جامعه در حال خیزش ما به شدت نیازمندیک دیدگاه آموزشی جدید و در عین حال شاداب است که هم نوعی فلسفه توسعه آموزشی پرورشی باشد و هم بتواند چشم انداز روشنی از آینده آموزش کشور ترسیم نماید.
شرایط جدید، ملت ها را در برابر دو دیدگاه آموزشی زیر قرار داده است :
• دیدگاه آموزش با تکیه بر فناوری اطلاعاتی و ارتباطی
• دیدگاه یادگیری دائمی و مادام العمر و ژرف
انقلاب تکنولوژی سیمای جهان را به سرعت تغییر میدهد و فناوری اطلاعات هم اکنون نیز زندگی مردم رادگرگون کرده است.
خط شکنیهایی که در فناوری مواد و نانو تکنولوژی و بیوتکنولوژی روی میدهد این دگرگونیها را تشدید خواهد کرد.
این تکنولوژیها نه تنها تاثیرات عمیقی بر زندگی انسان دارند بلکه چنان در هم تنیده اند که انقلاب فناوری را به انقلاب چند رشته ای تبدیل کرده اند از اینرو شتاب پیشرفت درهر زمینه مضاعف شده است.
فناوری اطلاعاتی و ارتباطی ((ICT شالوده بقا و توسعه ملی کشور, در یک محیط جهانی به سرعت در حال تغییر و تحول است و همین امر ما را در پی ریزی طرحهای نو, برجسته و شوق انگیز به چالش فرا می خواند تا در پرتو آن ,منابع انسانی و زیرساخت های قابل اعتماد بنا شود و در واقع ابزارها و وسایل لازم برای برنامه ریزی, مدیریت و ارزیابی تغییرات توسعه و دستیابی به رشد پایدار مورد نظر قرار گیرد و البته از سویی نیز اطلاعات بدون ارتباطات و ارتباطات نیز بدون اطلاعات کاربرد نداشته استفاده از فناوری برای تسهیل در رفع نیازهای افراد هر جامعه بسیار مهم است.
داشتن دید و دانشی جامع راجع به فناوری , مهارت های ابزاری و توانایی به کارگیری فناوری و مهارتهای مربوطه, درک فرایندهای گردش اطلاعات, توانایی سازگاری همراهی و تسلط بر تغییرات سریع و مداوم همه و همه از طریق آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات در قالب مدلهای نوین آموزش در کلاسهای درس میسر خواهد بود.
یادگیری, فراگیران را آماده می کند تا از موضع لیاقت با چالش های خصوصی و حرفه ای خود روبه رو شوند اما این کافی نیست فراگیران باید بتوانند به شهروندان شایستهی جامعهی مدنی جهانی در عصر حاضر و آینده تبدیل شوند و این تنها در سایه یادگیری ژرف از راه توزیع عادلانه فرصتهای یادگیری در جامعه, مشارکت عمومی همه بخشهای کشور در ایجاد جامعه یادگیرنده و بهره برداری از منابع آن امکان پذیر خواهد بود.
از طریق تمرکز یادگیری, جامعه شرایطی را می آفریند که پشتیبان توسعه پایدار و موفقیت آمیز و مبتنی بر دانش خواهد بود.
جامعه یادگیرنده بالاترین اولویت ها را به آموزش می دهد و بر توسعه ظرفیتهای آموزشی خود تاکید می کند.
در جامعه یادگیرنده, خلاقیت و نو آوری دو ارزش اجتماعی بسیار پرقیمت محسوب می شوند و گسترش همکاریها و هم افزاییها در خلق و توزیع دانش ,تسهیل و تشویق می شود و تعامل دانش و مهارت به مثابه ی فرایند افزایش خلاقیت, مورد توجه قرار می گیرد.
کلید طلایی جوامع یاد گیرنده, سیستم آموزشی و در راس آن مدارس به ویژه مدارس با مدلهای خاص یادگیزی است.
در مدلهای خاص یادگیری تلاش میشود تا یادگیرندگان آینده را ببینند, بفهمند و در اختیار بگیرند.
بهره گیری ازتکنولوژی آموزشی به مفهوم جدید آن بی شک یکی از نوآوریهای آموزشی محسوب میشود.
تکنولوژی آموزشی یا فناوری آموزشی اکنون صرفا کاربرد دستگاههای سمعی و بصری نیست آموزش نیز امروز معنی و مفهوم جدیدی پیدا کرده است.
مواد و وسایل آموزشی روز به روز تنوع بیشتری می یابند و کتاب درسی تنها یکی از آنها به حساب می آید.
نقش معلم هم بیشتر راهنمایی و رهبری و هدایت است تا متکلم وحده بودن.
پیشرفت علوم وفنون و توسعه حجم دانش بشری,تغییر شرایط و امکانات زندگی فردی و اجتماعی ,نفوذ تکنولوژی و صنعت در روابط ملی و بین المللی, نقش زمان در سرنوشت ملتها, ظهور مشاغل وتخصصهای جدید تغییر نیازهای جامعه, آگاهی ملت و...
