دانلود مقاله ارزشیابی تحصیلی

ارزشیابی وسیله ای برای تحقیق اهداف آموزشی به شمار می آید و یکی از فنونی است که آشنایی با آن برای معلمان ضروری است .در این پژوهش « چگونگی تاثیر ارزشیابی در بهبود یاد دهی یادگیری و اصلاح برنامه ها وروش ها » مورد بررسی قرار گرفته است و با استفاده از شیوه ها و تبیین مسائل ارزشیابی این نتیجه به دست آمده ا ست که ارزشیابی ، معلم و دانش آموز را در دستیابی مطمئن به هدفهای تربیتی و آموزشی کمک می کند و با نشان دادن نقاط قوت وضعف فرایندهای تدریس و یادگیری موجبات اصلاح و بهبود به موقع آنها را فراهم می سازد .بنابر این برای نیل به این هدف باید مسائلی همجون افزایش کیفیت ارزشیابی ، ایجاد تنوع در شیوه های ارزشیابی ، تاکید بر نحوه استفاده از نتایج امتحان و ....

مورد توجه واقع شود .

کلید واژه ها :
آزمون – ارزشیابی – اندازه گیری – سنجش – یادگیری
مقدمه
یکی از اهداف اساسی آموزشی و پرورش ، آشنا کردن دانش آموزان با مسائل مختلف زندگی اجتماعی در کشور و یادگیری مواجهه منطقی با آن مسائل است .
این نگرش و مواجهه منطقی باعث بهبود کیفی زندگی افراد جامعه می شود .

بنابر این یکی از فنون مورد مطالعه معلمان فن ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان است اگر ارزشیابی در درس به کار رود معلمان را قادر می سازد که یادگیری های دانش آموزان را به نحو چشمگیری بهبود بخشد .ارزشیابی صحیح و آگاهی از نتایج آن باعث می شود دانش آموزان بیاموزند که چگونه یا د بگیرند و معلمان می آموزند که چگونه و با چه روشی یاد بدهند اگر مربی از همان آغاز به انتقال یک طرفه دانش و معلومات رو کند و دانش آموز هیچ تفکری در مورد معلومات نداشته باشد و آنها را بیان نکند .

امر یادگیر ی به نحو مطلوب انجام نخواهد گرفت .هدف از ارزشیابی تشخیص وضعیت دانش آموز در امر یادگیری – رشد ، پیشرفت و بهبود است .

پس ارزشیابی و تدریس نباید هیچ گاه جدا از یکدیگر باشند .
بیان مسأله
نقش تعلیم و تربیت جدید آن است که استعدادها و توانایی های دانش آموزان را شکوفا نموده و برای شرکت در فعالیت های جامعه آماده سازد .

نیل به اهداف مستلزم تغییر مطلوب در رفتار دانش آموزان است .

آموزش وپرورش در رسیدن به اهداف خود داری مشکلات فراوانی است .

یکی از معضلات نظام آموزشی کشور در زمینه امتحان است .

علل زیادی باعث می شود که دانش آموزان به هدفهای آموزشی خود نرسند که از آن میان می توان به مواردی مثل : «عدم آمادگی یاد گیرندگان برای یادگیری هدفهای آموزشی ، عدم انگیزه لازم برای یادگیری ، عدم تلاش لازم برای یادگیری ، عدم برخورداری روش آموزش از کیفیت مطلوب و ...

اشاره کرد .» ( متین 1383 ص 3) اما سئوال اینجاست که میزان وسهم امتحانات در پیشرفت نظام تعلیم و تربیت چیست ؟
ارزشیابی یادگیریهای دانش آموزان ، یکی از اساسی ترین و در عین حال پیچیده ترین ارکان نظام آموزشی است و امتحان عامل مهمی در جهت شناخت دانش آموزان ، تعیین میزان اهداف ، کشف نارسایی ها و مشکلات دانش آموزان و پیشرفت و بهبود روش های تدریس محسوب می شود که معلمان در آن نقش مهمی دارند.بنابر این معلمان باید از این گونه ارزشیابی حداکثر استفاده را بنمایند و برای تجدید نظر در روش کار خود از نتایج آن سود ببرند .

چرا که آگاهی معلم از استفاده از ارزشیابی گامی موثر در کیفیت مطلوب فرآیند یادگیری است و تاثیری مثبت در تغییر روش های نا مطلوب تدریس دارد .

