دانلود تحقیق بررسی پیشینه تاریخی استان کرمانشاه در ایران

استان تاریخی کرمانشاه همچون دیگر نقاط کشور کهنسال ما آثاری از روزگار مجد و عظمت ایران را در سینه کوه ها و پهن دشت های خود محفوظ کرده است .

برخلاف سایر نقاط ایران که به صورت مقطعی مورد سکونت قرار گرفته اند .

این استان بدون وقفه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است ، شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد این منطقه از اولین زیستگاه های انسان اولیه به شمار می رفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است .

تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است .

به طوریکه غار شکارچیان بیستون نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن می دارد .

پس از این دوره در حدودو هزار سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان غار را ترک کرده و روی به یکجانشینی می آورد که این حرکت موجب زراعت و دامپروری و براثر آن روستا نشینی می شود که بدون شک نخستین روستاها در این استان شکل گرفته که از جمله آنها می توان گنج دره هرسین ، گاکیه و تپه سراب اشاره کرد .

انسان های پیش از تاریخ گنج دره جزء نخستین انسان هایی هستند که در ایران سفالگری را اختراع کرده و روی به فعالیت های صنعتی آورده اند .

در هزاره چهارم پیش از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و بین النهرینی به داد و ستد و مبادله کالا مبادرت می ورزیدند .

حضور بازارهایی در گودین کنگاور و چغاگاوانه اسلام آباد از آن دوره شاهدی بر این مدعا است .

به استناد کتیبه های بابلی و آشوری ، ساکنان زاگرس اقوام لولوبی و گوتی بودند .

این مردمان سخت کوش و شجاع به منظور حفاظت از این خطه مرتب با بین النهرینی ها در جنگ و ستیز بوده اند که در این امر به پیروزی های چشمگیری نیز نایل شده اند و از آن پس دره های زاگرس قرن ها مرکز تمدن و حکومت های ایرانی و بین النهرینی بوده که سرانجام عنصر ایرانی تمدن خود را بر این سامان غالب ساخت .

حضور نقش برجسته‌های‌ این اقوام در سرپل ذهاب که یکی از قدیمی ترین نقش برجسته های خاورمیانه محسوب می‌شود بیانگر این موضوع است .

منطقه کرمانشاه به واسطه همجواری با دولت آشور ، پیوسته در معرض تهاجم دولت مقتدر آشور بود و شاهانی چون تیکلات پلیسر ، شلمانصر سوم ، بارها به محدوده کرمانشاه لشکرکشی کرده اند در کتیبه های به جا مانده از آشوریان از سرزمین های پارسوا ، زکروتی ، مادی ها و سرزمین نیشانی نام برده شده است ، نیشانی سرزمینی است که به اطراف کرمانشاه و ماهیدشت کنونی اطلاق می شد و به واسطه مراتع معروف خود برای پرورش و نگهداری اسب شهره بود .

در سالنامه های آشوری از شهری به نام الی پی نام برده شده که مورخان آن را بین کرمانشاه و همدان تشخیص داده اند و برخی دیگر از مورخان آن را در محل فعلی کرمانشاه معرفی کرده اند .

با شکل گیری حکومت ها ، این خطه نیز یکی از مراکز مادی محسوب می شده است که از این دوره یادمان هایی با ارزش چون دژ گودین در کنگاور برجای مانده است .

در این دوره کرمانشاه یکی از شاهراهای حیاتی ایران بوده و جاده اکباتان به بابل از این استان عبور می کرده است .

در دوره هخامنشی با عبور جاده شاهی که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل می کرد بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد .

پس از انقراض هخامنشیان ، در دوره سلوکی مناطقی از کرمانشاه چون بیستون و دینور محل حضور کلنی های یونانی بوده ولی دیری نپائید که اشکانیان آنان را شکست داده و در این منطقه حضور پیدا کردند.

نقش برجسته‌های اشکانی در بیستون بیانگر این موضوع است.

در این دوره بیستون یکی از مراکز مهم دوره اشکانی محسوب می شده است.

استان کرمانشاه در دوره ساسانی بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بوده است.

این منطقه همواره مورد توجه شهریاران ساسانی بوده و به علت نزدیکی با تیسفون پایتخت آنها ، ایام تابستان را در قصور ییلاقی اینجا می گذرانده اند.

