الف) جغرافیای طبیعی و ویژگیهای اقلیمی
جمهوری سودان با 2 میلیون و 505 هزار و 810 کیلومتر مربع مساحت در شمال آفریقا و در کنار دریای سرخ، میان مصر و اریتره واقع شده است.
2 میلیون و 376 هزار کیلومتر مربع از مساحت این سرزمین در خشکی و 129 هزار و 810 کیلومتر مربع از آن در آب واقع شده است.
طول خطوط ساحلی سودان به 853 کیلومتر می‌رسد.
همچنین این کشور از سمت شمال 1273 کیلومتر با مصر، از شمال غرب 383 کیلومتر با لیبی، از سمت غرب 1360 کیلومتر با چاد، از سمت جنوب غربی 1165 با آفریقای مرکزی، از سمت جنوب 628 کیلومتر با جمهوری دمکراتیک کنگو و 435 کیلومتر با اوگاندا، از سمت جنوب شرق 232 کیلومتر با کنیا و بالاخره از سمت شرق 605 کیلومتر با اریتره مرز مشترک دارد.
بخش وسیعی از سودان را دشتهای بزرگی تشکیل می‌دهد که توسط دره وسیع رودخانه نیل به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شود.
همچنین 5 درصد از خاک این سرزمین را اراضی قابل کشت و زرع و 46 درصد از آن را مراتع طبیعی شامل می‌شوند.
پست‌ترین نقطه سودان در ساحل دریای سرخ هم سطح آبهای بین‌المللی است و ارتفاع بلندترین نقطه این کشور در قله «کینیتی » به 3187 متر می‌رسد.
آب و هوای سودان گرم و خشک است.
ب) جمعیت و ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
طبق جدیدترین برآورد بانک جهانی (جولای 2000 میلادی) جمهوری سودان بالغ بر 30 میلیون و 200 هزار نفر جمعیت دارد که 45 درصد از آنها زیر 14 سال، 53 درصد بین 15 تا 65 سال و 2 درصد بقیه بیشتر از 65 سال سن دارند.
نرخ رشد سالانه جمعیت سودان در سال 1999 میلادی به 3/2 درصد رسید.
این کشور به ازای هر هزار نفر از جمعیت خود 58/34 نفر نرخ زاد و ولد، 28/12 نفر نرخ مرگ و میر و 7/0 نفر نرخ مهاجرت دارد.
امید به زندگی در بین مردان سودانی به 49/55 سال و در زنان این کشور به 66/57 سال می‌رسد.
از سوی دیگر 52 درصد از ساکنین این کشور از نژاد سیاهپوستان آفریقایی، 39 درصد عرب و 8 درصد از نژاد قبیله «بجا » هستند.
مسلمانان اهل تسنن 70 درصد، پیروان ادیان ابتدایی 25 درصد و مسیحیان 5 درصد از ساکنین سودان را تشکیل می‌دهند.
زبان عربی زبان رسمی سودان است ولی گروه زیادی از مردم به زبان محلی قبایل خود صحبت می‌کنند.
حداقل 9/59 درصد از مردان و 9/44 درصد از زنان بالای 15 سال سودان باسوادند.
جنگهای خونین سودان با همسایگان و مناقشات داخلی این کشور مانع از توسعه امکانات و فعالیتهای بهداشتی در این کشور شده است.
این کشور در چند سال اخیر از داشتن غذا و بهداشت بی‌بهره بوده است.
جنگهای خونین سودان با همسایگان و مناقشات داخلی این کشور مانع از توسعه امکانات و فعالیتهای بهداشتی در این کشور شده است.
این کشور در چند سال اخیر از داشتن غذا و بهداشت بی‌بهره بوده است.
جدول (1-25) ویژگیهای جمعیتی سودان در آستانه سال 2000 میلادی ج) تقسیمات کشوری و ویژگیهای سیاسی پایتخت سودان «خارطوم » نام دارد و از شهرهای مهم آن می‌توان بحیره ، جزیره ، اُمّ دورمان ، کسالا و وراب اشاره کرد.
