دانلود مقاله نحوه گذر از روش تجارت سنتی به تجارت الکترونیکی در بازرگانی خارجی ایران

چکیده

 در این مقاله سعی شده است تا راهکارهائی به منظور سوق دادن تجارت سنتی در ایران به سمت تجارت الکترونیکی ارائه گردد. دراین راستا ضمن نگاهی به مفاهیم این تجارتها، روند گسترش تجارت الکترونیکی در جهان و گریز ناپذیر بودن استفاده از آنها بررسی گردیده است. همچنین با استفاده از تجربه های برخی کشورها و در نظر داشتن سیاستهای کشوری، روشهائی برای راه اندازی و گسترش تجارت الکترونیکی ارائه گردیده است.

کلمات کلیدی

تجارت سنتی، تجارت الکترونیکی، بازرگانی خارجی.

1- مقدمه

 بسیاری از متخصصین در زمینه های مختلف باور دارند که در سالهای اخیر انقلابی در زمینه اطلاعات به وقوع پیوسته که جهان را در بسیاری از جنبه های  فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظائر آن دستخوش تحولات عظیمی نموده است. برخی عقیده دارند که این مطلب باعث وارد شدن جهان در عصر بزرگی از اطلاعات شده، بطوریکه تاثیرات عمیقی در روابط افراد، شرکتها و دولتها در زمینه های یاد شده داشته است .

در اینراستا، تاثیر عنوان شده در زمینه اقتصادی بسیار چشمگیر است. مبادلات تجاری بین افراد با یکدیگر، شرکتها با هم، افراد با شرکتها و نیز دولتها حالت سنتی خود را که بر پایه مدارک و اسناد کاغذی بوده رها کرده و به سمت انجام آنها با استفاده از تکنولوژی جدید حرکت می کند. ویژگیهای تجارت به روش جدید باعث شده که با عقب افتادن از این حرکت، نتیجه ای جز منزوی شدن در عرصه اقتصادی حاصل نیاید .

در مقاله حاضر، ابتدا نگاهی به مفهوم تجارت سنتی و سپس الکترونیکی شده و ویژگیهائی از هر کدام مطرح گردیده است.

در رابطه با تجارت الکترونیکی، روند گسترش آن در جهان مورد توجه قرار گرفته و در این زمینه به فعالیتهای چند کشور اشاره گردیده است.

در ادامه موارد مطرح شده، گریز ناپذیر بودن استفاده از تجارت الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفته و دلایلی برای آن آورده شده است.

در زمینه بررسی روند گسترش تجارت الکترونیک در کشورهای مختلف، تجربیات برخی از آنها مورد توجه قرار گرفته و با در نظر گرفتن سیاستهای تجارت الکترونیکی جمهوری اسلامی ایران، راهکارهائی ارائه گردیده تا به منظور راه اندازی و گسترش هر چه سریعتر تجارت الکترونیکی در کشور مد نظر قرار گیرد.

2- تجارت سنتی

تجارت، می تواند به تبادل کالا یا خدمات به ویژه در مقیاس بزرگ گفته شود. در گذشته تجارت اغلب به صورت چهره به چهره میان دو طرف صورت می گرفت. اما در طول قرنها و دهه ها تجارت روندی پیچیده به خود گرفت. در حال حاضر، درصد بالائی از معاملات تجاری دیگر به صورت ذکر شده صورت نمی پذیرد بلکه از طریق تلفن، mail و نظائرآن انجام می شود. پول سنتی مورد حمایت دولت بوده و در بیشتر موارد به شکل کاغذی عرضه می گردد، اما در قرن اخیر اشکال دیگری از پول نظیر چک ها و کارتهای اعتباری به وجود آمده است.

با نگاهی به اطراف، صدها نوع مختلف از تجارت سنتی مانند فروختن اجناس، خرید از مغازه، کار کردن در یک شرکت و نظائر آن مشاهده می شود. در این زمینه نقش های مختلفی مانند خریدار، فروشنده و تولید کننده وجود دارند.