معلم با آگاهی از نتایج روش تدریس و یاددهی می تواند روش های صحیح را بشناسد و در تایید و تداوم آنها بکوشد و از شیوه های نامطلوب خود مطلع شده و آن را متحول کند .

استعدادها را می شناسد و به تفاوتهای فردی اهمیت می دهد که نتیجه همه این اموربهبود کیفیت آموزشی و تعلیم و تربیت خواهد بود .
این پژوهش قصد دارد به این پرسش ها پاسخ دهد .
1 - استفاده از ارزشیابی چه تاثیری در بهبود فرآیند یاددهی و آموزش دانش آموزان دارد ؟
2 – استفاده از ارزشیابی چه تاثیری در بهبود فرآیند یادگیری و آموزش
دانش آموزان دارد ؟
3 – چگونه می توان با استفاده از ارزشیابی برنامه ها و روش های یادگیری و یاد دهی را تغییر داد ؟
3 – چگونه می توان با استفاده از ارزشیابی برنامه ها و روش های یادگیری و یاد دهی را تغییر داد ؟

ضرورت پژوهش اگر چه ارزشیابی تحصیلی آخرین فعالیت آموزشی معلم به نظر می رسد .

یکی از اساسی ترین فعالیت های معلمان است .

ارزشیابی به معلمان کمک می کند تا علت و چگونگی پیشرفت و یا عدم پیشرفت دانش آموزان را بررسی کنند و در جهت مطلع شدن از نقاط قوت و ضعف فعالیتهای آموزشی خود از آن استفاده کنند بنابر این هدف اصلی ارزشیابی کمک به معلم در بهبود شیوه های آموزشی خود و تشخیص و رفع نواقص یادگیری دانش آموزان است .

درصورتیکه یادگیری و یاد دهی بدون ارزشیابی باشد فعالیت دانش آموزان به حفظ مطالب و کسب مهارتها خلاصه می شود بدون اینکه معلم از کم و کیف آن مطلع شود .

در صورت نبود ارزشیابی معلم هیچ گاه از نحوه یادگیری دانش آموزان مطلع نمی شود و همچنان به ارائه مطالب با روش های خود ادامه می دهد .

اما نتیجه ارزشیابی می تواند به تغییر کیفیت روش تدریس و مطلع کردن دانش آموزان با روش های مختلف یادگیری بینجامد .

بنابر این بی توجهی به این نکته در حقیقت بی توجهی به کیفیت آموزشی و بهبود آن است اگر معلم خود و دانش آموزان را محک نزند نمی تواند به آثار مثبت فرایند آموزشی و تاثیر آن در دانش آموزان پی ببرد .

اهداف پژوهش هدف کلی : استفاده از ارزشیابی در بهبود فرآیند یاددهی ، یادگیری و اصلاح برنامه ها و روش ها اهدف جزیی : الف – بهبودفرآیند یادگیری دانش آموزان با استفاده از ارزشیابی و نتایج آن ب – اصلاح و تغییر شیوه ها و روش های تدریس و یادگیری با استفاده از نتایج ارزشیابی ج – تغییر و اصلاح فرآیند یاد دهی و آموزشی با استفاده از ارزشیابی و نتایج حاصل از آن د – کمک به معلمین جهت استفاده از ارزشیابی در بالا بردن کیفیت آموزش تعریف کلید واژه ها و اصطلاحات : آزمون [1] : « مجموعه ای از پرسش ها یا سئوالات که به یک یا چند نفر در تحت شرایط خاص و برای مقاصد اندازه گیری داده می شود »( وایرز ، وجورز[2] 1375 ص 502) ارزشیابی [3] : «ارزشیابی عبارت است از فرآیندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت یادگیرندگان در رسیدن به هدفهای آموزشی »( سیف 1376ص 20) اندازه گیری[4] : «توصیف کمی رفتار ، اشیاء و و قایع و تعیین کمیت و خصوصیتی که یک چیز یا یک واقعه دارای آن است .

اندازه گیری صرفاً یک جریانجمع آوزی اطلاعات است که با استفاده از آنها به تعمیم و ارزشیابی و داوریمی پردازیم .» ( لطف آبادی 1374 ص 36) سنجش [5] : « سنجش عبارت است از به دست آوردن اندازه ها و اطلاعات مربوط به یک رفتار خاص » ( رشد تکنولوژی آموزشی 1368 ص 3) یادگیری : « یادگیری یک جریان فعال است که به کمک اصول و قواعدی دانش آموز به فهم یک موضوع دست می یابد .» ( لطف آبادی 1374 ص 270) بحث ارزشیابی در حقیقت قضاوت در مورد اصول ، امور و اطلاعات یاد گرفته دانش آموزان است .

