صخره نگاره های جنوب کوهستانی شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین که در نوشتار حاضر معرفی می شود ؛ تنها پاره ای از باستان شناسی هنر صخره ای منطقه را شامل می گردد که در چارچوب طرح پژوهشی جامع تر در تابستان 1386 مورد شناسایی و مستند سازی قرار گرفته است. گزارش مقدماتی بررسی های انجام شده هم اینک نیز در دست تدوین بوده و با توجه به تمهیدات به عمل آمده امید می رود در ماه های آینده مجموعه ی آن در چند مجلد به چاپ رسیده و منتشر شود.
صخره نگاره ها یا کنده نگاره های صخره ای که در میان باستان شناسان و رشته ها و دانش های خویشاوند باستان شناسی زیر پوشش مفهوم کلی هنر صخره ای (Rock-Art) و یا باستان شناسی هنر صخره ای متداول و رایج شده است ، گنجینه ای از اطلاعات چند گون فوق العاده مهم را در خود جای داده است. صخره نگاره ها کم و بیش در همه ی قاره ها و محیط های زیست و زیستگاه های بشری ما پراکنده اند. خاستگاه آن ها چونان که از نامشان پیداست مناطق کوهستانی است. در استان قزوین نیز چنان که در همه ی فلات ایران در مناطق کوهستانی پراکنده هستند. به لحاظ ریخت شناسی آن ها ساده و گرافیک آفریده شده اند. به لحاظ موضوعی نیز محوریت با تصاویر مربوط به شکار و جانوران شکاری و وحشی است. جنبه های نشانه شناختی و زمینه های معنایی آن ها نیز بدون دست گشودن به سوی شواهد مشابه و قراین خویشاوند و کمک طلبیدن از رویکردهای تفسیری و مشرب های معنا کاو و نشانه شناسی و خوانش طرح ها ، نقش ها ، نگاره ها و تصویرها و روابط ساختاری قابل مقایسه میان آن ها امکان پذیر نیست.
کلید واژه ها:
هنر صخره ای ، صخره نگاره ها ، جنوب کوهستانی دشت قزوین ، چلمبر ، قلیچ کندی ، شکار، نماد،کنده نگاره ، خط،نقوش جانوری ،نقوش و علایم هندسی .
درآمد :
کنده نگاره های صخره ای سرزمین های مختلف :
صخره نگاره ها ، هنر صخره ای و یا به مفهوم رایج و متداول درمیان باستان شناسان ، باستانشناسی هنر صخره ای، ((The Archaeology of Rock- Art از جمله شواهد فوق العاده مهم در حوزه ی مطالعات باستان شناختی و رشته ها و دانش های خویشاوند دیگر است. این گنجینه های عظیم اطلاعات متنوع به هر میزان که گسترده تر شناسایی ، کشف و مطالعه شده اند ، اطلاعات و آگاهی ما از چگونگی فرآیند فرهنگ و حیات اجتماعی اعم از نوع اقتصاد و معیشت و شیوه های داد و ستد و نظام های ارزشی و باورهای جمعیت های انسانی در گذشته غنی ، ژرف و مطمئن تر نیز شده است.
چند ده هزاره تداوم زمانی این مواریث عظیم فرهنگی پراکنده و گسترده در سراسر جهان ، مبیّن سنتی است دیرینه و دیرپا و نه مقطعی و ناگهانی . صخره نگاره ها نیز چونان شواهد دیگر باستان شناختی و مواریث فرهنگی در هر سرزمین و مقطع زمانی که پدیدار شده اند ، پیوند استوار با سنت ها و سبک ها و شیوه ها و انواع دیگر هنرنمایی گروه های انسانی و جمعیت های بشری در سراسر جهان اعم از شیوه ی کنده نگاری روی اشیاء منقول از جمله مواد استخوانی و عاج و سنگ و سفال دارند.
زادگاه ، خاستگاه و زیستگاه کهن تر هنر و مهارت صخره نگاری بنا به شواهد و پژوهش های باستان شناختی دوران متاخر پیش از تاریخ ، نخست در قاره ی اروپا بویژه غارهای مناطق مرزی میان فرانسه و اسپانیا و سپس سرزمین های دیگر بوده است. در این میان شبه قاره ی هند نیز جایگاه خاص خود را به مثابه یکی از خاستگاه های کهن تر هنر صخره ای دارد.
هنر و مهارت کنده و صخره نگاری در سراسر جهان علیرغم تنوع و تلون محسوس و سنت و سبک دراز آهنگ شان ، از نوعی مشابهت و وحدت ارگانیک (پیکروار) ، هم به لحاظ فرم یعنی ریخت شناسی ، هم محتوا و معنا برخوردار هستند.