همه و همه در تغییر و تحول برنامه ها اثر میگذارند.
یکی از برنامه های ویژه, تاسیس هسته اصلی فعالیت مدارس, محیطهایی است که به صورت ( مرکز مواد آموزشی (IMC طراحی میشوند.
چند نوع مرکز مواد آموزشی تا کنون طراحی شده و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
نوع اول
این مرکز به گونه ای است که مورد استفاده مشترک معلمان و دانش آموزان چندین مجتمع آموزشی به هم پیوسته است.
نـــــوع دوم مزکز مواد آموزشی یک مجتمع آموزشی است که منبع ذخیره و تغذیه همه مدارس یک مجتمع است.
نـــــــوع سوم مربوط به یک مدرسه است و امکان یادگیری از یک مجموعه وسایل آموزشی را در مدرسه فراهم می سازد.
نــــــوع چهـــــارم مربوط به کلاس درس است و فرصت یادگیری مفاهیم هر ماده درسی را در محیط کلاس درس فراهم می آورد.
در این نوع مرکز یادگیری تحت عنوان مرکز یادگیری کلاس classroom learning center دانش آموزان میتوانند با دسترسی به انواع ابزارها ی آموزشی فرصتهای یادگیری را در سطوح مختلف گسترش دهند در نوع چهارم مرکز موادآموزشی انواع لوازم و ابزار آموزشی از قبیل کتاب و سایر مطالب چاپی, فیلمهای علمی, آموزشی, نشریات, عکس, اسلاید, کلکسیونها و دستگاههای سمعی و بصری (تلویزیون, نوار ضبط صوت, ویدئو, و کامپیوتر و ...) هنگام اجرای روشهای تدریس با توجه به تفاوتهای فردی فراگیران شرایطی را پدید می آورند که تحت این شرایط مفاهیم آموخته شده عمق و وسعت بیشتری می یابند و مطالب درسی با درک کامل دریافت میشوند.
به منظور یاری دادن به فراگیران و برای ایجاد یک محیط پربار آموزشی ـ یادگیری ,مواد کمک آموزشی چند حسی ( (multi sensory زیادی تهیه شده که می توان ماشینهای آموزشی, تلویزیون, فیلم, ابزارهای بازیابی اطلاعات, وسایل و تجهیزات آزمایشگاهی و ...
را نام برد که در مرکز یادگیری کلاس قرار می گیرد.
از سویی دیدگاه جدید به آموزش از محتوا مرکزی ( (content centered به فرایند محوری ( (process centeredویادگیری محوری((learning centered چرخش داشته و نقش معلم از انتقال دهنده اطلاعات به هدایت کننده فعالیتهای یادگیری تغییر یافته است.
از آنجا که یادگیری نیز با بهره گیری از یک یا چند مورد از پنج حس بهتر رخ میدهد رسانه ها و مواد تکنولوژی آموزشی به مقدار زیاد به کلاسهای درس راه یافته اند.
تکنولوژی آموزشی خدمات آموزشی برتری از آنچه که معلم انجام میدهد عرضه میکند وقتی که می تواند مطالبی را که معلم عرضه می کند تکمیل کند یا وقتی که به دانش آموز و معلم امکان می دهد وقت و تلاش خود را به حل مسئله معطوف دارند نقش بسزایی در کلاس درس ایفا می کند .مواد چند رسانه ای که در کلاس مورد استفاده قرار می گیرند در جهت یاری رساندن به دانش آموز برای چیرگی بر حقایق, اصول و مهارتهایی که به تمرین های مکرر نیاز دارد, بسیار موثر است.
به طور کلی مطالعات تحقیقی و نتایج پژوهش ها نشان می دهد آموزش تلویزیونی و استفاده از فیلم های درسی, نوارها و ابزار آموزشی و مواد یادگیری فرصت بیشتری برای یادگیری و کار انفرادی یا گروهی در اختیار دانش آموزان قرار می دهد, همچنین این امکان را فراهم می سازد که هر دانش آموز با میزان توانایی خود پیش برود و هر زمان که فرصت یافت در زمینه هایی که مشکل دارد ابزارهایی را انتخاب کند.
تکنولوژی آموزشی با فراهم ساختن امکان آموزش کمی ـ کیفی برای همه دانش آموزان فواصل موجودرا می پوشاند.
با به کارگیری ابزارهای آموزشی دانش آموزان نیاز ندارند که فقط به کتاب درسی به عنوان تنها منبع اطلاعاتی محدود باشند .تلویزیون, فیلم, پوستر, مدلها مولاژها و ...
دانش آموزان را با واقعیات به طور ملموس مرتبط می سازند.
به هر صورت دستیابی به ساختار بهینه و فرایند آموزشی مناسب به کمک ابزارها و روش های جدید آموزشی مستلزم اجرای برنامه های فعال و هدفمند است.
