دانلود تحقیق کنترل بیولوژیک آفات با استفاده از حشرات

خداوند بزرگ را شکرگزار که عمری داد و توفیقی مجدد نصیب نمود تا داشته هایی هرچند اندک و ناچیز از آموزه های خویش را که به رسم امانت از بزرگان و پیشکسوتان علم, اندیشه و صاحبان خرد به من رسیده است به رشته تحریر درآورده شاگردانه و مخلصانه به پیشگاه آنان به رسم هدیه تقدیم نمایم.

امید است به منزله پس دادن درس تلقی شود وامیدوارتر آنکه انشاء اله خداوند متعال این توشه را زکات دانشم قرار دهد.
آفت کشها سمومی هستند که بدست انسان ساخته, پرداخته و به منظور دفع آفات بویژه در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند این دسته از مواد شیمیایی به لحاظ ساختاری و خصوصیات شیمیایی باید در شرایطی باشند که بتوانند به نحوی وارد چرخه فیزیولوژیکی آفات شده و تعامل طبیعی و حیاتی آنان را بهم زده, از بین برده و یا به نحوی آنها را از محیط زیست گیاهی و انسانی دور نمایند.

بدیهی است چنین موادی با چنین خصوصیاتی خواهند توانست کما بیش روی چرخه فیزیولوژیکی انسانها و یا بطور کلی موجودات غیر هدف نیز تاثیر گذاشته و به نوعی اثرات جانبی قابل ملاحظه ای را از خود به جای گذارند.

نوشتجات و تعدادی از محققین بر این باورند که حداقل ٨٠٪ سمومی که تحت عنوان آفت کش به منظور دفع آفات مصرف می شوند ناچار در محیط زیست پخش شده و می توانند در ماتریکس های طبیعی اعم از آب, خاک و هوا و متعاقباً زنجیره های غذایی قرار گیرند و امکان مواجهه افراد را به انحاء مختلف فراهم آورند.

البته امید است در آتیه نه چندان دور انسانها از ساختن چنین سمومی که یقیناً تاثیر آنها روی موجودات هدف با تاثیرشان روی افراد غیر هدف همپوشانی دارد خودداری نموده و با گسترش علوم و تکنولوژیهای نوین در مبارزه های بیولوژیکی , توفیقات روزافزونی را داشته باشند.

در هرحال امید است این مجموعه گامی مفید در شناسایی , اندازه گیری و ارزشیابی کنترل بیولوژیک آفات باشد و نیز بتواند در ارتقاء سطح دانش، دانش پژوهان محترم و دانشجویان رشته های مرتبط در مقاطع مختلف تحصیلات دانشگاهی قرار گرفته و نهایتاً در بهبود سطح سلامتی کارگران و کشاورزان عزیز و حل مشکلات بهداشتی محیط کار و محیط زیست در میهن عزیز اسلامی مان باشد...
آفت کشها سمومی هستند که بدست انسان ساخته, پرداخته و به منظور دفع آفات بویژه در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند این دسته از مواد شیمیایی به لحاظ ساختاری و خصوصیات شیمیایی باید در شرایطی باشند که بتوانند به نحوی وارد چرخه فیزیولوژیکی آفات شده و تعامل طبیعی و حیاتی آنان را بهم زده, از بین برده و یا به نحوی آنها را از محیط زیست گیاهی و انسانی دور نمایند.

در هرحال امید است این مجموعه گامی مفید در شناسایی , اندازه گیری و ارزشیابی کنترل بیولوژیک آفات باشد و نیز بتواند در ارتقاء سطح دانش، دانش پژوهان محترم و دانشجویان رشته های مرتبط در مقاطع مختلف تحصیلات دانشگاهی قرار گرفته و نهایتاً در بهبود سطح سلامتی کارگران و کشاورزان عزیز و حل مشکلات بهداشتی محیط کار و محیط زیست در میهن عزیز اسلامی مان باشد...

فهرست مطالب عنوان صفحه فهرست نمودارها عنوان صفحه پیشینه آفات، دفع آفات و تاریخچه آفت کش ها مقدمه : انسان در عصر حاضر با مسائل زیادی در ارتباط با تلفات محصولات کشاورزی رو به رو است.

خشکسالی، تنش حرارتی و شرایط نامناسب انبارداری می‌توانند از جمله عوامل مهم ، به از بین رفتن این محصولات منجر شوند، اما شاید بتوان گفت؛ نقش آفات و بیماری‌های گیاهی در این میان برجسته‌تر است و هر ساله مقادیر زیادی از انرژی کشاورزان را میگیرد و در عوض خسارت هنگفتی نصیبشان می‌شود.

