با مرگ آقامحمدخان در سال 1211 ش.
برادرزاده او به نام باباخان (معروف به فتحعلی شاه) جانشین وی شد.
دوران 37 ساله حکومت فرمانروایی فتحعلی شاه بر ایران یکی از مهمترین دوره های حکومت قاجار است.
چرا که این دوره یکی از پرحادثه ترین و جنجالی ترین دوره های قاجار است.
فتحعلی شاه ابتدا در صدد سرکوب مدعیان قدرت که بلافاصله پس از مرگ آقامحمدخان شورش کرده بودند، پرداخت.
در این مسیر وی ابتدا به کمک حاجی ابراهیم اعتماد الدوله عموی خود، علیقلی خان که ادعای پادشاهی داشت را گرفت و کور کرد.
می توان گفت تمام دوره حکمرانی این شاه قاجار در جنگ و کشمکش با دشمنان خارجی و مدعیان سپری شد.
در این دوران می توان به جنگ با عثمانی و روسیه اشاره نمود.
در دوره قاجار خصوصاً در زمان زمامداری فتحعلی شاه روسها امتیازات چشمگیری از ایران گرفتند و روابط دو کشور خصمانه و حالت درگیری همیشگی داشت و دو دوره جنگهای طولانی بین ایران و روسیه اتفاق افتاد.
البته طی این جنگها دولت انگلستان با توطئه و دسیسه افکنی از آشوب و درگیری به وجود آمده در ایران به نفع خود و در رسیدن به مقاصد خود استفاده کرد و دولت ایران را همیشه در تعهدات بلاعمل سرگردان و منتظر نگاه داشت و سرانجام نیز با همکاری و هماهنگی به نفع روسیه دو عهدنامه ننگین ترکمانچای و گلستان بر ایران تحمیل شد.
در امور داخلی نیز به سبب کثرت اولاد و ظلم درباریان و شاهزادگان بر مردم اوضاع کشور مشوش بود.
سرانجام پس از مرگ عباس میرزا (1249 ق)، هنگامی که فتحعلی شاه برای وصول بقایای مالیات فارس از تهران به سوی جنوب حرکت کرد به علت علیل بودن و ضعف مزاجی که از چندی پیش به وی دست داده بود، در نوزدهم جمادی الاخر سال 1250 ق.
در 68 سالگی از دنیا رفت.
آیا فکر می کنید اگر شما به جای فتحعلیشاه بودید باز هم ایران از روسیه شکست می خورد؟
اصلاً آیا می توانستید راهی پیدا کنید که از این جنگها جلوگیری کند؟
تصور کنید که شما بر جای شاه عباس تکیه زده اید؛ به نظر شما بهترین راه برای گسترش قدرت دولت صفوی و مقابله با پرتغال، عثمانی و ازبک ها چیست؟
اگر دوست دارید که ببینید چقدر پاسخهایتان به واقعیت نزدیک است، پیشنهاد می کنم که با کمک بازی اروپا اونیورسالیس 2 (Europa Universalis II) کارآمدی خود را بسنجید.
اروپا اونیورسالیس یک دوره تاریخی چهار صد ساله را شامل می شود.
آغاز این دوره همزمان با حکمرانی تیموریان، آق قویونلو و قره قویونلو در منطقه ایران است(1420 میلادی).
در این بازی نقشه جهان به 1600 استان تقسیم شده است و منطبق بر تاریخ، حکمرانان واقعی بر نقاط مختلف جهان فرمانروایی می کنند.
صرفنظر از ملتی که شما هدایت آن را بر عهده گرفته اید، رویدادها در سایر نقاط جهان منطبق بر تاریخ پیش می رود، مگر اینکه شما با کمک دیپلماسی بر سیر وقایع تاریخی در آن نقاط تأثیر بگذارید!
به عنوان مثال شما به عنوان پادشاه انگلستان می توانید از ادامه جنگ با فرانسه چشم پوشی کنید و به این ترتیب سرنوشت خانم ژاندارک را به چیزی متفاوت از سوختن در آتش تبدیل کنید.
البته در این صورت هیچ تضمینی وجود ندارد که انگلیس جایگاه تاریخی خود را بازیابد!
در اروپا اونیورسالیس این امکان وجود دارد که رهبرهای گوناکون، از رییس قبایل سرخپوستان سو و یا سیاهپوستان زولو، تا پادشاهانی مانند فلیپ و ملکه ایزابل در اسپانیا و حتی امپراتوران ژاپن و چین را برای بازی انتخاب کرد.
اروپا اونیورسالیس یک دوره تاریخی چهار صد ساله را شامل می شود.
این بازی مشتمل بر سناریوهای گوناگونی است؛ سناریو اصلی از سال 1420 تا 1820 میلادی به طول می انجامد.