برنامه هایی که فراگیرندگان را در جریان آموزش فعال نگهدارند, آنان را به انجام تکالیف علاقه مند, آنان را برای یادگیری مسئول سازند, آنان را در مورد کنشهای خود دقیق کنند و برای فعالیتهای آینده آماده سازند.
مـــرکـــز یادگیــــــری کلاس درس: جایی است که مقدار زیادی از مواد یادگیری و وسایل آموزشی به منظور کمک به خود آموزی فراگیران در آن موجود است.
در این مدل کلاس به قصد توانا ساختن فراگیران برای یادگیری, مواد آموزشی به نحویکه دسترسی به آنها آسان بوده و فراگیران بتوانند نیازهای آموزشی خود را در جهت کار به صورت فردی یا گروهی برآورده نمایند و در جهت زمینه سازی پیشرفت بر حسب توانایی و خواستشان باشد فراهم شده است و هر اقدامی که برای بهبود فرایند یاددهی ـ یادگیری صورت میگیرد به منظور آسان سازی یادگیری فراگیران انجام میشود.
توانایی و استعداد فراگیرندگان برای یادگیری به شدت از محیط مدرسه متاثر است و در محیط شوق انگیز ,آموزش سهلتر صورت میگیرد .در صورت وجود تجهیزات لازم و مطلوب و مناسب و همچنین به رسانه و مواد آموزشی نیز با توجه به برنامه های زمانبندی شده آموزشهایی که منجر به یادگیری معنی دار میگردد صورت میگیرد.
مــــواد آمـــــوزشــــی: عناصر اصلی فرایند یاددهی ـ یادگیری به شمار می روند.
بدون مواد آموزشی امکان تبادل تجربه بین معلم و فراگیرنده ضعیف است و نمی توان برنا مه ی تحصیلی مورد نظر را به سادگی اجرا کرد.
مواد آموزشی, اطلاعات لازم را فراهم می آورند ارائه اطلاعات را در قالب عرضه و توالی مطالب درسی سازمان می دهند ,فرصتاستفاده از آموخته ها را برای فرا گیرندگان مهیا می سازند و ...
استفاده از مواد و وسایل آ موزشی با تدوین اهداف کاملاً مشخص در زمینه پیشرفت تحصیلی و با انجام فعالیتهای آموزشی از پیش برنامه ریزی شده ضمن جهت دادن منابع موجود فیزیکی و مادی فعالیتهای مدارس مجری طرح کلاس درس را برای دستیابی به اهداف آموزشی تنظیم میکنند.
به طور کلی در این مدارس برای استفاده از امکانات آموزشی در جهت اعتلای فراگیران و حصول به اهداف اساسی تعلیم و تربیت و توجه به ابعاد مختلف رشد (معنوی, جسمی اخلاقی, عقلانی, اجتماعی و ...
) هر ابزاری را با هدف یاددهی ـ یادگیری مورد استفاده قرار می دهند و هر وسیله و اسبابی که در متن فعالیتهای یاددهی ـ یادگیری حضور یابد (ابزار آموزشی ) محسوب می شود.
مواد و ابزارهای آموزشی همواره در حال تغییر و دگرگونی هستند و به اصطلاح (روز آمد و بهنگام )می شوند, معلمان فکور و خلاق علاوه بر استفاده از ابزارهای آموزشی به روز و بهنگام ابزار سازی و ابزار آفرینی می کنند ((tool maker instrument maker چنین معلمانی قادرند از کمترین امکانات بیشترین بهره را ببرند .با ساده ترین ابزارهایی که در محیط قابل کشف است, شوق انگیزترین یاددهی ها را عرضه بدارند.
برای این معلمان قلم کاغذ, تخته سیاه, کتابهای غیر درسی, پوشاک, پارچه, میخ, پیچ, اره, آچار, ظرف, تخته ماهوتی, انواع مواد و قلم رنگی, رنگ و روغن, زرورق, گل و گیاه برگ و ساقه و شاخه و خس و خاشاک و ...
به همان اندازه ارزش و اعتبار ((ابزار بودن )) دارد که وسایل سنگین و بزرگ در اصطلاح پیشرفته ای که به صورت دستگاههایی نظیر کامپیوتر, ماشینهای الکترونیک, تلویزیون مدار بسته, ویدئو و ...
جلوه گر می شوند و در تکنولوژی آموزشی, سخت افزار آموزشی نامیده می شوند.
به راستی برای معلم (شاگرد مدار ) که ناچار باید ( ابزار گرا ) هم باشد هر چیز که در محیط و در زندگی او وشاگردانش هست جزو ابزارهای آموزشی به حساب می آید.
برای یاددهنده عاشق و علاقه مند هر چیز و همه چیز ابزار آموزشی است.
تنها اعتقاد و باور به یادگیری های دیداری ـ شنیداری, یادگیریهای عملی, یادگیریهای توام با تفکر و تعمق و نه یادگیریهای طوطی وار و سطحی است که یاددهندگان را معتقد به استفاده از (ابزار آموزشی ) می کند.