در اخبار مورخان اسلامی به کرات آمده که خسرو اول در نواحی طاق بستان قصوری ساخته بود که در آنها از فغفور چین ورای هند و قیصر روم و دیگر حکمرانان روزگار پذیرایی کرده است .

با احداث شهرهایی چون حلوان در این سو و سیاست شهر سازی پادشاهان ساسانی در غرب کشور که به بنیاد شهر کرمانشاه منجر گردید .

این حوزه بیش از پیش اعتبار یافت و شاهان ساسانی با ایجاد پل هایی بر روی رودخانه ها و بناهای عام المنفعه رفاه و رونق اقتصادی را برای مردم این دیار به ارمغان آورده بودند .

با شکست ساسانیان توسط مسلمین ، مردم این منطقه برخلاف برخی مناطق دیگر جزء اولین مردمانی بودند که به دین مقدس اسلام ایمان آورده و به ترویج آن پرداختند .

مسجد عبدالله بن عمر در ریجاب که یکی از قدیمی ترین مساجد صدر اسلام است .

یادگاری از آن زمان می باشد .

از دوران آرامگاهی از یاران وفادار پیامبر اسلام که در جنگ ها وی را یاری می کردند به یادگار مانده که می توان به آرامگاه ابودجانه در ریجاب اشاره کرد .

در دوره خلفای عباسی کرمانشاه یکی از چهار شهر مهم و معتبر ولایات جبال بود .

هارون‌الرشید خلیفه معروف عباسی بدین سامان توجه خاصی داشت ، به طوریکه سیاحان و جهانگردان از آبادانی و زیبایی شهر یاد می کنند .

ابن حوقل و استخری از شهر کرمانشاه به عنوان شهرستانی زیبا که اشجار و آب فراوان دارد یاد می کنند .

مقدسی این شهر را به همراه شهرهای همدان ، ری و اصفهان جزء چهار شهر معروف ایالت جبال معرفی می کند .

در سده سوم هجری کرمانشاه در قلمرو و حکومت صفاریان قرار داشت .

در قرن چهارم سلسله کوچکی از اکراد بنام حسنویه د رولایات غرب استقلالی پیدا کردند ، مؤسس این سلسله حسنویه که معروفترین این خاندان نیز هست نزدیک پنجاه سال حکمرانی کرد و قلعه بزرگ سرماج را مقر خود نمود .

در سال 441 ساطان طغرل سلجوقی صد هزار سپاهی به تسخیر قلعه سرماج فرستاد که پس از چهار سال موفق به تسخیر قلعه گردید .

در سده ششم هجری سلطان سنجر سلجوقی ، کرمانشاهان و توابع آن را در حوزه حکمرانی برادر زاده خود سلیمان شاه ملقب به « ‌ایوه » قرار داد.

در سده هفتم کرمانشاهان همچون مناطق خراسان و دیگر بخش های ایران از هجوم مغول آسیب فراوان دید به طوریکه سپاهیان هلاکو در این منطقه قتل و غارتی فجیع به عمل آوردند ولی در اواخر دوره ایلخانی در زمان حکومت ابوسعید این خطه مورد توجه قرار می گیرد به طوریکه در زمان حکومت وی شهر سلطانیه چمچمال نزدیک بیستون احداث گردید .

در این زمان همان طوریکه حمدالله مستوفی اشاره می کند کرمانشاهان یکی از ایالت های 16 گانه کردستان بوده است .

در قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری کرمانشاه مورد تجاوز عثمانیان واقع می گردد .

در این زمان هرسین و ماهیدشت حکومت نشین بوده ولی از کرمانشاهان نامی پیدا نیست .

در زمان صفویه کرمانشاهان اهمیت و اعتبار زیادی پیدا کرد در دوره سلطنت شاه طهماسب اول حکومتی بنام کلهر و در زمان شاه صفی حکومتی تحت عنوان سنقر و کلهر در این حدود تشکیل شد و به خوانین زنگنه تفویض گردید .

در حقیقت از این زمان تجدید بنای کرمانشاه و تشکیل ولایت فعلی شروع می شود .

همزمان با حمله افغان و سقوط اصفهان ، کرمانشاهان نیز با تجاوز عثمانی ها مواجه گردید و بار دیگر رو به خرابی نهاد .

در زمان حکومت زندیه خوانین زنگنه و اهالی کرمانشاه نخست حکومت کریم خان را نپذیرفتند به همین جهت کرمانشاه مدتی با محاصره و خرابی مواجه گردید .