به گزارش گیاهپزشکان ایران و به نقل از ایسنا، کشورهای توسعه یافته با بهره گرفتن از خرد، دانش و فناوری‌ نوین توانسته‌اند تا حد زیادی از خسارات آفات و بیماری‌ها در امان باشند تا جایی که بسیاری از این کشورها اکنون با مساله مازاد تولید مواجه‌اند.

این در حالی است که کشورهای در حال توسعه متاسفانه هم چنان تاوان سنگین ناتوانی خود در بهره‌گیری از فناوری مدرن را میی پردازند.

نا آگاهی و عدم دسترسی به روش‌های جدید کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی و تکیه بر روش‌های سنتی و پرخطری چون استفاده مکرر و بی رویه از سموم آفت کش‌ها، باعث شده این کشورها نه تنها موفقیتی در این زمنیه نداشته باشند که انسان و محیط زیست را نیز قربانی فعالیت‌های نادرست خود کند.

در سال های اخیر با توجه بیشتر بشر به محیط زیست، نگاه جستجوگر انسان توانسته راه‌هایی برای کنترل آفات و بیماری های گیاهی بیابد که مفید و در عین حال بیشتر از دیگر راهکارها به طبیعت نزدیک باشد.

یکی از این روش‌ها ، کنترل بیولوژیک نام دارد که آموزه ای در برنامه مدیریت آفات لحاظ شده است.

همچنین آلودگی شیمیایی محیط زیست به آفت کشها و خطرات ناشی از آن برای انسان به حدی مورد بحث و بررسی قرار گرفته که نیازی به توضیح اضافی ندارد اما مشکلات ناشی از مصرف بی رویه آفت‌کشها زمانی ملموس تر می شود که بدانیم ادامه این روند نامطمئن موجب طغیان آفات و حتی بدتر از آن ظهور آفات جدید می شوند.

کنترل بیولوژیک را می توان استفاده هدفمند انسان از موجودات زنده قبیل شکارچی‌ها، پارازیتوئیدها، عوامل بیماری‌زا و غیره به عنوان دشمنان طبیعی دانست به نحوی که با بکارگیری آنها، جمعیت آفات کاهش یافته و خساراتی به مراتب کمتر از آنچه ممکن می‌بود وارد سازند.

در چهارمین هم‌اندیشی توسعه کنترل بیولوژیک آفات گیاهی با یادآوری اینکه براساس اصل پنجاهم قانون اساسی ایران، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید درآن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی شده و فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران ملازم پیدا کند ممنوع است و در ادامه استفاده ناآگاهانه، بی مورد، بیجرویه و بیش از حد معمول از سموم شیمیایی ، ناهنجاریها و نابسامانیهای متعددی را به دنبال دارد.

با توجه به روند مصرف محصولات ارگانیک متوجه خواهیم شد که افرادی که به هیچ وجه خریدار محصولات ارگانیک نبوده‌اند کاهش یافته و در مقابل آمار خریداران محصولات ارگانیک رو به افزایش است.

حدود دو دهه برای کنترل بیولوژیک آفات گیاهی تلاشهایی شد ولی متاسفانه به نظر می‌رسد این روش مقهور توسعه کنترل شیمایی شد.

براساس آمار اعلام شده در سال 1995، دو میلیارد کیلوگرم آفت کش در سراسر جهان مصرف می‌شود که تنها سه درصد آفت کشی که استفاده می‌شود به آفت می‌رسد.

با یکسری اقدامات ساده می توان به سمت تولید محصولات ارگانیک حرکت کرد در این قضایا قطعا نیازمند برنامه‌ریزی و عزم ملی هستیم و یک برنامه جاری بلند مدت با متولی مشخص ضرورت دارد.

نیاز های انسان و منشاء آفات : جمعیت انسان در کره زمین بسیار زیاد است.

بشر برای تأمین نیاز های خود خواهانه اش و به خاطر ایجاد مزارع گسترده تر و بهره برداری بیشتر، اکوسیستم های طبیعی را به سرعت بر هم زده و موجب تخریب جنگل ها، نابودی خاک و گیاهان خود و حیات وحش میگردد.

روش های بهره برداری و متکی بر تکنولوژی ماشینی و مواد شیمیایی مصنوعی، ممکن است در کوتاه مدت پر بازده باشند اما مسلماًِ پایدار نبوده و آلاینده محیط خواهند بود.

