دانلود تحقیق روش تحقیق بررسی تأثیر مراکز مشاوره در کاهش مشکلات دانش آموزان (از دیدگاه دانش آموزان)

قال رسول الله (ص) لا مظاهره اوثق من المشاوره – هیچ پشتوانه ای مطمئن تر از مشورت نیست.
با یکی دو کس مشاوره کن
کز یک آیینه پیش رونگری
در اموری که پر خطر بینی
وز دو آیینه پشت سربینی

«سعدی»
در ادوار مختلف تاریخ بشری، همواره نوعی رایزنی وجود داشته است، همواره برای مردم مسائل و مشکلایت هر چند ساده و ابتدایی پیش می آمده و آنان دست دست استمداد به سمت کسانی چون ریش سفید طایفه و بزرگ خانواده دراز می کردند.
امروزه مشکلات انسانی پیچیده تر و دشوارتر گردیده و طبعاً متخصصینی را می طلبد که در حرفه های کمکی نظیر روانپزشکی، روان درمانی، مشاوره، مددکار اجتماعی و غیره تبحر کافی داشته باشند و بتوانند فرد را در رفع مشکلات کمک کنند.
فرایند مختلف مشاوره و روان درماین بیانگر این واقعیت است که تلاش علمی و حرفه ای برای بررسی و رفع مشکلات انسانی در جریان است.

درمانگران و مشاوران با صرف وقت و استفاده از تجارب علمی و مهارت های شخصی خود به بررسی مشکلات می پردازند و راههایی برای مقابله با آنها ارائه می دهند و سعی می کنند به رابطه ای توأم با اطمینان و اعتماد با مراجع نایل آیند.
در دنیای امروز افسردگی بسیار شایع است.

تقریباً از هر 4 ازدواج یکی به طلاق می انجامد، از هر 5 بزرگسال، یک نفر به روان درمانی نیاز دارد یا برای حفظ آرامش خود باید از استفاده کند.

بیکاری و مشکلات اقتصادی نیز اندوهی مزمن در تمام طبقات جامعه ایجاد نموده و این موضوعی است که با صرف هزینه هنگفت هم نمی توان آن را حل کرد مگر آنکه توجهی آگاهانه و مسئولانه به مشکلات تحصیلی، رفتاری و خلقی دانش آموزان و کودکان و نوجوانان داشته باشیم و از تبدیل این مشکلات دانش آموزی به معضلات پیچیده خانوادگی و اجتماعی و شغلی آینده جلوگیری کنیم.

سالهاست که تصوری غلط در بین گروههایی از جامعه ما وجود دارد که: کودکی و نوجوانی دوران راحتی و فراغت از هر دغدغه و نگرانی است.

در واقع وقت آن رسیده که این تصور را از ذهن بزرگترها بزداییم و آنان را هر چه بیشتر متوجه مسائل و مشکلات دانش آموزان کنیم.
مشکلاتی از قبیل: عنان گسیختگی و فرار از خانه، سوء مصرف الکل و دارو، افزایش مشکلات یادگیری و رفتاری و عاطفی، بی تعهدی و بی مسئولیتی، خودکشی و مشکلات بی شمار دیگری که دانش آموزان با آنها روبرو هستند و نیازمند کمک.
مشکلاتی از قبیل: عنان گسیختگی و فرار از خانه، سوء مصرف الکل و دارو، افزایش مشکلات یادگیری و رفتاری و عاطفی، بی تعهدی و بی مسئولیتی، خودکشی و مشکلات بی شمار دیگری که دانش آموزان با آنها روبرو هستند و نیازمند کمک.

بیان مسأله: تحولات اجتماعی و اقتصادی در دنیای امروز بر پیچیدگی روابط انسانی می افزاید و همین پیچیدگی ها افراد را در روابط اجتماعی خود با مشکلاتی روبرو می سازد.

انسان ناگزیر است برای غلبه بر این پیچیدگی ها با دیگران ارتباط برقرار کند و با افراد متخصص و کارآمد مشورت کند.

وجود ناسازگاریهای عاطفی و اجتماعی در خانواده و مدرسه و محیط کار، روبرو شدن با مشکلات متعدد اقتصادی، تحصیلی، شغلی، جنسی، اخلاقی، نگرانی ها و ناراحتی های فکری همانند تضاد و تعارض با والدین و معلمین، تصمیم گیریهای مهم و اساسی نظر انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل و ...

دلایل و شواهدی روشن بر ضرورت استفاده از خدمات راهنمایی و مشاوره است.

از این رو نقش و جایگاه مراکز مشاوره در تصمیم گیریهای عقلانی و کسب رضایت مندی از زندگی در دنیای فعلی اهمیت بسیاری دارد.

در این پژوهش به بررسی تأثیر مراکز مشاوره در کاهش مشکلات دانش آموزان (از دیدگاه دانش آموزان) می پردازیم.

ضرورت و اهمیت تحقیق: مسأله ارزشیابی بخش جدانشدنی از کار مشاوره می باشد.

