تاریخچه
وزارت پست و تلگراف و تلفن یکی از سازمانهای بسیار گسترده خدماتی، فنی و تحقیقی و تولیدی دولت ایران است.
این وزراتخانه با بهرهگیری از نیروی دست و اندیشه دهها هزار متخصص، کارشناس، مهندس، کارمند و کارگر و با استفاده از دستگاههای پیچیده مکانیکی، الکتریکی و الکترونیکی وظایف بسیار مهم و حساسی را در قالب سازمان و تشکیلات منظم، در جهت رسیدن به هدفهای کمی و کیفی بر عهده دارد.
وزارت پست و تلگراف و تلفن، از یک سو خدمات خود را در همهی شهرها و روستاهای ایران حتی درون خانهها در اختیار مردم قرار میدهد و از سوی دیگر با سازمانهای بینالمللی و کشورهای دیگر در ارتباط است.
اهمیت و نقشی که این سازمان در امور اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی و سیاسی و نظامی کشور دارد بسیار ارزنده است و از همین رو است که دولت سرمایه عظیمی را به این وزارتخانه اختصاص داده است.
وزارت پست وتلگراف و تلفن که ابتدا از پیوند وزارت تلگراف، وزارت پست، و شرکت تلفن ایران به وجود آمد اکنون سازمان بسیار وسیعی شامل بخشهای تحقیق، تولید، طراحی، نصب، بهرهبرداری و نظارت بر فعالیتهای بیش از 320 کارخانه تجهیزات مخابراتی و الکترونیکی خصوصی است.
وزارت تلگراف در سال 1255 خورشیدی تأسیس شد.
پیش از آن، در سال 1237، برای تأسیس و نگهداری سیمهای تلگراف، اداره تلگراف به وجود آمد.
این اداره در ابتدا بخشی از وزارت علوم بود و چون سازمان آن گسترش یافت و نقش آن در اداره امور جامعه مشخص شد به وزارت تلگراف تغییر نام یافت و نخستین وزیر آن علیقلیخان هدایت ملقب به مخبرالدوله بود .
وزارت پست در زمان ناصرالدینشاه، به سال 1258 خورشیدی تأسیس و مسئولیت آن به امینالملک سپرده شد.
سیسال بعد در سال 1288 وزارت پست با وزارت تلگراف یکی شد و وزارت پست و تلگراف به وجود آمد.
وزارت پست و تلگراف شامل دو بخش پست و تلگراف بود که زیر نظر یک وزیر اداره میشد.
در سال 1306 شمسی در زمان وزارت قاسم صوراسرافیل سازمان جدیدی برای یکی کردن این دو بخش وزارتخانه تنظیم شد و امور حسابداری، کارگزینی و بازرسی دو بخش را هر یک در یک اداره جای داد.
شرکت تلفن ایران در سال 1284 خورشیدی تأسیس شد و تا سال 1308 با سرمایه و مدیریت شرکت خصوصی اداره میشد و وزارت فواید عامه بر آن نظارت داشت.
در این سال امور تلفن به موجب تصویب نامه هیأت وزیران به وزارت پست و تلگراف واگذار و وزارت پست وتلگراف و تلفن (پ-ت-ت) تأسیس شد.
در پایان اسفند 1308 وزارت پست و تلگراف و تلفن علاوه بر سازمان مرکزی، دارای 236 مرکز پستی و تلگرافی بود.
این مرکز وزارتخانه شامل یازده اداره بود که عبارت بودند از : کابینه وزارتی، پست، تلگراف، بیسیم، پرسنل، محاسبات، تفتیش، احصائیه، ملزومات، تلفن و مدرسه پست و تلگراف.
پس از تشکیل وزارت پست و تلگراف و تلفن و توجه بیشتر به امور ارتباطات مراکز پستی و تلگرافی به تدریج افزایش یافت و ادارات مرکزی بیشتر شد بطوری که در سال 1326 تعداد ادارههای مرکزی وزارتخانه به شانزده رسید.
این ادارهها عبارت بودند از :
دفتر وزارتی (به جای کابینه وزارتی سابق)، اداره کارگزینی (پرسنل سابق)، اداره بازرسی (تفتیش سابق)، اداره کل خطوط و بهرهبرداری تلفن دولتی، اداره مرکزی پست، اداره مرکزی تلگراف، اداره کارپردازی (ملزومات)، اداره حسابداری (محاسبات)، اداره بیسیم، اداره آمار (احصائیه)، اداره اطلاعات، اداره حملونقل، اداره تلفن، اداره امور حقوقی، اداره بهداری.
مراکز مهم پستی و تلگرافی در سطح کشور عبارت بود از :
تلگراف تهران ، پست و تلگراف و تلفن آذربایجان، خراسان، فارس، گیلان، خوزستان، مازندران، کرمان، بوشهر و اصفهان .
تشکیلات کنونی در سالهای اخیر فعالیتها، وظایف و مسئولیتهای وزارت پست و تلگراف و تلفن بسیار زیاد شده به طوری که خدمات گسترده آن در روستاهای بسیار کم جمعیت کشور نیز راه یافته است.
