دانلود تحقیق تاریخچه کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی

بهره برداری از جنگ افزاهای شیمیایی در تاکتیکهای نظامی به قدمت تاریخ بشر است.

در واقع طبیعت نوعی از جنگ افزارهای شیمیایی را به برخی از جانوران برای حفظ جان خود به ودیعه گذاشته است برخی ماهیها، خزندگان و دوزیستان دارای سیستمهای پدافندی فلج کننده با پرتاب یا تزریق مواد سمی یا کشنده هستند، ولی هیچ یک تا اندازه بشر در این زمینه پیش نرفته اند.
انسان برای اولین بار از نفت و قیر به عنوان یک عامل شیمیایی استفاده کرد بدین ترتیب که صدها سال قبل از میلاد مسیح، جنگاوران، دشمن را با افروختن آتش در پای دیوار قلعه ها وادار به تسلیم کردند.
بهره گیری از مواد شیمیایی دودزا از زمانهای قدیم نیز مرسوم بوده است.

پروکپوس، مورخ دوم شرق، در مورد جنگهای ساسانیان و رومی ها می نویسد که سپاه ساسانی برای تسخیر دژهای رومی ها در زیر دیوار آنها تقلب می زدند.

در این ؟؟؟؟که گاه با تقلب دشمن که برای مقابله حفر شده بود برخورد می کرد، دو طرف می کوشیدند با سوزاندن گوگرد سربازان حریف را بیرون رانند و ؟؟؟؟

را خراب کنند، همچنین در یونان قدیم با ترکیب قیر، گوگرد و مواد چسبناک، ماده ای می ساختند که هنگامی که در آب ریخته می شد، آتش می گرفت؛ این ماده را به آتش یونانی می خواندند.
در 1453 م: که ترکهای عثمانی به قسطنطنیه (استانبول)- آخرین سنگر روم شرقی (بیزانس) بردند، به کندن ؟؟؟؟؟پرداختند؛ مدافعان شهر برای مقابله با آنها در ؟؟؟؟؟

- با پخش دود حاصل از سوزاندن گوگرد که همان S O2 می باشد، ترکها را دچار خفگی نمودند.
اما جنگ افزار شیمیایی در عصر جدید، دارای یک تاریخ هفتاد ساله است.

در واقع، جنگ شیمیایی نخستین بار زمانی که آلمانیها در اکتبر 1914 در نوشاپل گلوله های حاوی اشک آور به سوی فرانسوییها پرتاب کردند، آغاز شد؛ اما به سبب پراکندگی سربازان و محدود بودن شمار گلوله ها این تاکتیک چندان کار ساز نبود- حتی فرانسوییها متوجه کاربرد آن نشدند.

در سوم فوریه 1915 نیز آلمانیها با گلوله های بزرگتری در منطقه ؟؟؟؟؟

وارد کارزار شدند ، ولی این بار نیز به خاطر سردی زیاد هوا گازهای متصاعد شده از این گلوله ها، مؤثر واقع نگردید.
آلمانیها به رغم تجربه های نتیجه به ساختن گاز کلر ادامه دادند و سرانجام؛ موفق شدند گاز کلر را با فشار در سیلند رهایی جای دهند تا هنگامیکه که باد مساعد می وزد،آنها را در مقابل سنگرهای دشمن قرار دهند.

آلمانیها گازفریور را برای اولین بار در 22 آوریل 1915 در بپرس بلژیک علیه سربازان مستعمراتی فرانسه و پیاده نظام کانادایی که هیچ ماسکی برای حفاظت نداشتند، به کار بردند.

تلفات ناشی از کاربرد این گاز در حدود 20 تا 25 هزار نفر بود و شکافی که به طول 8 کیلومتر در جبهه جنگ ایجاد شده موجب گردید که آلمانیها به درون آن رخنه کنند.