یاددهی ـ یادگیری با این رویکرد, یک یادگیری منبع محور است و برای دانش آموزان فرصت انتخاب کردن, شرح دادن وکشف کردن را فراهم می کند.
در این رویکرد دانش آموزان با منابع گوناگونی همچون کتابهای مرجع, مجلات و دیگر رسانه های گروهی, فیلم, نوارهای شنیداری و دیداری, نرم افزارهای رایانه ای نقشه ها و منابع اجتماعی همچون کتابخانه ها, موزه ها, سازمانها و کتابخانه ها آشنا میشوند و شیوه بهره برداری و استفاده کردن از آنها را فرا می گیرند.
به عبارت دیگر معلم پروژه هایی را در قالب تکلیف به دانش آموزان می دهد و با معرفی منابع مختلف دانش آموزان را برای پیدا کردن, تحلیل کردن و ارائه اطلاعات به دست آمده, راهنمایی می کند.
در واقع این رویکرد وسیله ای است که به کمک آن معلمان می توانند نگرشها و تواناییهای دانش آموزان را به منظور تقویت یادگیری مستقل و مادام العمر پرورش دهند.
در ضمن دانش آموزان با این روش تشویق می شوند تا در محیطی غنی از منابع که در آن افکار و احساسات مورد احترام است, اطلاعات مورد نیاز خویش را خودشان انتخاب کنند و به این ترتیب در یادگیری به استقلال فردی دست یابند.
در این رویکـــــرد معلــــــم نیز باید : ۱- به نقش کتابخانه ها و اهمیت آنها در پاسخگویی به دانش آموزان اشاره کند.
۲- فهرستی از منابع گوناگون موجود در روستا, شهرو استان محل تدریس خود تهیه کند.
۳- در تدریس کلاسی خود از منابع گوناگونی استفاده کند و ضمن معرفی آنها به دانش آموزان, خود را به عنوان پژوهشگری نشان دهند که پیوسته به دنبال منابع جدید می گردد.
همچنین با آنها در مورد نحوه استفاده از منابع گفتگو کند.
۴- در هنگام تدریس ضمن گفتگو پیرامون مطالب درسی در مورد چگونگی ارتباط دادن آنها به محیط زیست, فرهنگ, اقتصاد و ...
نیز به بحث بپردازد.
شیـــــــوه ارزشیابـــــــی شیوه ارزشیابی این رویکرد نیز متفاوت است و باید معلمان برای هر یک از دانش آموزان خویش یک پرونده کاری تشکیل دهند و گزارش فعالیت های انجام شده هر فرد را در این پرونده ها بایگانی کنند و با توجه به کیفیت گزارش و مطابق چک لیستی کار وی را ارزشیابی کنند.
از جمله عنصرهای اصلی این رویکرد پروژه های پژوهشی است.
هدف از طراحی ارائه این بخش تقویت تفکر خلاق و نقاد است.
این پژوهشها فرصتی برای دانش آموزان فراهم میسازد تا به کمک آن ارتباط معنا داری میان موضوعات درسی و دنیای واقعی پیرامون خویش ایجاد کنند.
این پژوهشها ضمن آنکه مهارتها و نگرشهای او را تقویت میکند, دامنه درگیری او را به فراتر از کلاس درس گسترش میدهد و دانش آموز را در کارهای خانه, بحث کلاسی, نوشتن و گفتن, مسایل اجتماعی مرتبط با علم و تصمیم گیریهای سرنوشت ساز فردی و اجتماعی که در آن مبانی علمی نقش مهمی دارد درگیر میکند.
ابزارها و مواد آموزشی نظیر کتابها و جراید, نقشه ها و کره, عکسها, گرافها, چارتها, نمودارها پازلها, شرح تصاویر, تصاویر الکترونیکی, فیلمها, ماکتها, مدلها, رادیو, تلویزیون, کامپیوتر و ...
همه و همه سبب می شوند دانش آموز در کلاس درس نقش فعال و فرایند یاددهی _ یادگیری با رویکرد فعال و منبع محور در فضایی کاراتر انجام شود و دانش آموز برای یادگیری برانگیخته شده و زمینه برای مشارکت وی مهیا می شود.
در پایان اشاره می شود که رویکرد این برنامه تلفیقی از رویکرد منبع محوری و فعالیت محوری است و در حقیقت یادگیری محور است و از تلفیق این دو رویکرد نقش دانش آموزان پر رنگ تر شده و دانش آموزان به فعالیت های فکری و عملی علاوه بر تقویت مهارت های فرایندی نظیر جستجو گری, کاوشگری, فرضیه سازی, حل مساله, بارش مغزی, آفرینندگی و ...
وادار می شوند و در یک کلام دانش آموزان در فرایند یاددهی ـ یاد گیری چگونه یاد گرفتن را می آموزند.
نکــــات اساســــــی تلاش برای اثر بخشی, وجه اشتراک اصلی همه سازمانهاست.