لازمه رساندن خدمات ارتباطی به نقاط دور و نزدیک کشور استفاده از وجود تعداد زیادی نیروهای کارآمد است که اکثر آنها از تحصیلات دانشگاهی لیسانس و دکترا برخوردار هستند.
اداره امور این تعداد کارمند به سازمان و تشکیلات منظم، گسترده و برنامهای همه جانبه نیاز دارد.
معاونان وزیر در هفت شاخه معاونت عبارتند از:
معاون اداری و مالی، معاون امور مخابراتی، معاون امور پستی، معاون طرح و برنامه، معاون امور بینالملل، معاون حقوقی و امور مجلس و معاون آموزش، تکنولوژی و امور شرکتها.
شش دفتر وزارتی عبارتند از:
دفتر وزیر، دفتر روابط عمومی دفتر ارزشیابی و بازرسی، دفتر حراست، دفتر گزینش و دفتر هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری.
دفتر وزیر، دفتر روابط عمومی دفتر ارزشیابی و بازرسی، دفتر حراست، دفتر گزینش و دفتر هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری.
شرکتها، سازمانها، مراکز، مؤسسات آموزشی و کارخانجات وابسته: الف) شرکتها و مراکز شرکت پست جمهوری اسلامی ایران شرکت مخابرات ایران شرکت پست بانک شرکت خدمات هوائی پیام مرکز سنجش از راه دور ایران اداره کل ارتباطات رادیوئی ب) مؤسسات و مراکز آموزش عالی 1- دانشکده مخابرات 2- مرکز تحقیقات مخابرات ایران 3- مرکز آموزش شرکت پست ج) کارخانجات و مراکز تولیدی وابسته 1- شرکت کارخانجات مخابراتی ایران 2- شرکت صنایع ارتباط راه دور ایران 3- شرکت کابلهای شهید قندی 4- شرکت طرح و توسعه تلفن ایران 5- شرکت تولید فیبر نوری شرکت مخابرات ایران شرکت مخابرات ایران، سازمانی است دولتی، که قانون تأسیس آن در سال 1350 تصویب شد.
این شرکت خدمات ارتباطی و مخابراتی بخشهای خصوصی و عمومی و عامه مردم را در داخل کشور و با کشورهای دیگر تأمین میکند و از این راه در فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، بهداشتی و آموزشی کشور بسیار مؤثر است.
مردم ایران از دیرزمان به مسئله خبررسانی توجه داشتهاند.
در گذشتههای دور جارچیها در شهرها و روستاها مردم را از خبرها و فرمانها آگاه میکردند.
در بین شهرها نیز با افروختن آتش و برپا کردن دود اطلاعات خود را به فاصلههای دور میفرستادند.
قاصدان و چابکسواران هم نامهها و پیامها را با سرعت اسب به مقصد میرساندند.
بااختراع تلگراف 1222 ش/ 1844 م، پیامرسانی پا به مرحله جدیدی گذاشت و دولت ایران نیز پس از 14 سال که از مخابره نخستین پیام تلگرافی توسط مورس گذشته بود سیمکشی تلگراف را آغاز و ارتباطات با سیم را شروع کرد.
بدنبال تلگراف، استفاده از تلفن با سیم، تلفن بیسیم، رادیو، تلویزیون و ماهواره به تدریج بیشتر شد و تا آنجا رسید که امروز شرکت مخابرات ایران، از آخرین دستاوردهای علمی و فنی داخلی و خارجی بهره میگیرد و با سرمایههایی عظیم، دستگاههای پیچیده الکتریکی و الکترونیکی مخابراتی را در زمین و فضا به کار میگیرد تا ارتباط بین مردم را سریعتر، دقیقتر و آسانتر برقرار کند.
شرکت مخابرات ایران از کارشناسان آگاه و متخصص در امر تلگراف، تلفن ثابت و سیار، تلکس، فاکس مایل، ویدئوتکس، کامپیوتر، ماهواره...
بهره میگیرد و به تأسیس و علائم، نوشتهها، تصاویر، صدا و هر گونه اطلاعات دیگر میپردازد.
هدفها و وظایف شرکت مخابرات ایران مسئول تأسیس، توسعه، نگهداری و بهرهبرداری شبکه عظیم مخابراتی کشور است.
این شرکت وظیفه دارد ارتباطات مخابراتی را برای دولت و عموم مردم در سطح شهرها و روستاها تأمین کند و پیوسته در جهت بالا بردن سطح آموزش کارکنان یا استفاده از روشهای جدید و وسایل ارتباطی پیشرفته باشد.
یکی دیگر از هدفهای شرکت مخابرات افزایش بهرهوری و شرکت دادن مردم در انجام خدمات مخابراتی کشور و اقتصادی کردن خدمات است از این رو ایجاد شرکتهای مستقل منطقهای مخابراتی و واگذاری ارایه خدمات مخابراتی شهری در محدوده شهرها به بخش غیردولتی از جمله هدفهای این شرکت است.
هدفها و وظایف شرکت مخابرات ایران در برنامه دوم عمرانی کشور توسعه هماهنگ شبکه عمومی مخابرات کشور.