ولی دو روز بعد که آلمانیها قصد داشتند با کاربرد گاز خردل به پیشروی تازه ای دست زنند، با سربازان ماسک داری که حوله های خیس به دست داشتند و ملحفه های مرطوب به خود پیچیده بودند، روبه رو شدند، در نتیجه، گاز فقط 25 درصد سپاهیان دشمن را از فعالیت جنگی باز داشت.
در آغاز سال 1916، بار دیگر آلمانیها در وردن با تمرکز توپخانه (شامل 400 اعراده توپ و خمپاره انداز بزرگ) در جبهه ای به طول 1218 کیلومتر به تک پرداختند و طی 6 روز جنگ، 2 میلیون و 500 هزار گلوله که صدها هزار آنها گلوله گازدار بود شلیک کردند که منجر به خفگی و مرگ با تشبغ ده ها هزار فرانسوی شد.
در جنگ جهانی اول، آلمانیها در 6 مرحله عملیات نظامی در جبهه غربی، برای بدون شماره یک از تک های شیمیایی استفاده کردند.
در جنگ جهانی اول، آلمانیها در 6 مرحله عملیات نظامی در جبهه غربی، برای بدون شماره یک از تک های شیمیایی استفاده کردند.

جدول 1- مراحل عملیات کاربرد عوامل شیمیایی در جنگ جهانی اول ارزش تاکتیکی گاز شیمیایی در این صحنه ها با توجه به شرایط جوی، میزان پراکندگی یگانها، چه در حرکت و چه در حالت سکون، حرکتهای سریع جنگی، وسعت منطقه مورد دسترسی برای مانور طول خط جبهه و ارتباط محدود شده بود.

علاوه بر آلمان، کشورهایی که در جنگ جهانی اول به کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی مبادرت ورزیدند، عبارت بودند از مجارستان ، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، روسیه و آمریکا.

نیروهای ترکیه در این جنگ به جنگ افزارهای شیمیایی مجهز بودند؛ ولی ظاهراَ از آنها استفاده نکردند.

آمار تلفات گازهای شیمیایی طی این جنگ چشمگیر بود و تعداد افرادی که بر اساس اطلاعات و آمار رسمی در معرض خطر مواد شیمیایی قرار گرفته بودند، بیش از یک میلیون و 300 هزار نفر بود که حدود 100 هزار نفر آنها کشته شدند.

در جنگ ایتالیا و اتیوپی (37-1936) که با آفند ایتالیا به آن کشور آغاز شده ایتالیایی ها برای سرکوبی محکومیت سربازان اتیوپی گلوله های حاوی گاز سمی به کار بردند که سبب شکست مقاومت اتیوپی ها شد.

ایتالیایی ها زمانی از گاز خردل برای درهم شکستن مقاومت سربازان ایتوپی استفاده کردند که ایتوپی ها نه تنها از تجهزات لازم برای پدافند در برابر این نوع جنگ افزار ها بی بهره بودند، بلکه وسایل معمولی پزشکی هم در اختیار نداشتند.

در 1938، ژاپنی ها بمبهای حاوی گازهای مایع بر روی سربازان چینی فرو ریختند.

در جنگهایی که در جبهه یانگیت در اکتبر 1937 اتفاق افتاد، تعداد زیادی از مردم عادی چین قربانی شدند.

در جنگهای داخلی اسپانیا که از 1936 آغاز شد و سال به طول انجامید، روسها جمهوریخواهان اسپانیا را علیه ملی گرایان (به رهبری فرانکو) یاری می کردند.

به فرمان استالین در دو منطقه اسپانیا، گلوله های گاز سمی و خردل به کار برده شد که در نتیجه، شمار زیادی از افراد غیر نظامی در روستاها و شهرها کشته شدند.

در جنگ جهانی دوم، از جنگ افزارهای شیمیایی به طور عمده استفاده نشد نیروهای آلمانی فقط در چندین تک در مقابل پارتیزانهای شوروی در ادسا و کریمه ار جنگ افزارهای شیمیایی استفاده کردند.

در جنگ جهانی دوم همه ؟؟؟

اصلی (انگلستان – فرانسه – آمریکا – شوروی- ژاپن- آلمان و ایتالیا) گازهای سمی مختلفی داشتند که می توانستند در بمباران جبهه ها و شهرها به کار بردند.

اما چون از انتقام طرف مقابل بیمناک بودند هیچ یک از این گازها استفاده نکردند.

