جهانی سازی و تغییرات فناوری، فرایندهایی که در پانزده سال اخیر سرعت یافته اند، باعث ایجاد یک اقتصاد جدید جهانی شده اند که با فناوری تقویت شده و سوخت (انرژی) آن بوسیله اطلاعات تامین و با دانش رانده می شود.
ضرورت این اقتصاد جهانی مستلزم نوع و هدف موسسات آموزشی است.
از آنجاییکه روند کنونی به سوی کاهش اطلاعات ناقص و دسترسی به اطلاعات صحیح رو به رشد است، مدارس دیگر نمی توانند شاهد صرف زمان برای انتقال یک مجموعه اطلاعات تجویز شده از معلم به دانش آموز در طی یک مقطع ثابت زمانی باشند، بلکه مدارس باید فرهنگ آموزش برای یادگیری را ترویج دهند.
بعنوان مثال فراگیری دانش و مهارتهایی که آموزش مستمر را درطول حیات فرد ممکن می سازند.طبق گفته آلوین تافلر بی سواد قرن 21،کسانی نخواهند بود که خواندن ونوشتن نمی دانند بلکه کسانی هستند که نتوانند یادبگیرند یا یاد دهند.
نگرانی در مورد کیفیت و روش آموزشی با ضرور ت توسعه فرصتهای آموزشی آنهایی که بیشترین آسیب پذیری را براثر جهانی سازی دارند همزیستی دارد.
عموما“ تغییرات جهانی سازی درکشورهای درحال توسعه،برروی گروههای کم درآمد، دختران و زنان و خصوصا“ کارگران کم مهارت، همچنین همه گروهها برای کسب و بکارگیری مهارتهای جدید فشار می آورد.
سازمان جهانی کار نیازهای آموزشی وپرورشی در اقتصاد جدید جهانی را بعنوان آموزش پایه برای همه ، مهارتهای کاری برای همه و آموزش مادام العمر برای همه تعریف می کند.
فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) شامل، رادیو وتلویزیون و همچنین فناوری های دیجیتال جدیدتر مانند کامپیوتر واینترنت، بعنوان ابزارهای بالقوه نیرومند و فعال کننده اصلاح و تغییرات آموزشی معرفی می شوند.
ICT های مختلف وقتی بطور مناسب بکار برده می شوند می توانند به توسعه دسترسی به آموزش کمک کرده و رابطه بین آموزش و کارگاههای روزافزون دیجیتالی را تحکیم کنند، همچنین کیفیت آموزش را با کمک ایجاد آموزش و یادگیری در یک پروسه فعال متصل به زندگی حقیقی بالا ببرند.
بهرحال تجربه مطرح شدن ICT های مختلف در کلاس درس و دیگر مکانهای آموزشی درسراسر جهان در طی چند دهه گذشته بیانگر اینست که تحقق کامل منافع بالقوه آموزشی ICT ها خودکار نیست.
یکپارچه سازی موثر ICT ها در سیستم آموزشی یک فرایند پیچیده است که نه تنها فناوری را درگیر می کند بلکه برنامه آموزشی و فن آموزش، آمادگی نهادی، شایستگی های معلم و سرمایه گذاری دراز مدت را هم درگیر می کند.
درحقیقت چنان اهمیت حیاتی به موضوع می دهد که بدست آوردن فناوری آسانترین قسمت آن است.
1- کاربردهای ICT در آموزش
خط مشی سازمان های آموزشی و برنامه ریزان باید اول از همه درباره پیامدهای آموزشی مورد نظر (ذکرشده دربالا) صریح باشد.
این اهداف گسترده باید انتخاب فناوری های مختلف را به سوی بکار رفتن و چگونه بکاررفتن هدایت کند.
پتانسیل هر فناوری مطابق چگونگی استفاده فرق می کند.
Haddad و Draxler حداقل 5 سطح کاربرد فناوری درآموزش را شناسایی کرده اند : ارایه، اثبات تجربی , تمرین و عمل، تعامل و همکاری .
هر کدام از ICT های مختلف (چاپ، کاستهای صوتی و تصویری، پخش رادیو و تلویزیون، کامپیوتر یا اینترنت) ممکن است در پایه ای ترین سطحها یعنی ارایه و اثبات بکار بروند.
به جز فناوری های بصری، تمرین و عمل هم ممکن است با بکاربردن حداکثر فناوریها ارایه شوند.
از طرف دیگر کامپیوترهای شبکه ای و اینترنت، ICT هایی هستند که فراگیری تعاملی و همدستانه را می توانند بهتر فراهم کنند و پتانسیل کامل آنها اگر فقط برای ارایه یا اثبات بکار برود، تحقق نخواهد یافت .
1-1 کاربرد پخش برنامه رادیو وتلویزیون در امر آموزش
رادیو و تلویزیون بطور گسترده ای بترتیب از سالهای 1920 و 1950 بعنوان ابزارهای آموزشی بکاررفته اند .
سه رویکرد کلی درکاربرد رادیو و تلویزیون در آموزش وجود دارد :
1- تدریس کلاسی مستقیم، که درآن برنامه ریزی پخش جانشین معلمان در یک پایه موقتی می شود.
2- پخش برنامه مدرسه ای , که درآن برنامه ریزی پخش، منابع تکمیلی تعلیم و تعلم را درصورت موجود نبودن، فراهم و ارایه می کند.
3- برنامه ریزی کلی آموزشی، در سطح اجتماع و مقامات ملی و بین المللی که فرصتهای آموزشی عمومی و غیررسمی را ارایه می کند.
قابل ذکرترین و بهترین مثال مستند رویکرد تدریس کلاسی مستقیم، آموزش تعاملی رادیو است (IRI).
این آموزش شامل تمرینات مستقیم تعلیم و تعلم، 20-30 دقیقه ای آماده شده،بطور روزانه است.
دروس رادیویی درباره موضوعات خاصی در سطوح ریاضیات ,علوم، بهداشت و زبان است که قصد دارند کیفیت تعلیم را پیشرفت داده و بعنوان یک یاری دهنده ساختاری به معلمان، که سطح آموزشی آنها در مدارس ضعیف و بدون منابع آموزشی است،ارایه می گردد.