بهبود و گسترش سرویسهای همگانی مخابراتی اعم از سرویسهای موجود و جدید.
تأمین ارتباطات مخابراتی جادههای مهم کشور.
دیجیتالی کردن سیستمهای شبکه مخابراتی.
گسترش ارایه خدمات عمومی مخابراتی به اقصی نقاط مملکت با اتخاذ خطمشی اساسی و سیاستهایی نظیر: ایجاد شرکتهای مستقل منطقهای مخابراتی.
لغو محدودیتهای ورود کالا و تجهیزات مخابراتی و ارتباطی، با رعایت استانداردهای ارایه شده توسط وزارت پست و تلگراف و تلفن.
ایجاد سرویسهای جدید مخابرات توسط بخش غیردولتی بالاخص در زمینههای: ترابری دادهها (سرویس دیتا).
ارتباطدهی به نقاط خاص.
واگذاری ارایه خدمات مخابرات شهری در محدوده شهرها به بخش غیردولتی به منظور اقتصادی کردن ارایه خدمات مشترکین.
ایجاد ظرفیتهای لازم ارتباطی مخابراتی در جهت تحقق طرح آموزش از راه دور توسط دستگاههای مسئول به منظور کاهش هزینههای آموزش.
استفاده از امکانات و توانائیهای بخش غیردولتی در طراحی، نصب، راهاندازی، تعمیرات و نیز فعالیتهای تخصصی و غیر تخصصی.
تلفن در ایران تلفن، در سال 1876میلادی/ 1255 شمسی توسط گراهامبل اختراع شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت و تکامل یافت به طوری که اکنون بیش از 600 میلیون دستگاه تلفن، ارتباط صوتی از راه دور را، میان مردم جهان برقرار میکند.
تلفن در انواع با سیم و بیسیم، ثابت و سیار در خانه، مدرسه، اداره، کارخانه، معدن، مزرعه و نیز در اتومبیل، کشتی، هواپیما به کار میرود و سبب سرعت بخشیدن به کارهای اقتصادی، سیاسی، آموزشی، بهداشتی و...
جامعه میشود.
تلفن در ایران همزمان با شروع کار راهآهن تهران- شهرری در سال 1267 خورشیدی، آغاز به کار کرد.
این تلفن برای ارتباط مراکز واگنها و قطار راهآهن در اختیار صاحب امتیاز آن بود.
صاحب امتیاز راهآهن علاقهمند بود که امتیاز تلفن را در ایران کسب کند.
از این رو به فکر افتاد تا دل صاحبان قدرت را به دست آورد.
ابتدا به سوی کامران میرزا، پسر ناصرالدینشاه روی آورد و یک رشته سیم میان خانه او در کامرانیه، شمال تهران و وزارت جنگ که دفتر کارش بود کشید.
سپس رشته سیم دیگری میان عمارت سلطنتی تهران با کاخ ییلاقی شاه کشید و سومین رشته سیم را میان خانه نخستوزیر- علیاصغرخان اتابک و کاخ نخست وزیری برقرار کرد.
البته امتیازی هم از این بابت به صاحب امتیاز واگن اسبی واگذار شد.
در سال 1280 نخستین امتیاز تلفن ایران به مدت 50 سال به شرکتی واگذار شد که در شهر تبریز به شعاع 24 کیلومتر به ایجاد تلفن اقدام کند.
در 1281 امتیاز تلفن مشهد به مدت نامعلوم واگذار شد.
همزمان امتیاز تلفن گیلان بود که به دوست محمدخان معیرالممالک داماد ناصرالدینشاه داده شد.
شرکت سهامی تلفن ایران به تدریج در تهران و شهرستانها مراکز جدید تلفن را دایر کرد و شماره تلفنها را افزایش داد تا آن که تلفن خودکار مورد توجه قرار گرفت.
در سال 1316 نخستین مرکز تلفن خودکار در تهران به کار افتاد و از آن پس کار در شرکت ادامه یافت تا آن که در سال 1350 شرکت سهامی تلفن ایران و امور تلگراف و تلفن و بیسیم و همه تجهیزات وزارت پست و تلگراف و تلفن درهم ادغام شد و سازمان جدیدی با نام شرکت مخابرات ایران به وجود آمد.
تلفن خودکار با تلفنهای الکتریکی هنگامی دو نفر میتوانند با هم ارتباط برقرار کنند که سیمهای دو تلفن به هم متصل باشد و یک مدار بسته را تشکیل دهند.
در ابتدا تلفنها دوبهدو با یکدیگر ارتباط داشتند و هر خط تلفن فقط ارتباط افراد دو خانه یا دو محل کار را با هم برقرار میکرد تا آن که مراکزی به وجود آمد که به کمک آنها هر نفر میتوانست با چندین مشترک ارتباط یابد.
در هر مرکز تلفن یک تلفنچی یا اپراتور کار میکرد که مأمور اتصال سیم مشترکین با هم بود.
در سال 1891م/1270ش آلمون استروگر یک دستگاه شمارهگیر خودکار اختراع کرد.