امروزه ثابت شده است که باید برای جانوران وحشی و گیاهان خودرو نیز حق حیات قائل شد و در فضای موجود سهمی نیز برای آنها منظور نمود.

بنابر این تولید بیشتر و در عین حال حفظ محیط زیست دو موضوعی است که هماهنگی آن ها در قرن ٢١ مورد توجه انسان خواهد بود.کنترل بیولوژیک آفات، پاسخی است طبیعی به بخشی از این برنامه که کنترل پایدار به ارمغان آورده است.

آفات از کجا ناشی میشوند؟

وجود بعضی آفات معلول روش های کشت و کار است، دفاع طبیعی گیاهان از قبیل خشن یا نامطبوع بودن آن ها برای آفات، طی برنامه های اصلاح نباتات کاهش یافته است.

گیاهان در سطوح بسیار وسیع در زمان های مشخص کاشته و برداشت میشوند.

این تغییرات به صورت بالقوه شرایط را برای افزایش جمعیت گیاهخوار مساعد می سازند.

در مواردی نیز آفات جدید همراه با گیاهان زراعی تازه معرفی شده به منطقه به صورت ناخواسته به منطقه جدیدی وارد میشوند و چون دشمنان طبیعی آن ها در منطقه جدید حضور ندارند، فارغ از کنترل طبیعی، به سرعت تکثیر یافته و به صورت طغیانی خودنمایی می کنند.

بررسی منشأ آفات نشان می دهد که چاره مشکلات مربوط به آفات در تغییر و اصلاح روشهای زراعی نهفته است.

به طوری که موجب کاهش محصول نگردد و در عین حال مشکلات طبیعی آفات حفظ شوند و هر جا که ارتباط دشمنان طبیعی با آفات گسسته شده است، مجدداً به طریق مقتضی بر قرار میگردد.

مرگ ومیر فوک های خزری دراثر سم کشاورزی د .د .ت مشکلات ناشی از آفت کش ها : مصرف آفت کش های شیمیایی برای کنترل بسیاری از آفات سهل تر از به کار گیری روشهای کنترل بیولوژیک است، زیرا استفاده از آفت کش های شیمیایی نیازی به اطلاع از خاستگاه اکولوژیک آفات ندارند.

مشکلات کاربرد آفت کش ها زمانی ملموس میشود که آفتی کنترل نشود و یا سبب طغیان آفت جدیدی شود.

مقاومت آفات در برابر آفت کش ها یکی از عوامل مؤثر در عدم تأثیر سموم است.

مقاومت در آفات در اثر تفاوت واکنش حیاتی افرادی از یک جمعیت آفت در برابر یک سم بروز می کند، از جمله ممکن است سم را به سرعت خنثی ساخته و مانع از ورود آن به بدن شود.

چنین افرادی، طی چندین نسل زیاد شده و جمعیت مقاومی را به وجود می آورند که تحت تأثیر همان آفت کش و حتی سموم دیگر از بین نمیجروند.

یکی دیگر از دلایل طغیان آفات، نابودی دشمنان طبیعی آنها در اثر مصرف آفت کش ها است.

بسیاری از آفات یا آفات بالقوه، توسط دشمنان طبیعی خود از طریق شکارگری، پارازیتیسم، بیماریزایی و یا واکنش های آنتاگونیستی کنترل می شوند.

این عوامل مفید غالباً در برابر سموم حساس تر از آفات بوده و در اثر سمپاشی از بین میروند آفت کشجها موجب پدید آمدن آفات جدید نیز می شوند.

بدین ترتیب که دشمنان طبیعی آفات کم اهمیت در اثر کاربرد سموم از بین رفته و این آفات فرصت می یابند تا با جمعیتی زیادتر فعالیت کنند.

آنگاه این آفات خود اهداف جدید سمپاشی های تازه ای قرار می گیرند و در نتیجه مصرف سموم افزایش می یابد.

مینوز برگ سیب نیز از آفاتی است که در اثر مصرف سموم روی سیب و نابودی دشمنان طبیعی آن به وجود آمده است.

در مناطقی که مصرف آفت کش ها متداول است، ممکن است مقادیری از سموم به خارج از منطقه هدف سمپاشی انتقال یابد.

این سموم موجب آلودگی خاک، آب، پرندگان و سایر جانوران شده و نیز در خود محصول باقی می ماند.همچنین به کار بردن علف کش ها و سمومی که برای ضد عفونی خاک به کار می روند، منابع آب های زیرزمینی را آلوده ساخته اند.