در دوره قاجاریه کرمانشاه اعتبار و اهمیت زیادی پیدا کرد .

فتحعلیشاه در سال 1221 ه.ق یکی از پسران خود به نام محمد علی میرزای دولتشاه را با سمت سرحدداری عراقین به این شغل منصوب کرد و ایالت خوزستان را نیز ضمیمه قلمرو او کرد و در حقیقت در این زمان کرمانشاه به یک پایگاه نظامی مجهز علیه دولت عثمانی تبدیل شد .

در جنگ جهانی اول کرمانشاه به تصرف قوای عثمانی درآمد ولی بعد از سقوط بغداد آنها شهر را تخلیه کرده ، عقب نشینی کردند .

در جنگ جهانی دوم نیز به تصرف قوای نظامی انگلستان درآمد .

بررسی شهر ستانهای استان کرمانشاه شهرستان کرمانشاه شهرستان کرمانشاه با وسعت تقریبی 8547 کیلو متر مربع به عنوان شهرستان مرکز استان دارای اهمیت استراتژیک می باشد به صورتی که بعد مسافت از این شهر تا مرز خسروی ( کشور عراق ) تا مرکز استان کردستان ، تا مرکز استان همدان و تا مرکز استان لرستان ( از طریق شهرستان هرسین و نور آباد ) با اندکی تفاوت تقریباً به یک اندازه است.

این شهرستان دارای چهار بخش ،سیزده دهستان و 815 روستا وجمعیتی بالغ بر 970362 نفرمی باشد شهرستان اسلام آباد غرب شهرستان اسلام آباد غرب با وسعتی در حدود 3828 کیلو متر مربع بین 33- 36 تا35 –15 در جه عرض شمالی 24- 45 تا 30-38 درجه طول شرقی قرار گرفته است .

این شهرستان از شمال به شهرستان پاوه و جوانرود و ازشرق به کرمانشاه از غرب به شهرستان سر پل ذهاب و گیلانغرب و از جنوب به استان ایلام منتهی می شود این شهرستان متشکل از 4 شهر ( اسلام آباد – کرند – گهواره – حمیل) و چهاربخش و 12 دهستان و343 روستا می باشد شهرستان پاوه شهرستان پاوه اورامان و پاوه ایستگاه تمدن های کهن و کانون مدنیت معرفی شده است .

شهر هزار ماسوله باوجه تسمیه اسپهبد پاو سردار یزد گرد سوم و در لغت به معنی سر قلعه بان قلعه ها از زمانهای دور که بیش از دو هزار سال رقم می زند، همواره به عنوان سرزمینی مقاوم و دفع کننده اشرار و متجاوزین بوده است ، پاوه با تقدیم 600 شهید و 485 جانباز و 27 آزاده درنقطه صفر مرزی دیواری امنیتی را در غرب کشور تشکیل می دهد.

شهرستان جوانرود شهرستان جوانرود درشمال غربی استان کرمانشاه واقع شده است که 87 کیلو متر با مرکز استان فاصله دازد ، از غرب به شهرستان ثلاث باباجانی و کشور عراق و از شمال به شهرستان پاوه و از جنوب به شهرستانهای اسلام آباد غرب و سرپل ذهاب و از شرق به شهرستان های کرمانشاه وکامیاران محدود می شود .

شهرستان جوانروددر حد فاصل فلات ایران و جلگه بین النهرین قرار گرفته است.

شهرستان ثلاث باباجانی شهرستان ثلاث باباجانی شهرستان ثلاث بابا جانی در خرداد سال 1381 به عنوان شهرستان موجودیت یافت .

ثلاث مرکز شهرستان شهر تازه آباداست که جمعیتی حدود 10 هزار نفر دارد.

شهرستان دارای دو بخش مرکزی و از گله ، شش دهستان به نامهای زمکان، دشت حر ، خانه شور ، ازگله ، سرقلعه و جگیران است و دارای 252 روستا می باشد .

این شهرستان از طرف غرب با کشور عراق هم مرز است و 75 کیلو متر مرزمشترک با آن کشور دارد ووسعت آن حدود 1920 کیلو متر مربعاست.

شهرستان سنقر شهرستان سنقر .

کلیایی با بیش از 2300 کیلو متر مربع وسعت و قریب به 140 هزار هکتار اراضی دیم و آبی مستعد کشاورزی باآب و هوایی سرد زمستانی و معتدل تابستانی با ارتفاعات فراوان و مراتع نسبتاً مناسب برای چرای احشام بطوریکه شهرستان را به یکی از قطب های مهم دامپروری استان تبدیل کرده است .