دستگاه شمارهگیر خودکار از یک صفحه شمارهگیر و کلیدهای مخصوصی به نام سلکتور تشکیل شده است.
صفحه شمارهگیر بر روی تلفن نصب شده و سلکتور در مرکز تلفن قرار دارد.
با چرخاندن صفحه شمارهگیر مجموعهای از تکانههای الکتریکی به مرکز تلفن فرستاده میشود.
این تکانهها سلکتور را به کار میاندازند و در نتیجه تلفن گیرنده به تلفن مورد نظر ارتباط مییابد: نخستین مرکز شمارهگیر خودکار در سال 1892م/1271ش در شهر لاپورت ایالت ایندیانای امریکا شروع به کار کرد و از آن پس در سایر شهرهای جهان مراکز خودکار تأسیس شد.
در تهران در 21 شهریور 1316 مرکز تلفن خودکار شروع به کار کرد و تلفنهای شماره 4000 تا 6999 به تعداد سه هزار شماره برای مکالمه مستقیم آماده شد شرکت، این تلفنها و مراکز خودکار آنها را از شرکت زیمنس آلمان خریداری کرده بود.
برای آن که کارگران ایرانی طرز کار با تلفنهای خودکار و مراکز خودکار را بیاموزند شرکت تلفن، آموزشگاهی تأسیس کرد و در آن مهندسین آلمانی به آموزش پرداختند.
تعداد سه هزار شماره برای تهران کافی نبود و شرکت ناچار شد که سههزار شماره دیگر به آلمان سفارش دهد.
این تلفنهای خریداری شده هنگام ارسال به ایران، در اثر جنگ از بین رفت و خسارت هنگفتی بر شرکت وارد شد.
خسارت جنگ جهانی دوم به شرکت تلفن ایران معادل 60/270/739/1 ریال برآورده شده است.
نیاز روزافزون مردم به تلفن سبب شد که شرکت از متقاضیان تلفن مبلغ 600 تومان در سه قسط دریافت کند و سرمایه لازم را فراهم آورد.
شرکت با این سرمایه چهار دستگاه سههزار شمارهای، جمعاً دوازدههزار شماره، به شرکت جنرال الکتریک انگلیستان سفارش داد.
این تلفنها به ایران وارد و نصب شدند به طوری که در ساعت 24 شب 23 آذر 1329 شماره تلفنهای تهران از چهر شمارهای به پنج شمارهای تبدیل شد.
به این معنی که علاوه بر چهار شماره متداول یک شماره «3» هم به اول چهار شماره اضافه شد.
مثلاً 6999 به 36999 تبدیل شد.
تا سال 1334 توسعه تلفن خودکار متوقف بود تا این که در تاریخ 20/6/34 قرارداد خرید 000/180 شماره تلفن به وسیله وزیر پست و تلگراف و تلفن و سفیر آلمان امضا شد.
مدت اجرای این قراداد چهار سال بود.
بر طبق این قرارداد وزارت پست و ارتباط آلمان متعهد شده بود که برای تهیه در طرح و نظارت بر اجرای قرارداد کارشناسانی به تهران اعزام کند و هزینه این کارشناسان بر عهده آلمان باشد.
نیز متعهد شده بود که چهرصد نفر محصل ایرانی برای مدت سه ماه تا یک سال به آلمان برده تا آموزش لازم را فراگیرند.
در تاریخ 14 آذرماه 1334 دو نفر مهندس آلمانی به ایران وارد شدند و طراحی شبکه تلفن را آغاز کردند.
به دنبال ورود این دو نفر، پنج نفر مهندس و کارشناس دیگر اعزام شدند و برای نصب تلفنهای کرمانشاه، اصفهان، آذربایجان، خراسان و خوزستان به کار پرداختند.
از فروردین سال 1336 مقرر شد که هر شش ماه پنجهزار شماره جدید به کار افتد.
برای برقراری هر شماره تلفن اتوماتیک در تهران و شهرستانها 22000 ریال سپرده دریافت میشد و برای هر شهر مقرر شد که وقتی مراکز تمام خودکار نصب میشود که حداقل پانصد متقاضی، هر یک مبلغ دوهزار ریال به حساب مشخصی در بانک واریز کنند تا درخواست آنها مورد توجه قرار گیرد.
قرارداد نصب 180 هزار شماره که با دولت آلمان بسته شد با سرعت و اغلب پیش از وقت مقرر نصب و راهاندازی شد ولیکن درخواست مردم روزافزون بود و شهرهای کوچک نیز درخواست تلفن داشتند.
پاسخ به درخواست مردم اغلب با تأخیر بسیار صورت میگرفت و اقدامات دولت کافی نبود.
در سال 1347 فقط 10500 شماره تلفن خودکار و 79000 شماره تلفن غیر خودکار در شهرستانها نصب شد و شبکه تلفنی شهرستانهای بندرانزلی، لاهیجان، مراغه، سنندج، دزفول و شاهرود به شبکه تلفن خودکار تبدیل شد.