پروژه های آموزش تعاملی رادیویی در آمریکای لاتین و افریقا اجرا شده اند، درآسیا، این پروژه ها اولین بار در تایلند، سال 1980 اجرا شد، و اندونزی، پاکستان، بنگلادش و نپال هم پروژه های خود را در سال 1990 به اجرا رساندند.
آنچه که پروژه آموزش تعاملی رادیویی را از دیگر برنامه های آموزش غیر حضوری متمایز می کند اینست که هدف اولیه آن بالا بردن کیفیت یادگیری است ( ونه صرفا“ توسعه دادن دسترسی آموزشی) و در هر دو شکل رسمی و غیر رسمی موفقیتهای زیادی داشته است.
پژوهشهای گسترده در سطح جهان نشان داده که خیلی از پروژه های آموزش تعاملی رادیویی یک اثر مثبت روی پیامدهای یادگیری و برابری آموزشی داشته اند.
و با صرفه جویی های آن در مقیاس، ثابت شده که یک استراتژی موثر برروی هزینه های مرتبط است.
از آنجاییکه روند کنونی به سوی کاهش اطلاعات ناقص و دسترسی به اطلاعات صحیح رو به رشد است، مدارس دیگر نمی توانند شاهد صرف زمان برای انتقال یک مجموعه اطلاعات تجویز شده از معلم به دانش آموز در طی یک مقطع ثابت زمانی باشند، بلکه مدارس باید فرهنگ "آموزش برای یادگیری" را ترویج دهند.
نگرانی در مورد کیفیت و روش آموزشی با ضرور ت توسعه فرصتهای آموزشی آنهایی که بیشترین آسیب پذیری را براثر جهانی سازی دارند همزیستی دارد.
سازمان جهانی کار نیازهای آموزشی وپرورشی در اقتصاد جدید جهانی را بعنوان "آموزش پایه برای همه "، "مهارتهای کاری برای همه" و "آموزش مادام العمر برای همه " تعریف می کند.
فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) شامل، رادیو وتلویزیون و همچنین فناوری های دیجیتال جدیدتر مانند کامپیوتر واینترنت، بعنوان ابزارهای بالقوه نیرومند و فعال کننده اصلاح و تغییرات آموزشی معرفی می شوند.
ICT های مختلف وقتی بطور مناسب بکار برده می شوند می توانند به توسعه دسترسی به آموزش کمک کرده و رابطه بین آموزش و کارگاههای روزافزون دیجیتالی را تحکیم کنند، همچنین کیفیت آموزش را با کمک ایجاد آموزش و یادگیری در یک پروسه فعال متصل به زندگی حقیقی بالا ببرند.
درحقیقت چنان اهمیت حیاتی به موضوع می دهد که بدست آوردن فناوری آسانترین قسمت آن است.
1- کاربردهای ICT در آموزش خط مشی سازمان های آموزشی و برنامه ریزان باید اول از همه درباره پیامدهای آموزشی مورد نظر (ذکرشده دربالا) صریح باشد.
Haddad و Draxler حداقل 5 سطح کاربرد فناوری درآموزش را شناسایی کرده اند : ارایه، اثبات تجربی , تمرین و عمل، تعامل و همکاری .
هر کدام از ICT های مختلف (چاپ، کاستهای صوتی و تصویری، پخش رادیو و تلویزیون، کامپیوتر یا اینترنت) ممکن است در پایه ای ترین سطحها یعنی ارایه و اثبات بکار بروند.
از طرف دیگر کامپیوترهای شبکه ای و اینترنت، ICT هایی هستند که فراگیری تعاملی و همدستانه را می توانند بهتر فراهم کنند و پتانسیل کامل آنها اگر فقط برای ارایه یا اثبات بکار برود، تحقق نخواهد یافت .
1-1 کاربرد پخش برنامه رادیو وتلویزیون در امر آموزش رادیو و تلویزیون بطور گسترده ای بترتیب از سالهای 1920 و 1950 بعنوان ابزارهای آموزشی بکاررفته اند .
سه رویکرد کلی درکاربرد رادیو و تلویزیون در آموزش وجود دارد : 1- تدریس کلاسی مستقیم، که درآن برنامه ریزی پخش جانشین معلمان در یک پایه موقتی می شود.
2- پخش برنامه مدرسه ای , که درآن برنامه ریزی پخش، منابع تکمیلی تعلیم و تعلم را درصورت موجود نبودن، فراهم و ارایه می کند.
3- برنامه ریزی کلی آموزشی، در سطح اجتماع و مقامات ملی و بین المللی که فرصتهای آموزشی عمومی و غیررسمی را ارایه می کند.
قابل ذکرترین و بهترین مثال مستند رویکرد تدریس کلاسی مستقیم، آموزش تعاملی رادیو است (IRI).
برنامه Telesecundaria مکزیک یک مثال دیگر از تدریس مستقیم کلاسی است که پخش تلویزیونی را بکار می برد.
این برنامه در مکزیک درسال 1968 بعنوان یک استراتژی موثر بر هزینه ها برای توسعه مدارس سطح پایین درجوامع کوچک و دوردست بکارگرفته شد.
Perraton این برنامه را چنین توصیف می کند : برنامه های تولید شده تلویزیونی از طریق ماهواره در سراسر کشور مطابق جدول زمانبندی (8 صبح تا 2 بعد ازظهر و 2 بعد ازظهر تا 8 شب) برای مدارس آموزش از راه دور پخش می شوند و دوره های متوسطه را هم مانند دوره های ابتدایی تحت پوشش قرار می دهند.
هر ساعت برای یک منطقه تنظیم شده و نوعا“ از روال ثابتی پیروی می کند، 15 دقیقه برنامه تلویزیونی و سپس فعالیتهای هدایت شده بوسیله کتاب و معلم.
بدین طریق دانش آموزان با تنوع معلمان در تلویزیون روبرو هستند اما یک معلم اصلی در مدرسه برای تعلیم همه موارد انضباطی در هرپایه ای در نظر گرفته شده است .
طرح ریزی این برنامه با تغییرات زیادی در طول سال مواجه بوده .