همچنین از نظر معادن سنگ خسرو آباد با درجه خلوص بسیار بالا بطوریکه سنگ آهن آن آهنربا را با خود جذب می کند یکی از شهرهای مهم استان کرمانشاه محسوب می شود.

شهرستان سر پل ذهاب شهرستان سرپل ذهاب با مساحتی بالغ بر 1271 کیلو متر در 45 درجه و 52 دقیقه طول شرقی و 34 در جه و 24 درجه عرض جغرافیایی در غرب کشور جمهوری اسلامی ایران و منتهی الیه شیب ارتفاعات زاگرس بر سر راه بین المللی تهران – بغداد موسوم به جاده کربلا با قدمتی بالغ بر 2800 سال قبل ازمیلاد حضرت مسیح (ع) با فاصله 665 کیاو متری از تهران واقع گردیده است و از شهرستانهای مرزی به شمار می رود.

شهرستان صحنه شهر صحنه ، شهر زیبا و کوچکی است که 1350 کیلو متر مربع از خاک استان کرمانشاه را بخود اختصاص داده است ، شهرستان صحنه در شرق استان کرمانشاه بین 34 درجه و 19 دقیقه و 34 درجه و 48 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 6 دقیقه تا 47 درجه و 51 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده و در حدود 2/6 درصد مساحت کل استان را تشکیل می دهد.

شهرستان قصر شیرین اقتصادی: اقتصاد قصر شیرین متکی بر مبادلات مرزی ( پیله وری و تجارت ) با توجه به دو بازارچه پرویز خان و خسروی باغداری و کشت صیفی جات است ، هفت ماه در سال ،عشایر در این منطقه به شغل دامپروری مشغول هستند .تاریخ قصر شیرین به زمان مادها بر میگردد و در دوره هخامنشیان راه تجاری بغداد ، تهران بوده و به دروازه آسیا شهرت یافته است و نام آن منسوب است به شیرین زن مسیحی خسرو پرویز دوم که در زمان خود در این مکان قصری بنام او بنا نموده است.

شهرستان کنگاور شهرستان کنگاور با وسعتی حدود 845 کیلو متر مربع و 68650 نفر جمعیت و با ارتفاع 1467 متر از سطح دریا در 85 کیلومتری مرکز استان و شمال شرقی استان کرمانشاه واقع است که دارای یک بخش مرکزی و 5 دهستان گودین ، فش، قزوینه ، کرماجان و خزل غربی است .

این شهرستان به دلیل ویژگیهای متعدد از جمله تدین و عرف مذهبی اهالی ، واقع بودن در مسیر عتبات عالیات ، همجوار بودن با استانهای همدان باعث پیشرفت این شهر شده است.

شهرستان گیلانغرب شهرستان گیلانغرب از توابع استان کرمانشاه با وسعت 2367 کیلو متر و با جمعیت 70 هزار نفر که حدودآً 20 هزار نفر آن در شهر و بقیه در روستا و مناطق عشایر نشین سکونت دارد ، دارای دو بخش مرکزی و گواور در شهر گیلانغرب و سرمست و باتعداد 203 روستا یکی از شهرستانهای استان کرمانشاه محسوب که در غرب استان کرمانشاه واقع شده است و نیز دارای مقدار 39339 هکتار زمین مزروعی که شامل 32939 هکتار دیم ودارای 6400 هکتار زمین آبی می باشد.

شهرستان هرسین شهرستان هرسین در 45 کیلو متری جنوب شرقی استان کرمانشاه واقع شده که از جنوب به شهرستان دلفان استان لرستان ، از شمال به شهرستان صحنه ، از غرب به شهرستان کرمانشاه و از شرق به نهاوند محدود می شود ساکنان شهرستان هرسین با زبان کردی به لهجه لکی صحبت می کنند .

بررسی فرهنگ, نژاد وگویش استان کرمانشاه جمعیت : بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 جمعیت استان کرمانشاه بالغ بر 1778596 نفر بوده است که حدود 3 درصد از جمعیت کل کشور را شامل می شود و از این نظر در کل کشور دارای رتبه سیزدهم است .

از این تعداد 35/59 درصد در نقاط شهری و 30/39 درصد در نقاط روستائی زندگی می کرده اند و بقیه جمعیت به صورت غیر ساکن می باشند .