اما انگلیسی ها و آمریکایی ها از نفت ژله شده ماده سوزان و خطرناکی که به ناپالم معروف است، ساختند و از آن برای آتش زدن شهرها طی بمباران هوایی و به آتش کشیدن سربازان حریف استفاده کردند.

بر اثر بمبارانها هامبورگ توسط هواپیماهای متفقین در 1942، حدود 200 هزار نفر غیر نظامی سوختند تلفات این حادثه با بمب اتمی هیروشیما قابل مقایسه است.

در 1945 نیز آمریکایی ها در سیلان از ناپالم استفاده کرده اند؛ تلفات ناشی از آن را حدود (400 هزار نفر گزارش نمودند.

در جنگ ویتنام در دهه 1960 و سالهای نخست دهه 1970، آمریکایها به جنگ شیمیایی دست زدند.

در بهمن و اوایل اسفند 1363، نیروهای ایران قسمت بزرگی از جزایر مجنون را که یکی از مراکز استخراج نفت عراق است به تصرف خود در آوردند و پدافند مستحکمی را درآنجا سازمان دادند.

عراقی ها به علت اهمیت استراتژیک این منطقه تصمیم گرفته بودند که اجازه ندهند جزایر مجنون در دست نیروهای ایرانی باقی بماند.

بعلاوه نگران بودند که مقادیر قابل توجهی از ذخایر نفتی خود را با ادامه اشغال آن به وسیله رزمندگان ایران در این منطقه از دست بدهند، آنها با وجود اجرای چندین پاتک با جنگ افزارهای معمولی کاری از پیش نبردند و سرانجام به کاربرد عامل عصبی تابون علیه نیروهای مستقر در سنگرها متوسل شدند با اجرای تک شیمیایی عراق، جمهوری اسلامی ایران اعلام داشت« نزدیک به 1700 تن بر اثر تک شیمیایی در جزایر مجنون کشته و مجروح شده اند.» در این عملیات در حقیقت اگر رزمندگان ایران اقدامات پدافندی خود را بهبود نمی بخشیدند، از جمله به ماسک ضدگاز، آمپولهای آتروپین خودکار و لباسهای محافظ محدودی مجهز شده بودند و باد شدیدی نیز نمی وزید تلفات رزمندگان ایران از این میزان هم فراتر می رفت ضایعات کم نیروهای ایران در آن زمان موید این وضع متجول بود.

با وجود این عراقی ها نتوانستند رزمندگان ایران را از جزایر مجنون خارج کنند.

عراقی ها زمانی که در وضعیت پدافندی قرار داشتند برای اینکه نیروهای ایرانی نتوانند به مواضع پدافندی آنها نزدیک شوند، با استفاده از عوامل شیمیایی پایداری نظیر خردل که دارای اثرات طولانی است.

مناطق مورد آفند آنها را آلوده می کردند.

ولی بعدها نیروهای عراقی به منظور کشتن و ناتوان کردن نیروهای پدافندی ایران به طور مرتب و سیستماتیک عوامل شیمیایی فرار و ناپایدار را علیه پستهای فرماندهی مراکز آتشبازیهای توپخانه و مراکز پشتیبانی ایرانی ها به کار می برند.

در نتیجه این عمل، آماجها برای تک نیروهای مهاجم عراق، قبل از رسیدن آنها از عوامل شیمیایی پاک شده بود.

در جنگ ویتنام در دهه 1960 و سالهای نخست دهه 1970 آمریکایها به جنگ شیمیایی دست زدند.

آمریکایی ها با پاشیدن مواد سمی بر کشتزارها و بیشتر جنگلها و مناطق بزرگی که پناهگاه چریکهای ویت کنگ بوده حیات جانوری و گیاهی را نابود کردند و برای بیرون کشیدن چریکها از نقبها زیر تپه ها، به پخش گازهایی اشک آور با شعله افکن و نارنجک پرداختند.

آمریکایی ها از بمب ناپالم نیز در حد وسیعی علیه ویت گنگ ها استفاده کردند.

در جنگهای یمن (67-1963) مصر از جنگ افزارهای شیمیایی استفاده کرد.

