اتحادیه اروپا وایران : نزدیکی در دو خط موازی
مرکز داده ها و پژوهش های استراتژیک
از دهه نود اتحادیه اروپا سعی داشت ایران را ترغیب به تغییر سیاست های خود در قبال خاور میانه، حمایت از تروریسم ، موشک و تسلیحات کشتار جمعی و حقوق بشر کند.
سیاست های ایران دستخوش تنوع و اختلاف شد، نسبت به بدترین دوره های دهه نود پیشرفت هایی را داشت اما تمامی این مسایل همچنان بعنوان یک دغدغه جدی تا کنون هم ادامه دارد
.
اما مشارکت بعنوان اصل و محور راه حل ها در این زمینه ها محسوب می شود و بهترین راهبرد برای توسعه منافع مشترک به شمار می آید.
از این منافع می توان به بخش انرژی ، مبارزه با مواد مخدر ، بازرگانی و مسایل مهم منطقه ای را ذکر کرد.
وسیله ممکن برای بررسی و مناقشه این مسئله مرکز گفتگوهای فراگیر است که به طور رسمی توسط خاتمی تشکیل شده و با وجود آنکه ایران اهمیت چندانی به زنده کردن آن ندارد اما رسما و مطلقا هم تا کنون تعطیل نشده است.
تجربه نشان داده است که مشارکت در تمامی مسایل و ابعاد نمی تواند کافی باشد و اتحادیه اروپا باید خود را برای مخلوط کردن موارد تشویقی و تنبیهی در خط موازی آماده کند.
حقوق بشر ، جامعه مدنی و دیپلماسی عمومی
وضعیت حقوق بشر و جامعه مدنی در ایران روز به روز بحرانی تر می شوند، آزادی بیان به شکل وسیعی سرکوب شده و احیانا این عمل با خشونت انجام می پذیرد.
به طور مثال پلیس در سال 2006 دو تظاهرات مسالمت آمیز را که برای دفاع از حقوق زنان در تهران را پراکنده کرد.
مرکز شیرین عبادی برای دفاع از حقوق بشر نیز مرکزی غیر قانونی اعلام شد، همچنین کمیته نظارت بر مطبوعات ایران چهار روزنامه را تعطیل کرد و قید و بندها را بر شبکه اینترنت افزایش داد.
در این سال در ایران تعدادی اعدام شدند که در میان آنها تعدادی از اقلیت ها هم به چشم می خورند که بعد از چین بالاترین تعداد را در 2006 به خود اختصاص داد.
دولت ایران به درخواست های اتحادیه اروپا به طور مثال در مورد حکم اعدام 10 نفر از عرب های اهواز که حکم آنها بدون اجازه یافتنشان به استفاده از وکیل یا دادگاه علنی بی توجهی کرد.حکم اعدام هفت نفر از آنها به اجرا در آمد.اتحادیه اروپا تلاش کرد تا از طریق گفتگوهای حقوق بشر با ایران ارتباط برقرار کند، اما ایرانی ها از سال 2004 این دیدارها را لغو کردند ، هیچ دلیلی هم وجود ندارد که تاکید کند این دیدارها اثر گذاری خاصی داشته است، همچنین نقدعلنی هم آنچنان تاثیر گذار نبود زیرا ایرانی ها این مسئله را نپسندیدند.
در مقابل سعی شد نزدیکی از طریق ورود به گفتگو با اشخاص به جای دولت صورت پذیرد، همچنین حمایت مستقیم از فعالان حقوق بشر به نحوی که آنها را در معرض خطر قرار نداده و به مسئله ای که برای آن فعالیت می کنند را در دستور کار قرار گرفت و در کنار آن همکاری و کمک در مسایلی با حساسیت کمتر همچون مبارزه با مواد مخدر، محیط زیست ، بهداشت ، امداد و نجات هم که می تواند در ساخت جامعه مدنی حقیقی همکاری می کند.
عضویت ایران در برنامه ERASMUS MUNDUS فرصت مناسبی را برای تبادل علمی فراهم کرده و این امکان را برای اتحادیه اروپا جهت تفسیر سیاست های خود به شکل بهتری برای تمامی ملت ایران فراهم کرده است.
همچنین ظهور علنی شخصیت های سیاسی اروپایی در مراکز اطلاع رسانی ایران و رسانه های فارسی زبان همچون رادیو، تلویزیون و اینترنت می تواند کمک کننده باشد.
برخی از شخصیت های در این کشور ابتکار عمل هایی را در این زمینه ابراز می دارند.
اتحادیه اروپا هم برنامه های آموزش اطلاع رسانی موفقیت آمیزی را در مناطق دیگر جهان دارد که می تواند آنرا در ایران هم تکرار کند.