از جمعیت فوق 916310 نفر مرد و 862286 نفر آن زن بوده اند که در نتیجه نسبت جنسی 106 به دست می آید یا به عبارتی دیگر در این استان در مقابل هر 100 نفر زن ، 106 نفر مرد وجود داشته است .

این نسبت در بین اطفال کمتر از یک سال برابر 107 نفر و در بزرگسالان 65 ساله و بیشتر معادل 137 نفر بوده است .

از جمعیت این استان 14/4 درصد در گروه سنی 65 ساله و بیشتر قرار داشته اند .

14/55 درصد بین 15 تا 64 ساله و 71/40 درصد کمتر از 15 ساله می باشند .

در سال 1375 میزان با سوادی در جمعیت 6 ساله و بالاتر استان به 57/76 درصد می‌رسد که این رقم در نقاط شهری 14/97 درصد و در مناطق روستائی و غیر ساکن 30/92 درصد به دست آمده است .

به عبارتی دیگر در استان به طور متوسط از هر 10 نفر 9 نفر با سواد می باشد .

نژاد : اگر چه اظهار نظر درباره نژاد کرد ، کاری بس دشوار است ولی به نظر می رسد کردهای کرمانشاه ، همچون کردهای کردستان آریایی تبار و از ساکنان قدیم فلات ایران می باشند .

این قوم یکی از شعبات نژاد آریایی است که از هزاره دوم پیش از میلاد وارد ایران شدند و در کوه های زاگرس سکنی گزیدند .

کردها مردمانی ایرانی تبارند که زبان ، فرهنگ و آداب و سنن آنان در ارتباط و پیوند با دیگر مردمان در قلمرو زیست اقوام ایرانی است .

در اسناد سومری و آشوری از بخشی از اقوام ساکن در سرزمین کوهستانی شرق آشور ، شمال شرق و شرق بین النهرین و سرزمین سومر به نام کرتی یا گودی و کارتی و کارد نام برده اند و در منابع ارمنی واژه کردوخ بر اینان اطلاق شده است .

در آثار یونانی سده چهارم پیش از میلاد صریحاً به واژه کردوخی اشاره شده که محققین معتقدند کردوخی که با کردها ارتباط نژادی داشته اند .

از زمان هخامنش تا دوره پس از اسلام اینان به نام « کورد » و « کرد » نامیده شده اند .

زبان گویش : زبان اهالی کرمانشاه کردی است ، زبان کردی خویشاوند نسبی زبان فارسی است زیرا اشتراک قواعد دستوری و ذخیره لغوی زبان های ایرانی نتیجه خویشاوندی نسبی آنها است .

زبان کردی که شاخه ای از زبان شمال غربی ایرانی میانه است به علت داشتن ادبیات مکتوب اهمیت خاصی دارد .

با این حال نفوذ زبان های دیگر در این زبان قابل توجه است .

زیرا از زبان های عربی ، ارمنی ، ترکی و فارسی لغات بسیار در آن راه یافته است .

سابقه تاریخی کردها و پراکندگی آنان موجب پیدایش گویش های بیشماری شده است که از جمله آنها عبارتند از : گویش کردی کلهری : این گویش کردی بیشتر در میان افراد کلهر مورد استفاده واقع می شود و مناطقی که تقریباً با این گویش سخن می گویند شامل ایلات زنگنه ، سنجابی ، احمدوند ، بهتوری ، نانکلی ، پایروندها ،‌اهالی قصرشیرین ، سرپل ذهاب ، قلخانی ، کرندی ، قلعه زنجیری های ساکن کرمانشاه ، صحنه و مردم دینور است .

با این تفاوت که تلفظ و لغات مردم کلهر اصیل‌تر و در سایر نقاط با توجه به همجواری با گویش های دیگر کلمات تغییر یافته است .

گویش کردی اورامی : اکثر مردم دو ایل بزرگ لهونی در منطقه اورامان جنوبی در کرمانشاه و همچنین طوایف اورامان تخت و اورامان رزاب در حوالی کردستان و نیز ایل بزرگ باجلان که تعدادی از آنها در دشت ذهاب و بسیاری در حوالی خانقین زندگی می کنند .

چندین روستا در منطقه گوران و تمامی مردم کندوله در دینور به این گویش تکلم می کنند .