معنی این استراتژی این است که ادغام موضوعات اجتماع در برنامه ها، به کودکان یک آموزش یکپارچه عرضه کرده و جامعه را بطور وسیعی در سازماندهی و مدیریت مدرسه و تهییج دانش آموزان به انجام فعالیتهای اجتماع، دخیل خواهد کرد.
در آسیا، 44 دانشگاه رادیو وتلویزیون در چین، دانشگاه Universitas Terbuka در اندونزی و دانشگاه آزاد ملی ایندرا گاندی د رهند، بطو رگسترده ای رادیو وتلویزیون را برای آموزش مستقیم و هم برای پخش برنامه مدرسه ای بکار گرفته اند تا نسبت بیشتری از جمعیت بهره مند شوند.
برای این موسسات پخش برنامه ها اغلب همراه با موضوعات چاپی و کاستهای صوتی است.
دانشگاه هوای ژاپن در سال 2000، 16 دوره رادیویی و 160 دوره تلویزیونی پخش می کرد.
هردوره شامل 15 تا 45 دقیقه پخش سخنرانی در سطح کشور بصورت هفته ای یکبار برای 15 هفته است.
دوره ها از طریق ایستگاههای متعلق به دانشگاه از ساعت 6 صبح تا 12 بعد ازظهر پخش می شوند.
همچنین به دانش آموزان جزوات چاپی، آموزشهای حضوری و آنلاین هم داده می شود.
اما برخلاف آموزش مستقیم، پخش برنامه مدرسه ای به معنای جانشین برای معلم نیست , بلکه صرفا“ بعنوان یک غنی سازی آموزش سنتی است.
پخش برنامه مدرسه ای انعطاف پذیرتر از آموزش تعاملی رادیویی است زیرا معلمان خود تصمیم می گیرند که چگونه پخش برنامه ها را درکلاس یکپارچه کنند.
شرکتهای بزرگی که پخش برنامه های رادیو تلویزیونی مدرسه ای را ارایه می کنند , موسسه پخش برنامه های آموزشی بریتانیا و ایستگاه پخش برنامه NHK ژاپن هستند.
در کشورهای درحال توسعه پخش برنامه های مدرسه ای اغلب نتیجه مشارکت بین وزارت آموزش و وزارت اطلاعات هستند.
برنامه ریزی کلی آموزشی شامل یک محدوده وسیع از انواع برنامه ها (برنامه های خبری، مستند، شوهای پرسش و آزمون، کارتونهای آموزشی و ...) هستند که حاصل آنها فرصتهای آموزشی رسمی وغیررسمی برای همه فراگیران است.
در یک معنی هربرنامه ریزی رادیو وتلویزیونی با محتوای اطلاع رسانی یا آموزش، می تواند در زمره این برنامه ها قرار گیرد.
بعضی نمونه های قابل ذکر عبارتند از شوی تلویزیونی امریکایی خیابان Sesame، کانالهای اطلاع رسانی جغرافیا و اکتشافات ملی و برنامه رادیویی صدای آمریکا.
رادیو بازار دهکده که درسال 1940 در کانادا راه اندازی شد و تاکنون بعنوان یک مدل برنامه های مباحثه ای در سطح جهان عمل کرده است، هم یک نمونه دیگر از برنامه ریزی آموزشی غیر رسمی است.
1-2 تله کنفرانس و کاربردهای آن درآموزش تله کنفرانس ( همایش از راه دور) دلالت بر "ارتباط الکترونیک تعاملی بین مردم مستقر در دو یا چند جای مختلف" دارد.
چهار نوع تله کنفرانس براساس طبیعت و وسعت تعاملی آن و میزان توان تکنولوژی آنها وجود دارد : 1 – کنفرانس شنیداری 2 - کنفرانس ترسیمی – شنیداری 3 – کنفرانس تصویری 4 – کنفرانس وبی کنفرانس شنیداری مبادله زنده پیامهای صوتی در یک شبکه تلفنی است.
و هنکامی که متنها و تصاویر ساکن مانند طرحهای خطی با پهنای باند کم , نمودارها و عکسها هم بتوانند در طول پیام صوتی مبادله شوند، کنفرانس شنیداری – ترسیمی خواهد بود.
کنفرانس تصویری اجازه می دهد که نه تنها صدا و گرافیک بلکه تصاویر متحرک هم مبادله شوند.
این فناوری از شبکه ماهواره ای یا تلویزیونی (پخش برنامه کابلی )بجای خط تلفن استفاده می کند.
کنفرانس وبی، همانطور که از نامش پیداست، انتقال متن , گرافیک و رسانه های سمعی و بصری را از طریق اینترنت انجام می دهد.
که شامل کاربرد یک کامپیوتر همراه با یک مرور گر و ارتباطی که می تواند همزمان یا غیر همزمان باشد.
تله کنفرانس در هردو آموزش رسمی و غیر رسمی بکار می رود تا هم مباحثات بین معلم و دانش آموز و هم دسترسی به کارشناسان و دیگر افراد مرجع را از طریق راه دور تسهیل کند.
در آموزش آزاد و از راه دور، تله کنفرانس یک ابزار مفید برای ارایه آموزش مستقیم وپیوسته فراگیرنده و به حداقل رساندن انزوای اوست.
بعنوان مثال در سال 1999 یک تله کنفرانس شنیداری - ترسیمی بین دانشگاه پزشکی تیان جین در چین و چهار شعبه تابعه آن، بعنوان قسمتی از همکاری چند ساله دانشگاه تیان جین و دانشکده پرستاری دانشگاه اتاوا، تحت پوشش آژانس توسعه بین المللی کانادا، با هدف ارایه آموزش پایدار و بهبود امکانات آکادمیک برای پرستاران در بخشهای تابعه تیان جین که درآنها آموزش پرستاران بطور فوق العاده ای محدود است، آغاز شد.
دیگر موسسات بزرگتر آموزشی نیز مانند دانشگاه آزاد انگلستان، دانشگاه Tun Abdul Ruzak مالزی، دانشگاه آزاد هنگ کنگ و دانشگاه آزاد ملی ایندرا گاندی هند، تله کنفرانس را در برنامه های آموزشی online خود بکار می برند.