متأسفانه در کشور ایران به دلیل نوپا بودن مشاوره، فعالیت های انجام شده در این زمینه بسیار محدود است.

با توجه به اهمیت مشاوره، مراکز و خدمات مشاوره ای باید از پشتوانه تحقیقاتی قوی برخود باشند، زیرا پژوهش هایی در زمینه فوق موجبات رشد این علم و کارآیی بیشتر آن را فراهم می آورد.

با نگاهی به تأثیراتی که مشاوران در خلال مشاوره بر مراجعان می گذارند و ارائه دادن برنامه های متفاوت تخصصی برای مراجعان همانند برنامه های آگاهی دهنده در زمینه های مختلف، صرف هزینه های مادی و صرف وقت از طرف هر دو گروه (مشاوران و مراجعان) باید میزان تأثیرگذاری مشاوران و مراکز مشاوره راهنمایی مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد.

اگر چه مشخص کردن موثر بودن مشاوره، بسیار دشوار است و بخشی از این دشواری به این نکته بر می گردد که بعضی مشاوران ارزیابی را فرایندی تهدیدآمیز می دانند، نه سازنده.

ولی نمی توان از ارزیابی چشم پوشی کرد زیرا ارائه پیشنهادهای جدید و شناساندن کاستی ها و کمک به مشاوران تا در سطح بالاتر و حرفه ای تری عمل نمایند از پیامدهای ارزیابی می باشد.

در این پژوهش به بررسی میزان تأثیر مراکز مشاوره خانواده انجمن اولیا و مربیان در کاهش مشکلات دانش آموزان می پردازیم تا با شناسایی زمینه های موفقیت و عدم موفقیت این مراکز بتوان اثربخشی خدمات مشاوره ای را افزایش داد و از این طریق در جهت تربیت نسلی پویا و سالم و با نشاط گامهای موثری برداشت.

اهداف پژوهش: در پژوهش حاضر موارد زیر مورد نظر محقق می باشد: 1- استخراج مشکلات شایع دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز مشاوره انجمن اولیا و مربیان شهرستان کرج.

2- بررسی میزان کارآیی مراکز در کاهش مشکلات شایع دانش آموزان.

3- بررسی میزان رضایت مندی مراجعان از عوامل دخیل در امر مشاوره در مراکز مشاوره و راهنمایی.

4- ارائه پیشنهادهایی در جهت افزایش رضایت مندی مراجعان.

تدوین فرضیه ها نظر به اینکه پژوهش به صورت توصیفی و زمینه یابی است.

به جای فرضیه محقق از پرسشهای پژوهشی استفاده کرده است.

پرسشهای پژوهشی: 1- مشکلات شایع دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده انجمن اولیا و مربیان چه مشکلاتی است؟

2- مراکز مشاوره تا چه حد در کاهش مشکلات تحصیلی دانش آموزان مراجعه کننده موفق بوده اند؟

3- مراکز مشاوره تا چه اندازه در کاهش مشکلات رفتاری دانش آموزان مراجعه کننده موفق بوده اند؟

4- مراکز مشاوره تا چه اندازه در کاهش مشکلات خانوادگی دانش آموزان مراجعه کننده موفق بوده اند؟

5- برای بهبود امر مشاوره چه تغییراتی در مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده انجمن اولیا و مربیان می توان انجام داد؟

فرار از مدرسه مطالعات انجام شده در مورد رابطه بین فرار از مدرسه و بزهکاری نشان می دهد که فرار از مدرسه یکی از علل مهم بزهکاری کودک و نوجوان است.

فرار از مدرسه را می توان نشانه ناسازگاری کودک و یکی از رفتارهای پیش بزهکاری دانست.

در حقیقت، فرار از مدرسه، هشدار و زنگ خطری نسبت به ناسازگاریهای جدی در زندگی کودک است.

ترس از شکست و یا تکرار پایه، عقب ماندگی درسی، انضباط خشک و تنبیه شدید و بالاخره بی فایده و بی معنا بودن درس خواندن را می توان از جمله علل فرار از مدرسه برشمرد.

در هر حال ترس و فرار از مدرسه عمدتاً به علت شرایط نامساعد خانواده و مدرسه می باشد.

مشکل فرار از مدرسه هم نشانه وجود مسأله در برنامه های مدرسه ای و هم ناسازگاری شخصی کودک است.

ناخن جویدن ناخن جویدن یکی از رایج ترین مشکلات کودکان دبستانی است.

این مشکل در سنین پیش دبستانی به ندرت دیده می شود، سن اوج آن حدود یازده سالگی است و در بین پسران بیش از دختران شایع است.

معمولا کودک در حالت تنش و ناراحتی و استرس به این عمل دست می زند که منبع اصلی ناراحتیهای او نیز عمداً وضعیت و مشکلات خانواده و پس از آن مدرسه است.

اساساً بین ناخن جویدن و احساس ناامنی و اضطراب، رابطه وجود دارد و در صورت بروز ناامنی شدید، ناخن جویدن نیز شدت می یابد.