سازمان مدرسه نیز با عوامل متعدد, محدود کننده و هدفهای متفاوتی روبه روست که ناچار می بایست به همه آنها به نحو مطلوب و متناسبی پاسخ گوید.
همچنین, ملزم است چارچوب های زمانی متفاوتی را در نظر بگیرد از این رو اثر بخشی در مدرسه مفهوم گسترده ای به خود می گیرد.
با اندکی تامل روشن می شود که به جای تعاریف ساده از اثر بخشی مدرسه که متمرکز بر نتایج دانش آموزان است, عملا"ابعاد زیادتری وجود دارد, به عنوان مثال, مدرسه نه تنها باید به هدف نمره و قبولی و ارتقا دست یابد بلکه باید با کارایی و به روشی کار کند که در محیطی با روحیه بالا دانش آموزان به یادگیری واقعی دست یابند.
یکی از حوزه های فعالیتی مدرسه (انطباق با محیط های بیرونی ) (External Adaptation ) است.
اجتماعات تغییر می کنند و مدرسه نیز می بایست با آنها تغییر کند.
به عنوان مثال سازگاری با افزایش جمعیت حفاظت از محیط زیست, استفاده بهینه از منابع و سرمایه های ملی و...
از چالش های مهم مدارس در محیط بیرونی است.
در طرح (کلاس درس) یعنی طرح اجرای فرایند یاددهی ـ یادگیری هر ماده درسی در کلاس مخصوص و ثابت, عوامل مدرسه با تغییر رویه ها و اتخاذ روش های کاربردی نوین سعی می کنند که فراگیران با اجتماع خود و دیگر عرصه های محیط به طور موفقیت آمیزی تعامل برقرار کنند و برای سازگاری با شرایط دائما"متغیر آینده سازگار شوند و در این راه همه تواناییها و توانمندیهای خود را در زمینه های مختلف به کار گیرند و به طور مستمر در حال آموختن باشند, ارزشهای اجتماعی و فرهنگی را بیاموزند و برای چالش سازنده و ایجاد تغییرات ضروری در برخی ارزشها و باور های سنتی کاملاً مجهز شوند و از تصمیماتی که جامعه برای آینده آنها اتخاذ می کند آگاهی داشته باشند و بدین سان اثر بخشی و کارایی واحد آموزشی با اجرای این طرح به مفهوم واقعی ,افزایش می یابد.
از نکات اساسی دیگر در افزایش اثر بخشی مدارس مجری استفاده از مشارکت دانش آموزان در بهسازی فضای مدرسه است .دبیران نیز می بایست در امر زیبا سازی مدرسه به عنوان (رهبر پروژه ) کمک کنند.
زیبا سازی فضای مدرسه, روحیه معلمان و دانش آموزان را افزایش می دهد.
بهبود روابط معلم و شاگرد از همکاری مشترک آنها افزایش می یابد و دانش آموزان از اینکه به آنان فرصت داده شده تا در بهسازی فضای آموزشی همکاری فعالانه داشته باشند, احساس غرور و تعلق نسبت به مدرسه خود می کنند و همین امر باعث بالا رفتن نرخهای نگهداری و ادامه تحصیل آنان می شوند.
در طرح کلاس درس نکات اساسی دیگری نیز به چشم میخورد از جمله : از آنجا که کلاس دانش آموز محور و ( مشارکت فعال ) است معلم بسیار فعال از گروهی به گروه دیگر سر میزند ( کلاس درس ) مرکز همایش با بحثهای مفصل است معلم با مدیریت خوب کلاس یک رهبر دموکراتیک است و به دانش آموزان فرصت می دهد مسئولیت بیشتری در مورد یادگیری خود به عهده بگیرند و در موارد دیگر به بچه ها فرصت میدهد تا (سبک تدریس ) را معین کنند و با فعالیت خود کلاس را جهت دهند.
سیمای کلاس در طول سال تغییر میکند و بچه ها چیزهایی میسازند و از دیگران میخواهند تا در تکمیل آن با آنان همکاری کنند بدین ترتیب وظایف ( دستورالعملی ) نیست بلکه (ایجاد ) می شود.
گروههای آموزشی ( در دو سطح منطقه و استان ) فرایند در یافت اطلاعات در چارچوب یک طرح نظام یافته ( ارزشیابی ) را با دو هدف شناسایی خلاء ها, نارساییها و کمبود ها و همچنین پی بردن به چگونگی ( کیفیت ) اجرا و نتایج حاصل از سیاستها, برنامه ها و فعالیتها انجام می دهند مدیریت آموزش و پرورش نظری و پیش دانش گاهی نیز با وضع سیاستهای مناسب یا طراحی برنامه های کارساز و همچنین اتخاذ تصمیماتی از قبیل پشتیبانی, اصلاح و ...
به امر ارزشیابی همت می گمارد.
شیـــــوه های ارزشیابـــــی شیوه های ارزشیابی نیز در اینگونه کلاسها مختلف است.