گویش کردی سوراانی : طوایف متعدد جاف جوانرود و تعدادی از طوایف مهاجرگوران ، مردم دشت ذهاب و جیگیران ، سراسر بخش روانسر و تیره هایی از اهالی سنجابی با این گویش سخن می گویند .

این گویش شیوه ساده ای از کرمانج است .

گویش لکی : اهالی هرسین ، طوایف کاکاوند ، بالاوند ، جلالوند و عثمان وند به این گویش تکلم می کنند .

این گویش آمیخته ای از گویش کردی کلهری و لری است .

همچنین لغاتی از گویش اورامی نیز دارد .

علاوه بر گویش های کردی ، مردم کرمانشاه به زبان فارسی کرمانشاهی و مردم سنقر به زبان ترکی تکلم می کنند .

لهجه فارسی کرمانشاهی خاص این دیار است .

این لهجه از لحاظ ضرب المثل غنی است و واژگان کردی دگرگون شده با پرداخت در جملات فارسی کرمانشاهی ، جان می گیرد و کاربرد می یابد .

مذهب : اکثریت قریب به اتفاق جمعیت استان کرمانشاه را مسلمانان تشکیل می دهد که در حدود 7/99 درصد می باشد .

در میان پیروان اسلام بیشتر شیعیان و درصدی نیز اهل تسنن می باشند .

گروهی نیز زیر پوشش بدعت های دینی با نام اهل حق با حفظ آداب و مناسک و معتقدات دین کهن ایران باستان یعنی زردشتی و همچنین با التقاطی از اسلام به حیاط دینی خود ادامه می دهند .

به طور کلی اقلیت های مذهبی استان در مجموع 17/0 درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند که مهمترین آنها زردشتیان با 12/0 درصد مسیحیان 2/0 درصد و کلیمیان 3/0 درصد از کل جمعیت را دارد محوطه تاریخی طاق بستان محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی به همین نام و در کنار چشمه ای در شمال شرقی حاشیه کنونی شهر کرمانشاه واقع شده است دراین محوطه ، آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و دو ایوان سنگی بنام های ایوان کوچک و بزرگ است .

ایوان کوچک د رسمت چپ سنگ نگاره ادشیر دوم و ایوان بزرگ در سمت راست ایوان کوچک قرار دارد .

منطقه تاریخی معروف به معبد آناهیتا این بنا بر روی تپه طبیعی با حداکثر ارتفاع 32 متر نسبت به سطح زمین های اطراف ساخته شده است .

نقشه بنای کنگاور چهار ضلعی و به ابعاد 209*224 متر می باشد که هر ضلع آن به شکل صفه ای به قطر 18 متر منطقه تاریخی بیستون بیسُتون،بیسِتون،بیسْتون،بهیسْتون نام امروزی یک صخره برافراشته در شمال یک راه باستانیِ پر رفت و آمد که محل عبور کاروانها و نظامیان از بابل و بغداد به سوی کوههای زاگرس و همدان(اکباتانَ) بود،می باشد.بیستون در ۳۴ درجه و ۳۵ دقیقه شمال عرضِ جغرافیایی و ۴۵درجه و ۲۷ دقیقه شرقِ طول جغرافیایی در فاصله حدودا ۳۲ کیلومتری شرق شهر کرمانشاه قرار دارد.

همچنین نام روستایی که در نزدیکی این صخره قرار دارد هم بیستون می باشد.

تکیه معاون الملک تاریخی بنای تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده دوره قاجاریه در کرمانشاه می باشد که کاشی های منحصر به فردش آن را از دیگر تکایای شهر متمایز می کند .

این بنا در بافت قدیم شهر ، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حـداد عادل واقع شـده است .

که بـه دستور حسین خان معروف به معین الرعایا ساخته شده است گذری بر سرزمین تاریخی کرمانشاه استان تاریخی کرمانشاه همچون دیگر نقاط کشور کهنسال ما آثاری از روزگار مجد و عظمت ایران را در سینه کوه ها و پهن دشت های خود محفوظ کرده است.

این استان بدون وقفه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است، شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد این منطقه از اولین زیستگاه های انسان اولیه به شمار می رفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است .

تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است، به طوریکه غار شکارچیان بیستون نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن می دارد پس از این دوره در حدود 9 هزار سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان غار را ترک کرده و روی به یکجانشینی می آورد که این حرکت موجب زراعت و دامپروری و براثر آن روستا نشینی می شود که بدون شک نخستین روستاها در این استان شکل گرفته که از جمله آنها می توان گنج دره هرسین، گاکیه و تپه سراب اشاره کرد .