در بررسی علل ناخن جویدن، عادت را نیز نباید از نظر دور داشت.

ناخن کندن نیز عادت مشابهی است که دارای همان اثر و ظاهر می باشد.

اختلالهای تیک این بخش شامل چهار اختلال است: اختلال توره، اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی، اختلال تیک گذرا و اختلال تیک که در جای دیگر مشخص نشده است.

تیک یک فعالیت حرکتی یا صداسازی ناگهانی، سریع، عودکننده، غیر موزون و کلیشه ای است.

تیک را مقاومت ناپذیر تلقی می کنند ولی می توان آن را برای دوره های زمانی متفاوتی بازداری کرد.

همه شکلهای تیک تحت تأثیر فشار روانی تشدید می شوند و در جریان فعالیتها (مانند خیاطی یا خواندن) رو به کاهش می گذارند.

تیکها معمولا در جریان خواب به طور چشمگیری افت می کنند.

تیکهای حرکتی و صوتی را به انواع ساده و مرکب می توان طبقه بندی کرد ولی مرز بین آنها کاملاً مشخص نیست.

تیکهای حرکتی ساده رایج شامل پلک زدن، تکان دادن گردن، بالا انداختن شانه، شکلک درآوردن و سرفه کردن است.

تیکهای صوتی ساده رایج شامل صاف کردن گلو، خرخر کردن، بالا کشیدن بینی، فین کردن و پارس کردن است.

تیکهای حرکتی مرکب رایج شامل حرکات بیانگر چهره، رفتارهای آرایشی، پریدن، لمس کردن، پا به زمین کوبیدن و بو کردن یک شی است.

تیکهای صوتی مرکب رایج شامل تکرار کلمات یا عبارات خارج از متن، هرزه گویی (به کار بردن کلمات غیر قابل قبول از نظر اجتماعی و معمولا زشت)، مکررگویی (تکرار صداها یا کلمات خود) و پژواک گویی (تکرار آخرین صوت، کلمه یا عبارت شنیده شده) است.

سایر انواع تیکهای مرکب شامل پژواک جنبشی (تقلید حرکات شخص دیگر) است.

تشخیص افتراقی اختلال تیک را باید از سایر انواع حرکات نابهنجار که ممکن است با بیماریهای جسمانی همراه باشند (مانند بیماری هانتینگتن، سکته، نشانگان لیش – نیهان، بیماری ویلسن، کره سیدنهام، مولتیپل اسکلروز، آنسفایلت پس ویروسی و آسیب سر) متمایز کرد و یا امکان دارد تیک ناشی از اثر مستقیم مواد یا داروها باشد (مانند دارودرمانی با نورولپتیک).

حرکات کره ای شکل به صورت رقص و حرکتهای نامنظم، تصادفی و غیر تکراری است.

حرکات مربوط به فقدان تونوس شامل حرکات کند تاب مانندی است که با حالات طولانی تنش ماهیچه ای از هم گسیخته می شوند.

حرکات آتتویید شامل حرکات کند نامنظم توام با پیچاندن است که اغلب در انگشتان دست و پا رخ می دهند ولی گاهی در چهره و گردن هم دیده می شوند.

حرکات میوکلونیک شامل انقباضهای ماهیچه ای سریع شوک مانندی است که احتمال دارد بر بخشهایی از ماهیچه ها یا گروههایی از ماهیچه ها اثر گذاشته ولی به صورت یکپارچه یا هماهنگ نیست.

حرکات پرشی یکسویه به صورت حرکات یکسویه متناوب و غیر ظریف اندامها با دامنه وسیع است.

اسپاسمها به صورت کلیشه ای، کندتر و طولانیتر از انواع آسیب پذیری که احتمال دارد ظاهر شوند شامل اختلال تمام عیار توره، اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی، بعضی از انواع اختلال وسواس فکری – عملی و شاید هم اختلال کاستی توجه – بیش فعالی است.

تقریبا در 10 درصد کسانی که اختلال توره دارند شواهدی از الگوی خانوادگی یافت نمی شود.

افرادی که این نوع اختلال توره «غیر ارثی» یا اختلال تیک دیگری دارند اغلب به یک اختلال روانی دیگر (مانند اختلال فراگیر رشد) یا یک بیماری جسمانی (مانند یک اختلال تشنجی) مبتلا هستند.

22/307 اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی ویژگیهای تشخیصی مهمترین مشخصه اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی، وجود فقط یکی از انواع تیک حرکتی یا صوتی است.

اما هر دو توأم نیستند (ملاک الف).

از این لحاظ این اختلال با اختلال توره تفاوت دارد (که در آن باید هم تیکهای چندگانه حرکتی و هم یک یا بیش از یک تیک صوتی وجود داشته باشد).

مهمترین ویژگیهای دیگر (یعنی ملاکهای ب، ج، د، هـ) مشابه اختلال توره است.