1-3 کاربرد کامپیوتر و اینترنت برای تعلیم و تعلم سه رویکرد کلی در رابطه با کاربرد آموزشی اینترنت و کامپیوتر وجود دارد : 1 – یادگیری کامپیوتر و اینترنت، که درآن سواد فناوری هدف نهایی است.
2 – یادگیری با کامپیوتر و اینترنت که در آن، فناوری، فرایند یادگیری را در طی دوره ها تسهیل می بخشد.
3 – یاد گیری از طریق کامپیوتر و اینترنت و ادغام توسعه مهارتهای فناوری با کاربرد های دوره های آموزشی.
3-3-1 یادگیری کامپیوتر و اینترنت یادگیری کامپیوتر و اینترنت برروی توسعه سواد فناوری تمرکز دارد و شامل : 1 – مفاهیم ومهارتهای اصولی : واژه ها، مفاهیم و عملیات پایه ای 2 – بکارگیری صفحه کلید و ماوس 3 – کاربرد ابزارهای سودمند از قبیل پردازش کلمه (word)، صفحه گسترده (برنامه های محاسباتی مالی)، پایگاه داده ها و برنامه های گرافیکی 4 – بکارگیری ابزارهای پژوهشی از قبیل موتور جستجو گر و پست الکترنیکی 5 - مهارتهای پایه ای در کاربرد برنامه نویسی و برنامه های چند منظوره مانند Logo یا HyperStudio 6 – آگاهی درباره تاثیر تغییرات فناوری 3-3-2یادگیری با کامپیوتر و اینترنت یاد گیری با فناوری تمرکز برروی این نکته است که چگونه فناوری می تواند وسیله ای برای یادگیری در همه دوره های آموزشی باشد و آن شامل: 1 - ارایه، اثبات و نمایش و تغییر و تحول در داده ها با بکارگیری ابزارهای بهره وری.
2 – استفاده از نوعهای خاص برنامه های آموزشی از قبیل بازیهای آموزشی، تمرین و تکرار، شبیه سازی، دروس خصوصی ,آزمایشگاههای مجازی، تجسمات فکری و ارایه گرافیکی مفاهیم انتزاعی، آهنگ سازی و سیستمهای هوشمند.
3 – استفاده از منابع و اطلاعات برروی CD یا بصورت online مانند دایره المعارف، نقشه های تعاملی و اطلسها، نشریات الکترونیکی و دیگر مراجع داشتن سواد فناوری، بصورت مناسب مورد نیاز است، این مطلب به فرایند دومرحله ای اشاره دارد که درآن قبل از اینکه بتوان فناوریها را برای یادگیری بکار برد درباره این فناوریها آموزش داده شود، هرچند در این زمینه اقداماتی برای ادغام دو ریکرد انجام شده است.
1-3-3 یادگیری از طریق کامپیوتر و اینترنت یادگیری از طریق کامپیوتر و اینترنت، یادگیری کاربرد فناوری ها را با یادگیری توسط آنها ترکیب می کند.
بدین صورت که یادگیری مهارتهای فناوری را بلافاصله یا وقتی که فراگیرنده نیاز به یادگیری آنها دارد( درزمان درگیر شدنش درفعالیت مربوط به دوره ها) دخیل می کند.
مثلا“ دانش آموزان مقطع متوسطه که باید یک گزارش درباره تاثیر افزایش قیمت نفت روی جامعه، برای کلاس اقتصاد ارایه کنند، ممکن است تحقیق خود را بصورت online شروع کرده، برنامه های صفحه گسترده و پایگاه داده ها را برای کمک به ساماندهی داده های جمع آوری شده بکار ببرند و از برنامه پردازش کلمات برای آماده کردن گزارش مکتوب خودشان استفاده کنند.
مثال : پروژه CHILD - فن آموزشی دانش آموز محور، ارتقا یافته از طریق کامپیوتر پروژه CHILD ) توسعه کامپیوترهای کمک کننده به تعلم و تعلم( یک برنامه آموزشی ادغام شده کامپیوتری است که درسال 1988 بوسیله دانشگاه فلوریدا برای مقاطع K5 ) پیش دبستانی و دستانی) تهیه شده است.
برنامه روی سه قسمت خواندن،نوشتن و ریاضیات،متمرکز است.
هرپروژه کلاسی CHILD یک جایگاه کامپیوتری بین 3 تا 6 کامپیوتر دارد.
بعضی قسمتها برروی تمرین مهارتها متمرکزند، درحالیکه بعضی دیگر برروی توسعه مفاهیم تمرکز دارند.
معلم نرم افزارهای آموزشی مورد نیاز هرجایگاه را مطابقت اهداف درسی تعیین می کند .
گروههای دانش آموزی در جایگاههای خودشان کار می کنند و معلم بین قسمتها برای کمک، برآورد و تشویق دانش آموزان گردش می کند.
وقتی دانش آموز یک فعالیت را تمام می کند، بسمت جایگاه بعدی حرکت می کند و درپایان وقت، معلم همه افراد کلاسی را برای بحث و انعکاس فعالیتهای آنروز گرد هم می آورد.
معلمان گروهایی با پایه های متفاوت و موضوعات مشخص را شکل می دهند (5 یا 3 یا 2K) و با کودکان طی سه سال کار می کنند، تا بدین طریق مشخص شود که چه نرم افزاری برای موضوع مناسبتر است و به دانش آموزان اجلزه داده شود که با شیوه خودشان یاد بگیرند .
در این راستا آموزشهایی در طول یکسال به معلمان درزمینه یکپارچه سازی و تلفیق داده می شود همچنین جزوات پژوهشی برای برنامه ریزی درسی و تلفیق تکنولوژی ارایه می شود.
تجربه بیش از یک دهه پروژه CHILD نشان می دهد که دانش آموزان این پروژه امتیاز بیشتری نسبت به همنوعایشان در آزمونهای استاندارد کسب کردند و تاثیرات مثبت برنامه درطول زمان افزایش یافته است، همچنین این دانش آموزان رفتار بهتری نسبت به مدرسه و یادگیری نشان داده اند و انضباط بیشتری داشته اند.
پروژه CHILD از طرف دپارتمان شبکه پراکندگی ملی آموزش ایالات متحده بعنوان یک برنامه موثر معرفی شده و برای توسعه و بسط درسراسر جهان کمک مالی شده است.