سموم کلره مانند ددت موجب نابودی منطقه زیستی بعضی از پرندگان کمیاب شده و حتی سموم خطرناک تر، مثل بعضی از سموم فسفره موجب مسمومیت مستقیم انسان ها شده اند.

مسمومیت های اتفاقی و آلودگی ها غالباً زمانی پیش می آید که زارعین متوجه زیان موادی که به کار می برند نباشند و یا نتوانند برچسب سم را بخوانند و یا لوازم محافظت کننده کافی در اختیار نداشته باشد.

آنگاه که زارعین و عموم مردم آگاهی بیشتری به این مشکلات پیدا کنند، تقاضا برای سایر روش های کنترل آفات به خصوص کنترل بیولوژیک افزایش خواهد یافت.

اثر خطرات آفت کش ها بر سلامت انسان : هرچند استفاده از آفت کش ها می تواند در بخش کشاورزی سودمند باشد ولی آفت کشججها باعث ایجاد بیماری و مرگ در انسان می گردند، این مشکلات ناشی از شرایط مختلف تماس مستقیم و غیر مستقیم انسان با آفت کش ها می باشد.

مستعد ترین افراد آن هایی هستند که در تماس مستقیم با این چنین مواد شیمیایی اند که همان کار گرانی هستند که در بخش کشاورزی در معرض سموم آفت کش می باشند و یا اینکه در کارخانه تولید سم کار می کنند، کار گرانی که سموم آفت کش را مخلوط، حمل یا در مزرعه به کار می گیرند در معرض و تماس شدید آفت کش ها قرار دارند و اولین محل تماس سم در انسان پوست می باشد، اگر همین کارگران به لباس محافظ سم در زمان استفاده از مواد شیمیایی مجهز نباشد جذب آفت کش ها از طریق پوست می تواند چشمگیر و قابل ملاحظه باشد.

به محض اینکه پوست در معرض سم قرار می گیرد، ممکن است سم را در بدن جذب یا تنها در سطح پوست باقی بماند.

اثر موضعی عمومی که از تأثیر سم بر روی پوست دیده می شود، مشکلاتی از قبیل درماتیت ها (حساسیت های پوستی) می باشد.جذب آفت کش در بدن می تواند باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی انسان بشود: از قبیل سوزش چشم، در حالت جذب بیشتر مشکلات دستگاه تنفسی با مسمومیت سیستمیک که در آخر ممکن است به مرگ بیانجامد.

تماس غیر مستقیم با آفت کش ها ناشی از خوردن غذاهایی است که سموم آفت کش در آن نفوذ کرده اند و می تواند باعث افزایش مواد سمی در بدن انسان گردد، که معمولاً وابسته به بودن دراز مدت در معرض این آفت کش ها می باشد که ممکن است منجر به بیماری شود.

چگونگی تاثیر آفت کش ها بر انسان: آفت کش ها با تغییر سرعت فعالیت های مختلف بدن، افزایش آن ها (بعنوان مثال: افزایش تپش قلب و تعریق) یا کاهش آن ها (توقف کامل تنفس) عمل میکنند.

بعنوان مثال، جمعیت قرارگرفته در معرض سمپاشی با آفت کش مالاتیون بر اساس تجربه می تواند سبب تعریق گردد، این نتیجه در اثر یک سری از رخداد های فیزیولوژیکی در بدن می باشد که به عنوان پاسخی به مواد شیمیایی وارد شده در بدن است و در ابتدا سبب عدم فعالیت بیوشیمیایی آنزیم می گردد در نتیجه: ١) این تغییر بیوشیمیایی به تغییر سلولی می انجامد (در این حالت افزایش فعالیت عصبی) ٢) تغییر سلولی سپس موجب تغییرات فیزیولوژیکی می شود که علاﺋم مسمومیت مشاهده یا در سیستم های فیزیولوژیکی خاص بدن (اندام ها یا دستگاه های بدن) احساس می شوند (در این حالت فعالیت غدد تعرقی) در ادامه نیز توسعه بنیادین اثرات مذکور از بیوشیمیایی به سلولی و آنهم در اغلب مسمومیت ها بدین شکل بروز می نماید.

سمیت آفت کش ها برای انسان: سمیتی که توسط آفت کش ایجاد می شود اثرات زیان آوری را دارا است، شامل گروهی از علائم ساده همچون سردرد، تهوع و در حالت شدید مثل کما، تشنج و حتی مرگ باشد.