گفته اند که نیروهای ویتنام از عوامل شیمیایی علیه نیروهای کامبوج استفاده کرده اند.

همچنین در افغانستان شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه نیروهای شوروی و دولتی از عوامل شیمیایی از جمله «باران زده علیه مجاهدین افغانی استفاده کرده اند.

البته روسها آمریکا را متهم کرده اند که به مجاهدین افغان جنگ افزار شیمیایی داده است.

در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز نیروهای عراقی پس از شکستهای که در خوزستان و مناطق مرزی سر پل ذهاب و قصر شیرین و کردستان خوردند، به کاربرد گازهای سمی اقدام کردند و با استفاده از گاز اعصاب از نوع تابون، تلفات زیادی را به نیروهای ایران در جزایر مجنون تحمیل نمودند- بمباران سر دشت در 7 تیر 1366 یکی دیگر از جنایات جنگی عراق بود.

اما وحشیانه ترین مورد استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی توسط عراق در حلبچه در اول مارس 1988 بوده است.

این وخیم ترین مورد استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی از زمان جنگ جهانی اول تاکنون بوده است که طی آن 5 هزار از مردم غیرنظامی حلبچه در اثر عوامل شیمیایی جان باختند.

کاربرد تاکتیکی جنگ اش جنگ اش را در منطقه تماس نیروهای متخاصم علیه مواضع پدافندی مستحکم از جمله آماجهای نظامی مانند فرودگاهها، پادگانها، انبارهای ذخایر و مراکز راه آهن که کاملاً در پشت صحنه نبرد قرار دارند و یا بر علیه آماجهایی که هیچ گونه ارتباط فوری مستقیم با عملیات ندارند.

(مانند مرکز جمعیت، اراضی زراعی و مخازن آب) به کار می برند.

شرایطی که از این گونه جنگ افزارها در منطقه درگیری استفاده می شود گوناگون و بسیار است مانند استفاده برای کسب پیروزی سریع علیه طرف مقابل در شرایطی که طرف مقابل فاقد توانایی تجهیزات پدافند شیمیایی است؛ یا اینکه طرف مقابل از امکانات آفندی شیمیایی برخوردار نیست و یا اصولاً آمادگی استفاده از آن ندارد.

سایر موارد استفاده تاکتیکی از این جنگ افزارها عبارتند از: 1- غلبه بر سربازانی که در سنگرها و یا پناهگاههای نظامی موضع گرفته اند.

2- غلبه بر مواضع و استحکاماتی که در مقابل جنگ افزارهای معمولی مقاوم هستند؛ اصولاً برای وادار ساختن سربازان به خروج از سنگرها انجام می گیرد.

از جمله تاکتیکهای مورد نظر بهره برداری از عوامل شیمیایی پایدار از نظیر گاز خردل برای اثرات طولانی آن رد مناطق مورد آفند دشمن می باشد تا نیروهای دشمن نتوانند به مواضع پدافندی آنها نزدیک شوند.

برعکس در مواقعی که یگان آفند کننده در نظر داشته باشد آفندی را علیه نیروهای پرافندی دشمن به اجرا در آورد، به کاربرد مرتب و سیتماتیک عوامل شیمیایی فرار و ناپایدار علیه آماجهای حساس اقدام می کند تا قبل از آغاز آفند نیروهای خودی عوامل شیمیایی پاک شده باشند.

دیگر جنبه های استفاده نظامی از جنگ افزارهای شیمیایی عبارتند از 1- انهدام پوشش گیاهی منطقه نبرد بوسیله مواد نابود کننده گیاهان و درختها به منظور بهبود قدرت دید و تیر.

2- جلوگیری از تکهای غافلگیرانه.

3- ایجاد موانع با آلوده کردن اراضی در جلو و عقب جبهه 4- هدایت تحرک افراد دشمن در مسیر دلخواه.

5- کند کردن سرعت حرکت یا مجبور ساختن آنها به استفاده از لباس و تجهیزات حفاظتی.

به کارگیری جنگ افزارهای شیمیایی با اثرات عمیق چه در مناطق جلویی منطقه رزم و یا در سرزمینهای عقب جبهه، بنا به شرایط سرزمینی و آب و هوای آن مناطق متفاوت است.