در این کلاسها به ارزشیابی مستمر توجه خاص می شود از آنجا که در کلاس درس دانش آموزان با هم مقایسه نمی شوند بلکه هر دانش آموز با خودش مقایسه می شود نمی توان از شکلهای سنتی ارزشیابی استفاده کرد.
ارزشیابی با رویکرد حل مسئله ( بدون کاغذ و مداد ), تهیه سیاهه رفتار و چک لیست مهارتها و نگرش ها, ارزشیابی با توجه به پرونده ی عملکردی دانش آموزان ارزشیابی با تکیه بر بیان شفاهی و ....
راههای مختلف ارزشیابی مستمر تکوینی و پایانی است که در جزوه ای تکمیلی متعاقبا" ارسال خواهد شد.
توجه به موارد ذیل نیز مباحث و نکات اساسی (طرح کلاس درس ) است: بکارگیری رویکردهای مشارکتی وتعاملی فراگیر ـ محور در فرایند یاددهی ـ یادگیری تشویق در جهت بکار گیری روش اکتشافی وسوال محور گسترش روش بحث و گفتگو برای دستیابی به توافق عمومی و یا راه حل ها گسترش رفتار دمکراتیک داشتن نگرش مثبت نسبت به تفکر انتقادی و حل مشکل یا مسئله تعمیق اعتقاد و باور به استعداد و توانایی بالقوه فراگیران تقویت احساس مسئولیت تشویق فراگیران برای احترام گذاشتن به نقطه نظر های دیگران اهـــــداف ایجاد فضای شـــوق انگیز در محیط واحد آموزشـــی پرورش استعداد و خلاقیت های فـــراگیران توجه به تفاوتهای فـــردی ترغیب دانش آموزان به استفاده از منابع, مواد و امکانات موجود تعمیق نگـــرش فـــــراگیران توسعه مها رتهای فراگیران (مهارت مشاهده, ثبت مشاهده, تفکر واگرا, کاوشگری کاربرد ابزار, فرضیه سازی و ...
) درک ماهیت علوم به عنوان یکی از راههای شناخت هستی درک اصول, مفاهیم و قوانین علمی توسط فراگیران پی بردن به رابطه میان علم و فناوری و بازتاب آن در متن جامعه و محیط زیست ایجاد دیدگاه جدیدی از فنــــاوری آموزش برای زندگــــی بکارگیری علوم در جهت تجربه اندوزی(استفاده از تجربیات برای زندگی بهتر) و ....
ضـــــــرورتها ۱- نخستین مرحله و در عین حال دشوارترین بخش در راستای اجرای این طرح, بستر سازی فرهنگی است.
فرایند بستر سازی فرهنگی کاری است بس دشوار و طاقت فرصا و طولانی که نیازمند اندیشه ورزی, برنامه ریزی, اهتمام تک تک افراد و تلاش جمعی همه افراد ذیربط و ذی نفعان است.
* مهمترین شیوه در راه بستر سازی فرهنگی و تغییر نگرش, آموزش, به شیوه بنیادی و زمان بندی شده و کلاسیک کلیه دست اندر کاران مجری طرح است که با ارتقاء بخشیدن به سطح آموزشهای خاص به این مجریان, روند توسعه علمی طرح نه تنها فعال شده بلکه جهش بخشیده خواهد شد.
* ضرورت آموزش خصوصاً آموزش دبیران و حرفه مند نمودن آنان در سه سطح دانشی, مهارتی و نگرشی بر هیچکس پوشیده نیست.
* آموزش, دبیران را برای مدیریت کلاس درس و پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان آماده می کند و سبب می شود تا معلمین علاوه بر استفاده از دانش روز, در حرفه معلمی خود بر اساس استانداردهای معتبر زمان گام بر دارند.
* یادگیری واقعی به جای حفظ حقایق علمی, سبب ایجاد تفکر انتقادی, خلاق و علمی, کسب مهارتهای ذهنی نظیر تجزیه و تحلیل, تفسیر, تعلیم و کسب مهارتهای علمی کسب تجریه مستقیم نیز برای رسیدن به نگرشها و ارزشهای مطلوب از طریق شیوه های صحیح آموزش میسر و ممکن خواهد بود.
۲- دومین ضرورت در اجرای طرح ( کلاس درس) پشتیبانی مسئولیت و مدیران(در رده های بالا و میانی) است.
۳- سومین ضرورت ایجاد انگیزه مستمر برای تمامی دست اندر کاران خصوصن دبیران و عوامل اجرایی طرح ( کلاس درس) می باشد.
۴- انجام تبلیغات لازم به طور گسترده از طریق رسانه های ارتباطی و جمعی جهت توصیه طرح برای افراد ذیربط و ذی نفع.