مسمومیت بطور نرمال به چهار نوع تقسیم می شود، که به میزان قرارگیری در معرض یک آفت کش و مدت زمان تماس با سم بستگی دارد تا علائم مسمومیت توسعه و بروز نماید.

اغلب مسمومیت ها بهبود پذیر هستند و باعث صدمه دائمی نمی شوند اما ممکن است بهبود کامل در دراز مدت حاصل آید، اگرچه بیشتر آفت کش ها ممکن است باعث بروز صدمات دائمی و غیر قابل برگشت و بهبود پذیر باشند، آفت کش ها می توانند بر روی یک سیستم و عضو خاصی در بدن تأثیر بگذارند یا آن ها ممکن است مسمومیت ویژه ای را با تاثیرگذاری روی تعدادی از سیستم را ایجاد نمایند برآمد مسمومیت ایجاد شده توسط سم، مسیر ورود سم به بدن است، مسمومیت از طریق آفت کش از طریق خوردن، استنشاق یا از جذب از راه پوست می باشد.

تماس و نفوذ پوستی عمومی ترین راه نفوذ سم به بدن می باشد و اگر مقدار معینی از آفت کش به بدن وارد شده باشد اثرات سمی بطور عادی دیده خواهند شد.

اثرات مشاهده شده در اکثر حالات معمولاً محدود به پوست با علائمی همچون خارش و حساسیت می باشند تاثیر آفت کش ها روی محیط ‌‌زیست : هر ماده شیمیایی که وارد محیط زیست می شود، تأثیرات مخربی روی آن دارد.سموم دفع آفات و علف کش ها نیز به علت آنکه از مواد شیمیایی ساخته شده اند، از این امر مستثنی نیستند، این مواد در خاک تأثیر زیانباری دارند و همچنین موجب تغییر رفتار پرندگان و گیاهخواران می شوند.

بیشتر علف کشها به صورت اسپری و به وسیله دستگاه مخصوص در زمین های کوچک و به وسیله هواپیما در مزارع بزرگ استفاده می شوند.

علف کشها هرچند سریع علف های هرز را از بین می برند اما اگر درست و اصولی استفاده نشود سبب صدمه دیدن گیاهان و دیگر موجودات می شود.

سالانه میلیون ها لیتر علف کش و آفت کش در مزارع و باغ ها استفاده می شود، که به سبب داشتن مواد شیمیایی بر روی موجودات خاکی نیز تأثیر می گذارند.

این موجودات در لایه های کم عمق زمیـن قـرار دارند بیشتـرین تأثیـر را از این مـواد می گیرند.

وجود این موجـودات در خـاک سبب می شود که خاک حاصلخیزی خود را از دست ندهد و خاک تبدیل به ‹‹خاک مرده›› نشود.

متأسفانه تأثیرات زیانبار آفت کشها مدت ها روی محیط زیست باقی می ماند.

پرندگان به طور مستقیم به این آفت کشها آلوده می شوند و این آلودگی بر نحوه زندگی، غذای مصرفی و تولید مثل آن ها تأثیر بسزایی دارد.

پرندگان و گیاهان جزیی از اکوسیستم و چرخه طبیعی هستند.

مسلم است که با آسیب دیدن یکی از آنها، کل سیستم دچار اختلال می شود و ادامه بقاء برای دیگر موجودات به خطر می افتد.

پرندگان و گیاهخواران ٢ دسته عمده هستند که تأثیرات سموم روی آنها بیشتر از دیگر جانوران است اما پرندگان به دلیل آن که بیشتر در لای شاخ و برگ گیاهان لانه دارند در سمپاشی هوایی بیشترین آسیب را می بینند.

(1) (2) نحوه ی سم پاشی : 1)در مزارع بزرگ 2) در مزارع کوچک آفت کش ها، مسکن های اکولوژیکی : در مراحل اولیه استفاده ، اثرات آنها سلامت بخش و مطلوب به نظر می رسد و نتایج مورد انتظار در عمل عاید می شود.

ولی دیر یا زود به دلیل ایجاد تحمل یا مقاومت نسبت به سموم شیمیایی، غلظت سم مصرفی و بتدریج تعداد دفعات سمپاشی افزایش می یابد.

به منظور حصول نتایج اولیه مواد مختلف به کار گرفته می شوند.

در نهایت مصرف به شکل عادت در می آید، در این ضمن مشکلات شدید فیزیولوژیکی و روانی در انسان و مشکلات اکولوژیکی در گیاهان رشد می یابد و ممکن است کل سیستم را دچار اختلال سازد.