به عنوان مثال، اثرات آن در شرایط آب و هوایی اروپایی، به علت رطوبت هوا و جنگلی بودن مناطق نیست به سرزمین خاورمیانه بیشتر و پایدارتر است.

برای پیش بینی و محاسبه مناطق آسیب دیده با ذکر نمونه می توان آنرا اندازه گرفت؛ زیرا اولین تک با مواد شیمیایی در حد متعادل به وسیله تک هوایی می تواند بر روی زمین اثراتی بر جای گذارد.

یک هواپیما با بمبهای متعدد که محتوی سارین باشد، می تواند فقط با یک دفعه بمباران و سمتی بین 20 تا 60 هکتار را رسمی کند در هنگامی که شرایط جوی مساعد باشد یعنی در جهت باد، نم نم باران وابر، منطقه ای به وسعت 40 تا60 کیلومتر را به طور خطرناکی مسموم می کند.

به طور کلی میزان وسعت مسمومیت یک هواپیما 4 تا 10 کیلومتر مربع است.

با پخش و نفوذ ابر مجهز شد با مواد جنگی با درجه حرارت یکسان و سرعت بادی کمتر از 2 تا 5 متر در ثانیه در نزدیکی زمین، حتی تا حدودی 100 کیلومتر مربع در معرض خطر اثرات مواد جنگی قرار می گیرد.

به عنوان مثال توپخانه کاتیوشا که در جبهه های نزدیک می توان جنگ افزارهای شیمیایی را به طور انبوه و مکرر پرتاب کند وسایل اصلی جنگی ویژه به کارگیری جنگ افزارهای شیمیایی تلقی می شوند.

به طوری که محاسبه شده است، بر اثر آتش پرتاب کنند ه های مکرر کاتیوشا از نوع 91- ام سطحی در حدود.

اهمین نظامی و استراتژیک جنگ اش: جنگ افزارهای شیمیایی در جنگ جهانی اول از 1915 به بعد به علت کاربرد گسترده آنها ابتدا توسط آلمانی ها و سپس توسط طرف مقابل جنبه استراتژیک پیدا کردند.

در جنگ جهانی دوم، از این جنگ افزارها به علت مجهز بودن هر دو طرف (اعم از متحدین و متفقین) و ترس از اقدام تلافی جویانه متقابل، استفاده نشد.

لذا تا آن زمان این جنگ افزارها به عنوان جنگ افزار انهدام جمعی در نقش استراتژیک مطرح بودند.

ولی پس از جنگ جهانی دوم به رغم تجهیز انباشت هر دو بلوک به انواع گوناگون آن به ویژه در زمینه دستیابی به گازهای اعصاب از نوع تابون سارین و سومان بعلت اقدام تلافی جویانه متقابل و در نتیجه عدم استفاده گسترده از اهمیت استراتژیک آن کاسته شده و جنبه تاکتیکی پیدا کرد، به طوری که تنها چند منطقه از جمله توسط مصر علیه یمین شمالی، آمریکا علیه ویتنام و شوروی علیه مجاهدین افغانستان به طور محدود به کار رفت.

با استفاده گسترده از جنگ اش توسط عراق علیه ایران بویژه در 1982 و کاربرد عامل اعصاب تابون برای اولین بار در تاریخ جنگهای شیمیایی در جزایر مجنون سیر کاربرد این نوع جنگ افزارها آغاز شده به طوری که با استفاده گسترده آن در تمام جبهه ها از جمله علیه نیروهای غیرنظامی در شهرستان سردشت و سرانجام با کاربرد تاکتیکی از پیشرفته ترین عوامل جنگ افزارهای شیمیایی مانند گاز خردل، اعصاب و سیانور در حلبچه (1988) به اوج خود رسید.

لذا برای نخستین بار این جنگ افزارها در کشورهای جهان سوم جنبه کاملاً استراتژیک پیدا کرد.

بطوریکه این جنگ افزارهای «بمب اتمی فقرا» نام گرفتند.