اگر ملاکها با اختلال توره مطابقت کنند، تشخیص اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی را نمی توان عنوان کرد (ملاک و).

مشخصه های دیگر اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی به طور کلی مشابه اختلال توره است.

بجز ا ینکه شدت نشانه ها و اختلالهای کارکردی آن معمولاً بسیار خفیفتر است.

به نظر می رسد که اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی و اختلال توره با هم رابطه ژنتیکی داشته باشند زیرا اغلب در افراد یک خانواده ظاهر می شوند.

21/307 اختلال تیک گذرا ویژگیهای تشخیصی مهمترین مشخصه اختلال تیک گذرا وجود تیکهای منفرد یا چندگانه حرکتی و یا صوتی است (ملاک الف).

تیکها طی روز بارها ظاهر می شوند، تقریباً همه روزه و به مدت حداقل یک ماه دوام پیدا کرده و بیش از دوازده ماه متوالی ادامه نمی یابند (ملاک ب).

20/307 اختلال تیک که به گونه ای دیگر مشخص نشده است.

این طبقه برای اختلالهایی است که مشخصه آنها تیکهایی است که با ملاکهای اختلال تیک خاصی مطابقت ندارند.

مثال های آن تیکهایی است که کمتر از یک ماه دوام دارند و یا پس از سن 18 سالگی شروع می شوند.

بی اختیاری ادرار (بی ارتباط با یک بیماری جسمانی) ویژگی های تشخیصی: مهمترین مشخصه بی اختیاری ادرار، دفع مکرر ادرار طی روز یا شب در لباسها یا رختخواب است.

(ملاک الف) دفع ادرار اغلب غیر ارادی و گهگاهی هم ممکن است ارادی باشد.

برای مطرح کردن این تشخیص باید دفع ادرار دست کم دو بار در هفته و دست کم به مدت سه ماه رخ دهد و یا باعث ناراحتی یا اختلال بایستی قابل ملاحظه ای در زمینه عملکردهای اجتماعی، تحصیلی (یا شغلی) و سایر زمینه های مهم دیگر شود.

(ملاک ب) فرد باید به سن مورد انتظار برای کنترل و خودداری (یعنی حداقل سن تقویمی 5 سال و یا در مورد کودکانی که تأخیر رشد دارند حداقل سن عقلی 5 سال) رسیده باشد.

(ملاک ج) ناخودداری ادرار منحصراً ناشی از عوارض فیزیولوژیکی مستقیم مصرف داروها یا مواد (مثل داروهای مدر) نبوده یا از یک بیماری جسمانی (مثل مرض قند spina bifida و یک اختلال تشنجی) ناشی نشده باشد (ملاک د).

انواع فرعی: بر اساس موقعیتهایی که بی اختیاری ادرار در آن رخ می دهد، انواع فرعی یا انواع زیر را می توان ذکر کرد: نوع صرفاً شبانه: شایعترین نوع بی اختیاری ادرار است و به عنوان بی اختیاری ادرار صرفاً در جریان خواب شبانه تعریف می شود.

زمان وقوع این رویداد به طور معمول در طی نخست شب است.

گاهی هم طی مرحله خواب با حرکت سریع چشم (REM) رخ می دهد و کودک ممکن است تعریف کند که در حال دیدن رویایی شامل عمل ادرار کردن بوده است.

نوع صرفاً روزانه این نوع به عنوان بی اختیاری در طی ساعات روز تعریف می شود.

بی اختیاری ادرار روزانه در دختران شایعتر از پسران بوده و پس از سن 9 سالگی نادر است.

زمان وقوع این رویداد به طور معمول در اوایل بعدازظهر در روزهای مدرسه است.

گاهی بی اختیاری ادرار روزانه بر اثر اکراه از رفتن به دستشویی به دلیل اضطراب اجتماعی یا اشتغال فکر یا فعالیتهای مدرسه یا بازی اتفاق می افتد.

نوع شبانه و روزانه توأم این نوع به عنوان ترکیب دو نوع فوق تعریف می شود.

شیوع میزان شیوع بی اختیاری ادرار در سن 5 سالگی در پسران 7 درصد و در دختران 3 درصد است و در سن 10 سالگی شیوع آن در پسران به 3 درصد و در دختران به 2 درصد کاهش می یابد.

در سن 18 سالگی شیوع آن در پسران 1 درصد و در دختران کمتر از آن است.

تشخیص افتراقی در موارد مثانه عصب زا و یا یک بیماری جسمانی که باعث فزون ادراری یا فوریت می شود (مانند دیابت شیرین درمان نشده یا دیابت بیمزه) و یا طی یک عفونت حاد مجرای ادرار، تشخیص بی اختیاری ادرار داده نمی شود.

با وجود این تشخیص بی اختیاری ادرار در صورتی با چنین عارضه هایی هماهنگی دارد که بی اختیاری ادرار قبل از ظهور بیماری جسمانی به طور منظم وجود داشته و یا پس از شروع درمان مناسب طی تداوم یابد.