خروج از این شرایط، آهسته و مشکل و دردآور است و به دست آوردن وضعیت طبیعی، یک فرایند طولانی در اکوسیستم کشاورزی است.

اگر از استعمال آفت کش ها به کلی صرف نظر شود، در کوتاه مدت حشرات آفت خسارت های سنگینی به محصولات زراعی و ضرر های مالی زیادی به کشاورزان وارد خواهد کرد.

اما ما قویاً اصرار داریم که هدف نهایی باید حذف کامل آفت کش ها باشد و بیشترین کوشش های تحقیقاتی باید در راستای این هدف، یعنی تمرکز بر روی کنترل بیولوژیک و سایر روش های کنترل غیر آلوده کننده بیولوژیکی طراحی و اجرا گردد.

آفت کش ها، اثرات و وضعیت مصرف در کشور ایران : شروع مصرف از ابتدای دهه ١۹٤٠ بوده است طبق اطلاعات پروفایل ایمنی شیمیایی نزدیک به ٢٧٠٠٠ تن آفت کش در کشور ایران مصرف می شود که شامل ١٠١ نوع حشره کش، علف کش، قارچ کش، کنه کش، حلزون کش و نماتودکش مهمترین سهم مصرف آفت کشهای کشور مربوط به گروه حشره کشها می باشد که خطرناکترین گروه می باشند مصرف آفت کشها: - امروزه ده کمپانی بزرگ ٧٣٪ سهم تجارتی جهان آفت کش ها در دست دارند اثر آفت کشها بر سلامت: - در سال ١٩٨٥، WHO (سازمان جهانی بهداشت) ٣ میلیون مسمومیت شدید و حاد ناشی از آفت کشها را گزارش نمود - سالیانه حدود ۰۰٠/۲۰ مورد آن منجر به مرگ می شود - در سال ١٩٩٠ WHO(سازمان جهانی بهداشت) در بازبینی ارزیابی خود رقم تخمینی ٢٥ میلیون مسمویت ناشی از آفت کشها را اعلام نمود - در سـال ١٩٩٦ I LO (سـازمان جهـانی کار) اعـلام نمود ١٤٪ از کل صـدمات و آسیـب های شناخته شده و ١٠٪ از کل آسیب های کشنده مربوط به آفت کشها هستند - ٥٠٪ از کل عوارض مربوط به آفتکشها و ٧٢/٥ ٪ از مسمومیت های کشنده حاصل از آنها در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد - به ازاء هر مورد گزارش مسمومیت ناشی از آفت کشها ٥٠ مورد مسمومیت وجود دارد - عمده مشکلات و زیانهای بهداشتی و زیست محیطی ناشی از کاربرد آفت کشها مربوط به کشورهای در حال توسعه می باشد که ناشی از آفت کشهای ارزان ولی خطرناک همراه با تجهیزات زیر استاندارد است.