جنگ افزارهای شیمیایی امتیازات خود را با اثر گذاشتن بر روی «سطح آماجها» به دست می آوردند این امر در مورد جنگ افزارهای جدید و ترکیبی نیز صائب است.

اصولاً جنگ افزارهای شیمیایی قادرند حتی بر روی تأسیسات سخت و وسایل زرهی مانند موشکها اثر گذارند.

درصد اثرات انواع جنگ افزارهای شیمیایی بر روی سطح بدن در یک ارزیابی عمومی مورد بررسی قرار گرفته است.

محاسبات انجام شده اثرات بکارگیری جنگ اش را در برابر آماجها نظامی و مردم عادی بیشتر مورد دقت قرار داده است مطابق اظهارات گروه کارشناسان سازمان ملل متحده هزینه یک تک در یک کیلومتر مربع با جنگ افزارهای معمولی در 1969، 2 هزار دلار آمریکا، با جنگ افزارهای اتمی 800 دلار آمریکا و با جنگ افزارهای شیمیایی 600 دلار آمریکاست.

تجهیزات شیمیایی افروز این امکانات را به دست می دهد که تاثیرات قوی متمرکز شده (مرگبار) در زمان کوتاه درگیری و در ثانیه های اندکی عملی باشد.

امروزه سموم عصبی که مهمترین ماده شیمیایی جنگی محسوب می شوند، بیش از حد قوی بوده علائم مسمومیت آن به سرعت ظاهر شده خیلی زود به نتیجه می رسد.

این بدان معناست که امکان دارد نظرات را در فاصله خیلی کوتاه از میدان جنگ به در کند.

این حالت، پس از تنفس هوای مسموم در بعضی موارد، بخصوص در حالت تک غافلگیرانه شیمیایی بلافاصله پس از چند تنفس و قبل از اینکه از ماسک محافظ استفاده کرد، در دست می دهد.

با روشن شدن امتیازات جنگ اش به این نکته پی می بریم که قدرتهای بزرگ در زمینه جنگ افزارهای استراتژیک بویژه جنگ افزارهای انهدام جمعی (هسته ای- شیمیایی بیولوژیک) همواره از برتری ویژه ای برخوردارند و اینک که کشورهای جهان سوم به این جنگ افزارهای شیمیایی دست یافته اند در صدد هستند که آنها را از صحنه نظامی خارج سازند تا با حفظ موفقیت انحصاری اهرمی قوی چون جنگ افزارهای هسته ای کماکان این برتری را برای خود حفظ کنند.

موضع کشورهای جهان سوم بویژه کشورهای عربی، در مقابل برتری بلا منازع قدرتهای بزرگ این است که خلع سلاح شیمیایی با خلع سلاح هسته ای ارتباط مستقیم دارد؛ زیرا این جنگ افزارها از نوع جنگ افزارهای انهدام جمعی هستند این کشورها بر این عقیده اند مادام که اقدام اساسی برای خلع سلاح کامل هسته ای در سطح جهانی انجام نگیرد جنگ افزارهای شیمیایی را باید بعنوان تنها عامل باز دارنده در مقابل جنگ افزارهای هسته ای حفظ کرد.

مسئله بکارگیری جنگ افزارهای شیمیایی با ابعادی خطرناک مورد توجه قرار گرفته؛ چرا که دستیابی بسیاری از کشورها از جمله کشورهای منطقه به موشکهای باگستکی میان برد (با برد بیش از 3000 کیلومتر) که قادر به حمل کلاهکهای شیمیایی هستند، قادرند هرگونه آماجی را در کشورهای خاورمیانه با پیشرفته ترین جنگ افزارهای شیمیایی (دو ترکیبی) مورد تهاجم قرار دهند.

عراق در این زمینه یک کشور پیشتاز است.

بنابراظهارات اخیر رئیس جمهور این کشور عراق با مجهز شدن به پیشرفته ترین جنگ افزارهای شیمیایی از جمله دستیابی به جنگ افزارهای دو ترکیبی و موشکهای باگیستکی دور برد این توانایی را به دست آورده است تا آماجهایی را در تل آویو و تهران و یا هر نقطه دیگر از کشورهای همسایه مورد تهاجم قرار دهد.