• اتحادیه اروپا چگونه می تواند تاثیر گذاری خود را بر حقوق بشر افزایش دهد؟
• چگونه می تواند تلاش های مشارکت با جامعه مدنی را به شکل بهتری به اجرا در آورد؟
آیا ادوات و وسایل جامعه مدنی می تواند نقش بزرگتری را ایفا کند؟
وضعیت حقوق بشر و جامعه مدنی در ایران روز به روز بحرانی تر می شوند، آزادی بیان به شکل وسیعی سرکوب شده و احیانا این عمل با خشونت انجام می پذیرد.
نقش منطقه ای ایران تحولات سیاسی اخیر در خاور میانه خودآگاهی ایران بعنوان یک ابرقدرت تاریخی که منطقه در قبضه آن است را قوت بخشید.
منابع انرژی موجود در اختیار ایران این احساس را افزایش داده است که باید برنامه های هسته ای و تحولات منطقه را هم به آن افزود.
اما این کشور احساس در معرض هدف قرار دادن هم می کند، بخصوص از سوی ایالات متحده این خطر جدی تر است، نگرانی هایی که ریشه در یک قرن دخالت های مختلف غربی دارد.
سرنگونی صدام حسین، دشمن قدرتمند منطقه ای ایران را از میان برداشت و ایران به دلیل روابطی که با دولت شیعه ضعیف در بغداد دارد توانایی اعمال نفوذ پیدا کرد.
ایران امیدهای زیادی به یکپارچگی یک عراق ضعیف بسته است.
اما حضور گسترده نیروهای آمریکایی در عراقی برای ایران آزار دهنده است، ایرانی ها ایالات متحده را در عراق یک گرفتار می بینند، اما به هر شکل یکی از اهداف سیاست های ایران این است که نیروهای آمریکایی را در حال خروج از عراق ببیند، از اینرو از گروه های مخالف آمریکایی حمایت می کند.
در افغانستان، سقوط طالبان به قدرت رژیمی که ایران با آن مخالف بود پایان داد، ایران از زمان سقوط طالبان برای طرح های زیر ساختی در افغانستان همچون کشاورزی ، آموزش و پرورش و انرژی هزینه کرده است.
همچنین بازگرداندن باقی مانده آوارگان افغانی از ایران که تعداد آنها یک میلیون نفر تخمین زده می شود و برخورد با قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران همچنان یکی از اهداف مهم ایران محسوب می شود، ایران در این منطقه حداقل با گروه های مخالف غرب در تماس است.
ایران حامی اول مالی و سیاسی حزب الله لبنان است و آنرا بعنوان بازوی خارجی و اهرم سیاسی و امنیتی می داند.
طی جنگ لبنان که در تابستان گذشته رخ داد ایران پشتیبانی تسلیحاتی مستمر خود را از حزب الله ادامه داد، پیچیده ترین و ویرانگر ترین تسلیحاتی که حزب الله در این جنگ به کار گرفت ساخت ایران بود یا از طریق ایران به دست حزب الله رسیده بود، از آن میان می توان به موشک های فجر 3 که حیقا با آن هدف قرار گرفت اشاره کرد.
از آنجایی که ایران تنها کشوری است که در منطقه با راه حل دو کشور برای فلسطین مخالف است از اینرو نقش تخریب چی را در این منطقه ایفا می کند، ایران بزرگترین تامین کننده مالی و تسلیحاتی گروه های مسلح فلسطینی محسوب می شود و ممکن است که تمامی مرکز ثقل خود را برای جلوگیری از شکل گیری دولت وحدت ملی قرار داده باشد (فتح یک ژنرال ایرانی را در جریان درگیری ها با حماس دستگیر کرد).
تمامی این مسایل باعث شد تا کشورهای عربی و اسرائیل نسبت به ایران دچار شک و تردید شوند، اما در رابطه با محبوبیت احمدی نژاد در این جوامع هم نمی تواند چندان مفید باشد.
ایران به دلیل تحولات منطقه احساس قدرت می کند، اما همچنان نیازمند آن است که به رسمیت شناخته شود.
گام برداشتن به سوی استقرار و ثبات منطقه بخصوص در مناطق خودگردان و لبنان می تواند جو مقبول تری را برای مذاکرات ایجاد کند.
• برای اتحادیه اروپا چه احتمالاتی برای دستیابی به زمینه های دارای منافع مشترک به طور مثال در افغانستان (مبارزه با مواد مخدر وامنیت مرزها) و عراق وجود دارد؟
• آیا اتحادیه اروپا می تواند بدون قانونمند شدن سیاست های وفعالیت های (هسته ای ) ایران با این کشور در مورد مسایل جهانی به گفتگو بپردازد؟
و آیا چنین اقدامی در شرایطی که مسئله هسته ای همچنان لاینحل باقی مانده می تواند امکان پذیر باشد؟
مسایل امنیتی در سایه نبود تضمین هایی در مورد صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای ایران و البته برنامه های موشکی این کشور، این دو برنامه یک خطر امنیتی در منطقه و سیستم بین المللی منع انتشار تسلیحات هسته ای محسوب می شوند.