در زمینه آموزش با هدف بستر سازی فـــرهنگی موارد ذیل قابل ذکر است : 1) بهره وری از نرم افزارهای آموزشی و رایانه (و اتصال شبکه ای مدارس مجری) 2) بهره وری از شبکه جهانی اینتر نت (در سال انتشار و به نمایش در آوردن پیامها ) 3) بهره وری از شبکه های سراسری صدا و سیما 4) بهره وری از رسانه های ارتباط جمعی ( مطبوعات ) 5) بهره وری از ابزارهای ارتباط جمعی نظیر: تراکتها, پوسترها, اطلاعیه ها, بروشورها, و کارتهای تبلیغاتی در جهت شناسانیدن ساز و کار اجرای طرح.
مجموعه آموزشهای مورد نظر علاوه بر علمی, کارآمد و موثر بودن, باید با زبانی قابل فهم, ساده و تاثیر گذار ارائه شود.
علاوه بر ضرورتهای مطرح شده نکات ذیل نیز می بایست مورد نظر قرار گیرد: 1) مشارکت و هم اندیشی دبیران در کلیه مراحل اجرا 2) مدیریت زمان به منظور صرفه جویی در زمان با بهره گیری از روشهای صحیح و علمی در اجرای فرایند یاددهی ـ یادگیری ۳) ضرورتهای دیگری نیز ممکن است به ذهن مدیران و دبیران متبادر گردد.
روش کنفـــــرانس ( گــــرد هم آیی ) این روش با روش سخنرانی تفاوت دارد زیرا در روش سخنرانی، معلم مسئول دادن اطلاعات به دانش آموزان است.
در حالیکه در این روش اطلاعات توسط دانش آموزان جمع آوری و ارائه میگردد.
این روش می تواند مشخص کند که دانش آموزان تا چه اندازه میدانند.
این روش یک موقعیت فعال برای یادگیری به وجود می آورد.
نقش معلم در کنفرانس صرفاً هدایت و اداره کردن جلسه و جلوگیری از مباحثاتی است که منجر به انحراف از موضوع کنفرانس و روال منطقی آن شود.
این روش برای کلیه دروس وسنین مختلف کاربرددار.
روش شاگــــرد ـ استــــادی قدمت این روش به زمانی که انسان مسئولیت آ موزش دهی انسانهای دیگر را چه از طریق غیررسمی و چه از طریق رسمی به عهده گرفت و میرسد .و قدمت آن به صدر اسلام برمیگردد مسجد نخستین موسسه ای بود که چنین سیستمی را برای تعلیم و تربیت مسلمانها به کار برده است.
از روشهای تعلیمی که در روش شاگرد ـ استادی حائز اهمیت است , روش حلقه یا مجلس است, که پیامبر عظیم الشان اسلام از این روش به مردم آن زمان آموزش میداد.
همه افراد در کودکی دوست دارند نقشی غیر از نقش واقعی خود بازی کنند , روش شاگرد ـ استادی به این نقش خیالی, جامه عمل می پوشاند.
در این روش به دانش آموزان اجازه داده می شود که نقش معلم را ایفا کنند.
هدف اساسی این روش آن است که شاگرد , معلم گردد و از این طریق تجارب تازه و ارزشمندی به دست آورد .در این روش ,در صورت فقدان معلمان متخصص, تعداد زیادی از دانش آموزان مهارت خاص را آموخته اند و می توان از آنها استفاده کرد.
روش چند حســـی ( مختلط ) استفاده از این روش مستلزم به کار گرفتن همه حواس است و جریان یادگیری از طریق تمام حواس صورت می گیرد .
از طریق کار بست این روش می توان , مطالب و مهارتها را درک کرد , ارتباط موثرتری برقرار کرد , مهارتها و مطالب را از یک موقعیت به موقعیت دیگر تعمیم داد.
در یادگیری روش چند حسی به طور کلی از همه حواس استفاده می شود, به بیان دیگر ,یادگیری بصری که 75 % از مجموع یاد گیری ما از طریق دیدن است , یادگیری سمعی که 13 % از مجموع یادگیری ما از طریق شنیدن است , لمس کردن , که 6% از مجموع یادگیری ما از طریق لمس کردن است , چشیدن که 3% از مجموع یادگیری ما از طریق چشیدن است و بوییدن که 3% از مجموع یادگیری از طریق بوییدن است.
روش حل مسئلــــه این روش یکی از روشهای فعال تدریس است.
اگر نظام آموزشی بخواهد توانایی حل مسئله را به دانش آموزان یاددهد, (البته مسئله به معنی مشکل و معضل نیست, به بیان دیگر مسئله موضوعی نیست که برای ما مشکل ایجاد کند, بلکه رسیده به هدف در هر اقدامی, به نوعی حل مسئله است, (خورشیدی , غندالی , موفق, 1378) در این روش آموزش در بستر پژوهش انجام می شود و منجر به یادگیریری اصیل و عمیق و پایدار در دانش آموزان می شود.
در این روش ابتدا معلم باید مسئله را مشخص, سپس به جمع آوری اطلاعات توسط دانش آموزان پرداخته شود, و بعد از جمع آوری اطلاعات بر اساس اطلاعات جمع آوری شده دانش آموزان فرضیه سازی و در نهایت فرضیه ها را ازمون و نتیجه گیری شود.