« انسان پیوسته درصدد ارزیابی کارها و تجربه های گذشته خود است تا عملکردش را رضایتبخش کند و یا با بهبود بخشیدن به عملکرد آینده ، رضایت بیشتری به دست آورد .

در واقع ارزشیابی قسمتی از فراگرد بقای انسان است .» ( کارشناس دفتر همکاری های علمی بین الملل 1379 ص 7)بنابر این ارزشیابی به معلم کمک خواهد کرد که هم از چگونگی موفقیت یا شکست یادگیرندگان در یادگیری و هم از نقاط قوت وضعف فعالیتهای آموزشی خود آگاهی حاصل کند و در جهت بهبود آنها گام بردارد .از آنجا که هدف اصلی ارزشیابی اصلاح و بهبود روشهای یادگیری و یاددهی است برای رسیدن به این مهم توجه به نکات زیر ضروری است : 1 - تاکید بر ارزشیابی تکوینی [6] : معلم در هفته های آغاز سال تحصیلی پس از یکی دو جلسه تدریس می تواند امتحان کوچکی ( در حد 1 تا 3 نمره ) از دانش آموزان به عمل آورد .

این ارزشیابی بسیار مفید و مناسب است زیرا به کمک این امتحان معلم در می یابد که آیا دانش آموزان مباحث اولیه را خوب فرا گرفته اند یا نه .

ضمناً هدف اصلی معلم از این امتحان دریافت بازخورد مناسب برای بهبود،اصلاح یا تغییرروش تدریس خویش است.آگاهی معلم از تفاوتهای فردی، کشف دلایل برخی نارسایی هاوعقب ماندگی های دانش آموزان وجستجوی راه وروش جبران آن عقب ماندگی ،سایرمزایای این ارزشیابی برای معلم است.دانش آموزان نیز از این ارزشیابی بهره هایی می برند که از آن میان می توان به آگاهی از میزان یادگیری و نتیجه گیری عملکرد خود ، آشنایی به نقاط ضعف و نارسایی آموخته های خود و اقدام به رفع آنها اشاره کرد .

البته این ارزشیابی نباید ویژگی های منفی همچون گرفتن امتحان بدون اطلاع قبلی و دشواری بیش از حد همراه باشد زیرا در این صورت نه تنها به اهداف اصلی ارزشیابی کمک نخواهد شد بلکه وجود اضطراب و سرخوردگی از درس را نیز به همراه خواهد داشت .

بنابر این می توان گفت « این نوع ارزشیابی بازخورد مناسبی به معلم می دهد تا بتواند فعالیتهایی را طراحی کند که با سطح دانش ، نگرش و مهارت های دانش آموزان تناسب داشته باشد » ( یادگارزاده ، 1384ص 31)معلمان وقتی بدانند دانش آموزان چطور پیشرفت می کنند و در چه جاهایی با دشواری مواجهند می توانند از این اطلاعات برای ایجاد تغییر و اصلاحات لازم در آموزش مثل تدریس مجدد، تلاش برای ارائه رویکردهای آموزشی جایگزین یا پیشنهاد فرصتهای بیشتر برای تمرین استفاده کنند .

2 – تاکید بر چگونگی استفاده از نتایج ارزشیابی در کشف نارسایی های آموزش هر معلم در طول سال تحصیلی به دفعات متعدد به منظور سنجش آموخته های دانش آموزان از مطالبی که تدریس کرده است امتحان به عمل می آورد تا از چگونگی پیشرفت دانش آموزان آگاه شود اما اغلب شنیده ایم که دانش آموزان می گویند : «کتاب را خوانده ام اما نمره ام کم شد » یا «سئوالات مشکل بود » و معلمان می گویند « انتظار بهتری داشتم » و غیره این مشکلات اغلب به علت روش نامناسب تدریس و امتحان می باشد و اغلب بین شیوه و مواد تدریس و ارزشیابی تقارن و تناسب وجود ندارد .