ملاکهای تشخیصی اختلال کاستی توجه – بیش فعالی الف- یکی از موارد شماره 1 و یا 2 1- شش و یا بیش از شش مورد از نشانه های فقدان توجه که دست کم برای شش ماه تداوم داشته، ناسازگار بوده و با سطح فرد همخوانی نداشته باشند به شرح زیر: فقدان توجه 1-1- اغلب از عهده توجه دقیق به جزئیات برنیامده یا در تکالیف مدرسه با سایر فعالیتها از روی بیدقتی مرتکب اشتباه می شود.

2-1- اغلب در حفظ توجه بر تکالیف یا بازیها با دشواری مواجه است.

3-1- اغلب وقتی به طور مستقیم مورد خطاب قرار می گیرد به نظر می رسد که نمی شنود.

4-1- اغلب از دستورالعملها پیروی نکرده و از عهده اتمام تکالیف مدرسه و سایر انواع کارها یا وظایف برنمی آید.

(که به علت رفتار نافرمانی و یا ناتوانی در فهم دستورالعملها نیست.) 5-1- اغلب در سازماندهی تکالیف و فعالیتها با مشکل مواجه است.

6-1- اغلب از درگیر شدن در تکالیفی که مستلزم تلاش ذهنی مداوم است (مانند تکلیف مدرسه یا تکلیف خانگی) اجتناب کرده، بیزاری یا بی میلی نشان می دهد.

7-1- اغلب اشیاء ضروری برای انجام تکالیف یا فعالیتها را گم می کند.

(مانند اسباب بازیها، تکالیف مدرسه، مداد، کتاب یا ابزارها).

8-1- اغلب بر اثر محرکهای نامربوط به آسانی دچار حواس پرتی می شود.

9-1- اغلب در فعالیتهای روزانه فراموشکار است.

2- شش (یا بیش از شش) مورد از نشانه های بیش فعالی – تکانشگری زیر به گونه ای که دست کم برای شش ماه دوام داشته باشد، ناسازگار بوده و با سطح رشد فرد همخوانی نداشته باشند: بیش فعالی 1-2- دستها و پاها اغلب بیقرار است و در حالت نشسته و ول می خورد.

2-2- در کلاس یا دیگر موقعیتهایی که انتظار می رود یک جا بنشیند، اغلب صندلی خود را ترک می کند.

3-2- اغلب در موقعیتهای نابه جا به حد افراط می دود یا بالا و پایین می رود.

(این وضعیت در نوجوانان یا بزرگسالان ممکن است به احساس ذهنی بیقراری محدود شود.) 4-2- برای شرکت آرام و بی سر و صدا در بازیها یا فعالیتهای اوقات فراغت اغلب با مشکل مواجه است.

5-2- اغلب در حال جنب و جوش است و یا به گونه ای عمل می کند که گویی به وسیله موتوری رانده می شود.

6-2- اغلب به حد افراط حرف می زند.

تکانشگری 7-2- اغلب قبل از تمام شدن پرسشها پاسخ می دهد.

8-2- منتظر نوبت ماندن اغلب برایش دشوار است.

9-2- اغلب مزاحم کار دیگران می شود (مثلا وسط بازی و یا حرف دیگران می پرد.) ب- بعضی از نشانه های بیش فعالی – تکانشگری یا فقدان توجه که موجب اختلال شده اند پیش از 7 سالگی وجود داشته اند.

ج- بعضی از اختلالهای ناشی از نشانه ها درد و یا بیش از دو موقعیت (مانند مدرسه، خانه یا محل کار) وجود دارند.

د- باید شواهد بالینی روش و معنی داری از اختلال در کارکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی وجود داشته باشد.

هـ نشانه های این اختلال منحصراً طی دوره اختلال فراگیر رشد، اسکیزوفرنی یا سایر اختلالهای روان پریشی دیده نمی شود و با یک اختلال روانی دیگر (مانند اختلال خلقی، اختلال اضطرابی، اختلال تجزیه ای یا یک اختلال شخصیت) بهتر توجه نمی شوند.

اختلال سلوک ویژگی های تشخیصی مشخصه اساسی اختلال سلوک الگوی پایداری از رفتار تکراری است که در آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارها و قواعد عمده اجتماعی متناسب با سن نادیده گرفته می شوند (ملاک الف) این رفتارها در چهار گروه اصلی قرار می گیرند: رفتار پرخاشگری که موجب و یا تهدیدی برای آسیب بدنی به سایر اشخاص و یا حیوانات است (ملاکهای الف 1 تا الف 7) رفتار غیر پرخاشگری که باعث اتلاف یا صدمه به اموال می شود.

(ملاکهای الف 8 و الف 9) تقلب و سرقت (ملاکهای الف 10 تا الف 12) و تخلف جدی از قواعد (ملاکهای الف 13 تا الف 15) باید سه (و یا بیش از سه) مورد از رفتارهای شاخص طی 12 ماه گذشته و حداقل یک مورد رفتار شاخص در 6 ماه گذشته مشاهده شده باشد.