اسرائیل هم امکان دستیابی ایران به توانمندی های تسلیحات هسته ای را به مثابه یک تهدید برای وجود خود می داند.حجم و قدرت نسبتا مجهز ایران به این معنی است که تهران امروز با هیچ تهدید نظامی جدی مواجه نیست، اما نگرانی های امنیتی اصلی این کشور در حمله ایالات متحده خلاصه می شود.
ایرانی ها شاهد تغییر لهجه ایالات متحده در قبال خود هستند، از آن جمله پیامی است که بوش برای ملت آمریکا فرستاد، رویکرد تبلیغات آمریکا در مورد دخالت ایران در عراق هم خصمانه تر شد.
تلاش های صورت گرفت برای مشارکت دادن دولت ایران در یک روند مذاکرات تاکنون بی نتیجه باقی مانده است، اندیشه های اتحادیه اروپا + 3 که تابستان 2006 در اختیار ایران قرار گرفت از چند بعد قابل توجه بود.
پیشنهاداتی که کمترین آن اعلام آمادگی آمریکا برای برچیدن تدریجی تحریم ها علیه ایران بود اما مخالفت ایران باعث شده است تا باور کردن این مسئله که ایران آماده از سرگیری مذاکرات است را حداقل در کوتاه مدت دشوار سازد.
در عمل و به رغم آنکه ایران فعالیت های حساس هسته ای را بعد از توافقنامه پاریس به تعلیق در آورد اما ایرانی ها به خود اجازه ادامه برنامه های هسته ای را دادند، در واقع قطعنامه های بین المللی و آژانس بین المللی انرژی هسته ای مانع از پیشبرد برنامه های هسته ای ایران نشد بلکه این دشوارهای فنی بود که باعث شد کندی در آن گردید.
به هر شکل در مرحله ای باید در نظر داشته باشیم که ایران به توانمندی غنی سازی اورانیوم در سطح مورد نیاز برای تسلیحات هسته ای برسد.
قطعنامه بین المللی 1737 که به اتفاق آرا به تصویب رسید، تاثیر خود را بر ایران گذارد، اما در این مرحله هیچ اهمیت کلی در این مرحله برای آن وجود ندارد .تحریم هایی که قطعنامه به آن اشاره کرده تاثیر گذاری مستقیم محدودی دارند اما در شرایطی تصویب شد که عملکرد اقتصادی بد بود وعلت آن هم به شکل جزئی به سوء مدیریت دولت باز می گردد.
احمدی نژاد هم خود به دلیل افزایش حجم تورم اقتصادی که اکنون به طور رسمی 12 در صد اعلام شد زیر تیغ انتقاد است، این در حالی است که حجم تورم واقعی به 20 درصد می رسد، رشد اقتصادی نیز در کشور به حدود 5 درصد در سال می رسد که نمی تواند فرصت های شغلی کافی را خلق کند.
در مورد سرمایه گذاری های خارجی هم باید گفت که تقریبا دیگر وجود ندارد.
بخشی از آن به مسئله هسته ای ایران و مسایل مرتبط با آن بر می گردد ( به طور مثال : قید و بندهایی که بر بانک های ایرانی اعمال شده و نیز نگرانی بزرگ موسسات اعطا کننده وام های خارجی را می توان ذکر کرد).
ایران بدون سرمایه گذاری های جدید در معرض خطر ناتوانی در حفظ سطح متوسط تولید نفت خود که نیمی از در آمد دولت را تامین می کند قرار می گیرد.
مشکلات با ایران تنها از طریق تحریم های اقتصادی حل نمی شود، ایران در گذشته در برابر فشارهای خارجی مقاومت بزرگی از خود نشان داده است ، به طور مثال می توان به جنگ عراق و ایران اشاره کرد.
دولت شاید از تحریم ها برای افزایش احساسات ملی و توجیه شکست های اقتصادی استفاده کند.
با این وجود ایران باید بداند که ادامه این سیاست های مغایر با خواست جامعه جهانی بهایی هم دارد.
اتحادیه اروپا با ادامه تحریم ها از طریق سازمان ملل متحد در صورت ادامه مخالفت ایران با قطعنامه های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای و شورای امنیت بین الملل موافقت کرد، اما با این حال از باز گذاردن درب برای مذاکرات هم در صورتی که ایران به خواست قطعنامه های بین المللی پاسخ مثبت دهد هم حمایت کرد.
• چگونه می توان ایران را ترغیب کرد تا گام هایی به سوی مذاکره بردارد؟
چگونه می توانیم ایران را به میز مذاکره بکشانیم؟
• آیا در صورت شکست در به کرنش کشاندن ایران در برابر قطعنامه 1737 باید برای اعمال تحریم های بین المللی فشار وارد کنیم ؟
در صورتی که این کار ضروری باشد در چه زمینه هایی این فشار باید وارد شود؟
• اگر توافق جامعه جهانی برای حل موضوع ایران را یک امر ضروری می دانیم ، چه راهبردهایی را برای حفظ این وحدت و یکدستی باید پیش بگیریم؟