• « سفریس» پس از کودتای نظامی ۱۹۶۷ مخالفت خود را با دیکتاتوری «پاپادوپولوس » اعلام کرد که باعث محبوبیت او در نسل جوان یونان شد.
وی ترس خود را از پیروزی فرهنگ تجاری ابراز کرده است.
نام خانوادگی اصلی او «جرجیوس سفریادس » بود.
سفریس یکی از برجسته ترین چهره های شعر یونان بوده و هست ، اولین یونانی برنده نوبل ادبیات (۱۹۶۳) ، مقاله نویس و دیپلمات .
او در ۱۳ مارس ۱۹۰۰ در ازمیر (اسمیرنا ) در آسیای صغیر دیده به جهان گشود.
پدرش وکیل دعاوی و مادرش دختر ملاک ثروتمندی بود.
ازمیر ، شهری باستانی در دریای اژه ، یکی از شهرهایی است که گفته می شود زادگاه هومر بوده است.
این شهر یکی از منابع اصلی الهام سفریس در اشعارش بود.
جرج سفریس درازمیر به مدرسه رفت و سرانجام تحصیلات خود را در جمینازیوم آتن به پایان رساند.
او سرودن شعر را از ۱۴ سالگی آغاز کرد.
هنگامی که خانواده اش در سال ۱۹۱۸ به پاریس مهاجرت کردند، در دانشگاه سوربن تحصیل حقوق را با بی میلی آغاز کرد و به ادبیات علاقمند شد و سرانجام در سال ۱۹۲۴ درجه دکترای خود را گرفت و سال بعد به آتن بازگشت .
او در این سالها به سرودن شعر ادامه داد و با شعر معاصر فرانسه آشنا شد.
هنگامی که در اوایل دهه ی ۱۹۲۰ ازمیر به ترکیه پس داده شد سفریس احساس کرد در تبعید است و تصمیم به ورود به سرویس دیپلماتیک وزارت امور خارجه پادشاهی یونان گرفت.
این سرآغاز حرفه ی دیپلماتیک طولانی و موفقیت آمیز او بود که طی آن سمت هایی در انگلستان (۳۴ ۱۹۳۱ ) و آلبانی (۳۸ ۱۹۳۶ ) عهده دار شد.
در لندن زبان انگلیسی خود را تکمیل کرد و در آنجا اشعار تی.اس.
الیوت را کشف کرد.
سبک الیوت در سفریس تأثیر چشمگیر ی گذاشت.
وی در جنگ جهانی دوم دولت یونان آزاد را در تبعید به کرت ، مصر ، آفریقای جنوبی و ایتالیا همراهی می کرد و درسال ۱۹۴۴ با آزاد شدن یونان به آتن بازگشت.
سفریس همچنان در خدمت وزارت خارجه باقی ماند و سمت های دیپلماتیکی در آنکارا (۵۰ ۱۹۴۸ ) و لندن (۵۳ ۱۹۵۱ ) عهده دار بود.
او کاردار انتصابی دولت یونان در لبنان ، سوریه ، اردن وعراق (۵۶ ۱۹۵۳ ) و از ۱۹۵۷ تا ۱۹۶۱ سفیر پادشاهی یونان در بریتانیا بود.
(آخرین سمت او پیش از بازنشستگی ).
وی افتخارات و جوایز بسیاری به دست آورد، مانند دکترای افتخاری از دانشگاههای کمبریج (۱۹۶۰) ، آکسفورد (۱۹۶۴ ) ، سالونیکا (۱۹۶۴ ) و پرینستون (۱۹۶۵).
سفریس در آثارش زبان روزمره مردم را با اشکال و ضرباهنگ های شعر سنتی در هم آمیخت.
مضمون رایج در اشعار اوتبعید و نوستالژی برای مدیترانه و زادگاهش ازمیر است.
سفرهای دور و دراز سفریس زمینه و حال وهوای بیشتر آثارش را پی ریزی کردند؛ آثاری سرشار از مضامین غربت ، سرگردانی و مرگ.
سفریس در آثارش زبان روزمره مردم را با اشکال و ضرباهنگ های شعر سنتی در هم آمیخت.