از آنجاکه هدف از امتحان «کمک به یادگیری دانش آموزان ، شناساندن هدفهای تدریس به دانش آموزان ، بهبود و اصلاح روش تدریس به دانش آموزان ، کشف نارسایی های آموزشی دانش آموزان به منظور کوشش در جهت رفع آنها و ایجاد رغبت و عادات صحیح آموزشی در دانش آموزان و تعیین ملاکی برای ارتقای دانش آموزان و طبقه بندی آنها در تصمیم گیری جهت شروع مراحل بعدی تدریس است » ( شریفیان 1378 ص 11) بنابر این معلمان باید بعد از امتحان و تصحیح برگه ها با تجزیه و تحلیل نتایج آن ، نقاط ضعف و دشواری های یادگیری دانش آموزان را کشف کنند و آنها را در جهت رفع مشکل یاری دهند .

برای قضاوتی صحیح تر و عمیق تر باید نتایج امتحان را از ابعاد گوناگونی مثل نتیجه هر دانش آموز نسبت به کل آزمون ، نسبت به انتظار از آموزش وغیره سنجید.

البته در این زمینه معلمان باید اطلاعات تحقیقی و کاربردی صحیح را مطابق با اصول ارزشیابی فراگیرند .

3 - افزایش کیفیت ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان ارزشیابی هایی در کلاس درس از دانش آموزان انجام می شود در صورتی که خوب تهیه شده باشد و از آن به عنوان یک ابزار تنبیه کننده استفاده نشود بهترین روش برای ایجاد و افزایش رغبت دانش آموزان به مطالعه و یادگیری است .اگر در تعریف امتحان گفته شود : « تعیین میزان تغییرات حاصل در جنبه های خاص از رفتار دانش آموز در فواصل زمانی معین در جهت نیل به هدفها ی آموزش و پرورش » ( شریفیان 1377 ص 27) بنابر این هدفهای آموزشی هم قبل از امتحان باید مشخص شود .هدفهای آموزشی هر درس نکاتی است که منظور معلمین را از آموزش و مقصود دانش آموز را از یادگیری مشخص می کنند اگر این اهداف مشخص نشود هیچکدام به غایت و نهایت هدف آموزش نخواهند رسید .معمولاً هدفهای آموزشی را برای ارزشیابی به هدف رفتاری تبدیل می کنند .

هدفهای رفتاری ارائه اعمال و رفتار از سوی دانش آموز است .

به طور مثال شناخت انواع سنگها هدف آموزشی درس زمین شناسی است و وقتی دانش آموز با در دست داشتن انواع سنگها بتواند نام آنها و ویژگی های آنها را به طور مجزا تشخیص دهد به هدف رفتاری نایل شده ایم .

البته « هدفهای آموزشی به سه قلمرو شناختی ، عاطفی ، روانی حرکتی ، تقسیم می شود و قلمرو و شناختی از شش طبقه دانش ، فهمیدن به کار بستن ، تجزیه و تحلیل ، ترکیب و ارزشیابی تشکیل می شود » ( شریفیان 1377 ص 31 ) که هر کدام بنابه ضرورت و کیفیت مطالب مورد استفاده قرار می گیرند .استفاده از آزمونهای پیشرفت [7] هم در افزایش کیفیت ارزشیابی موثر است « یک آزمون پیشرفت اقدامی منظم برای تعیین آموخته های دانش آموز است »( لطف آبادی 1374ص70) استفاده از این آزمونها علاوه بر تصمیمات مربوط به بهبود تدریس ، بهبود انگیزه دانش آموز برای فعالیت ، افزایش شناخت دانش آموز از خود ، ارائه بازخورد در مورد کارآیی تدریس را به همراه خواهد داشت .البته این آزمونها دارای بخشها و روشهای مختلفی است که معلمان موظفند با مطالعه کتابهای مربوط به اصول ارزشیابی و سنجش با این نکته ها آشنا شوند .

4 - ایجاد تنوع در شیوه های ارزشیابی تاکنون هر وقت صحبت از امتحان و ارزشیابی به میان آمده ، فکر متوجه امتحان یا آزمون آخر سال یا پایان ترم و یا آزمون ورودی موسسه ها می شود .

در حالی که شیوه های جدید و متنوع که به ابتکار خود معلم در کلاس صورتمی گیرد گام مهمی در بهبود فرآیند یادگیری می باشد .روش های ارزشیابی تنها جنبه وسیله و ابزار دارند و هر چه متنوع تر و دقیق تر باشند بر میزان مهارتی که برای استفاده از آنها لازم است افزوده می شود .

