دانلود تحقیق شورای همکاری خلیج فارس

هدف تحقیق :
تبیین مبانی رفتار شورای همکاری خلیج فارس در قبال جمهوری اسلامی ایران در طول جنگ تحمیلی و نیز مواضع این شورا در قابل جزایر سه گانه ایرانی است .
سوال 1:
آیا شورای همکاری خلیج فارس یک استراتژی ثابت و قطعی در برابر ایران اتخاذ کرد و آنرا تا برقراری آتش بس در ژوئیه 1988 حفظ کرد یا اینکه وجود متغیرهای گوناگون نظیر فرازهای مهم جنگ تحمیلی ( آزادی خرمشهر ، ورود نیروهای ایران به داخل خاک عراق ، آغاز جنگ نفتکشها توسط عراق و تصرف فاو توسط ایران ) سیاستهای تهدید جویانه و اعراب آمیز عراق در برابر شورا، فشارهای سیاسی غرب به ویژه آمریکا ، توافق نظر جناحهای متمایل به عراق یا ایران در شورا ، تاثیر عوامل اقتصادی مانند کاهش قیمت نفت در اواسط دهه‌ی 1980 ، شورا را به تعقیب یک استراتژی منعطف و تطبیق پذیر در برابر نیروهای تاثیر گذار وادار کرد ؟
سوال 2: در کدام مقاطع جنگ و به چه دلایلی در استراتژی و رویه شورا در مقابل ج.

ا.اتغییراتی صورت گرفت و این تغییرات تا چه اندازه بنیادین بود :
سوال اصلی
استراتژی شورای همکاری خلیج فارس در قبال جنگ عراق علیه ایران و نیز جزایر سه گانه بر چه اساسی بوده است .

فرضیه
شورای همکاری خلیج فارس سعی نموده است که درجنگ عراق علیه ایران ، تعادل مابین این دو کشور حفظ کند .

شورای همکاری خلیج فارس در روابط خود با ایران ( چه در جنگ عراق علیه ایران و چه در جریان مسئله جزایر سه گانه ایرانی ) سیاست خصمانه‌ای داشته است .
انگیزه
انگیزه ارائه این تحقیق روشن شدن سیاست خصمانه شورا در قبال جمهوری اسلامی ایران و صنف دیپلماسی ایران در این زمینه می‌باشد .

کتاب بیان رفتاری شورای همکاری خلیج فارس در قبال ج .ا.ا نوشته بهمن یغمی ارفع قسمت اول
مقدمه
اساس هر اتحاد و گروه بندی منطقه‌ای و بین المللی بین کشورهای وجود منافع مشترک میان آنها است بی‌تردید مقدم‌ترین انگیزه‌ایی که کشورها را به گرد آمدن در پیمانها و اتحادیه‌ها ، اعم از سیاسی و نظامی و امنیتی و اقتصادی ترغیب می‌کند حفظ بهتر منافع در شرایط اتحاد و همبستگی و نیز کسب توان دستیابی به منافع بیشتر است .
بدیهی است در تشکیل شورای همکاری خلیج فارس در ماه سه سال 1981 مرکب از شش کشور عربستان سعودی ،‌کویت عمان ، امارات متحده عربی ، قطر و بحرین نیز علل و انگیزه‌های کلی موثر در ایجاد اتحادیه‌ها نقش داشته‌اند حتی اعضای شورای همکاری می‌توانند در مقام مقایسه با برخی از اتحادیه‌ها و گروه‌بندیهای منطقه‌ای دیگر توجیهات مستدل‌تری برای اتحاد داشته باشند .

زبان و مذهب مشترک ، ساختارهای اجتماعی مشابه ، شرایط تقریباً یکسان از نظر توسعه اقتصادی ، تشابه بسیار نزدیک نظامهای حکومتی ،‌موقعیت و شرایط بسیار مشابه اقلیمی و جغرافیایی می ‌توانند اساس این توجیهات را تشکیل دهند .
بدیهی است در تشکیل شورای همکاری خلیج فارس در ماه سه سال 1981 مرکب از شش کشور عربستان سعودی ،‌کویت عمان ، امارات متحده عربی ، قطر و بحرین نیز علل و انگیزه‌های کلی موثر در ایجاد اتحادیه‌ها نقش داشته‌اند حتی اعضای شورای همکاری می‌توانند در مقام مقایسه با برخی از اتحادیه‌ها و گروه‌بندیهای منطقه‌ای دیگر توجیهات مستدل‌تری برای اتحاد داشته باشند .