اولین دفتر شعر او «نقطه عطف» نام داشت که در سال ۱۹۳۱ سروده شد و در برگیرنده گروهی اشعار مقفی و شدیداً تحت تأثیر نمادگرایان (سمبولیست ها) بود.
سفریس را هنگام انتشار این مجموعه به عنوان «شاعر آینده » ستودند.
وی در مجموعه هایی که بعداز «نقطه عطف » به نگارش درآورد شیوه تغزلی را به کناری نهاد و جذب چیزهایی شد که از «کاوافی » ، «الیوت» و «ازرا پاوند» آموخته بود.
اثر دیگر او «سرداب» نام دارد (۱۹۳۲ ) که در آن تصویری از انسان ارایه می دهد که حضور اوبیش از هر چیز حس می شود و اما همواره در جهان پنهان می ماند و نادیده گرفته می شود.
اشعار کمال یافته او که شخص در آنها حضور گذشته ها و به ویژه عظمت سپری شده یونان را هشیارانه در می یابد با دفتر شعر «اسطوره شناسی» (۱۹۳۵ ) آغاز می شود، مجموعه ای از ۲۴ شعر کوتاه که اسطوره های «ادیسه» را به زبان امروزی بازگردانده اند.
سفریس در «اسطوره شناسی» به سبکی دست یافت که بر پیشرفت شعر یونان تأثیر به سزایی نهاد، اما علاوه بر آن بین احساسات سنتی و نوین پلی زد.
وی از زبان مادری خود بهره جست ، زبانی که یونانیان تحصیلکرده و با سواد به آن تکلم می کنند و تجربیات شخصی خود را با تاریخ در هم آمیخت.
بیشتر شخصیت های این مجموعه بیست و چهار قسمتی از «ادیسه » هومر گرفته شدند.
راوی این ۲۴ قسمت مسافران تبعیدی امروزی و باستانی هستند، چهره هایی هومرگونه .
«ما درپی کشف دوباره بذر نخستین هستیم تا شاید تئاتر باستان از نوزاده شود».
(از مجموعه اسطوره شناسی ، ۱۹۳۵) انتشار اولین اثر سفریس به زبان انگلیسی «پادشاه آسین و اشعار دیگر » در سال ۱۹۴۸ انجام شد.
وی در دفاتر شعر «کتاب تمرینات » (۱۹۴۰ ) ، «دفتر روزانه I» (۱۹۴۰) ، « دفتر روزانه II» (۱۹۴۰) ، شعر بلند «توکا » (۱۹۴۷ ) و دفتر روزانه III (۱۹۵۵) از قبل تحت تأثیر مضامینی که در «اسطوره شناسی » به وجود آورده بود قرار گرفت ؛ او در این آثار از «ادیسه » هومر به عنوان یک منبع نمادگرایانه بهره جست.
با این وجود ، خاستگاه شعر «پادشاه آسین » از «دفتر روزانه II» ـ که بسیاری از منتقدین آنرا لطیف ترین اثر شاعر به شمار آورده اند ـ منبع یگانه ای از این پادشاه فراموش شده همه ی زمانها در «ایلیاد» است.
او در جریان بحران قبرس در دهه ی پنجاه میلادی در مذاکراتی که به عقد قرارداد لندن (۱۹۵۹ ) انجامید و قبرس را از سلطه بریتانیا آزاد کرد شرکت مؤثر داشت.
خدمات دیپلماتیک سفریس در کشورهای مختلف از او یک ادیسه ی امروزی ساخت.
مضمون خانه به دوش در شخصیت «استراتیس تالاسینوس » درسه مجموعه «دفاتر روزانه » که در آلبانی ، آفریقای جنوبی و ایتالیا سروده شده اند پرورانده شده است.
سفریس مجموعه «دفتر روزانه III» را به مردم قبرس تقدیم کرده است.
آخرین کتاب شعر او « سه شعر سری » در سال ۱۹۶۶ شامل بیست و هشت قطعه غنایی کوتاه است که به سمت آثار فراواقع گرایانه (سوررئالیستی ) گرایش یافته است.