اختلال در رفتار باعث اختلال قابل ملاحظه بالینی در کارکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی می شود.

(ملاک ب) اختلال سلوک ممکن است در مورد افرادی که بیش از 18 سال سن دارند مطرح شود ولی این در صورتی است که با ملاکهای اختلال شخصیت ضد اجتماعی مطابقت نداشته باشد.

(ملاک ج) الگوی رفتاری اختلال سلوک معمولا در موقعیتهای گوناگون (مانند خانه، مدرسه یا اجتماع) دیده شده است.

چون افرادی که اختلال سلوک دارند، احتمالا مشکلات رفتاری خود را کمتر بروز می دهند، بنابراین متخصص بالینی اغلب باید به سایر اطلاعاتی که از دیگران به دست می آورد تکیه کند.

در هر صورت اطلاعات افراد مطلع در مورد مشکلات رفتاری کودک ممکن است به دلیل نظارت ناکافی و یا بروز ندادن آنها از سوی کودک محدود باشد.

کودکان یا نوجوانانی که این اختلال را دارند اغلب آغازکننده رفتار پرخاشگری بوده و با پرخاشگری به دیگران واکنش نشان می دهند.

ممکن است رفتار آزارنده، تهدیدآمیز یا ارعاب کننده داشته باشند.

(ملاک الف 1) زد و خوردهای مکرر راه بیندازند (ملاک الف 2) اسلحه یا وسیله ای (مانند چماق، آجر، بطری شکسته، چاقو یا تفنگ) به کار می برند که می تواند آسیب جدی بدنی ایجاد کند.

(ملاک الف 3) نسبت به دیگران ستمکاری بدنی می کنند (ملاک الف 6) و یا شخصی را به زور وادار به عمل جنسی می کنند (ملاک الف 7) خشونت بدنی ممکن است به شکل تجاوز جنسی، تهاجم یا در موارد نادر آدمکشی باشد.

تخریب عمده اموال دیگران ویژگی شاخص این اختلال است که امکان دارد شامل آتش سوزی عمده با هدف وارد آوردن خسارت جدی (ملاک الف 8) و یا تخریب عمدی اموال دیگران به گونه ای دیگر باشد.

مانند شکستن شیشه های ماشینها و تخریب اموال مدرسه.

(ملاک الف 9).

تقلب و سرقت در این اختلال شایع است و امکان دارد شامل ورود بدون اجازه به خانه، ساختمان یا اتومبیل دیگران باشد.

(ملاک الف 10) و یا دروغگویی مکرر یا بدقولی برای به دست آوردن اشیاء یا جلب حمایت و توجه و یا برای خودداری از پرداخت بدهی یا انجام تعهدات (مثل جلب اعتماد مردم و فریب دادن آنان) (ملاک الف 11) و یا دزدیدن اشیایی که ارزش چندان کمی ندارند بدون مواجهه با قربانی (مثل دزدی از فروشگاهها، جعل و تقلب) (ملاک الف 12) همچنین افرادی که این اختلال را دارند به ویژه از قواعد و مقررات (مدرسه یا والدین) به طور جدی تخلف می کنند.

الگویی از رفتار در این کودکان وجود دارد که شروع آن قبل از سن 13 سالگی است و آن بیرون ماندن از منزل تا دیر هنگام، با وجود ممانعت والدین است.

(ملاک الف 13) ممکن است الگوی فرار شبانه از منزل هم وجود داشته باشد (ملاک الف 14).

برای آنکه فرار از خانه به عنوان نشانه اختلال سلوک تلقی شود باید حداقل دوبار اتفاق افتاده باشد (و یا یک بار در صورتی که فرد برای مدت طولانی به خانه مراجعت نکرده باشد.) آن نوع از رویدادهای فرار که به عنوان پیامد مستقیم در رفتار بدنی یا جنسی رخ می دهند، به طور اخص جزء این ملاک محسوب نمی شوند.

کودکانی که این اختلال را دارند ممکن است اغلب از مدرسه فرار کنند، که شروع این عمل قبل از سن 13 سالگی است.

(ملاک الف 15) در افراد بزرگتر این رفتار با غیبت مکرر و بدون دلیل قابل قبول از کار، ظاهر می شود.

انواع اختلال سلوک بر اساس شدت نوع خفیف در نوع خفیف این اختلال مشکلات رفتاری افزون بر آنچه که برای مطرح کردن تشخیص لازمند یا بسیار معدودند و یا اصولاً وجود ندارند.

مشکلات رفتاری موجود باعث آزار نسبتاً اندکی برای دیگران می شود.

(مانند دروغگویی، فرار و پس از غروب بدون اجازه در خارج از منزل به سر بردن).

نوع متوسط میزان مشکلات رفتاری و اثرهای آن بر دیگران در حد میانی «خفیف» «شدید» قرار دارد (مثل دزدی بدون مواجهه با قربانی و ویرانگری).