انسان های پیش از تاریخ گنج دره جزء نخستین انسان هایی هستند که در ایران سفالگری رااختراع کرده و روی به فعالیتهای صنعتی آورده اند .

موقعیت طبیعی و جغرافیایی استان کرمانشاه با وسعتی در حدود 24434 کیلومتر مربع در میانه ضلع غربی کشور قرار گرفته است.

این استان از شمال به استان کردستان ، از جنوب به استانهای لرستان و ایلام ، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود شده است.

استان کرمانشاه در سال 1375 دارای 11 شهرستان، 19 شهر، 24 بخش، 83 دهستان و 2793 آبادی دارای سکنه بوده است.

شهر کرمانشاه مرکز استان کرمانشاه میباشد و شهرستانهایی این استان عبارتند از: اسلامآباد غرب،پاوه، جوانرود، سرپل ذهاب،سنقر،صحنه، قصر شیرین،کرمانشاه، کنگاوور،گیلانغرب و هرسین.

استان کرمانشاه ناحیه ای کوهستانی است که ما بین فلات ایران و جلگه بین ا لنهرین قرار گرفته است و سراسر آن را قلل و ارتفاعات سلسله جبال زاگرس پوشانیده است .

سلسله جبال زاگرس در محدوده این استان به صورت مجموعه ای از رشته کوهای موازی پدیدار گشته که دشتهای مرتفع کوهستانی در بینابین آنها شکل گرفته و بستر گذر گاه های مهم زاگرس را به وجود آورده است .

استان کرمانشاه در معرض جبهه های مرطوب مدیترانه ای قرار دارد که در برخورد با ارتفاعات زاگرس ، موجبات ریزش برف و باران را فراهم می سازد .

در استان کرمانشاه چهار اقلیم متفاوت قابل تشخیص است : اول" زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک" که شهرستانهای قصرشیرین ، سر پل ذهاب و دهستان ازگله در جنوب غربی شهرستان جوانرود را شامل می شود .

دوم " زمستان و تابستان خنک "که شهرستانهای پاوه و جوانرود (بجز دهستان ازگله)و بخش کرند از توابع شهرستان اسلام آباد غرب را در بر می گیرد .

سوم اقلیم " نیمه خشک و استپی گرم " که شهرستانهای کنگاور ، صحنه و هرسین را شامل میشود .

به طور کلی استان کرمانشاه ازنظر آب و هوایی به دو منطقه گرمسیر (غرب) و سردسیر در سایر نواحی تقسیم میشود.

قدمت سکونت در محدوده استان فعلی کرمانشاه به هزاره قبل از میلاد میرسد در آثار سارگن- شاه اکد- که از سال 2048 تا 2030 قبل از میلاد بر جنوب بین النهرین فرمان رانده، از مردم زاگرس به عنوان ( آریزان یاغی) یاد شده است .

به استناد کتیبه های بابل ، آشور و عیلام ساکنان دامنه های زاگرس طوایفی به نامهای لولوبی، گوتی، مانایی، فایری، آموا و پارسوآ بودهاند.

در خصوص اصلو نژاد این طوایف، نظرات متضادی ابراز شده است، طوایف آمادا و پارسوآ آریایی، و طوایف گوتی و کاسی نیز به احتمال زیاد آریایی ثبت شده اند ولی محققان در آ‎ریایی بودن لولوبیها و ماناییها تردید دارند.

بادهای مهم استان کرمانشاه عبارتند از : "بادهای غربی "که روبت نسبی اقیانوس اطلس و مدیترانه را منتقل میکنند که موجب بارندگی می گردند و جریان آن معمولا در زمستان وبهاربیشتر است."بادهای شمال "که در فصل تابستان می وزند و در اعتدال آب و هوای بخشی از استان و کاهش گرمای آن موثرند و"بادهای سام یا سموم" که تنها در منطقه نوار مرزی می وزند و هوای آن را در تابستانها بسیار گرم و غیر قابل تحمل می سازند و زیانهای بسیاری به بار می آورد.

با توجه به نظریات هواشناسان و بر اساس آمارهای جوی ثبت شده سالیانه و تجربیات محلی ، استان کرمانشاه دارای آب و هوای گرمسیری است .