در سال 1348 تعداد سیوهفتهزار و پانصد شماره در تهران و شهرستانها راهاندازی و بر طبق برنامه مقرر شد که در سال 1350، تبریز 70 هزار شماره، اصفهان 55 هزار، مشهد 50 هزار، رشت، شیراز و اهواز و آبادان هر یک 30 هزار شماره تلفن دایر داشته باشند تا سال 1357 تعداد تلفنهای نصب شده 000/108/1 شماره و تعداد تلفنهای مشغول به کار 797526 شماره رسید.
تلفن کاریر در سال 1320 نیروهای روس و انگلیس و آمریکا خاک ایران را اشغال کردند.
آنها به هنگام ورود به ایران کلیه خطوط تلگرافی و مراکز بیسیم و پخش صدا را در اختیار گرفتند و هر یک برای خود نیز سیمکشیهای جدید کردند و مراکزی را به وجود آوردند.
در مراکزی که این دولتها بوجود آوردند به جای آن که از مراکز تلفن معمولی استفاده کنند از مراکز کاریر به کار بردند تا مکالمات آنها قابل گرفتن نبوده و محرمانه باشد.
توضیح آن که در تلفنهای معمولی انرژی صوتی گوینده جریان ثابتی را به یک جریان متغییر الکتریکی تبدیل میکند و این جریان در گوشی گیرنده صوتی شبیه صوت گوینده به وجود میآورد.
هر گاه در مسیر سیمهای ارتباطی تلفن دیگری به سیم فرستنده متصل شود صدای گوینده با آن تلفن هم شنیده میشود.
در صورتی که در دستگاه کاریر جریان الکتریکی که توسط صدای گوینده به وجود آمده با یک جریان با بسامد زیاد که جریان حامل یا کاریر گفته میشود آمیخته میشود و برای شنیدن صدای گوینده آشکارساز لازم است.
آشکارساز صدای گوینده را از جریان با بسامد زیاد جدا کرده به گوش شنونده میرساند.
وزارت پست و تلگراف و تلفن با بازسازی و تغییراتی که در این خطوط به وجود آورد توانست در سال 1326 ارتباط تلفنی کاریر را در ایران برقرار کند.
نخستین شهرهایی که از سیستم کاریر استفاده کردند عبارت بودند از : تهران، قزوین، همدان، کرمانشاه، قصرشیرین، قم، خسروی، اراک، اندیمشک، اهواز، خرمشهر، ملایر، بروجرد و خرمآباد.
در سال 1341 تهران به وسیله 20 دستگاه فرستنده که 16 دستگاه در محل بیسیم فعلی و چهار دستگاه دیگر در مرکز بیسیم جمشیدیه نصب شده بود با شهرهای کشور ارتباط تلفنی برقرار میکرد.
از سال 1343 سیستم جدیدی به نام «مایکروویو» در مخابرات ایران ایران بکار گرفته شد که دارای اهمیت خاصی در ارائه خدمات ارتباطی به ویژه در ارتباط بین شهری و بینالمللی میباشد.
مایکروویو مایکروویو از واژه انگلیسی MICRO به معنی بسیار کوچک و WAVE به معنی موج گرفته شده است و در اصطلاح به بخشی از امواج رادیوئی خیلی کوتاه اطلاق میشود و موارد استفاده مختلفی دارد.
نخستین خط مخابراتی، مایکروویو در سال 1947 میلادی در امریکا به طور آزمایشی دایر گردید.
مایکروویو در ایران استفاده از مایکروویو در ایران در دهه 1330 مورد بررسی قرار گرفت و در اواخر همین دهه طرح مایکروویو سنتو خط کوچ مایکروویو تهران – حلقهدره تهیه و به موقع اجراء گذاشته شد.
مایکروویو تهران - حلقه دره با اینکه کار تاسیس خط مایکروویو تهران – حلقه دره بعد از شبکه پیمان مرکزی یا سنتو تصویب و شروع شد ، با این حال چون حجم کار آن به مراتب کمتر بود خیلی زود آماده بهره برداری قرار گرفت و در شهریور ما سال 1343 برای اولین بار در ایران از طــریق مایکروویو ارتباط تلفنی برقرار شد .
خط فوق دارای سه ایستگاه تهران – دهحسن و حلقه دره و ظرفیت نهائی آن 120 کانال تلفنی بود که از این کانالها علاو بر برقراری ارتباط تلفنی با داخل و خارج کشور ، جهت پخش برنامه های رادیو و تلویزیون از طریق تاسیسات ، مرکز فرستنده کمالآباد نیز استفاده میشد .
کلیه دستگاههای این خط ساخت کمپانی استاندارد الکتریک نورس آلمان بود.
شبکه مخابراتی یکپارچه کشور قرارداد تاسیس این شبکه در سال 1348 با کنسرسیوم جی – ان – پی – اس که از چهار مؤسسه معروف سازنده وسائلی مخابراتی به نامهای جنرال تلفن الکترونیک بین المللی ، نیپون الکتریک و ژاپن ، مهندسین مخابراتی پیچ و زیمنس آ ، گ آلمان تشکیل می شد منعقد گردید.