سفریس از شناخته شده ترین شعرای «نسل دهه سی » یونان است که مکتب نمادگرایی (سمبولیسم ) را به ادبیات نوین یونان معرفی کردند.
احساس ژرف تراژیک خاص یونان بر آثار او سایه می اندازد ، که به راستی در بشر امروزی عمومیت دارد.
سفریس سرزمین هرز ( دشت سترون ) تی.اس.الیوت را به یونانی ترجمه و «ازراپاوند » را به مردم میهنش معرفی کرد.
وی علاوه بر شعر یک مجموعه مقالات (۱۹۶۲) و ترجمه هایی از شعرای آمریکا ، انگلیس و فرانسه به نام «رونوشت ها » (۱۹۶۵ ) را نیز به چاپ رسانده است.
ترجمه های بسیاری از مجموعه اشعار او شده است و کامل ترین نسخه انگلیسی اشعارش را ادموند کیلی و فیلیپ شرارد در سال ۱۹۶۹ منتشر کرده اند (مجموعه اشعار جرج سفریس ؛ ۵۵ ( ۱۹۲۴ ) .
(*) سفریس پس از کودتای نظامی ۱۹۶۷ مخالفت خود را با دیکتاتوری «پاپادوپولوس » اعلام کرد که باعث محبوبیت او در نسل جوان یونان شد.
وی ترس خود را از پیروزی فرهنگ تجاری ابراز کرده است.
به گونه ای که زمانی در رؤیا دیده بود معبد پارتنون را به حراج گذاشته اند.
سفریس در ۲۰ سپتامبر ۱۹۷۱ چشم از جهان فروبست.
هزاران جوان برای قدردانی از او به عنوان سخنگوی آزادی تابوتش را مشایعت کردند.
بیوه ی او در مراسم خاکسپاری گیسوی خود را برید و در گور شاعر افکند.
«کاملاً آگاهم که زمانه ما زمانه ای نیست که شاعر بتواند تصور کند شهرت در انتظار اوست ، بلکه در دوران بی خبری زندگی می کنیم.
این باعث می شود که من به باورهای خود تعهد کمتری نشان دهم بلکه مرا بیشتر متعهد می کند».
جرج سفریس در سخنرانی پذیرش جایزه نوبل ادبیات چکیده ای از نظرات خود را درباره کشورش یونان ، زبان و شعر و ادبیات میهنش ارایه می دهد: در این لحظه حس می کنم تناقض زنده هستم.
آکادمی سوئد بر آن شده است که کوشش های من در دایره زبانی که قرن ها آوازه دارد و اما در شکل کنونی خود چندان رایج نیست در خور نیل به این افتخار بزرگ است.
این عمل ادای احترامی است به زبان مردم من و من در عوض می توانم مراتب سپاس خود را به زبانی بیگانه تقدیم کنم.
من متعلق به کشور کوچکی هستم.
دماغه ای صخره ای در مدیترانه که تنها وجه تمایز آن سخت کوشی مردمانش ، دریا و درخشش خورشید آن است.
یونان کشور کوچکی است ، اما سنت های آن عظیم است و قرن ها بی وقفه سینه به سینه منتقل شده است.
تکلم به زبان یونانی هرگز متوقف نشده است.
این زبان نیز مانند هر موجود زنده دیگری دستخوش تغییر شده ، اما هرگز گسستی در کار نبوده است.
ویژگی این سنت ها عشق به بشریت و انسان است ؛ عدالت میزان آن است.
در تراژدی های کلاسیک یونان «ارینی ها» (۱) انسانی را که پا از گلیم خود فراتر می نهد کیفر می کنند و این معیار عدالت حتی در قلمرو طبیعت نیز رعایت می شود.
هراکلیتوس (۲) می گوید : «هلیوس (۳) از معیارهای خود پا فراتر نمی نهد، گرنه مأمورین عدالت ـ ارینی ها ـ او را خواهند یافت».
تفکر در این کلام موجز فیلسوف یونانی می تواند برای دانشمند امروزی مفید باشد.
درک اینکه احساس عدالت به حدی در ذهن یونان رسوخ کرده که تبدیل به قاعده ای از جهان مادی شده است مرا تحت تأثیر قرار می دهد .