تعریف عوامل شیمیایی: آن دسته از مواد و یا ترکیبات شیمیایی را که در صورت انتشار مناسب و تاثیر شیمیایی منجر به حرکت، آسیب و ناتوانی در انسان و حیوان و یا از بین رفتن گیاه می شوند، عوامل شیمیایی می نامند.

وسایل کاربرد این مواد را عملیات جنگی جنگ افزار شیمیایی گویند، عوامل شیمیایی را که بصورت گاز، بخار،افشانه (آثروسل) جامد و مایع پخش می شوند و از طریق دستگاه تنفسی، گوارشی و پوست به بدن وارد می گردند، معمولاً به توجه به چگونگی مشخصات و اثرات فیزیولوژیک خود به چهار دسته عمده تقسیم می شوند.

الف) ناتوان کننده ب) عوامل زیان بخش ج) عوامل کشنده 1- اعصاب 2- خنک کننده 3- خون ت) عوامل ضدگیاه عدم آمادگی پدافندی نیروهای ایرانی در مراحل اولیه نبود در برابر کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی از سوی عراق سبب شد که رزمندگان ایران آماج مکرر جنگ افزارهای شیمیایی قرار گیرند.

نمونه دیگری از عدم آمادگی پدافند شیمیایی مردم غیر نظامی مجاور مناطق جنگی، بمباران وحشیانه شیمیایی عراق در 7 تیر 1366 به بازار سردشت بود که در اولین ساعات تهاجم 60 نفر که بیشتر آنها را سالخوردگان و کودکان تشکیل می دادند به شهادت رسیدند.

چند روز پس از تهاجم شیمیایی عراق به سردشت 90 مجروح تیری شده رد آی-سی- یو بیمارستانهای مختلف، جان خود را از دست دادند.

بنابراین تعداد کشته گان سردشت به 150 نفر رسید.

در بیشتر مواقع، اعم از آفند و پدافند عراقی ها از توپخانه و هواپیما برای پرتاب عوامل شیمیایی استفاده می کردند یک خبرنگار نظامی ایتالیایی در مورد تاکتیکهای عراق در کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی چنین می گوید: «مدت 12 ساعت گاز خردل در منطقه ای به عرض 30 و عمق 20 کیلومتر به کار برده شد.

در مرکز این منطقه تنها گاز اعصاب بکار رفت.

سربازان ایرانی که جان سالم بدر برده بودند، از مرکز منطقه به اطراف فرار کردند و بدین ترتیب کانالی در میان منطقه ایجاد شد.

پس از 5 ساعت، هنگامیکه اثرات گاز اعصاب از میان رفت، تانکهای عراقی توانستند از طریق این کانال حمله کنند.

در پی برقراری آتش بس در جنگ تحمیلی عراق و ایران، جو تازه ای در مورد حل مسائل ممنوعیت جنگ افزارهای شیمیایی به وجود آمد.

در این راستا، ایران در مورد چگونگی کاربرد و توسعه توانایی های جنگ افزارهای شیمیایی عراق، طی سندی که به کنفرانس جلع سلاح ارائه کرده بغداد تکهای شیمیایی عراق را از ژانویه 1981 تا مارس 1988، 242 مورد تک با 44 هزار قربانی ذکر نمود.

همچنین جبهه کردستان عراق نیز فهرستی از عملیات شیمیایی عراق از 14 آوریل و 1987 تا ا وایل اوت 1988 را منتشر ساخت که در سپتامبر 1988 در سنای آمریکا به عنوان اسناد کنگره انتشار یافت.

تاریخنوع وسیله پخشنوع عامل شیمیاییآوریل و مه 1915سیلندرهای گازیکلرمه 1915 تا جولای 1916گلوله های گازیزایلیل برومیددسامبر 1915 تا اوت 1915سیلندرهای گازیکلرو فشرنجولای 1916 تا جولای 1917گلوله های گازیفشرن- دی فشرن- کلروپیکربن و نیز گاز اشک آورجولای 1917 (زمان کاربرد) مونتاژگلوله های گازیکلرو پیکریندسامبر 1917 تا مه 1918مهمات شیمیاییفشرن