1-4 کاربرد کامپیوتر و اینترنت در آموزش از راه دور بسیاری از موسسات آموزشی سطح بالا ی عرضه کننده دوره های آموزش از راه دور، برای پیشبرد کیفیت برنامه هایشان از اینترنت استاده می کنند.
دانشگاه مجازی موسسه تکنولوژی Monterrey مکزیک ترکیبی از کتپ چاپی، پخش برنامه های زنده واینترنت را برای ارایه دوره های درسی به دانش آموزان مکزیک و تعدادی از کشورهای آمریکای لاتین بکار می برد.
همینطور دانشگاه مجازی افریقا که درسال 1997 با حمایت مالی بانک جهانی تاسیس شد، ماهواره و فناوری اینترنت را برای ارایه فرصتهای آموزش از راه دور جهت افراد درخیلی از کشورهای انگلیسی و فرانسوی زبان در سراسر افریقا بکار گرفته است.
ابتکارات مبتنی بر اینترنت و وب درسطح آموزش متوسطه هم توسعه یافته است، دبیرستان مجازی ,نتیجه ای از اقدامات یک ائتلاف ملی مناطق آموزشی در ایالات متحده، برای ارتقا، ایجاد و سهیم شدن در دوره های مبتنی بر وب است.
به هرحال بزرگترین حرکات در یادگیری از راه دور توسط بخش خصوصی صورت گرفته نه درآکادمی ها.
Merrill Lynch برآورد می کند که درآمد بازارهای بزرگ آموزش در آمریکا از 3/2 بیلیون دلار در سال 2000 به 18 بیلیون دلار در سال 2003 برسد.
تعداد دانشگاههای حقوقی در طی 13 سال گذشته از 400 به 1800 رسیده است.
این دانشگاهها در سازمانهای داخلی و شرکتهای چند ملیتی هستند که ویدئو کنفرانس و اینترنت را برای آموزش کارکنان بکار می برند.
اگر این نسبت رشد کند، تعداد دانشگاههای حقوقی از تعداد دانشگاههای سنتی در سال 2010 فراتر خواهد رفت.
در این راستا دانشگاههای کره جنوبی مجازی می شوند، کره جنوبی یکی از پیشرفته ترین زیرساختهای ICT در جهان را داراست.
نفوذ کامپیوتر بسیار گسترده بوده و دسترسی به اینترنت باند پهن به بهترین وجه امکان پذیر است .
کره جنوبی اخیرا“ 15 دانشگاه مجازی یک شکل دارد که فقط دوره های مبتی بر ICT برگزار می کند.
از میان آنها می توان دانشگاه سایبر، دیجیتال کره و آزاد سایبر را نام برد.
این دانشگاهها مخصوص فراگیری مادام العمر و آموزش حرفه ای هستند .
و یک برنامه ترکیبی ثبت نام 17200 نفره در سال 2002 دارند.
این دوره ها، زمینه های وسیعی شامل تکنولوژی، مدیریت، حقوق، زبان، علوم اجتماعی، آموزش و پرورش و الهیات را دربر می گیرد.
همچنین دوره های آن لاین توسط بیش از 100 دانشگاه دومنظوره ارایه می شود , بعنوان مثال دانشگاه زنان اوها (Ewha Woman’s University ) دوره های مبتنی بر اینترنت در زمینه های زبان، آموزش از راه دور، مبارزه با مواد مخدر ,آموزش ضمن خدمت معلمان و مطالعات زنان کره ای در مورد دانش آموزان بومی و خارجی را ارایه می کند.
این حرکت نوین در کره جنوبی در سال 1998 با اجرای پروژه آزمایشی دانشگاه مجازی شروع شد که مشارکت 65 دانشگاه و پنج شرکت را بدنبال داشت.
اهداف این پروژه عبارت بودند از: 1 – ایجاد یک سیستم آموزش مجازی کم هزینه و بدون نقصان 2 – ایجاد و اجرای دوره های مبتنی بر وب یا دیگر انواع آموزش از راه دور 3 – شناسایی خط مشی ها و استانداردهای مناسب برای راه اندازی یک دانشگاه مجازی 4 – تقسیم کردن تجربیات در طی مقطع آزمایشی موسسات شرکت کننده، این پروژه را با چندین تکنولوژی مختلف از جمله، پخش ماهواره ای، کنفرانس دیداری، اینترانتها و اینترنت آزمایش کردند.
دو سال بعد از این پروژه، راهبران و مربیان در کره جنوبی کار خود را با درگیری در مفاهیم مدیریت کنترل ,ایجاد ظرفیت، صرفه جویی درهزینه ها ,دسترسی آزاد و مناسب, ادامه دادند.
3-5 همکاری از راه دور یادگیری online که درآن دانش آموزان در دوره های رسمی online دخیل می شوند , شاید رایجترین اندیشه استفاده از اینترنت درآموزش باشد.
هرچند که آن تنها کاربرد نیست.
ابزارهای همکاری برپایه وب مانند ایمیل، بردهای پیام , گفتگوی اینترنتی همزمان (chat) و کنفرانسهای مبتی بر وب، فراگیران را به دیگر فراگیران همچنین معلمان، مربیان، محققین و پژوهشگران , دانشمندان و هنرمندان , رهبران صنایع و سیاستمداران و خلاصه به هرفردی که بتواند فرایند یادگیری را پربارتر کند و به اینترنت هم دسترسی داشته باشد، وصل می کند.
کاربرد سازماندهی شده، منابع وب و ابزارهای همکاری برای اهداف مناسب و مقتضی برنامه های آموزشی، همکاری از راه دور نامیده می شود.
Judi Harris همکاری از راه دور را بعنوان یک مجاهده آموزشی می نامد که مردم را با کاربرد اینترنت و منابع آن درمکانهای مختلف به کار با یکدیگر تشویق می کند.
همکاری از راه دور برپایه برنامه های آموزشی، بوسیله معلم تنظیم و طرح ریزی می شود.
بیشترین کاربر آن ایمیل درارتباط با یکدیگر است.