یکی از استادان من در آغاز قرن گذشته با شگفتی می گفت : « از آنجا شکست خورده ایم که عدالت پیشه نبوده ایم».
او مردی درس ناخوانده بود که تا سن سی و پنج سالگی نوشتن را نیاموخته بود.
اما در یونان زمان ما ریشه های سنت شفاهی به همان قدمت سنت نوشتاری است، همانگونه که شعر.
برای من مهم است که آکادمی سوئد بر آن شده تا نه تنها شعر یونان را ارج نهد بلکه در کل برای مقوله شعر ، حتی هنگامی که از ملتی کوچک برخاسته باشد، ارزش قایل شود.
تصور می کنم که شعر برای جهان پر از ترس و تشویش امروز ضروری است.
سرچشمه های شعر در حیات آدمی است و از انسان چه خواهد ماند اگر حیا از او گرفته شود؟
شعر حاصل اعتماد است و چه بسا که سبب ناراحتی های ما عدم اعتماد نباشد ؟
سال پیش گرد این میز گفته شد که تفاوتی عظیم است میان کشفیات علم نوین و دستاوردهای ادبی ، اما میان نمایشنامه های نوین و نمایشنامه های کلاسیک یونان تفاوت اندک است.
در واقع ، به نظر نمی رسد که در رفتار انسانها تغییری رخ داده باشد.
باید بیفزایم که امروز بیش از هر زمان نیازمند گوش فرا دادن به آن ندای انسانی هستیم که شعرش می نامیم ، ندایی که به سبب از میان رفتن عشق و مهربانی همواره در خطر به خاموشی نشستن است اما همیشه از نوزاده می شود.
شعر هماره ترس خورده در جست وجوی پناهگاهی بوده است ؛ اما همیشه به طور غریزی دیگر بار از مکانهای غیرمنتظره ای سربرآورده است.
در شعر کوچکی و بزرگی جغرافیایی معنایی ندارد ؛ جایگاه شعر در دل آدمیانی است که در جهان زیسته اند.
شعرشیفته ی گریز از حلقه ی سنت ها و عادات بی رحم است.
من به آکادمی سوئد برای آگاهی از این حقایق و آگاهی از اینکه رواج و اشاعه ی محدود زبانها نمی تواند ضربان قلب مردمان تکلم کننده به این زبانها را متوقف سازد یک سپاسگزاری بدهکارم.
علت دیگر سپاسگزاری من از آکادمی سوئد این است که به قول شلی ـ که می گویند به آلفرد نوبل الهام کرد عظمت قلب و روح او خشونت گریز ناپذیر را جبران خواهد کرد ـ مانند یک آرئوپاگوس (۴) واقعی توانست «در مورد حقیقت هیبت آور سرنوشت بدفرجام حیات داوری کند».
در جهان ما که هر روز رو به کوچکی می گذارد هر کس نیازمند دیگران است.
باید از هر کجا که می توانیم در جست وجوی انسان باشیم.
ادیپ هنگامی که سر راه خود به شهر «تب » به ابوالهول (۵) برمی خورد در پاسخ او می گوید : «انسان » و همین واژه ساده هیولا را نابود می کند.
ما دیوها و هیولاهای بسیاری برای نابود کردن داریم.
بیایید به پاسخ ادیپ بیندیشیم.
پانوشت ها: (۱) Erinyes الهه انتقام (۲) Heraclitus فیلسوف یونانی قرن ۵ و ۶ میلادی (۳) Helios الهه آفتاب (۴) Areopagus دادگاه عالی آتن (۵) Sphinx بنابر افسانه های یونان هیولای مؤنثی است که بدن شیر و سر انسان دارد و به هرکس می رسد از او چیستانی می پرسد و اگر از پاسخ درماند او رال می کشد (*) به تازگی نیز در ایران ترجمه هایی از مجموعه اشعار سفریس شده است، از جمله مجموعه اشعار سفریس به ترجمه آقای محمدعلی سپانلو و یورگو سفریس ، آرگونات شعر مدرن ترجمه حمید فرازنده گردآوری و ترجمه : مسعود روانبخش