زبان و مذهب مشترک ، ساختارهای اجتماعی مشابه ، شرایط تقریباً یکسان از نظر توسعه اقتصادی ، تشابه بسیار نزدیک نظامهای حکومتی ،‌موقعیت و شرایط بسیار مشابه اقلیمی و جغرافیایی می ‌توانند اساس این توجیهات را تشکیل دهند .

اعضای شورای همکاری پس از تاسیس شورا از بیان نیات واقعی خود به گرد آمدن در چنین تاسیس منطقه‌ای امتناع ورزیدند و نیل به یکپارچگی اقتصادی را عمده هدف خود عنوان نمودند ؛ حال آنکه کمتر محقق و کارشناس آگاه به مسائل منطقه خلیج فارس است که به ارائه نشانه‌ها و دلایل کافی نو روشن ، وجود انگیزه‌های امنیتی را اساسی ‌ترین دلیل تشکیل شورای همکاری تلقی نکرده باشد .به زعم اکثر تحلیلگران امور سپاسی و بین‌المللی ، وقوع انقلاب اسلامی درایران ، خلاء‌قدرت ناشی از سقوط شاه اشغال افغانستان و آغازجنگ ایران و عراق عامل تشکیل شتابزده شورا باهمکاری آمریکا و بلوک غرب بوده است بر مبنای چنین فرضی ، می‌توان به سادگی استدلال و استنباط کرد که پیدایش شورای همکاری نه حاصل و برایند طبیعی تلاشهای دسته جمعی کلیه کشورهای این حوزه جهت حفظ امنیت منطقه که نتیجه فعل و انفعالات و تحولات شگرف سال 1979 به ویژه پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود و در این میان ، همسویی دکترین‌های امینیتی بلوک غرب با دیدگاه و نظرات شش کشور مذبور در تسریع روند تشکیل شورای همکاری ، نقش بسزایی ایفا کرد .

علل اصلی تشکیل شورای همکاری خلیج فارس دکتر همایون الهی پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سرنگونی رژیم شاه که تاثیر چند بعدی داشت اولاً اتحاد بین دول عربی منطقه دارای رژیم‌هایی که چه بعلت شکل ظاهری نمی‌توان امید زیادی به دوام و بقاء آنها داشت .

یعنی دارای سیستم‌های حکومتی پادشاهی ، امیر نشین و شیخ نشین می‌باشند ،توان آنها را در مقابله با خطر داخلی ازدیاد می‌بخشد ثانیاً این اتحاد ، نبیه نظامی – سیاسی آنها را در مقابل خطر احتمالی خارجی ( و بیشتر تخیلی ایران ) تقویت می‌کند .

هماهنگی با استراتژی منطقه‌ای آمریکا ، مسلح کردن عربستان و تبدیل آن به ستون اصلی سیاست آمریکا در منطقه بااحساس خطر داخلی و خارجی توسط احکام منطقه ، گرایش به سوی آمریکا بعنوان رژیمی که بدان وابسته بودند می‌توانست به عنوان حامی این کشورها باشد ، طبیعی بود .

هماهنگی با آمریکا در زمینه‌بومی کردن مسایل منطقه که در این زمینه دو هدف توسط آمریکا دنبال می‌شود : اولاً – بخش اعظم هزینه‌های نظامی سلطه گری آمریکا به این کشورها تحمیل می‌شود .

ثانیاً- حضور نظامی آمریکا کمتر به چشم می‌آمده در نتیجه کمتر مورد انتقاد افکار عمومی جهان قرار می‌گرفت .

با سقوط شاه حلقه اتصال بین پیمان ناتو ویستو گشته شد و جایگزینی آن توسط شورا دارای اهمیت بود .