تهیه گزارش از عملکرد درسی ، رفتاری ، یادگیری دانش آموز توسط خود او یکی از این شیوه هاست .

اگر چه این شیوه ممکن است معایبی داشته باشد اما در گیر شدن دانش آموزان در ارزشیابی قطعاً نتایج مطلوبی خواهد داشت .استفاده از ارزشیابی با کتاب باز [8] هم شیوه جدید دیگر ارزشیابی است که در کلاسهای ضعیف اثر بخش است .

اگر از دانش آموز بخواهیم جواب سئوالات را از روی کتاب بنویسد .

سپس همان را تصحیح کنیم .

دانش آموز به میزان دقت خود در یادگیری پی می برد و دفعات بعد سعی می کند با کسب اعتماد به نفس ، مطالعه را جدی تر گرفته و نتایج مطلوبی بگیرد .

استفاده از تجارب یادگیری نیز رابطه ای مستقیم با ارزشیابی دارد .

ارائه مطالب خواندنی ، سخنرانی ، تهیه پوستر و نشریه و مقاله ، تهیه گزارش از بازدیدها از سوی دانش آموزان نشان دهنده یادگیری و یا عدم یادگیری مطلوب مطالب ارائه شده از سوی معلم است .

«تجارب یادگیری اصطلاحی است دامنه دار که هم فعالیتهای فردی و هم فعالیتهای گروهی را در بر می گیرد که در داخل یا خارج از کلاس به توصیه مربیان و به منظور نیل به هدفهای برنامه انجام می پذیرد نمودار زیر ارتباط تجارب یادگیری با هدفها و ارزیابی را نشان می دهد :» هدفها تجارب یادگیری ارزیابی فراگیر ( ولف 1375 ص 20) ارزشیابی شفاهی گروهی شیوه دیگر ارزشیابی است .

در این شیوه فردی از اعضای گروه مسئول پاسخگویی می شود و در صورت عدم توانایی به جواب سایر اعضای گروه اقدام به جوابگویی می کنند و برای هر نفر امتیازی منظور می شود این روش علاوه بر ایجاد تنوع در ارزشیابی و در کلاس ، رغبت دانش آموزان به مطالعه و یادگیری و دقت در یادگیری را فراهم می کند .

نتیجه گیری ارزشیابی گامی مهم در جهت افزایش کیفیت آموزش و محقق کردن اهداف آموزش وپرورش است استفاده از آموزش می تواند فرآیند یادگیری دانش آموزان را به سوی بهبود سوق دهد اگر ارزشیابی با شیوه های درس همراه با تنوع و بررسی نتایج آزمون همراه باشد می تواند به معلم این امکان را بدهد که از روشهای صحیح خود مطلع شده و شیوه های نامطلوب را کنار بگذارد .

دانش آموز آگاه می شود در فهم چه نوع مطالب با ضعف و اشکال همراه است و نسبت به رفع و کاهش آن اقدام می نماید .با استفاده از ارزشیابی معلم می تواند روشهای جدیدی در یاددهی اتخاد کند این شیوه ها با استفاده از شناخت دانش آموزان پی بردن به نقاط قوت وضعف آنها خواهد بود ایجاد انگیزه و رغبت در دانش آموزان برای یادگیری از دیگر نتایج مثبت ارزشیابی است .

راهکارها با توجه به نتایج پژوهش به منظور تاثیر بهتر ارزشیابی نکات ذیل پیشنهاد می شود .1 – دانش آموزان قبل از امتحان با شیوه سئوالات و ارزشیابی آشنا شوند .

2 - در مورد ارزش ارزشیابی و تاثیر آن با دانش آموزان بحث و گفتگو شود .

3 - در طرح سئوالات توجه به سطح یادگیری و نظم از آسان به مشکل رعایت شود 4 - از نتایج امتحان به شیوه صحیح استفاده شود وفقط ارزش کمی آن مورد نظر نباشد .

5 - از شیوه های متنوع و جدید ارزشیابی همچون ارزشیابی گروهی ، ارائه مقاله ، تهیه پوستر ..........

استفاده شود .