سودان علاوه بر سازمان ملل متحد (UN) ، در بانک عرب برای توسعه اقتصادی آفریقا (ABEDA) ، صندوق توسعه اقتصادی و اجتماعی عرب (AFESD) ، اتحادیه عرب (AL) ، صندوق پول اعراب (AMF) ، اتحادیه اقتصادی آفریقای مرکزی (CAEU) ، سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (FAO) ، گروه 77 (G-77) ، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) ، بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه وابسته به بانک جهانی (IBRD) ، سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ICAO) ، جامعه بین‌المللی توسعه (IDA) ، بانک توسعه اسلامی (IDB) ، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (IFAD) ، بنگاه مالی بین‌المللی وابسته به بانک جهانی (IFC) ، سازمان بین‌المللی کار (ILO) ، صندوق بین‌المللی پول (IMF) ، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) ، سازمان بین‌المللی پلیس جنایی (INTERPOL) ، کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) ، سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) ، سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) ، جنبش عدم تعهد (NAM) ، سازمان وحدت آفریقا (OAU) ، سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) ، کنفرانس صلح آفریقا (PCA) ، کمیسیون سازمان ملل برای تجارت و توسعه (UNCTAD) ، سازمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ملل متحد (UNESCO) ، کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد (UNHCR) ، سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) ، فدراسیون جهانی اتحادیه کارگری (WFTU) ، سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) ، و سازمان هواشناسی جهانی (WHO) عضویت دارد.
سودان که تا نیمه قرن بیستم جزیی از خاک مصر به شمار می‌رفت و تحت سیطره انگلیسی‌ها بود، در سال 1956 از مصر جدا شد و به استقلال رسید.
ژنرال «عمر حسن احمد البشیر» از سال 1993 تاکنون رئیس جمهور سودان است.
د) ویژگیهای اقتصادی جنگهای داخلی، بی‌ثباتی دیرین نظام سیاسی، شرایط بد آب و هوایی، ضعف ارزش کالاهای تولیدی در بازار جهانی و سیاستهای نادرست اقتصادی از عمده دلایل فقر اقتصادی سودان به شمار می‌رود.
حدود 80 درصد از نیروی کار این کشور در بخش کشاورزی شاغلند ولی این بخش عمدتاً غیرمکانیزه و توسعه نیافته است.
صنایع فعال سودان نیز بیشتر در زمینه فرآوری و تبدیل محصولات کشاورزی ایجاد شده‌اند.
انزوای بین‌المللی کشور سودان لطمات فراوانی به اقتصاد این جمهوری وارد کرده است ولی دولت این کشور اخیراً تصمیم گرفته تا با استفاده از الگوهای خارجی به توسعه بخش نفت بپردازد.
میزان تولید ناخالص داخلی سودان در سال 1999 به 4/11 میلیارد دلار رسید که حداقل 41 درصد از آن مربوط به بخش کشاورزی، 17 درصد مربوط به بخش صنعت و 42 درصد مربوط به بخش خدمات است.
نرخ رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در پایان سال 1999 میلادی به 4 درصد رسید، درحالی که میانگین نرخ مذکور در فاصله سالهای 1990 تا 1998 (95/2-) درصد بود.
سودان کشور فقیری است به طوری که درآمد سرانه ملی آن در سالهای اخیر از 320 دلار فراتر نرفته است و حداقل 47 درصد از جمعیت آن در زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
نرخ تورم این کشور حدود 20 درصد است و شاخص قیمت کالا و خدمات مصرفی آن رشدی معادل 16 درصد در سال دارد.
سودان نزدیک به 12 میلیون نفر نیروی کار دارد و نرخ بیکاری آن بیش از 40 درصد است.
از سوی دیگر این کشور ظرفیت تولید یک میلیارد و 815 میلیون کیلووات ساعت انرژی الکتریکی دارد.
سودان دارای ذخایر غنی از سنگ آهن، نفت، مس، کروم، روی، تنگستن، میکا، نقره و طلاست.
تولید طلای سودان در آستانه سال 2000 میلادی به حدود 5 تن در سال رسید.
منسوجات، سیمان، فرآورده‌های نفتی، شکر، صابون و کفش مهمترین تولیدات صنعتی سودان هستند.
ضمن آنکه عمده‌ترین محصولات کشاورزی این سرزمین را پنبه، ارزن، خرما و سبزیجات تشکیل می‌دهند.
سودان در سال 1999 بالغ بر 580 میلیون دلار کالا به خارج صادر کرد که بیشتر شامل پنبه، کنجد و دامهای اهلی بود.
عربستان سعودی، ایتالیا، آلمان، مصر، فرانسه، ژاپن و چین بزرگترین خریداران کالا از سودان هستند.
این کشور همچنین در سال 1999 میلادی بیش از 4/1 میلیارد دلار کالا خرید که عمدتاً شامل مواد غذایی، فرآورده‌های نفتی، کالاهای صنعتی، ماشین آلات و لوازم نقلیه، دارو و تجهیزات پزشکی، پوشاک و منسوجات بود.
چین، فرانسه، انگلستان، آلمان، ژاپن، هلند و کانادا در ردیف عمده‌ترین صادرکنندگان کالا به سودان قرار دارند.