در مفهوم سنتی تجارت، برای مدتها هدف از رقابت تسلط بر بازار، توسعه سودآوری و رشد آن بوده است. امروزه این هدف ابعاد جدیدتری یافته که به مرور جایگزین تفکر قدیم می گردد. اهدافی نظیر جلب رضایت مشتری و بهبود کیفیت از آن دسته هستند. رقابت پذیری بین بخشهای مختلف در یک کشور و حتی میان آنها با معیارهائی نظیر آنچه ذکر شد صورت می گیرد. در سطح کلان، هر میزان که رقابت پذیری کشوری در سطح جهان بالاتر باشد آن کشور دارای منافع بیشتری می باشد. در اینجا منظور از رقابت پذیری، کسب موقعیت مناسب و پایدار در بازار است که به اعتقاد بسیاری از متخصصان این مهم از طریق افزایش بهره وری ممکن بوده و تاثیر آن بسیار بهتر از بکارگیری روشهائی نظیر لستفاده از منابع ارزان قیمت جهت تولید می باشد. البته در سطح کلان و حتی در سطح خرد وجود عوامل دیگری نظیر محیط مناسب و امثال آن نیز ضروری است و باید مورد توجه قرار گیرد، اما در اینجا هدف بیان این مطلب است که استفاده از اهداف رقابتی جدید دارای ویژگیهائی است که روشهای قدیمی به ندرت در آن سهیم بوده اند. به عنوان نمونه هائی از این ویژگیها می توان به مشارکت فراگیر، استفاده از متخصصین در تهیه برنامه ها، مداومت، مصونیت در برابر نوسانات ناگهانی اقتصادی و مانند آن اشاره کرد.

در راستای اهداف فوق، یکی از کاراترین روشها، رشد و توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات و الکترونیکی کردن محیط می باشد که لازم است به عنوان محوری در سطح مبادلات تجاری مورد توجه باشد.

3- تجارت الکترونیکی

 در تجارت الکترونیکی می توان هدف را خرید و فروش اطلاعات، محصولات و خدمات از طریق شبکه های کامپیوتری دانست. کمیسیون اروپایی در سال 1997 آن را به شکل زیر تعریف نموده است:

” تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیکی داده‌ها, شامل متن, صدا و تصویر مبتنی می‌باشد”.

عده ای مفهوم تجارت الکترونیکی را وسعت داده و آنرا حمایت از کلیه اشکال معاملات تجاری از طریق ساختارهای الکترونیکی می دانند. این تعریف با کاربرد گسترده ای که برخی شرکتها از تجارت الکترونیکی به عمل می آورند مطابق است. در واقع امروزه اکثر سازندگان جهانی تجهیزات پیشرفته در زمینه های مختلف از حضور خود در وب به عنوان راهی برای تامین اطلاعات مورد نیاز مشتریان سود می برند. همچنین این شرکتها از وب به عنوان ابزاری جهت بازاریابی، مجرای فروش و نیز خط درجه یک پشتیبانی استفاده می کنند. نمونه دیگر استفاده از تجارت الکترونیکی به بانکها مربوط می شود که سعی می کنند امکان نقل و انتقال اطلاعات مالی را از این طریق فراهم آورند.

تجارت الکترونیکی فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیکی کالاها و خدمات,‌ تحویل فوری مطالب دیجیتال, انتقال الکترونیکی وجوه, مبادله الکترونیکی سهام, بارنامه الکترونیکی, طرحهای تجاری, طراحی و مهندسی مشترک, منبع یابی, خریدهای دولتی, بازاریابی مستقیم و خدمات بعد از فروش را در بر می‌گیرد.

تجارت الکترونیکی که تا چندی قبل به تعداد معینی از شرکتها محدود می‌گردید در حال ورود به عصر جدیدی است که در آن تعداد زیادی از اشخاص گمنام مصرف کننده در شبکه حضور دارند. به علاوه, محتوای آن از حیطه مبادله داده‌های مربوط به سفارش دادن یا قبول سفارش فراتر رفته و فعالیتهای عمومی تجاری از قبیل تبلیغات, آگهی, مذاکرات,‌ قراردادها و تسویه حسابها را نیز در بر گرفته است.

از مجموعه تعاریف ارائه شده می‌توان نتیجه گیری کرد که زمینه‌های کاربرد تجارت الکترونیکی در حال حاضر بسیار گسترده تر از مبادله کالا, خدمات و وجوه است و در تعریف آن و تبیین سیاستهای مورد نظر باید علاوه بر کاربردهای بالفعل به کاربردهای بالقوه آن نیز توجه داشت] 5 [،] 6 [.