6 – از ارزشیابی به قصد بهبود کیفیت یادگیری و یا د دهی استفاده شود نه توبیخ و تنبیه 7 - با استفاده از نتایج ارزشیابی نقص و نارسایی ها شناخته شود و اقدام به رفع و جایگزینی روش های دیگر شود ونقاط قوت تشویق و تایید و تکرار شود ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یکی از عناصر مهم و اساسی برنامه های درسی و نظام های آموزشی پرورشی جهان محسوب می شود باعنایت به اهمیت این عنصر در روند یادهی – یادگیری ارائه شیوه های نوین در این زمینه و ارتقاء سطح نگرش ، دانش و مهارت معلمان و سایر دست اندرکاران تعلیم و تربیت ، ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد .

تاکید این مقاله بر آن است که تدریس ، تربیت و سنجش باید رشد بدنی ، فکری و عاطفی ، خردمندی ، عشق ، اخلاق ، ایمان و شور وشوق زندگی و در یک کلام ، تمامیت وجود شاگرد را مورد توجه قرار دهد چنین اهدافی وقتی حاصل می شود که اولاً تدریس و تربیت و سنجش به عنوان یک مجموعه واحد و تفکیک ناپذیر تلقی شود ، ثانیاً هر سنجش مقدمه تدریس و تربیت و در خدمت آن قرار گیرد و ثالثاً کشف و شکوفا ساختن ظرفیت های انسانی شاگرد هدف اصلی مجموعه این فعالیت ها باشد .

اما چالش های پیش روی نظام ارزشیابی تحصیلی ، یکی از مسائل اساسی نظام آموزش می باشد و ضروری است تصمیم گیرندگان و سیاست گذاران نظام در مواجهه با این مساله چاره جویی نمایند به طوری که نارضایتی از نظام ارزشیابی موجود در محافل تربیتی کاملاً شایع شده است .

اهمیت دادن به نظرات معلمان همواره یکی از خواسته های این قشر محسوب می شود .

پژوهش حاضر از این حیث می توانند به روشن نمودن دیدگاه ها ی معلمان در باره ارزشیابی بیانجامد و به تبع آن مبنای مناسبی برای اتخاذ تدابیر مناسب در این رابطه ارائه دهد .

امروزه در بسیاری از نظام های آموزشی ، روش های سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در حال تحول و دگرگونی است ( حسنی و احمدی ، 1384) .

آموزش وپرورش موفق ، به صورت نهادی تعریف می شود که در یادگیرندگان مهارت های تفکر انتقادی ، حل مسئله و خلاقیت را می پروراند (Newmann 1990) درقرن بیست و یکم دانش آموزان نه تنها بایدمهارت ها و دانش اساسی را بیاموزند ، بلکه همچنین لازم است که از تفکر انتقادی ، قدرت تجزیه و تحلیل اطلاعات ، خلاقیت و توانایی حل مسئله برخوردار باشند (UNESCO.2002 ) نسل آینده در دنیایی زندگی خواهد کرد که به طرز تفکر پیچیده و دقیق تری نیاز دارد تا بتواند خود را با شرایط همواره متحول زمان سازگار سازد .

تربیت چنین نسلی مستلزم همگام ساختن اهداف ، محتوا، روشها و ارزشیابی آموزشی با تحولات سریع علمی ، فنی ، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی در سطح جهان است .

بنابر این در دنیای امروز، هدف تعلیم و تربیت آن نیست که دانش آموزان با حفظ کردن مطالب درسی و گذراندن امتحان کسب موفقیت کنند ، بلکه هدف تعلیم و تربیت آن است که دانش آموزان بتوانند درجهان خارج از مدرسه مسائل واقعی زندگی به موفقیت دست یابند .

دانش آموزان ما باید به طور فزاینده به دانش ها ، مهارتها و نگرشهایی مجهز شوند که بتوانند خود را با تحولات و تغییرات گیج کننده جامعه بشری درعرصه های مختلف هماهنگ سازند ( جوکار و چلبیانلو، 1382) جوامع پیشرفته بشری با عنایت به توسعه آموزش وپرورش خود توانسته اند پله های ترقی و توسعه همه جانبه را به پیمایند .

در توسعه آموزش وپرورش ملاکها و فاکتوهای متعددی نقش دارند .

مهمترین آن نظام ارزشیابی درآموزش می باشد .