اگر روش حل مسئله درست انجام شود می تواند منجر به بارش یا طوفان فکری گردد.
یعنی اگر معلم روش تدریس حل مسئله مراحل را به درستی انجام دهد, دانش آموزان می کوشند تا برای حل مسئله با استفاده از تمام افکار و اندیشه هایی که دارند, در کلاس راه حلی بیابندو آن را ارائه دهند.
به بیان دیگر اگر معلم در روش تدریس حل مسئله به درستی عمل کند, منجر به روش تدریس بارش مغزی نیز می شود.
به طور کلی اگر نظام آموزش و پروش بخواهد در جهت تقویت زمینه های بالقوه خلاقیت نقش مهمی ایفا کند همانا بست روشهای تدریس حل مسئله و بارش فکری در کلاس درس توسط معلمان است.
روش پـــــروژه ای روش تدریس پروژه ای به دانش آموزان امکان می دهد تا قدرت مدیریت, برنامه ریزی و خود کنترلی را در خودشان ارتقاء بخشند.
در این روش دانش آموزان می توانند با توجه به علاقه ی خود موضوعی انتخاب و به طور فعالانه در به نتیجه رساندن آن موضوع شرکت نمایند.
براین اساس در این روش دانش آموزان یاد می گیرند که چگونه به طور منظم و مرحته ای کاری را درس انجام دهند و این روش باعث تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان می شود زیرا بین آنها و معلم رابطه صحیح آموزشی بر قرار است و در نهایت این روش باعث تقویت همکاری, احساس مسئولیت, انضباط کاری صبر و تحمل در انجام امور و تحمل عقاید دیگران و مهارتهای اساسی پژوهش در دانش آموزان می شود.
شیــــــوه سخنــــــرانی معلم به طور شفاهی اطلاعات و مفاهیم را , در عرض مدتی که ممکن است از چند دقیقه تا یک ساعت یا بیشتر طول بکشد, در کلاس ارائه می دهد.
در سخنرانی می توان معلم را با عنوان پیام دهنده و دانش آموز را به عنوان پیام گیرنده تصور کرد.
از این نظر سخنرانی شیوه ای است یک سویه, برای انتقال اطلاعات, که معمولاً فراگیر در آن نقش غیر فعالی دارد.
محتوای سخنرانی را معلم قبل از ورود به کلاس تعیین می کند.
شیوه بازگویـــی بازگویی شیوه ای است که معلم بکار می برد تا فرگیر را در بیاد سپردن اشعار, قواعد, فرمولها, تعاریف و اصطلاحات تشویق کند.
در بازگویی معمولاً معلم از دانش آموز انتظار دارد که موضوع بیاد سپرد را کلمه به کلمه بیان کند.
شیوه بازگویی مطالب, با آنکه اغلب در کلاسها مورد استفاده قرار می گیرد, ولی متاسفانه ضرورتاً دلالت بر تحقق یادگیری نمی کند.
کاربرد این شیوه تنها نشان می دهد که دانش آموز مطالب مورد نظر را بیاد سپرده است.
گاهی هدف معلم اساساً این است که دانش آموز موضوعی را بخاطر بسپلرد تا برای درک مفهوم خاصی از آن را بکار برد, در این روش صورت بکار گرفتن این شیوه ممکن است مفید باشد.
شیـــــوه پــــرسش و پاســـــخ شیوه پرسش و پاسخ شیوه ای است که معلم به وسیله آن فراگیر را به تفکر در باره مفهومی جدید یا بیان مطالبی فرا گرفته شده نشویق میکند.
معلم, وقتیکه می خواهد مفهوم دقیقی را در کلاس مطرح نماید یا توجه فراگیران را به موضوعی جلب کند شیوه پرسش و پاسخ را به کار می برد و نیز به وسیله فراگیر را تشویق میکند تا اطلاع خود را درباره موضوعی بیان کند ممکن است برای مرور کردن مطالبی که قبلاً تدریس شده اند مفید باشد, یا وسیله خوبی برای ارزشیابی میزان درک فراگیر از مفهوم مورد نظر باشد.
شیوه تمــــرینی معلم معمولاً بوسیله تمرین, فراگیر را به تکرار یم مطلب یا کاربرد آن تشویق می کند تا فراگیر در موصوع مورد نظر تبحر لازم را کسب کند.
مثلاً معلم انگلیسی از فراگیر می خواهد که با تکرار شفاهی اصطلاحات, تلفظ صحیح آنها را فراگیرد, یا بعد از یافتن طرز ساختن جملات شرطی, پنج جمله شرطی بسازد.
ممکن است معلم ریاضی , پس از درس دادن مفهوم مشتق و طرز مشتق گیری از توابع, از دانش آموزان بخواهد که ده مسئله در رابطه با این موضوع حل کنند.
در تمام موارد بالا معلم, با استفاده از شیوه تمرینی, دانش آموزان را به تکرار یا کاربرد مفاهیم مورد نظر تشویق می کند.