این شبکه که از بزرگترین شبکه های مایکروویو دنیا محسوب میشود دارای ظرفیت نهائی 1200 کانال و خطوط درجه دوم و فرعی آن نیز دارای ظرفیت های 960 –600 -300 - 240 -120 کانال تلفنی بود در این پروژه احتیاجات مخابرات ارتش نیز منظور شده بود و علاوه بر آن خطوط فرعی وی – اچ – اف و یو - اچ – اف به منظور ارتباط با نقاط کوچک به کار گرفته شده بود.
کل طول خطوط این پروژه در حدود 13000 کیلومتر بود که 22 خط این شبکه سرتاسری را تشکیل می داد.
بعداز تاسیس شبکه های مایکروویو در ایران استفاده از سیستم تلفن خودکار بین شهری عملاً آغاز شد .
طرح تلفن خودکار بین شهری در بهمن ماه سال 1349 توسط کمپانی زیمنس به اجراء در آمد و تا پایان سال 1354 جمعاً 58 شهر کشور مجهز به سیستم تلفن خود کار بین شهری شد .ارتباط تلفنی سایر شهرها به وسیله 240 ترمینال 2 ، 1 و 3 کانالی کاریر برقرار میشد و طبق سوابق موجود تعداد دفاتر تلفن شهری در سال 1354 در سرتاسر ایران 500 دفتر می باشد.
تلفن همراه (موبایل) تلفن به تدریج مراحل تکاملی خود را پیموده است .
در ابتدا تلفن برای مکالمه میان دو نفر بوجود آمد .
سپس مرکز تلفنی دستی و بعد مرکز تلفن خودکار ارتباط میانه چند و چندین و صدها و هزاران و میلیونها نفر را برقرار کرد.
تلفن بی سیم و تلفن رقمی (دیجیتال) به کار رفت تا آن که نوبت به تلفن همراه رسید.
تلفن همراه وسیله مکالمه ای است که مقید به مکان خاصی نیست .
این تلفن که در حجم کوچک ساخته شده است میتواند در جیب جای گیرد و همراه شخص باشد و در هر لحظه ارتباط شخص را با هر نقطه ای از جهان برقرار کند ، اساس کار تلفن همراه مانند فرستنده و گیرنده یک بی سیم است .
یعنی هر تلفن موج صوتی را به جریان الکتریکی تبدیل میکند و سپس این جریان متغیر را بر روی موج بی سیم سوار کرده و به مرکزتلفن ارسال میکند .مراکز تلفن از طریق فیبر نوری با هم در ارتباط هستند هر پیام پس از انتقال از یک مرکز به مرکز دیگر به طور خودکار به تلفن طرف مورد نظر منتقل میشود.
تلفن همراه از سال 1373 بااستفاده از یک مرکز ده هزار شماره ای در تهران شروع به کار کرد .
استقبال عمومی از تلفن همراه آن چنان زیاد و گسترده بود که علاوه بر تهران ، در همه جای ایران نسبت به راه اندازی مراکز تلفن همراه درخواستهای صورت گرفت و زمانی که شرکت مخابرات ایران اعلام کرد که آماده پذیرش مشترک برای تلفن همراه است متجاوز از 200 هزار نفر با پرداخت حق اشتراک شش میلیون ریال در نوبت قرار گرفتند.
شرکت مخابرات ایران هم با توجه به کثرت درخواست کننده با سرعت کم نظیری اقدام به خرید مراکز 100 هزار و 80 هزار و 50 هزار شماره ای برای نصب در تهران و مراکز استانهای کشور کرد.
تا پایان سال 1374 تعداد 15907 خط موبایل در تهران بزرگ واگذار شده است .
در بعضی از مراکز استانها از جمله تبریز ،اصفهان ، شیراز و بعضی از شهرستانها مانند قزوین و قم تعدادی تلفنهای همراه راه اندازی شده است .
پیش بینی میشود که تا سال 1378 ( پایان 5 ساله برنامه دوم ) تعداد این گونه تلفنها به 159200 شماره برسد.
مراکز تلفنهای همراه توسط کابلهای نوری با یکدیگر در ارتباط هستند.
ضمناً در ارسال پیامها از سیستمهایی استفاده میشود که امکان استاق سمع در تلفنهای همراه وجود ندارد.
هزینه های مربوط به اجرای پروژه ماهواره مستقل جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر پیش بینی و برآورد شده است .
بخش فضائی مشتمل بر 3 ماهواره و 2 ایستگاه کنترل و فرمان 1140 میلیون تومان .
پرتاب و بیمه 2 ماهواره 750 میلیون تومان .
دستگاهها و تجهیزات 810 میلیون تومان نصب و آزمایش وتحویل 100 میلیون تومان زمین ، ساختمان و تاسیسات 500 میلیون تومان جمــع 3300 میلیون تومان .