سودان بالغ بر 24 میلیارد دلار بدهی خارجی دارد که حداقل 5/7 میلیارد دلار از آن کوتاه مدت است.
واحد پول سودان «دینار» است و هر دلار آمریکا تقریباً با 7/258 دینار سودان معاوضه می‌شود.
(نرخ برابری 10 می 2001 میلادی) جدول (2-25) ویژگیهای اقتصادی سودان در آستانه سال 2000 میلادی جدول (3-25) میزان تغییرات سالانه شاخص قیمت کالا و خدمات مصرفی سودان IMF, World Economic Outlook-Focous on Transition Economic (October 2000) جدول (4-25) ارزش تجارت سودان با شرکای عمده تجاری مسلمان در سال 1998 ماخذ : http://icdt.org/cgi-bin/ts.asp جدول (5-25) ارزش تجارت سودان با شرکای عمده تجاری مسلمان در سال 1997 (برحسب میلیون دلار) ماخذ : http://icdt.org/cgi-bin/ts.asp جدول (6-25) سرانه واردات سودان از شرکای عمده تجاری در سال 1998 ماخذ : W.W.W.intracen.org ه- ) ویژگیهای ارتباطی در سودان نزدیک به 80 هزار شماره تلفن ثابت و 3500 شماره تلفن همراه وجود دارد.
مردم این جمهوری امواج 12 ایستگاه رادیویی (AM) ، یک ایستگاه رادیویی (FM) و یک ایستگاه رادیویی با طول موج کوتاه را دریافت می‌کنند و برنامه‌های تلویزیون سودان از طریق 3 شبکه دولتی در سراسر کشور پخش می‌شود.
از نظر امکانات ترانزیتی و راههای مواصلاتی نیز بالغ بر 5311 کیلومتر خط آهن، 11 هزار و 900 کیلومتر جاده اصلی و فرعی، 5310 کیلومتر راه آبی، 7 بندر صیادی و تجاری و 61فرودگاه بزرگ و کوچک در سودان وجود دارد که تنها یک فرودگاه از آنها توانایی پذیرش هواپیماهای پهن پیکر را داراست.
و) مناسبات اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و سودان جمهوری اسلامی ایران و سودان به لحاظ اشتراکات فرهنگی و سیاسی ارتباطات گسترده‌ای با یکدیگر دارند.
بیشتر مناسبات اقتصادی دو کشور در قالب صدور خدمات فنی و مهندسی ایران به سودان شکل گرفته است.
مهمترین این نوع همکاریها اخیراً از سوی وزارت جهاد کشاورزی با اتمام مراحل ساخت بزرگراه «صلح» در این کشور انجام شد.
این بزرگراه که بیش از 10 میلیون دلار مراحل ساخت آن هزینه دربرداشت شمال و جنوب سودان را به یکدیگر متصل می‌کند.
پنجمین کمیسیون همکاریهای مشترک دو کشور با هدف ارتقاء سطح روابط اقتصادی ایران و سودان در شهریور ماه 1379 برگزار شد.
جمهوری اسلامی ایران در شش ماهه نخست سال 1379 بالغ بر 3167 تن کالا به ارزش 2/4 میلیون دلار به سودان صادر کرد و در عوض 15 هزار و 300 تن کالا به ارزش 4 میلیون دلار از این کشور خرید.
بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی نیز اخیراً موفق به عقد یک قرارداد خارجی با مقامات سودانی شد که براساس این قرارداد 3 میلیون و 50 هزار دلاری، کارشناسان ایران لکوموتیوهای سودان را بازسازی می‌کنند.
طبق این قرارداد تعداد 10 لکوموتیو برای بازسازی از سودان به ایران منتقل می‌شوند.
در فوریه سال 2001 نخستین دستگاه از این مجموعه در ایران مورد بازسازی قرار گرفت و به سودان ارسال شد.