اصطلاح ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را می توان به سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه نتایج حاصل با هدف های آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری در این باره که آیا فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده اند و به چه میزانی تعریف کرد ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان جزیی جدا نشدنی از فرآیند یاددهی – یادگیری محسوب می شود و نقش واقعی آن تعیین میزان دسترسی به اهداف ، مشکلات و ضعف های فرآیند یاددهی – یادگیری و برنامه ریزی برای رفع آن می باشد ( سیف ، 1375) ارزشیابی پیشرفت تحصیلی همیشه ناظر بر هدف های آموزشی است ( شعبانی ، 1383) به طور کلی دو اقدام اساسی در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ضروری است : 1 - تعیین هدف های آموزشی 2 – سنجش اندازه گیری عملکرد یادگیرندگان اطلاع از طبقه بندی انواع هدف های آموزشی ، معلم را یاری می دهند تا هدف های رفتاری ( دقیق ، عینی ، جزیی و آموزشی ) متنوعی را برای درس خود تهیه کند .

این طبقه بندی در تهیه آزمون های پیشرفت تحصیلی اهمیت دارد ( سیف،1384).

هدف های دقیق آموزشی برخاسته از اهداف کلی هستند ، عملکرد یادگیرندگان با توجه به این گونه هدف های دقیق سنجش می شود ، ملاک قضاوت موفقیت معلمان و یادگیرندگان نیز همین هدفها هستند .

ارزشیابی هدف های آموزشی به وسیله گروهی از متخصصان آموزش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی تهیه شده و به نام بنجامین اس .بلوم که سرپرستی این گروه رابه عهده داشته ، معروف گشته است اینان سعی کردند تا هدف های رفتاری هر برنامه درسی را در حیطه های سه گانه شناختی ، عاطفی و روانی – حرکتی در سطوح مختلف ، طبقه بندی کنند تا براساس آنها ارزشیابی فرآیند یاد دهی – یادگیری و به تبع آن ارزشیابی عملکرد دانش آموزان و بازده برنامه درسی به آسانی ممکن شود ( سیف 1382) .

طبقه بندی اهداف در سه حیطه با دلیل تاکید بر جنبه های خاص هدفهای مختلف است ، نه متمایز کردن آنها به صورت طبقات مطلقاً مجزا و نامربوط به هم ، زیرا در فعالیت های آموزشی به هیچ وجه نمی توان مرز مشخصی بین سه حیطه مذکور تعیین کرد .

آزمون های مورد نیاز برای سنجش هدف های حوزه شناختی ، آزمون های تواناییهای شناختی هستند که غالباً به صورت کتبی و در غالب آزمون های متداول پیشرفت تحصیلی تهیه و اجرامی شوند .

آزمون های توانایی ( تشریحی ، کوتاه پاسخ و بسته پاسخ ) عمدتاً برای اندازه گیری هدف های آموزشی و بازده های یادگیری حوزه شناختی ، یعنی هدف های دانش ، فهمیدن ، بکار بستن ، تحلیل ، ترکیب و ارزشیابی مناسب اند( شعبانی ،1383).در حالی که وسایل اندازه گیری هدف های حوزه عاطفی و روانی – حرکتی کمتر با آزمون های معمولی پیشرفت تحصیلی و بیشتر با آزمون های عملکرد سنجش می شوند .

معلمانی که در آزمون های متناسب با سنجشهدف های گوناگون طبقه های مختلف حوزه شناختی عمل می کنند .

مسلماً باعث ارتقاء بهبود فرآیند یاددهی – یادگیری در دانش آموزان می شود ( سیف ، 1384) بخش اعظم فعالیت های آموزشی معلمان و کوشش های یادگیری دانش آموزان در رابطه با وظایف آنان در دوران مختلف تحصیل آموزشگاهی به حوزه شناختی ارتباط دارد .

هر چند که معلمان در ضمن آموزش هدفهای حوزه شناختی ، چه مستقیم و چه غیر مستقیم در آموزش هدف های حوزه عاطفی نیزمی کوشند ، با این حال چون محتوی برنامه های درسی را بیشتر هدف های حوزه شناختی تشکیل می دهند کاربرد حوزه عاطفی و روانی حرکتی در سطح آموزشگاه ها به اندازه کاربرد آن حوزه شهرت نیافته است اگر چه این هدف ها در فعالیت های آموزشی مدارس کمتر مورد توجه قرار گرفته اند ، اما در فرآیند آموزش از اهمیت خاصی برخور دارند ( سیف 1384 ؛ شعبانی ، 1383)