مشکل کشورهای در حال توسعه در مصرف آفت کشها: - عدم وجود اطلاعات مناسب در خصوص روشهای کاربرد صحیح آفت کشها - کافی نبودن منابع میان دولتی جهت کنترل و نظارت بر نحوه استفاده از آفت کشها - عدم وجود برچسب های مناسب به روی محصولات و در صورت وجود عدم رعایت مفاد - ورود بی رویه آفت کشهای خطرناک یا بسیار خطرناک وضعیت کشور ایران: - طبق آمار سال ١٣٧٥ بیش از ٣/٣ میلیون نفر یعنی (٢٣٪) جامعه شاغلین در بخش کشاورزی، شکار و جنگداری مشغول بکار بوده اند - کشاورزی (٢٦٪) حجم فعالیتهای اقتصادی کشور را بخود اختصاص داده است - در سال ١٣٧٥ حجم فروش سموم کشاورزی ١٥/٨ هزار تن و در سال ١٣٨٠ این مقدار به ٢٧/٢ هزار تن رسیده میزان مصرف آفت کشها در کشور ایران: - ٥٧٪ حشره کش (بیشترین) - ٨٤ ٪ حلزون کش (کمترین) تنوع مصرف آفت کش ها در استان های مختلف کشور ایران: - اصفهان با ٨٤ نوع آفت کش بیشترین تنوع مصرف - زنجان با ٧ نوع آفت کش کمترین تنوع مصرف - استانهای قزوین، همدان، آذربایجان غربی، با وجود گستردگی فعالیت در بخش کشاورزی سهم مصرف آفت کشها در مقایسه با سایر مناطق تحت بررسی اندک می باشد نتیجه آنکه: - مدیریت کلان مبارزه با آفات در سطح کشور از یک الگوی واحد پیروی نمی کند - مصرف متوسط سالیانه آفت کشها در کشور ٢٧٠٠٠ تن - کل اراضی مزرعی ٠٠٠/٥٠٠/ ١٨ هکتار ( km/m١٨٠٠٠٢) - سرانه مصرف آفت کشها به ازاء هر کیلو متر مربع اراضی برابر ١٤٦ کیلو گرم - در شهرستان بابل به ازاء هر کیلومتر مربع اراضی کشاورزی ١٢٥٤ کیلوگرم آفت کش مصرف می کنند که نسبت به میانگین کشوری (١٤٦ کیلوگرم) بسیار بالاتر است - سرانه مصرف کشور (١٤٦ کیلوگرم) نسبت به سرانه اروپا (٧٠ کیلوگرم) و سرانه امریکا (٨٠ کیلوگرم) همواره بسیار بالا است - سرانه مصرف آفت کشها برحسب جمعیت روستایی بازهم استانهای مازندران، مرکزی، گلستان و شهرستان بابل در صدر جدول قرار دارند - شرایط خاص اقلیمی استانهای یاد شده از نظر میزان رطوبت و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی مخاطره آفرین بودن اوضاع را بیش از پیش تبیین می کند - برآوردها همچنین حاکی از آن است که شانس وقوع سرطان در بین مردمی که در کمربند بین شهرستان رامسر تا بهشهر مازندران زندگی میکنند تا ٣٠٪ بیش از سایر مناطق کشور از بیماری سرطان رنج می برند که در کنار مصرف بی رویه آفت کشها یا عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی است انواع اهداف ، عوامل و روش های کنترل بیولوژیک کنترل بیولوژیک : - طبیعی - کاربردی.

تعریف کنترل بیولوژیک : کنترل بیولوژیک پدیده‌ای طبیعی است که هدف آن تنظیم جمعیت موجودات می‌باشد کنترل بیولوژیک یعنی استفاده از پارازیتوئیدها، پاتوژن ها، آنتاگونیست ها و یا میکروارگانیزم های رقیب.

برای کاهش جمعیت یک آفت، به طوری که آفت فراوانی کمتری داشته باشد و خساراتی کمتر از آنچه ممکن می بود وارد سازد.

کنترل بیولوژیک ممکن است با دخالت انسان صورت پذیرد و یا نتیجه عملی یک نیروی خود جوش باشد که به این نوع کنترل، کنترل بیولوژیک کاربردی اطلاق می‌شود..

کنترل بیولوژیک ممکن است برای پایین آوردن جمعیت آفت مزارع یا جنگل ها و یا برای تعدیل ناهماهنگی های به وجود آمده در اثر ورود یک عامل جدید به محیط طبیعی صورت پذیرد.

کنترل بیولوژیک یعنی پدید آوردن مجموعه ای که در آن جمعیت یک گونه توسط افراد گونه ای دیگر یا مکانیزمججهایی نظیر شکارگری، پارازیتیسم، بیماریزایی یا رقابت محدود شود.

کنترل بیولوژیک یا (Biological Control) شامل سه موضوع اصلی است : ۱– انواع موجودات آفت هدف؛ ٢– انواع دشمنان طبیعی؛ ٣– روش‌های بکارگیری دشمنان طبیعی ۱- انواع موجودات آفت هدف الف) بطور کلی حشرات مهم‌ترین گروه از موجوداتی هستند که در برنامه‌های کنترل بیولوژیک به عنوان هدف مطرح بوده‌اند.

آفات (حشرات) به دلیل ازدیاد، تنوع گونه و مهاجرت به نقاط جدید موجبات ورود حشرات شکارگر از مناطق دیگر را برای کنترل شان ایجاد کرده‌اند.

اما مهم‌ترین راسته‌ای که تعدادی از گونه‌های آن تحت کنترل بیولوژیک قرار گرفته‌اند راسته (Hemiptera) می باشد در جلسات قبل گفته شده که راسته (Homoptera) در بر گیرنده شته‌ها، شپشک‌ها، سفیدبالک‌ها و پسیل‌ها می‌باشند.

همین حشرات هستند که در روی گیاهان زینتی جزء مهمترین آفات محسوب می‌شوند لذا امکان کنترل بیولوژیک آفات گیاهان زینتی بسیار زیاد است.

