پشینه
دکتر محمود حسابی اول بار ایده تاسیس یک دانشگاه مستقل و جامع و تمام مدرن در کشور را به وزرای دولت پهلوی ارائه داد. با پیگیری ایشان و دکتر علی‌اصغر حکمت سرانجام دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ با ادغام کردن دارالفنون, مدرسه علوم سیاسی, مدرسه طب[۱], مدرسه عالی فلاحت و صنایع روستایی[۲],مدرسه فلاحت مظفر (اولین مدرسه کشاورزی در ایران), مدرسه صنایع و هنر (تاسیس توسط کمال الملک), مدرسه عالی معماری, مدرسه عالی حقوق, و چند مرکز آموزش عالی دیگر تهران در پردیسی در جنوب پارک لاله فعلی تهران دایر گشت.[۳] این دانشگاه بر اساس موسسات آموزش عالی فرانسه الگوبرداری شد و حتی طراحان ساختمان های دانشگاه تهران مهندسین فرانسوی بودند, و حتی دروس و برنامه های هنرکده (دانشکده هنرهای زیبای فعلی) دقیقا بر اساس الگوی موسسه اکول د بوزار طراحی گردید.
پردیس و بناهای این دانشگاه بتوسط معماران اروپایی رولاند دوبرول, ماکسیم سیرو, مارکوف, آلکساندر موزر, آندره گدارد, و محسن فروغی طراحی گردید.
در اواخر دهه ۱۹۴۰ میلادی ساختار درسی و پژوهشی دانشگاه رفته رفته به سمت الگوبرداری از سیستم دانشگاههای امریکایی شروع به حرکت نمود[۵]: بطور نمونه دانشکده کشاورزی این دانشگاه به کمک دانشگاه یوتا توسعه و گسترش یافت.
اما نمونه های دیگری نیز میتوان بر شمرد: در سال ۱۹۵۴ موسسه علوم اداری دانشگاه بکمک دانشگاه کالیفرنیا جنوبی و به ریاست دکتر هری مارلو از این دانشگاه آغاز به ارائه مدارج دکترا نمود. در سال ۱۹۵۸ موسسه روزنامه نگاری دانشگاه تهران بکمک دانشگاه ویرجینیا و دکتر جیمز ولارد آغاز به کار نمود. و دانشگاه جانز هاپکینز امریکا بود که در سال ۱۹۶۵ رشته دکترای بیماریهای سلولی (cytopathology) را راه اندازی نمود.
پس از انقلاب فرهنگی و در سال ۱۹۸۶ دانشکده های علوم پزشکی از دانشگاه تهران رسما بدستور بخشنامه جدید دولت جدای و مستقل گردیدند و دانشگاه علوم پزشکی تهران را تشکیل دادند. اما بر اساس تفاهم نامه بین دو دانشگاه, اعضای هیات علمی دانشجویان وپژوهشگران دو دانشگاه کماکان متعهد هستند مقالات علمی و پژوهشی خود را در مجلات وکتب وکنفرانس های خارجی وبین المللی با یک نام به چاپ برسانند.
تاریخچه
در میان موسسات و سازمان های وابسته به آموزش عالی کشور دانشگاه تهران از هر حیث و از هر نظر از جایگاهی رفیع بهره مند است . در واقع اگر متغیرهایی چون سابقه و قدمت ، تدریس استادان بنام و بلند مرتبه ، تحصیل دانشجویان ممتاز، کثرت دانشجویان ، استادان و کارکنان ، ارزش مدارک تحصیلی در کشور و خارج از آن ، پیوند و تعامل با دستگاه های اجرایی و موسسات و شرکت های صنعتی ، اداری ، اجرایی و...، داشتن کتابخانه ها و آزمایشگاه ها غنی و مجهز، تعدد رشته ها و دانشکده ها و موسسات پیوسته و وابسته ، واقع شدن در پایتخت و در مرکز شهر و... را از معیارهای تعیین اعتبار و اهمیت یک دانشگاه برشماریم ، بی گمان دانشگاه تهران را باید معتبرترین و مهم ترین دانشگاه های کشور دانست . بی جهت نیست که از این دانشگاه با تعبیر ((دانشگاه مادر )) و ((نماد آموزش عالی )) یاد شده است .
اندیشه ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیر دیگر دانشگاه ، نخستین بار با تاسیس دارالفنون در 1230 ه.ش . به همت میرزا تقی خان امیرکبیر عملی گردید. دارالفنون گرچه توسعه نیافت اما تجربه مغتنمی پیش روی کسانی که در آرزوی آشنایی ایرانیان با دانش های جدید و پیشرفت های اروپائیان در صنعت ، اقتصاد، سیاست و... بوده اند، قرار داد. با عطف به این تجربه در 1307 ه.ش پروفسور دکتر محمود حسابی پیشنهاد راه اندازی مرکزی جامع همه یا اغلب دانش ها را با وزیر وقت فرهنگ ، دکتر علی اصغر حکمت ، در میان نهاد.