خیلی از فعالیتهای همکاری از راه دور و پروژه های آن وب سایتهایی برای پشتیبانی دارند.
پروژه هایی که کاربرد تکنولوژی درآن فعالیتهایی را بوجود آورده که بدون فناوری امکان پذیر نبود و همچنین دانش آموزان را قادر می سازد که فعال، همکاری کننده، خلاق، متحدو ارزشیابی کننده باشند.
اخیرا“ صدها پروژه همکاری از راه دور در سطح جهان انجام شده که خیلی ازآنها تکمیل شده یادر حال انجام است.
یک مثال از آنها پروژه صدای جوان (Voices of Youth42) است که بوسیله UNICEF ایجاد شده , ودرآن دانش آموزان تشویق می شوند، نظرات خود را درباره موضوعات عام وکلی مانند، ایدز و کارکودکان، با دیگر جوانان و بزرکسالان در تمام دنیا از طریق یک میدان مباحثه الکترونیکی، درمیان بگذارند.
وب سایت صدای جوانان همچنین اطلاعات پس زمینه درباره موضوعات مختلف بحث از جمله مواد درسی منبع، برای کمک به معلمان در فعالیتهای کلاسی خودشان، ارایه می کند.
برنامه بین المللی مربی از راه دور (ITP) که درسال 1995 توسط شرکت HP تامین مالی شد، دانش آموزان را از طریق ایمیل و میدانهای بحث الکترونیکی به کارشناسان و مربیان متصل می کند.
ITP جلسات مبتنی بر پروژه را برای گروهای 5 تا 12 و دانشجویان دانشگاه، خصوصا“ درجوامع آسیب پذیر ارایه می کند.
ITP حداقل هردوهفته یکبار بصورت online با دانش آموز ارتباط برقرار می کند وسوالات را پاسخ می دهد، موضوعات کلیدی مطرح می کند، منابع مفید معرفی می کند و درمورد بازده دانش آموز توضیح می دهد.
3-6 نکاتی درباره کاربرد ICT درآموزش تاثیرات ,هزینه، تساوی و قابلیت تحمل پذیری، چهارنکته وسیع درهم پیچیده هستند که باید درزمان درنظرگرفتن تاثیر کاربرد ICT درآموزش، عنوان شوند.
3-6-1 اثربخشی ICT تاثیر آموزشی ICT بستگی به این دارد که چگونه و برای چه منظور بکار برود.
ICT ها مانند هرابزار آموزشی یا روش ارایه آموزشی دیگر، برای همه و همه جا به یک صورت کار نمی کنند.
ارتقا دسترسی - تعیین مقدار و درجه ای که ICT ها به توسعه دسترسی به آموزش پایه ای کمک کرده اند مشکل است.
چرا که بیشتر فعالیتها برای این هدف درمقیاس کوچک و گذارش نشده بوده اند.
ولی استثناهایی هم وجود دارد بطوریکه هرکدام از این 11 دانشگاه، که از بزرگترین و شناخته شده ترین موسسات آموزشی آزاد درسرتاسر جهان هستند ( یعنی داشنگاه آزاد انگلستان، دانشگاه آزاد ملی ایندراگاندی هند، سیستم دانشگاه تلویزیونی چین، Universitas Terbuka اندونزی و دانشگاه افریقای جنوبی ) سالانه بیش از 100000 نفر ثبت نام می کنند، و به حدود 2.8 میلیون نفر نیز خدمات رسانی می کنند.
این را با 14 میلیون ثبت نام ادغام شده 3500 دانشگاه و دانشکده ایالات متحده مقایسه کنید.
کیفیت بالا رونده – تحقیقات درمورد اثر پخش برنامه های آموزشی رادیوتلویزیونی برکیفیت آموزش پایه ای کم است.
اما همان بررسی جزیی نشان می دهد که اثربخشی آموزشی آن از کلاسهای سنتی بیشتر است.
پروژه آموزش رادیویی تعاملی خیلی بیشتر از پروژه های پخش برنامه آموزشی به صورت جامع تحلیل شده اند و یافته ها دلالت بر تاثیر پروژه دربالارفتن کیفیت آموزشی دارد، همانطور که بوسیله نمرات افزوده در تستهای استاندارد نشان داده شد.
در عوض برآورد تاثیرات کامپیوتر، اینترنت و فناوری های مرتبط دارای ابهام است.
Russell در پژوهش جامع خود، ادعا می کند هیچ فرق چشمگیری بین نمرات تستی دانش آموزانی که از دوره های درسی مبتنی برICT استفاده می کنند و آنهایی که آموزش حضوری می بینند، وجود ندارد.
هرچند بیشتر افراد ادعا می کنند که چنین تعمیم هایی قطعیت ندارد، همچنین معتقدند تعداد زیادی موارد آموزش از راه دور مبتنی بر ICT وجود دارد که هنوز آزمایش و مطالعه نشده اند.
تحقیقات نشان می دهد که کاربرد کامپیوتر بعنوان مربی درترکیب با آموزش سنتی برای تعلیم و تمرین و ارایه آموزش , باعث افزایش یادگیری در دوره ها ی سنتی و مهارتهای پایه ای می شود.
دانش آموزان همچنین سریعتر یاد می گیرند، حافظه بیشتری نشان داده و اگر با کامپیوتر کارکنند به بهتر آموختن تشویق می شوند.
هنوز مدرک مهمی درباره اینکه محیط جدید تعلیم , بازده یادگیری را افزایش می دهد وجود ندارد.
1-6-2 هزینه کمابیش می گویند، پخش برنامه های آموزشی تلویزیون و تعلیمات براساس کامپیوتر و خطوط online خیلی گرانتر از پخش برنامه های رادیویی هستند.
بعبارتی برآورد هزینه بعلت فقدان داده ها , گوناگونی برنامه ها، مشکلات عمومی سازی و مشکل تعیین مقدار بازده آموزشی مشکل است.
یک اشتباه رایج دربرآورد هزینه آموزشی ICT، تمرکز خیلی زیاد روی هزینه های ثابت اولیه، خرید تجهیزات ,ساخت یا تعمیر تولید مواد اولیه و غیره است.