با این حال فقط ملتهایی را می توان انتخاب کرد که در سال شروع سناریو دارای رهبر هستند.
بنابراین در سناریوی اصلی یا بعبارت دیگر سال 1420 فقط می توان تیموریان، آق قویونلو و یا قره قویونلو را برای حکمرانی بر سرزمین ایران انتخاب کرد.
هر چند این امکان وجود دارد که در سناریوهای دیگر از وسط دوره صفویه و یا اوایل قاجار بازی را شروع کرد و پیش برد.
گذشت زمان در بازی مبتنی بر گذشت یک روز است.
یعنی بازی از اول ژانویه 1420 شروع می شود و روز به روز جلو می رود: دوم ژانویه 1420، سوم ژاویه 1420 و ....
با سرعت عادی هر روز 2 ثانیه طول می کشد اما این امکان نیز وجود دارد که گذشت تاریخ را سریعتر کرد؛ در غیر این صورت تکمیل یک دوره 400 ساله - به شرطی که حکومتتان در طی این مدت جان سالم بدر برد- بیش از 80 ساعت طول می کشد!
این بازی فقط درباره تاکتیکهای جنگی نیست: برای موفقیت کشورتان باید در زمینه های گوناگون سرمایه گذاری کنید؛ با توجه به هدفتان، باید روحیه ملی را تغییر دهید.
باید سعی کنید بازارهای جدید را کشف کنید؛ سعی کنید با کمک دیپلماسی برای خودتان متحد بیابید؛ همچنین باید درباره شورش مردم در استانهای تحت سلطه اتان چاره اندیشی کنید.
برای تثبیت اوضاع و کنترل شورشهای محلی، معمولاً مؤثرترین راه، تغییر دین مردم آن استان به دین رسمی کشور است.
بعنوان مثال یکبار که من رهبری حکومت آق قویونلو را انتخاب کرده بودم، برای آنکه همواره از دسترس بودن معادن طلای ارمنستان اطمینان داشته باشم، با سرمایه گذاری کلان و ارسال مبلغ مذهبی، ارامنه را مسلمان و سنی مذهب کردم!
البته مشکلات زیادی هم با شیعیان داغستان داشتم؛ هیچ وقت سرمایه گذاری در این استان برای تبدیل مذهب مردم از شیعه به سنی موفق نبود تا اینکه آخر سر در پی شکست در جنگ با عثمانی، این استان پردردسر را به سلطان عثمانی واگذار کردم.
از طرف دیگر شاه اسماعیل هم مدعی استانهای شیعی و ایرانی تحت سلطه آق قویونلو شد که برای نشان دادن حسن نیت، استان همدان را به صفویان بخشیدم.
البته در غیر این صورت مجبور به جنگ با ایرانیان و متحد شیعه آنها، یعنی مملوکیان مصر بودم که با وجود عثمانی پرقدرت در پشت مرزهایم، چندان عاقلانه نبود.
اگرچه از نظر تاریخی توانستم عمر حکومت آق قویونلو را از آنچه در تاریخ روی داده طولانی تر کنم، اما بعد از اوزن حسن و بایسنقر، پادشاه خوبی بر قلمرو من حکومت نکرد و علی رغم تلاشهایم، از نظر کشورداری عقب گرد داشتم.
در حالیکه شاه اسماعیل در ایران قدرتنمایی می کرد و اوزبکها را در شرق به عقب می راند، شاه آق قویونلو بسیار ضعیف بود به طوری که شانس پیروزیم در جنگها، حتی نبرد با شورشیان داخلی، به شدت کاهش یافته بود.
حتی رییس خانات طلایی هم از شاه من کارآمدتر بود.
همچنین در این بازی می توانید دست به اکتشافات دریایی بزنید.
فراموش نکنید که در تاریخ واقعی، کریستف کلمب در سال 1492 بر قاره آمریکا پای نهاد.
با این همه برای یافتن مسیرهای دریایی جدید و سرزمینهای دست نخورده احتیاج به دانش کشتیرانی و کشتی سازی دارید؛ بنابراین باید در این زمینه ها سرمایه گذاری شود، در غیر این صورت با دور شدن از ساحل، آمار مرگ و میر ملوانان و سوانح دریایی بشدت بالا می رود و عملاً امکان هرگونه اکتشافی منتفی می شود.
در کل به نظر من این بازی چیزی از سری Civilizaion کمتر ندارد و همانطور که همه می گویند، فصل جدیدی را در بازیهای استراتژی گشوده است.
همچنین موسیقی متن بازی ـ که با گذشت زمان تغییر می کند ـ بر جذابیت بازی می افزاید و این بازی را بیشتر متمایز می کند.