سایر نقاط استان از نظر آب و هوا تحت تأثیر عوامل اصلی و فرعی دیگری می باشد که اوضاع اقلیمی این ناحیه را به وجود می آورد از جمله عوامل اصلی عبارتند از اول ورود و عبور جریان مدیترانه ای که عامل اصلی بارندگی در استان کرمانشاه می باشد .

دوم ارتفاعات این استان که در مقابل جریان های مرطوب غربی قرار گرفته و معمولاً‌ دامنه های این کوهستان ها خصوصاًدامنه های روبه غرب دارای رطوبت بیشتر و دامنه های روبه شرق خشک تر و دارای نزولات جوی کمتر است .

مقدار بارندگی در مناطق مختلف بر حسب ارتفاع ، تفاوت هایی دارد .

چنانکه دشت های محصور داخلی و برخی از جلگه ها دارای بارندگی کمتر و در مناطق مرتفع معمولاً دارای بارندگی بیشتر می باشد .

سرما معمولاً از آذر ماه آغاز و تا اسفند ماه ادامه می یابد .

در مناطق کوهستانی برف چندین ماه از سال در ارتفاعات می ماند و درجه حرارت تا 15ـ درجه سانتیگراد پائین می آید .

فصل زمستان در این مناطق طولانی است که با بهاری کوتاه به تابستان متصل می شود .

کوههای استان کرمانشاه کوههای دالاهو ارتفاعات دالاهو دارای قلل بسار بلندی است که بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد .

قسمت اعظم این ارتفاعات دارای پوشش جنگلی و مراتع سر سبز در دامنه آن می‌باشد و اکثر مدت سال به وسیله برف پوشیده شده است .

این رشته کوه از یکسو بر دشت بین‌النهرین مسلط است و از سوی دیگر به جنگل های کرند و اسلام آباد دید ممتدی دارد .

کوه پراو کوه پراو رشته کوه پراو در حقیقت امتداد ارتفاعات الوند است که با جهت شمال غربی به طرف کوه‌های طاق بستان پیش می رود و پس از طاق بستان به طرف کردستان متمایل می گردد .

این ارتفاعات سنگی و غیر مشجر بوده و دارای معابر محدود است .

کوه بیستون بلندترین کوه این رشته کوه می باشد .

طول رشته کوه پراو از شمال غربی تا جنوب شرقی 62 کیلومتر و عرض آن از شمال به جنوب در پهن ترین نقاط به 26 کیلومتر می رسد .

سفید کوه این رشته کوه در10 کیلومتری جنوب شهر کرمانشاه قرار گرفته و به طرف لرستان امتداد دارد .

بلندترین قله این کوه 2805 متر ارتفاع دارد و اکثر اوقات پوشیده از برف است.

خط الرأس کوه سفید مرز طبیعی بین منطقه درود فرامان و سر فیروز آباد ماهیدشت است.

این کوه همانند کوه های دالاهو ، پراو و شاهو جزء زاگرس مرتفع می باشد .

ریزابه های دامنه شمالی این کوه به رودخانه قره‌سو و ریزابه های دامنه جنوبی آن به رودخانه مرگ می ریزد شاهو این ارتفاعات از جنوب شرقی روانسر آغاز شده و به صورت نواری به هم پیوسته به طرف پاوه ادامه داشته و از آنجا تا نوسود در جهت شمال غربی امتداد می یابد و در حقیقت مرز طبیعی استان کرمانشاه با استان کردستان را شکل می دهد .

قسمت غربی این کوه به رودخانه سیروان منتهی می شود .

بلندترین قله شاهو در شمال پاوه در حدود 3370 متر ارتفاع دارد و کوه تخت که 2985 متر ارتفاع دارد دنباله کوه شاهو بوده و در همان خط سیر ادامه داشته و به بخش رزاب منتهی می گردد .

ارتفاعات بمو این ارتفاعات که جزء زاگرس چین خورده می باشد به صورت نواری از شمال به جنوب در شمال غرب منطقه از گله در طول خط مرز ایران و عراق امتداد دارد .

بلندترین قله این ارتفاعات 1842 متر ارتفاع دارد ارتفاعات قلاجه این ارتفاعات که با جهت شرقی ـ غربی شکل گرفته اند ، حد فاصل استان های ایلام و کرمانشاه را شکل می دهند .

تمام این ارتفاعات دارای درخت و درختچه های خودرو می‌باشد .

بلندترین قله آن 2355 متر ارتفاع دارد .