نوع شدید مشکلات رفتاری متعددی علاوه بر آنچه برای مطرح کردن تشخیص ضرورت دارد، دیده می شود یا مشکلات رفتاری زیان قابل ملاحظه ای را برای دیگران به بار می آورند.

(مانند رابطه جنسی اجباری، بی رحمی بدنی، به کارگیری اسلحه، دزدی توأم با رویارویی با قربانی و ورود غیر قانونی به املاک دیگران) اختلال اضطراب اجتماعی (کمرویی): در گذشته نه چندان دور، والدین و معلمان، کمرویی و گوشه گیری را به عنوان رفتارهای کاملاً هنجار و گاه قابل ستایش برمی شمردند.

اما امروزه نشانه ای جدی از ناسازگاری فرد و مساعدترین وضعیت برای ابتلا به بیماری روانی می تواند باشد.

فرد کمرو و گوشه گیر از موقعیتهای اجتماعی به دلیل ترس از هرگونه شکست و نومیدی می گریزد.

کودکان منزوی در حد امکان از هرگونه تماس با دیگران و شرکت در فعالیتهای جمعی احتراز می ورزند و به سبب رنج ناشی از احساس ناامنی و بی کفایتی در خرد، افرادی ناشاد بوده پیوسته به دنیای درون خویش پناه می برند.

دانش آموزان خجالتی معمولاً ترسو، گوشه گیر حساس و مطیع هستند.

آنها بیش از حد وابسته می باشند و به سادگی افسرده می شوند.

بر اساس پژوهشهای کوای (Quay 1979) این چنین کودکانی اکثراً به خانواده های بیش از حد حمایت کننده، تعلق دارند.

21/309 اختلال اضطراب جدایی ویژگیهای تشخیصی مشخصه اصلی اختلال اضطراب جدایی، ظاهر شدن اضطراب بیش از حد در مورد جدایی از خانه یا کسانی است که شخص به آنان دلبستگی دارد (ملاک الف).

این اضطراب فراتر از حد مورد انتظار برای سطح رشدی فرد است.

این اختلال باید حداقل به مدت چهار هفته دوام داشته باشد (ملاک ب)، پیش از سن 18 سالگی شروع شود (ملاک ج) و باعث ناراحتی و اختلال قابل توجه در عملکردهای اجتماعی، تحصیلی (یا شغلی) و سایر زمینه های مهم گردد (ملاک د).

اگر اضطراب صرفاً طی دوره یک اختلال فراگیر رشد، اسکیزوفرنی یا اختلال روان پریشی دیگر در نوجوانی یا بزرگسالی رخ دهد و اگر برای اختلال وحشت زدگی توام با گذر هراسی توجه بهتری داشته باشد، تشخیص اختلال اضطراب جدای مطرح نمی شود (ملاک هـ) افرادی که این اختلال را دارند ممکن است بر اثر جدایی از خانه یا افرادی که به آنان دلبستگی زیاد دارند دچار ناراحتی شدید و مداوم شوند (ملاک الف 1).

زمانی که از افراد مورد علاقه یا مظاهر دلبستگی جدا شوند اغلب می خواهند بدانند آنها کجا هستند و مایلند با آنها تماس برقرار کنند (به عنوان مثال با تلفن).

بعضی از این افراد وقتی خارج از خانه هستند به شدت احساس دلتنگی کرده وتا سر حد درماندگی احساس ناراحتی می کنند.

امکان دارد آرزوی بازگشت به خانه را داشته و افکارشان به خیالپردازیهای تجدید دیدار مشغول باشد.

این افراد وقتی از مظاهر اصلی دلبستگی جدا می شوند اغلب با ترسهای مربوط به تصادف و بیماری افراد مورد علاقه و یا خودشان اشتغال فکری پیدا می کنند (ملاک الف 2).

کودکانی که این اختلال را دارند اغلب ترس از گم شدن و گم کردن همیشگی والدین را بروز می دهند (ملاک الف 3).

وقتی به تنهایی در خارج از منزل و یا سایر مکانهای آشنا سفر می کنند احساس ناراحتی کرده و ممکن است از سفر به تنهایی خودداری کنند.

ممکن است به رفتن به مدرسه، اردو و رفتن به خانه یک دوست یا گذراندن شب در آنجا یا سفر کوتاه مدت تمایل نشان ندهند و یا از این کارها امتناع کنند (ملاک الف 4).

این کودکان ممکن است توانایی تنها ماندن در یک اتاق را نداشته و حالت «چسبندگی» یا «کنه شدن» داشته، به والدین خود بچسبند و مثل «سایه» آنها را در خانه دنبال کنند (ملاک الف 5).

کودکانی که این اختلال رادارند اغلب در زمان خواب دچار مشکل شده و ممکن است اصرار داشته باشند که تا زمانی که به خواب می روند کسی نزد آنان بماند (ملاک الف 6).