در کشور ما برای تامین پوشش تلویزیونی و تلفنی نقاط دور افتاده و محروم و همچنین توسعه امور اقتصادی اجتماعی ،فرهنگی ، کشاورزی و … چاره ای جز بهرهبرداری از امکانات ماهواره ای وجود ندارد زیرا بردن تلفن یا برنامه های تلویزیونی به روستاهای دور افتاده و جزایر پراکنده و نقاط کوهستانی صعب العبور از طریق نصب دکل یا کابلکشی زمینی در مواردی بسیار پرهزینه و در نقاطی به طور کلی غیرممکن می باشد، لذا کشور ما با اجاره 700 کانال ماهواره ای از «اینتلست» توانسته است ارتباطات تلفنی هموطنان را با کشورهای مختلف جهان به طور محدود برقرار نماید و در مواردی نیز تصاویر تلویزیونی مورد نظر را از طریق ماهواره دریافت و یا ارسال نماید.
شرکت مخابرات ایران اینک بابت استفاده از 700 کانال استیجاری ماهواره ای ماهیانه مبلغ 000/300/1دلار به اینتلست پرداخت می نماید در حالیکه برای تامین امور ارتباطی کشور در مرحله اول به حداقل 2500 کانال ماهواره ای نیاز دارد .
این نیاز که به طور روز افزون در جهت تحقق اهداف ارتباطاتی کشور اجتناب ناپذیر است ، شرکت مخابرات را بر آن داشته تا پروژه پرتاب ماهواره مستقل را مورد توجه و مطالعه قرار دهد و در این راستا کار طراحی ماهواره زهره توسط متخصصین و مهندسین ایرانی آغازه شد که براساس آن ایران دارای سه ماهواره خواهد شد .
این ماهواره های محلی مجموعاً پوشش تلویزیونی و تلفنی سراسر کشور را به طور کامل تامین خواهد کرد و ماهواره شوم به عنوان رزرو در زمین باقی خواهد ماند .
ارزش سه ماهواره ای که بدین منظور خریداری خواهد شد ،حدود 101 میلیون دلار خواهد بود.
هزینه پرتاب ماهواره 45 میلیون دلار است که به شرکت «آرین » پرداخت میشود و اکنون نیز جهت «رزرو» برنامه پرتاب یکصد هزار دلار به این شرکت پیش پرداخت شده است .
هزینه کامل پروژه ماهواره مستقل جمهوری اسلامی ایران «زهره» 600 میلیون دلار است که صرف خرید ماهواره ها ،هزینه پرتاب ، ایجاد 51 ایستگاه زمینی ،بیمه ، نصب و غیرو خواهد شد.
لازم به ذکر است برخی از شرکتهای پرتاب کننده ماهواره ها بابت پرتاب زهره مبلغ کمتری دریافت می دارندولی به لحاظ بالا بودن ضریب اطمینان ، پرتاب ماهواره مستقل جمهوری اسلامی ایران به شرکت آرین محول شده است .
درحال حاضر حوادث طبیعی نظیر طوفان های شدید ،زلزله ، آتش سوزیها و حتی جنگ میتواند ارتباطات مخابراتی را مختل و یا به طور کلی قطع نماید اما استفاده از ماهواره ها این خطرات را منتفی خواهد کرد .
بهره گیری از ماهواره مخابراتی در مرحله اول 2 هزار روستا را که اکنون فاقد امکانات مخابراتی یا تلویزیونی هستند زیر پوشش خواهد برد و در مرحـــله بعـــد یعنی پس از دومین پرتاب تمامی سطح کشور از این امکانات استفاده خواهند کرد.
معرفی چند سیستم مخابراتی فاکس مایل( نمابر) : از این دستگاه برای مخابره و انتقال نوشته ، مکتوب و تصاویر به نقاط دوردست استفاده میشود .
این دستگاه از خطوط تلفن برای انتقال اطلاعات استفاده می کند و در برقراری ارتباط خودکار بین دفاتر و ادارات نقش مهمی دارد و میتواند هر نوع اطلاع ثبت شده را روی کاغذ یا نوشته با سرعت و سهولت مخابره کند.
سرویس ماهواره ای VSAT : یک سیستم انعطاف پذیر ماهواره ای است که برای انتقال دیتا و صدا ( تلفن ) ، تصویر، فاکس و ویدئو کنفرانس مورد استفاده قرار گرفته و دارای ارتباط دوجانبه است که قابلیت ارتباط پایگاههای دور و پراکنده در سایت های متعدد را با یک پایگاه کامپیوتری مرکزی میسر می سازد و کاربردهای فراوانی دارد که از جمله می توان به ارتباط میان یک کارخانه و نمایندگی فروش ان ، بانک ها و کلیه شعبات آن و شرکت های توزیع و پخش و دفاتر آنها در اقصی نقاط اشاره کرد.
سرویس اینمارست A : ایستگاههای ماهواره ای به صورت چمدان دستی به وزن حدود 35 کیلوگرم و آنتنی به قطر 90 سانتیمتر است که قابلیت برقراری ارتیاط تلفن ،تلکس و فاکس را در سطح بین المللی و در محل های فاقد امکانات مخابراتی دارد.
سرویس اینمارست B : ایستگاه ماهواره ای کوچک به وزن حدود 14 کیلوگرم است که میتواند بر روی وسایل نقلیه نصب گردد و قابلیت برقراری ارتباط تلکس در سطح بین المللی را دارد.