4- روند گسترش تجارت الکترونیکی

 بر اساس پیش بینی های به عمل آمده، تجارت الکترونیکی طی سالهای آینده بطور فزاینده ای رو به رشد خواهد بود. در این راستا، برآوردهای موجود حاکی از آن بوده است که در سال 2003, بین 10 تا 25 درصد از تجارت به طریق الکترونیکی صورت گرفته است. یعنی, حتی با فرض بسیار محافظه کارانه از 13000 میلیارد دلار جمع صادرات و واردات کالایی جهان در سال 2003، سهم تجارت الکترونیکی از این میزان بین 1300 تا 3250 میلیارد دلار است. میزان مبلغ صادرات و واردات کالایی در سال 1999 حدود 11500 میلیارد دلار بوده است] 5 [.

در حال حاضر، بیشترین میزان سهم از مبادلات الکترونیکی در بین کشورهای توسعه یافته متعلق به کشور آمریکا می باشد. البته کشورهای اروپائی نیز به سرعت در حال کم کردن فاصله خود با ایالات متحده هستند.

در ادامه آمارهائی در مورد کشورهای مختلف از جهت روند گسترش تجارت الکترونیکی و حجم مبادلات انجام شده توسط آنها ارائه گردیده است. آمارهای فوق نشان می دهد که این کشورها از سالهای گذشته سعی در برنامه ریزی و پیش بینی روند توسعه تجارت الکترونیکی خود داشته و در مسیر اهداف فوق موفق بوده اند.

در سال 1999 حجم مبادلات الکترونیکی در ایالات متحده آمریکا معادل 700 میلیارد دلار و در سایر کشورهای جهان 330 میلیارد دلار بوده است. مطابق پیش بینی های قبلی حجم تجارت الکترونیکی کالاها و خدمات شرکتهای آمریکایی در سال 2003 به رقمی حدود 2800 میلیارد دلار بالغ گردید که این میزان معادل 25 درصد خریدهایی است که بین شرکتهای آمریکایی در آن سال صورت می گرفته است. همچنین مطابق مطالعات فوق، انجام مبادلات الکترونیکی توسط شرکتها و مصرف کنندگان اروپایی در سال 2004 معادل 1600 میلیارد دلار یا 3/6 کل معاملات در اروپا بوده است.

 کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از نظر حجم تجارت الکترونیکی در صدر فهرست کشورهای عربی قرار دارند. ارزش تجارت الکترونیکی این کشورها سالانه به 3/1 میلیارد دلار می‌رسد. سهم کشور مصر 500 میلیون دلار و حجم تجارت الکترونیکی سایر کشورهای عربی حدود 2/1 میلیارد دلار بوده است. بر اساس اعلام بانک الاهلی مصر, با درک اهمیت تجارت الکترونیکی کشورهای عربی در سال 2000 با برنامه ریزی منظم، افزایش  حجم آن را از حدود 3 میلیارد دلار در سال به حدود 5 میلیارد دلار در سال 2002 در دستور کار خود قرار دادند.

در کشورهای تازه صنعتی شده نیز تجارت الکترونیکی به سرعت در حال گسترش است. به عنوان نمونه, رویکرد تجارت الکترونیکی در سنگاپور, گرچه از سال 1996 اتخاذ گردید لکن قوانین و زیرساختهای مورد نیاز برای انجام این امر تا سال 1998 فراهم گردید. این کشور نیز با هدف اعلام شده قبلی سعی نمود تا سال 2003 حدود 4 میلیارد دلار سنگاپور کالا و خدمات از طریق تجارت الکترونیکی مبادله نماید.

جدول 1 میزان توجه برخی کشورهای آسیائی به کسب درآمد از طریق تجارت الکترونیکی در سال 2001 را نشان می دهد.

جدول1 برآورد عواید حاصل از تجارت الکترونیکی در منتخبی از کشورهای آسیا در سال 2001

1000 میلیون دلار مالزی

800 میلیون دلار سنگاپور

200 میلیون دلار تایلند

کمتر از 200 میلیون دلار اندونزی