امکان دارد طی شب به رختخواب والدین (یا یک شخص مهم دیگر مانند خواهر یا برادر) بروند و اگر اجازه ورود به رختخواب والدین داده نشود ممکن است جلوی در اتاق والدین بخوابند.

احتمال دارد دچار کابوسهایی شوند که محتویات آن جلوه گر ترسهای فرد است (مانند از هم پاشیدن خانواده به دلیل آتش سوزی، قتل یا فاجعه های دیگر) (ملاک الف 7).

در مواردی که جدایی رخ می دهد یا پیش بینی و انتظار آن وجود دارد ناراحتیهای بدنی مانند دل درد، سردرد، تهوع و استفراغ شایع است (ملاک الف 8).

در کودکان خردسال نشانه های قلبی – عروبی مانند تپش قلب، سرگیجه و احساس ضعف به ندرت دیده می شود ولی در افراد بزرگتر ممکن است این علایم وجود داشته باشند.

بی بند و باری نوجوانان بی بند و باری شایع ترین اختلال رفتاری شخصیتی نوجوانان است.

اما اصطلاح بی بند و بار بسیار گنگ و نارسا است.

زیرا معنای این اصطلاح بستگی به آن دارد که بند و بار را چه بنامیم و چه بدانیم.

در تقسیم بندیهای رفتاری محققین هر رفتاری چون فرار از مدرسه، ولگردی در خیابان، متلک پرانی تا دزدی، تجاوز، مشروب خواری، اعتیاد، گدایی، فحشاء و ...

را بی توجه به اینکه برای اولین بار و یا برای چندمین بار و یا در چه شرایطی انجام گرفته است، تنها به شرط اینکه از فردی کمتر از 16 سال سرزده باشد به عنوان علامت بی بند و باری نوجوانان مطرح کرده اند.

وسواس (اجبار) وسواس به معنای تفکراتی مکرر، دست و پاگیر و نامعتدل می باشد و اجبار عبارتست از رفتارهایی یکنواخت و کلیشه ای که کودک احساس می کند ناگزیر از انجام آنهاست.

معمولاً این اختلال به صورت ترکیبی از وسواس و اجبار مشاهده می شود.

مهمترین انواع اختلالات وسواسی – اجباری در کودکان، عبارتست از: الف- وسواس – اجبار ریاضی یا عددی: کودک مبتلا به وسواس عددی، مرتباً بعضی از اعداد را در ذهن خود تکرار می کند و یا اعمال خود را به تعداد دفعات معینی انجام می دهد.

مثلاً سه بار شانه می زند، سه بار کفش خود را بر زمین می کوبد.

ب- وسواس – اجبار کلمه سازی: کودک مبتلا به وسواس کلمه سازی برخی از کلمات را به گونه ای وسواسی با خود تکرار می کند.

مثلاً نادرشاه افشار.

ج- وسواس – اجبار لمس در این حالت، کودک به گونه ای اجباری بعضی زا اشیا را لمس می کند و بطور وسواسی به برخی دیگر دست نمی زند.

د- وسواس – اجبار شک کودک مبتلا نسبت به اینکه کار معینی را انجام داده یا نه دچار شک و تردید مکرر می شود و لذا ممکن است چندین بار آن عمل را تکرار کند.

هـ وسواس – اجبار سوال کردن در این حال کودک سوالات بی هدف و بی ربطی را مرتباً تکرار می کند مثلا می پرسد چرا مینو چهار پایه دارد؟

چرا آسمان آبی رنگ است؟

ز- وسواس – اجبار استمنا یکی از انواع شایع بیماری وسواس – اجبار می باشد که ممکنست در سالهای بعد معینی در دوره نوجوانی و جوانی نیز ادامه پیدا کند در برخی از دانش آموزان مدارس، استمنا وسواسی – اجباری به حدی است که ممکنست با خونریزی توأم شود.

تعاریف عملیاتی مفاهیم واژه ها: مراکز مشاوره و راهنمایی خانواده امروزه موسسات متعددی در زمینه های متفاوت روان شناسی و مشاوره فعالیت می کنند.

کلینیک های مشاوره نیز از جمله موسساتی هستند که خدمات مشاوره ای و روان درمانی را به مراجعان خود ارائه می دهند.

کلینیک راهنمایی و مشاوره بر اساس مصوبه شورای عالی جوانان متشکل از حداقل یک مشاور مرد، یک مشاور زن، یک مددکار اجتماعی، یک روان شناس بالینی یا یک روان سنج و یک روانپزشک است.

این گروه با یکدیگر به صورت تیمی همکاری می کنند.

کلینیک ها و مراکز مشاوره اصولا به گونه ای طراحی می شوند که مراجعین در آن احساس آرامش نمایند و سعی بر آن دارند تا با ایجاد فضای آرام و دوستانه و بدون هیچ گونه از شدت ناراحتی مراجعین کاسته شود.

در بعضی کلینیک ها و یا مراکز مشاوره که مراجعین کودک را می پذیرند ممکن است کودکان بر اساس یک برنامه روزانه یا هفتگی به کلینیک مراجعه کنند.