جامعه وقتی سعادت و فرزانگی می یابد ، که مطالعه کار روزانه اش باشد
سقراط
کتاب یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی است که در طول قرنهای متمادی ، همواره عامل مهمی در تضمین رشد و پویایی جوامع بشری بوده و با وجود رشد روز افزون رسانه ها و ابزارهای پیشرفته دیگر ، همچنان جایگاه خاص و یگانه خود را حفظ کرده است .
میزان توجه به کتاب و کتابخوانی ، نشانگر رشد فرهنگی و ملی هر کشور است و امروز تعداد کتابها و نشریه های منتشر شده هر کشور در طول سال ، کتابخانه ها ، کتابخوانها ، نویسندگان ، مترجمان و ناشران به عنوان معیارهای اساسی و محکم توسعه یافتگی کشورها مورد استفاده قرار می گیرد .
همچنین بی توجهی به کتاب و کتابخوانی ، یک بیماری فرهنگی و اجتماعی به حساب می آید که ناشی از فراگیر نشدن فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در بین اقشار گوناگون مردم یک جامعه است و می تواند در دراز مدت ، ضربه های جبران ناپذیری بر پیکره فرهنگ کشور وارد کند .
بنابراین گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی ، توسعه کتابخانه ها ، چاپ وانتشار کتاب و شیوه بهره گیری از این ابزار بی رقیب فرهنگی ، ضرورت رشد و تعالی جامعه است و در این میان ، ایجاد رغبت و عادت به مطالعه و کتابخوانی در بین کودکان و نوجوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است . وظیفه ما مربیان ایجاب می کند که برای آگاه کردن نوجوانان و جوانان این مرز و بوم همت گماریم و با تشویق آنها به خواندن مطالبی که در جهت سعادت و پیشرفتشان مؤثر است ، زمینه شرد علمی ، فرهنگی آنان را فراهم کنیم .
نگاهی گذرا به علت موفقیت کشورهای پیشرفته جهان ، مبین این واقعیت است که بخش عظیمی از این موفقیتها مرهون توجه به نسل نوجوان و جوان آن کشورها و سرمایه گذاری در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای آنها بوده است ؛ زیرا کودکان و نوجوانان همیشه به عنوان عظیمترین سرمایه ها ذخایر معنوی کشور مطرح هستند .
برهمین اساس و با عنایت به جوان بودن جمعیت کشورها آموزش دادن و آگاهی بخشیدن به چند میلیون کودک ، نوجوان و جوان این مرز و بوم ، یکی از شالوده های اساسی در تحقق توسعه همه جانبه کشور سرافراز ایران گامی در جهت پیشبرد هدفهای والای نظام مقدس اسلامی است .
باید اعتراف کنیم که رواج کتاب و کتابخوانی در میان ملت ما که خود یکی از مشعلداران فرهنگ کتاب است که از چنین ملتی انتظار می رود و این پدیده نیز مانند بیشتر پدیده های ناگوار در کشور ما نتیجه فرمانروایی پادشاهان و فرمانروایان ظالم و بی فرهنگ و بی سواد بر این کشور ، در دویست سال گذشته است .
انسان موجودی کمال گراست و با سکون و کوت سازگاری ندارد . او همیشه به دنبال راهی است که یک قدم پیش گذارد و گره ای از مشکلات خود بگشاید بنابراین او برای پیشرفت در عرصه های زندگی ،احتیاج به شناخت نسبتاً کاملی از خود و جامعه دارد و باید باگذشته و آینده ارتباط برقرار کند .
آیین مقدس اسلام ، درباره فراگیری علم و دانش ، سفارش فراوان نموده و آن را عاملی برای رشد ، پویایی و تعالی جامعه برشمرده است .
خداوند متعال در آیه 11 سوره مجادله می فرماید : خداوند کسانی از شما را که ایمان آورده اند و افرادی را که دانش بهره گرفته اند به درجات برتر می رساند .
همچنین از دیدگاه قرآن کریم ، بین کسانی که از علم و دانش برخوردارند با کسانی که از این سرمایه ارزشمند بی بهره اند ، تفاوت زیادی وجود دارد :
« هل یستوی الذین یعلمون والذین لایعلمون : آیا آنان که می دانند ، با آنان که نمی دانند ، برابرند ؟ » سوره زمر ، آیه 9 .
حضرت علی علیه السلام درباره اهمیت فراگیری علم و دانش ، فرمایش زیبایی دارند :
« ای مردم ! بدانید که کمال دین ، به فراگیری دانش و عمل به آن است . آگاه باشید که دانش آموزی برای شما ، از مال اندوزی ضروری تر می باشد ، چرا که نیاز مالی هر کسی را خداوند در اختیار وی قرار خواهد داد ، اما علم چنین نیست ، بلکه علم در گنجینه های نزد صاحبانش نگهداری می شود . به شما فرمان داده شده که آن را به دست آورید و از دارندگانش فراگیرید .»
( اصول کافی ، جلد اول ) . ص 31 .
از مجموعه این آیات و روایات چنین استفاده می شود که آدمی برای رشد و تعالی و رسیدن به سعادت و موفقیت ، راهی جز فراگیری علم و دانش و بهره گیری از فکر و اندیشه خردمندان ندارد و این کار نیز بدون استفاده از کتاب و مطالعه امکان پذیر نیست .
نقطه آغاز این حرکت عظیم فرهنگی ، آشنایی والدین ، مربیان و دست اندرکاران مسائل تعلیم و تربیت با نقش و اهمیت کتاب در زندگی فردی و اجتماعی انسان آگاهی آنان از روشهای مختلف ایجاد روحیه عادت به مطالعه و کتابخوانی در کودکان و نوجوانان است .
گرچه تاکنون کتابها و مقاله های ارزشمند متعددی در خصوص چگونگی تشویق کودکان و نوجوانان به مطالعه و کتابخوانی ، نوشته شده است اما بیشتر این مباحث ، کلی بوده و جزئیات روشهای کاربردی ، کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است .
در این مقاله سعی شده است با بهره گیری از آثار و نظرهای صاحب نظران تعلیم و تربیت ، روشهای اجرایی ساده و راهکارهای علمی ، در جهت گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی بین کودکان و نوجوانان ارائه شود .