اما مطالعات درباره کاربرد کامپیوتر درکلاس، بطور مثال نشان داده که نصب سخت افزار و ترمیم امکانات فیزیکی بین 40 تا 60 درصد هزینه کامل کاربرد کامپیوتر یا هزینه کل مالکیت است.
درحقیقت ممکن است دریک برآورد اولیه، بنظر برسد که خرید اولیه نرم افزار و سخت افزار پرهزینه ترین قسمت کار است.
اندازه هزینه کل مالکیت درطول زمان گسترده شده و با مخارج پشتیبانی و تعمیر ونگهداری ( که بعنوان هزینه های متغیر یا برگشتی شناخته می شوند) بین 30 تا 50 درصد هزینه کل نرم افزار و سخت افزار را تشکیل می دهند.
هزینه توسعه تخصصی نیز که یک هزینه متغیر است درطول زمان انباشته می شود.
لذا برای رویکردهای مبتنی برکامپیوتر، هزینه کلی مالکیت شامل موارد زیر می شود: هزینه های ثابت 1 – تعمیم امکانات فیزیکی 2 – سخت افزار و شبکه بندی 3 – نرم افزار 4 - ترفیع (UPGRADE) و تعویض ( درحدود 5 سال) هزینه های متغیر یا برگشتی 1 – توسعه تخصصی 2 – اتصالات شامل دسترسی به اینترنت و تلفن 3 – نگهداری و پشتیبانی شامل هزینه های برق، تلفن و تدارکات بمنظور راندمان هزینه ه، هزینه های ثابت باید از هزینه های متغیر متمایزشوند و بین آنها موازنه برقرار شود.
اگر هزینه های ثابت یک پروژه فناوری بالاست، ولی هزینه های متغیر پایین است ,پس دراینجا هزینه برمقیاس افزایش خواهد داشت.
این حالت در پخش برنامه های آموزش عمومی رادیوتلویزیونی وجود دارد.
در مدارس ابتدایی ممکن است هیچ دلیل محکمی برای سرمایه گذاری روی کامپیوترها وجود نداشته باشد ولی در مدارس متوسطه، این دلیل وجود دارد، اما اینکار باعث افزایش چشمگیر هزینه کلی مدرسه خواهد شد.
یک بعد دیگر هزینه، محل پروژه است و اینکه چه کسی و برای چه بهای آنرا پرداخت خواهد کرد.
در پروژه هایی که درآن کامپیوترها به اینترنت متصلند، مدرسه یا دانش آموز و یا هردو هزینه های متغیر مربوط به عملیات نگهداری و تعمیر، هزینه اینترنت و مخارج خط تلفن را متحمل می شوند.
در مقابل این پروژه ها برنامه های رادیویی هستند که درآن فراگیرنده فقط باید هزینه خرید یک رادیو و چند باطری را بپردازد.
1-6-3 برابری دسترسی به ICT صرف نظر از اختلافات گسترده در دسترسی به ICT بین کشورهای غنی و فقیر و بین گروههای مختلف در کشورها، نگرانیهایی وجود دارد که چالش کاربرد ICT در آموزش را همراه با اختلافات موجود در میان خطوط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جغرافیایی و جنسیت را گسترده تر خواهد کرد.
از لحاظ شایستگی هرکس فرصت برابری برای مشارکت لازم را دارد ولی دسترسی به عوامل مختلف، چه بعنوان کاربر و چه بعنوان تولید کننده بواسطه منابعشان مشکل و سنگین است .
لذا تفاوتهای ابتدایی تقویت و حتی بزرگ می شوند.
درنتیجه برنامه ریزان آموزش بین المللی با یک چالش سخت مواجه هستند و آن چگونگی حل مسئله و کمک به توسعه آن است.
رواج ICT درآموزش وقتی که بدون بررسی دقیق انجام شود، می تواند باعث درحاشیه قرار گرفتن آنهایی شود که دارای شرایط نا مساعدتری هستند.
مثلا“ زنان درمقایسه با مردان، بعلت بیسوادی، عدم آموزش عالی، فقدان زمان و تحرک و فقر، دسترسی کنترلی به ICT و فرصتهای کمتری برای آموزشهای مربوطه دارند.
همچنین پسرها بیشتر از دختران امکان دسترسی به کامپیوتر درخانه و مدرسه را دارند و عجیب نیست اگر بگوییم که پسران بیشتر از دختران تمایل به کاربا کامپیوتر دارند.
در گزارشی از انجمن امریکایی زنان دانشگاهی آمده است که " گرچه دختران بعضی از شکاف های جنسیتی مهم را محدود کرده اند، اما تکنولوژی امروزه، تکنولوژی باشگاه پسران در مدارس عمومی است و درحالیکه با آن مشکلات و برنامه های خود را حل و فصل می کنند , دختران کامپیوتر را برای پردازش لغات بکار می برند." در یک ارزشیابی در چهار کشور افریقایی،توسط سازمان Worldlinks که فعالیتهای همکاری از راه دور بین المللی براساس پروژه را درمیان معلمان و دانش آموزان کشورهای درحال توسعه ترویج می کند، علیرغم ایجاد برنامه های بدون توجه به جنسیت مخاطبین، نابرابریهای جنسی همچنان در اوگاندا و غنا وجود دارد.
بعلاوه درحالیکه دختران بیشتر از پسران دررابطه با اجرای پیشرفته آکادمیک و مهارتهای ارتباطی از برنامه بهره مند می شوند ولی پسران بیشتر از آنها قادر به انجام مهارتهای تکنولوژیک خود بودند.
یک مجموعه عوامل اقتصادی، سازمانی و فرهنگی , اجتماعی دراین تفاوتها دخیل هستند.
"نسبت بالای دانش آموز به کامپیوتر و سیاست، هرکس اول آمد، اول بکارگرفته می شود , باب میل دختران نیست".
دختران محدودیت رفت وآمد درساعات اولیه روز و مسئولیت کارهای روزمره خانه را دارند، که این امر دسترسی آنها را محدود می کند .
عقاید پدرسالاری بومی نیز باعث چیره شدن پسرها در محیط آزمایشگاه کامپیوتر می شود.