تشکیل شورا توان مقاومت این رژیم‌ها را در مقابله با نیروهای پیشرو مترقی جهان عرب افزایش می‌داد .

مقابله با تهدید شوروی ( که با نفوذ در افغانستان ) مورد توجه بود .

برگرفته از کتاب فرهنگ علوم سیاسی ص 289 انتشارات مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران شورای همکاری خلیج فارس cooperation council (cooperation council of Gulf) این شورا که به منزله یک اتحادیه سیاسی ، متحده آمریکا و بریتانیا برخوردار است .

اعضاء شورا عبارتند از : امارات متحده عربی ، بحرین ، عربستان سعودی ؛ عمان ،‌قطر و کویت .

مرکز شورای همکاری خلیج فارس در ریاض قرار دارد .

ساختار شورا قسمت سوم این شورا از ارکان زیر تشکیل شده است : شورای عالی که از روسای دولتها ترکیب یافته است ، کمیسیون حل اختلافات ، شورای وزیران امور خارجه و یک دبیر خانه کل شورای همکاری خلیج فارس در اواخر سال 1994 تصمیم به لغو تحریم اقتصادی اسرائیل گرفت .

تحریم اقتصادی اسرائیل که به معنی جلوگیری از دادوستد با شرکتهایی است که طرف معامله رژیم صهیونیستی هستند و در سال 1947 توسط اتحادیه عرب اعمال شد .

کتاب خلیج فارس مسایل آن نوشته دکترهمایون الهی وضعیت جغرافیایی شورای همکاری خلیج فارس : قسمت چهارم 1- جمعیت این شورا بهنگام تشکیل 12 میلیون نفر ( که 8 میلیون مربوط به عربستان) و الان حدوداً 20 میلیون نفر است .

2- وسعت : وسعت آن برابر دو میلیون و شصد هزار کیلومتر مربع می‌باشد .

3- موقعیت جغرافیایی : از یک طرف به سواحل غربی و جنوب خلیج فارس و دریای عمان محدود است و از طرف دیگر به دریای عرب و بربخش اعظم سواحل بحر احمر تسلط دارد که بدین ترتیب آبراههای مهم نظیر هرمز و باب ؟؟؟

کانال سوئز ؟؟

به موره کشورهای عضو شورا وابسته است : اهداف رسمی شورا همکاری خلیج فارس : قسمت پنجم 1- همکاری و حمایت متقابل اعضاء در مقابل ناآرامی های داخلی 2- همکاری و حمایت متقابل اعضاء در مقابل ناآرامی‌های خارجی 3- تامین ثبات (یا حفظ وضع موجود ) در خلیج فارس 4- هماهنگی سیاست خارجی اعضاء‌ 5- هماهنگی سیاست دفاعی اعضاء‌ 6- همکاریهای اقتصادی 7- ایجاد بازار مشترک بین اعضاء 8- هماهنگی در ایجاد صنایع 9- هماهنگی و اشتراک قوانین اجتماعی و فرهنگی کشورهای عضو 10- هم سویی مواضع اعضاء در قبال مسایل عمومی استراتژی شورا در طول جنگ تحمیلی قسمت ششم شورای همکاری خلیج فارس در حدود هشت ماه پس از آغاز جنگ تحمیلی ( 22 سپتامبر 1980) توسط عراق و زمین گیر شدن نیروهای آن کشور در خاک ایران تاسیس گردید کشورهای جنوب خلیج فارس از همان آغاز تجاوز عراق و در راستای استراتژی آمریکا در قابل ج .ا.ا در کنترل انقلاب اسلامی و جلوگیری از بالندگی آن کمکهای بسیار ذیقیمتی در اختیار عراق گذاردند ، همچنین درخواستهای تهران مبنی بر حفظ مناسبات سالم با ج .ا.ا و مجزا ساختن خود از قضیه جنگ را نادیده گرفتند و عملاً خود را در یک سوی مناقشه قرار دادند .

اغلب کشورهای شورا از قصر صدام برای آغاز جنگ مطلع شده و وی را از کمکهای مالی - تدارکاتی و حمایتهای سیاسی خود مطمئن ساخته بودند .