سیستم فراخوان ( پیجینگ): یکی از سیستمهای جدیدی که در دهه اخیر در سطح جهانی گسترش بسیاری یافته ، سیستم فراخوان میباشد که این گسترش مرهون پیشرفتهای تکنولوژیکی در زمینه های متعدد مخابراتی بوده که اعث کاهش قابل توجهی در قیمت و اندازه های گیرنده های این سیستم شده است .
ضمن آنکه افزایش نیاز افراد به برقراری ارتباط دائمی جهت استفاده حداکثر از زمان روز به روز بیشتر میگردد .
اما عامل مهمتر این است که با احداث شبکه چنین سیستمی میتوان کارایی شبکه های تلفن عمومی را به طور قابل ملاحظه ای بهبود بخشید و ازاتلاف وقت ، اشغال خطوط ارتباطی و استهلاک دستگاهها و دیگر موارد مربوط اجتناب نمود.
تعریف سیستم فراخوانی : سیستم فراخوانی رادیوئی یک سیستم رادیوئی یک طرفه است که به وسیله آن و از طریق یک دستگاه مرکزی میتوان پیامی را به صورت صوتی یا عددی ارسال و یا دریافت نمود ، به طور کلی این سیستم با توجه به نوع پیام تقسیم بندی میگردد .
این سیستم وسیله ارتباطی بسیار اقتصادی و مناسبی برای مدیران ، صاحبان مشاغل اقتصادی ،اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی و نیز پزشکان و … با پوشش در سطح شهرها وکشور میباشد .
بنابر این برای ارتباطهای مجموعه های محدود با پوشش کوچکتر نیز قابل استفاده میباشد.
انواع سیستم فراخوان سیستم فراخوان از نظر نحوه انجام کار به دو نوع « اپراتوری » و « اتوماتیک» تقسیم بندی میشود: سیستم فراخوان اپراتوری در این سیستم ، عمل ارسال اطلاعات از طریق اپراتور انجام میشود.
مشترک خواهان ارتیاط در گام اول از طریق شبکه تلفنی موجود با اپراتور مرکز فراخوان تماس برقرار می نماید و شماره مشترک مورد نظر و اطلاعات مربوطه را در اختیار او قرار میدهد .
در مرلحه بعد اپراتوربا استفاده از دستگاههای این سیستم و شبکه موجود رادیوئی ، اطلاعات را برای مشترک فرا خوانده شده ارسال می نماید .
این سیستم به دلیل سرعت کم و ظرفیت محدود برای مشترکین خصوصی مانند کارکنان بیمارستانها ، کارخانه ها و نظایر آنها و با پوشش انحصاری جهت این مکانها مناسب میباشد.
سیستم فراخوان اتوماتیک در این سیستم ، ترمینال مرکز فراخوان از طریق کابل یا رادیو به شبکه تلفن عمومی متصل گردیده است و فرد خواهان ارتباط مرکز فرخوان از طریق شبکه تلفن شماره گیری نموده و پس از برقراری ارتباط و دریافت پاسخ مرکز جهت ادامه ارتباط شماره مشترک فراخوان را شماره کرده و به دنبال آن اطلاعات لازم را از طریق تلفن (صحبت) شماره گیر تلفن (اطلاعات عددی) ،کی برد کامپیوتر یا تلکس (اطلاعات عددی و حرفی) برای ترمینال فراخوان ارسال می نماید که ترمینال فراخوان نیز پی از انجام عملیات لازم اطلاعات مذکور را به طور اتوماتیک از طریق شبکه پیش بینی شده ، فراخوان جهت پخش برای فرستنده های مورد نظر ارسال می نماید .
این سیستم به دلیل حذف اپراتور و سرعت بالا از ظرفیت قابل توجهی برخوردار است و در نتیجه ، برای تعداد مشترکین زیاد و پوشش وسیع مورد استفاده قرار میگیرد.
ترکیب سیستم فراخوان سیستم فراخوان معمولاً از قسمتهای ذیل تشکیل گردیده است : ترمینال مرکز فراخوان وظیفه این ترمینال تطبیق سیستم فراخوانی با شبکه تلفن عمومی بوده و پس از آن تامین تسهیلات لازم جهت امکان برقراری ارتباط افراد متقاضی ، پذیرش مکالمات ، کنترل ، امکان برقراری ارتباط منظم و نهایتاً ارسال تلگرامهای مکالمه بهشبکه فرستنده با استفاده از کد مناسب برای انتقال رادیویی میباشد.
مشخصات سیستم فراخوان برحسب نیاز شبکه طوری طراحی میشودکه نفرات زیادی به طور همزمان میتوانند با مرکز فراخوان ارتباط برقرار کرده و پیامشان را ارسال نمایند و این تعداد قابل کاهش یا افزایش است .
در برنامه امکان فرستادن پنج پیام از مرکز فراخوانی وجود دارد .
امکان ارسال اطلاعات صوتی .
پیامها جهت انتقال به صورت کد دیجیتالی «FSK » در می آیند که باعث میشود امکان مکالمه کردن انتخابی با فراخوان از طریق ارتباط دیجیتالی و اعلام صدا وجود داشته باشد.