از جمله اقدامات پیشنهادی برای رفع این تبعیضات، تشویق مدارس به ایجاد راهبردهای "استفاده منصفانه " درآزمایشگاههای کامپیوتر و برپایی جلسات هدایت حساسیتهای جنسی و دفاع از کاهش وظایف بعد از مدرسه دختران است.
ارایه دسترسی به ICT فقط یک قسمت کوچک از اقدامات ایجاد مساوات است.
توجه برابر نیز باید اعمال شود تا مطمئن شویم فناوری حقیقتا“ بوسیله فراگیران بکار می رود و از چه راههایی بخوبی نیازهای آنها را رفع می کند.
یک برنامه تقویت شده آموزشی که این رویکرد کلی را نشان می دهد برنامه دوزبانه Enlace Quiché (دربرگرفتن سریع) است .
این برنامه درصدد استقرار مراکز آموزش دوزبانه فناوری برای آموزگاران، دانش آموزان، استادان، والدین و اعضای جامعه است.
تیمهای فنی برای هر مرکز از 3 دانش آموز , دومعلم و مدیرمرکز با حداقل یک دانش آموز مونث و یک معلم مونث هستند.
یک مثال دیگر رویکرد کلی به کاربرد ICT درآموزش، پروژه آموزش رادیویی Gobi Women’s (زنان گوبی) مغولستان است که درصدد ارایه تخصصی و ساختار آموزشی پیرامون دروس مورد علاقه زنان چادرنشین و ایجاد فرصتهای درآمدزا برای آنهاست.
این برنامه دارای موضوعاتی از قبیل پرورش دام، حمایت خانواده (برنامه ریزی خانواده، بهداشت، تغذیه و بهداشت) ایجاد درآمد با کاربرد مواد خام موجود درمحل و مهارتهای پایه ای شغلی برای یک بازار جدید است.
3-6-4 پایداری و دوام پروژه های آموزشی ICT قابلیت تحمل و دوام یکی از جنبه های برنامه های توسعه ICT درآموزش است که اغلب ازآن غفلت می شود .
خیلی از پروژه ها و برنامه ها با یک باد آمده و با یک نسیم می روند و به سرعت فراموش می شوند و این در مورد خیلی از پروژه های مبتی بر ICT صدق می کند.
درخیلی موارد این پروژه ها بوسیله اهدا کنندگان شخص ثالث از قبیل موسسات بین المللی یا شرکتها شروع می شود ولی توجه کافی به ایجاد یک مکانیسم پایدار که بوسیله آن موسسات آموزشی یا جامعه دخیل درامر بتوانند پروژه را تحت پوشش گرفته و تعقیب کنند یا با سایر مراکز پشتیبان کننده شریک شوند، نمی شود.
اما هزینه و امور مالی تنها موانع برسر راه تدوام پروژه ها نیستند.
طبق گفته Cisler تداوم برنامه های ICT چهار جز دارد: اجتماعی، سیاسی، فنی و اقتصادی.
قابلیت تحمل اقتصادی - دلالت بر توان یک مدرسه و جامعه برای تامین مالی یک برنامه فراهم شده ICT در دراز مدت.
تاثیر بر هزینه نقش کلیدی دارد .
ازآنجا که سرمایه گذاریهای فناوری دراز مدت است ودرخیلی از موارد قابل برگشت است، برنامه ریزان باید هزینه کلی مالکیت را درنظر بگیرند و با مشارکتهای پرسود با جامعه همه مخارج را دردراز مدت جبران کنند.
نیاز به ایجاد کانالهای متعدد مالی از طریق مشارکت جامعه، تداوم اقتصادی را پایدار و به تداوم سیاسی و اجتماعی گره می زند.
تداوم اجتماعی – فرایند دخالت جامعه است .
برای یک پروژه ICT، مدرسه به تنهایی دوام نمی آورد، توفیق درجلب مشارکت مالی والدین، رهبران سیاسی و اصناف و دیگر سرمایه گذاران ضروری است.
ابداع و نوآوری تنها درصورت تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم همه افراد بالا امکان پذیر است و اینکه بدانند چرا چنین نوآوری باید انجام شود و چه تاثیری برزندگی آنها دارد و همچنین چه نقشی برای اطمینان از موفقیت آن، می توانند ایفا کنند.
برنامه های مبتنی بر ICT درنهایت باید بتوانند نیازهای جامعه را برآورد کنند، لذا رایزنی درسطح جامعه و بسیج عمومی، پروسه های حیاتی برای تداوم هستند.
خلاصه اینکه برای حصول این تداوم، یک حس مالکیت پروژه باید درمیان همه دست اندرکاران بوجود آید .
تداوم سیاسی – پیامدهای سیاسی و رهبری.
مقاومت نسبت به تغییرات، یکی از بزرگترین تهدیدات نسبت به پروژه های ICT است .
مثلا“ اگر معلمان از کاربرد ICT درکلاس درس خودداری کنند، کاربرد ICT به شکست می خورد و از صحنه خارج می شود.
بعلت طبع نوآورانه پروژه های ICT رهبران باید یک فهم صحیح از فرایند نوآوری داشته و نیازهای متناظر جهت اقتباس موفق را شناخته و طرحها و اقدامات را برطبق آنها هماهنگ کنند.
قابلیت تدوام تکنولوژیک – یعنی انتخاب فناوری که در دراز مدت موثر باشد.
برنامه ریزان دریک محیط با تغییرات سریع فناوری، باید با خطر کهنگی فناوری مقابله کنند .
در همین زمان گرایش در بدست آوردن آخرین فناوری ها نیز وجود دارد.
هرچند برنامه ریزان کلا“ باید با سیستم های آزمایش شده جلو بروند ولی اسرار در باقی ماندن در وضعیت فعلی به فناوری های جدید آسیب می رساند.
این قاعده وجود دارد که به اهداف یادگیری اجازه دهیم، فناوری را انتخاب کند نه برعکس.
آخرین فناوری ها ممکن است مناسب ترین وسیله برای رسیدن به اهداف مطلوب آموزشی نباشند.
هنگامی که اهداف فناوری احراز گردید برنامه ریزان نه تنها باید هزینه ها، بلکه باید قابل استفاده بودن فضای قسمتها و پشتیبانی فنی را هم درنظر بگیرند.