آنتونی کردزمن نویسنده کتاب درسهایی از جنگهای مدرن در همین زمینه می‌نویسد : اخبار تائید شده حاکی است که کویت ، بحرین ، قطر ،‌عربستان دو روز قبل از آغاز حمله ی عراق به ایران موافقت کرده‌ بودند که از نظر مالی به عراق کمک کنند هیچ تردیدی نیست که صدام حسین گروهی از رهبران کشورهای خلیج فارس را در ماههای ژوئیه و اوت از طرح حمله به ایران مطلع کرده بود .

اما خیلی روشن نیست که آیا عراق از آنها چک سفید گرفته بود یا خیر ؟

گروهی از افسران ارشد کشورهای جنوب خلیج فارس اذعان نمودند که صدام در طرح حمله به ایران در ماه مه 1980 با سران این کشورها مشورت کرده بود .

حجم عظیم کمکهای مالی شورا به عراق اعم از وام وکمکهای بلا عوض به حدود 35 تا 45 میلیارد دلار تخمین زده شده است که عمدتاً توسط عربستان و قطر و امارات پرداخت شد .

کویت نیز بنادر خود رادر اختیار عراق قرار داد .

همچنین بدنبال قطع صدور نفت عراق از خلیج فارس ، نفت منطقه‌ی بیطرف ( واقع بین عربستان ، کویت و عراق ) به میزان 350 هزار بشکه در روز از سوی عربستان و کویت به حساب فروخته می‌شد و این کمکها تا فوریه 1986 ادامه یافت.

گذشته از کمکهای مالی و اقتصادی ، شورا از همان آغاز جنگ ، عراق را از حمایتهای گسترده خود بهره‌مند ساخت و بعنوان مثال می‌توان به بخش اعظم بیانیه‌های اجلاس شورا اشاره کرد رسانه‌های گروهی این کشورها به ویژه کویت و عربستان نیز در طول جنگ بطور یک جانبه و با غرق ورزی خاصی به بخش اخبار جنگ به سود عراق اقدام می‌کردند .

عبداله بشاره دبیر کل شورای همکاری در رابطه با میانجیگری شورا در جنگ علیه ایران گفته بود : کسانیکه می‌گویند شورای همکاری می‌تواند برای پایان دادن به جنگ کوشش کند ، حرفشان غیر عملی است ، ما چگونه در مساله‌ای میانجیگری کنیم که خود درگیر آن هستیم .

قسمت هفتم جواب سوال 1 تحولات روابط خارجی شورای همکاری با ج .ا.ا نشان داد که شورا بدنبال یک سیاست دو جانبه بود .

هم کمک مستقیم مالی و اقتصادی به عراق داشت و هم می‌خواست یک تعادلی درجنگ برقراری باشد که هیچکدام از طرفین درگیر جنگ ، پیروز میدان نباشند .

شورا از اینکه عراق یا ایران بعنوان قدرت مطلقه در خلیج فارس از جنگ خارج شوند و موازنه قوانین ایران و عراق برهم بخورد و در نتیجه منطقه تحت سلطه‌ی یک قدرت واحد درآید ،‌بیم داشت .

با توجه به مسابقه‌ی رفتاری عراق با کشورهای جنوب خلیج فارس بعید به نظر می‌رسد که کشورهای شورا از درک اینکه عراق جنگ را سریعترین وسیله برای کسب رهبری در منطقه خلیج فارس و دنیای عرب می‌پنداشت عاجز بودند ؛ لذا این احتمال که شورا پیروزی کامل عراق در جنگ را خواستار بود ، ضعیف می‌نماید .

در همین ارتباط می‌توان گفت که شورای همکاری محاسبه‌ی صحیح و درستی نیز از اهمیت ایران بعنوان یک نیروی مهم و ثبات دهنده در خلیج فارس نداشت .

