشی14می گوفتمی گفتآموزشی15اصحابهاصحابآموزشی16ماردمادرحافظه توالی دیداری17ردختدرختحافظه توالی دیداری18دوززودتمیزدیداری- دقت19جانهخانهتمیزدیداری- دقت20کلمه جا افتادهمثلا آمدحافظه شنوایی