جدول(7-25) آمار مبادلات بازرگانی جمهوری اسلامی ایران با سودان ماخذ : گمرک جمهوری اسلامی ایران http://www.irtp.com/farsi/references/info/bazar/rah25.htm مساحت2505810 کیلومتر مربعجمعیت30200000 نفرنسبت جمعیت زیر 14 سال45 درصدنسبت جمعیت 15 تا64 سال53 درصدنسبت جمعیت بالای 65 سال2 درصدنرخ رشد سالانه جمعیت3/2 درصدمیانگین نرخ رشد جمعیت 1998-19902/2 درصدنرخ زاد و ولد در هرهزار نفر58/34 نفرنرخ مرگ و میر در هر هزار نفر28/12 نفرنرخ مرگ و میر کودکان در هر هزار نفر21/70 درصدنرخ باروری زنان47/5 درصدنرخ مهاجرت در هر هزار نفر7/0 نفرنسبت جنسی مردان در کل جمعیت03/1امید به زندگی در بین مردان49/55 سالامید به زندگی در بین زنان66/57 سالنسبت با سوادی مردان بالای 15 سال9/59 درصدنسبت با سوادی زنان بالای 15 سال9/44 درصدتیره های جمعیتیعرب , بجاییمذهب اکثریت جمعیتاسلام 70 درصدمذهب اقلیت جمعیتمسیحی , ادیان ابتداییزبان رسمیعربی میزان تولید ناخالص داخلی4/11 میلیارد دلارمیزان تولید ناخالص ملی4/9 میلیارد دلارنرخ رشد تولید ناخالص داخلی4 درصدمیانگین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی 1998-1990(95/2-) درصدسهم بخشهای اقتصادی در تولید ناخالص داخلیکشاورزی 41 درصد , صنعت 17 درصد , خدمات 42 درصددرآمد سرانه ملی320 دلارنسبت جمعیت زیر خط فقر47 درصدنرخ تورم20 درصدتعداد نیروی کار12 میلیون نفرنرخ بیکاری40 درصدظرفیت تولید انرژی الکتریکی815/1 میلیارد کیلووات ساعتذخایر معدنینفت , سنگ آهن , مس , کروم , طلا , رویتولیدات صنعتیمنسوجات , سیمان , فرآورده های نفتی , شکرمحصولات کشاورزیپنبه , ارزن , خرما و سبزیجاتارزش کالاهای صادراتی580 میلیون دلارعمده کالاهای صادراتیپنبه , کنجد , دامهای زندهعمده شرکای صادراتیعربستان سعودی , ایتالیا , آلمان , مصر و فرانسهارزش کالاهای وارداتی4/1 میلیارد دلارعمده کالاهای وارداتیمواد غذایی , ماشین آلات صنعتی , لوازم نقلیهشرکای عمده وارداتیچین , فرانسه , انگلستان , آلمانمیزان بدهی خارجی24 میلیارد دلارحجم بدهیهای خارجی کوتاه مدت7 میلیارد دلارواحد پول و ارزش برابری آن ( 10 می 2001 میلادی)دینار ( هر دلار آمریکا برابر با 7/258 دینار سودان) سالمیانگین 1982 تا 199119921993199419951996199719981999میزان تغییرات (درصد)8/516/1173/1015/1154/688/1327/461/1716 نوع مبادلهشریک نخستارزش مبادلهشریک دومارزش مبادلهشریک سومارزش مبادلهصادراتعربستان سعودی24%ایتالیا10%آلمان5%وارداتچین27%فرانسه14%انگستان10% نوع مبادلهشریک نخستارزش مبادلهشریک دومارزش مبادلهشریک سومارزش مبادلهارزش کل مبادله با کشورهای اسلامیصادراتعربستان سعودی109اردن21مصر21222وارداتلیبی252عربستان سعودی148عمان59633 نوع کالاسرانه واردات برحسب دلارشریک نخستشریک دومشریک سومشیر و لبینات ( خشک و تازه )4/0هلندفرانسهبلژیکگندم و جو4/0فرانسهکاناداآمریکابرنج3/0مصرایتالیاچیندارو و تجهیزات پزشکی7/0چکفرانسهاتریشقارچ و حشرات مفید8/0فرانسهچکایتالیاپلیمرها3/0آلمانهلندایتالیالاستیک3/0چینژاپنکرهچوب3/0سوئداتریشرومانیکیسه های کنفی و گونی7/0بنگلادشچینبلژیکلوله و پروفیل6/0چینسنگاپورآمریکاابزارهای صنعتی دستی3/0چینفرانسهایتالیابویلرهای صنعتی2/0ژاپنچینفرانسهوسایل مورد نیاز در طراحی و مهندسی خاک5/0انگلستانفرانسهآلمانپمپهای تخلیه4/0فرانسههلندایتالیاوسایل الکترونیکی6/0انگلستانکرهآمریکاتراکتور7/0فرانسهژاپنایتالیاوسایل حمل و نقل عمومی2/0ژاپنکرهترکیهکامیون و تریلر3/0چینکرهآلمان سالوزن صادرات (کیلوگرم)ارزش صادرات (دلار آمریکا)وزن واردات (کیلوگرم)ارزش واردات ( دلار آمریکا)137450800635141291200129133137517217232525179--137670849375653422747745677641377181120523842301--1378164449849117895--شش ماهه اول سال 137931673984258151153016774003031