به هر حال ، عراق توانست از پیروزیهای ایران در جبهه‌ها دور نمای هولناکی از تسخیر کویت و بقیه‌ی کشورهای جنوب خلیج فارس نزد رهبران این کشورها به تصویر بکشد و از آن بعنوان اهرمی جهت تدام بخشیدن به کمکها و حمایتهای گسترده شورا و تعداد دیگر از دولتهای ذینفع استفاده کند .

بطور کلی استراتژی شورای همکاری در قبال جنگ ایران و عراق عبارت بود از : شورا علیرغم جانبداری از عراق تلاش داشت با نگهداشتن مخاصمات در سطح قابل قبولی از کشانیده شدن آتش جنگ به شش کشور جلوگیری نماید در همان حال ، خشنودی پنهانی در برخی کشورهای شورا وجود داشت مبنی بر آنکه جنگ مادامی که به کشورهای همسایه تسری نیافته ادامه یابد .

تا زمان فتح در شهر توسط نیروهای ایرانی در مه 1982 کشورهای شورا هیچگونه علاقمندی جدی به پایان دادن به تجاور و عقب نشینی نیروهای عراق به مرزهای شناخته شده بین‌المللی از خود نشان نداند .

بعد از این تاریخ و با آغاز مرحله دوم جنگ ،‌که از نظر ایران مبتنی بود بر تعقیب نیروهای متجاوز در داخل خاک عراق تا زمان اعاده‌ی حقوق حقراش ، شورا تحرکاتی را در مجامع بین‌المللی و منطقه‌ایی و نیز برقراری ارتباط مستقیم با ج.ا.ا آغاز و از آن به تلاشهای شش کشور جهت خاتمه دادن به جنگ یاد کرد .

این تحولات با سیاستهای کلی عراق بعد از آغاز شکستهایش در جبهه‌ها از سال 1981 هماهنگی و همسویی داشت ( رئوس این سیاستها عبارت بود از ترسیم چهره‌ای صلح جو از عراق و بسیج جامعه بین‌المللی جهت خاتمه دادن جنگ و نجات رژیم عراق از مرحله‌ای که در آن گفتار آمده بود.) با سفر برخی مقامات این کشورها در واقع شورا با گشودن باب گفتگو با ایران در این مرحله قصد داشت ضریب امنیت خود را در برابر خطرات گسترش جنگ افزایش دهد و در این مورد از ایران اطمینانهایی بگیرد .

نتیجه گیری : اعتقاد به تفکیک‌ناپذیری موضوع اینست در خلیج فارس ، شورا را نه تنها از برقراری روابط سالم با جمهوری اسلامی ایران بازداشت بلکه رفته رفته هنوز قدرتهای خارجی و بالمآل تشنج در منطقه را افزایش داد شورای همکاری همچنین ، همواره در طول جنگ تحمیلی ، حفظ منافع مقطعی خود را برای ایفای نقش واقعی جهت خاتمه عادلانه‌ی مناقصه‌ی عراق و ایران و برقراری صلح و امنیتی پایدار در منطقه ترجیح داد .

وجود مشترکات میان کشورهای حوزه خلیج فارس نظیر مبانی اعتقادی ودین مبین اسلام ، میراث و روابط دیرینه‌ی فرهنگی و تاریخی میان ملتهای منطقه‌ و ارتباطات تجاری و زمینه‌های بالقوه توسعه این ارتباطات یگانه راه برقراری آرامش و ثبات در منطقه آن است که کلیه‌ی این کشورها با تکیه بر توانمندیهای خود بطور جدی در ایجاد نظم و امنیتی نوین و پایداری می‌باشند که منافع مشروع کلیه کشورهای منطقه را تضمین نماید و زمینه‌ ایجاد روابط چند بعدی میان کشورهای مذبور را فراهم آورد .

آغاز حرکت در جهت تحقق این تجربه‌ی نوین گر چه دشوار خواهد بود ، ولی غیر ممکن نیست .

فهرست منابع : نعیمی ، بهمن ارفع ، مبانی رفتاری شورای همکاری خلیج فارس در قبال ج اسلامی ایران .

کتاب فرهنگ علوم سیاسی ، انتشارات مرکز ، اطلاعات و مدارک علمی ایران، بهار 1375.