چرا بیشترین برنامه کنترل بیولوژیک بر علیه حشرات راسته (Homoptera) صورت می گیرد؟

بدلیل اینکه تعداد زیادی از گونه‌های راسته (Homoptera) به همراه گیاهان زینتی و محصولات کشاورزی از منطقه پراکنش بومی خود وارد منطقه جدیدی شدند که فاقد دشمنان طبیعی بودند.

لذا برای مبارزه با این آفات، دشمنان طبیعی این حشرات نیز از منطقه پراکنش آن‌ها به منطقه جدید وارد شدند تا تحت کنترل در آیند.

در ضمن بسپاری از حشرات این راسته مانند شپشک‌ها غیر متمرکز بوده بنابراین امکان کنترل بیولوژیک آن‌ها فراهم است.

ب) گروه دیگری از حشرات مورد نظر در برنامه‌های کنترل بیولوژیک کنه‌ها هستند.

مخصوصاً سه خانواده (Eriophidae)، (Tarsonemidae) ، (Tetranychidae) جزء مهم‌ترین کنه‌های گیاهخوار هستند که بر علیه آن‌ها کنترل بیولوژیک انجام شده است.

ج) دسته دیگَر این حشرات، حلزون‌ها و راب‌ها هستند که به آن‌ها لیسک نیز گفته می‌شود، حلزون ها از بی مهرگانی هستند که در موارد بیشتری مورد اهداف مبارزه بیولوژیک بوده اند.

از میان حلزون های آفت گیاهی باید به حلزون بزرگ آفریقایی Achatina fulica bowidch اشاره کرد که عمدتاً به عنوان یک موجود خانگی به بسیاری از مناطق وارد شده و به صورت آفت در آمده است.

از میان حلزون ها، حلزون واسطه بیماری شیستوزومی بیشترین اهمیت را دارا است.

د) گروه دیگری از موجودات مورد بحث، علف‌های هرز هستند، بطور کلی ۱۱۶ گونه از علف‌های هرز در ۳۲ خانواده با عنوان هدف برنامه‌های کنترل بیولوژیک تاکنون مطرح بوده‌اند که ۵۰ درصد آن‌ها متعلق به سه خانواده Cactacea ، Mimosacea ، Asteraceae هستند.

ذ) علاوه بر این‌ها، بیماری‌های گیاهی و مهره‌داران هم می‌توانند از اهداف برنامه‌های کنترل بیولوژیک باشند، انواع وحشی از مهره داران مانند موش های صحرایی، خوک ها، بز ها، گوسفندان، خرگوشها از مهره دارانی هستند که مراتع، جنگل ها و منابع طبیعی را در بسیاری ار مناطق مورد حمله قرار می دهند.

البته بسیاری از این حیوانات در جای خود مفید می باشند.

مبارزه بیولوژیکی با مهره داران بایستی توسط عواملی صورت گیرد که به اهداف مورد نظر حمله کرده ولی به سایر مهره داران آسیبی وارد نسازند.

چنین برنامه هایی در مناطقی قابل اجرا است که تداخلی بین جمعیت وحشی و اهلی حیوانات وجود نداشته باشد و علاوه بر معرفی دشمنان طبیعی اختصاصی برای کنترل مهره داران امروز از علم ژنتیک هم استفاده می شود.

براین اساس پاتوژن هایی مورد استفاده قرار می گیرند که از نظر ژنتیکی به گونه ای پرداخته شده اند که کاملاً اختصاصی عمل می کنند مثل ویروس میکسوما (Mixoma) در خرگوش که موجب می گردد آنتی بادی خاصی در بدن حیوان ماده به وجود آید که مانع از فعالیت اسپرم نر و در نتیجه بارور شدن آن می گردد.

۲- انواع دشمنان طبیعی: مبحث دوم انواع موجوداتی هستند که برای کنترل بیولوژیک آفاتی که ذکر کردیم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دشمنان طبیعی و یا به عبارت دیگر عواملی که برای مبارزه بیولوژیکی مورد استفاده قرار می گیرند، کلید دستیابی به موفقیت در این راه محسوب می گردند.

این عوامل از نظر تاکسونومیک مربوط به گروه های مختلف می باشند و از نظر بیولوژیکی و خصوصیات جمعیتی نیز بسیار متفاوتند.

این ویژگی ها نقش اساسی را در موفقیت یا شکست برنامه های مبارزه بیولوژیکی دارند و اطلاعات مشروح و دقیق از بیولوژی گروه های مختلف دشمنان طبیعی در کار مبارزه بیولوژیک بسیار ارزشمند است.

الف) حشرات پارازیتوئید از عمومی‌ترین دشمنان طبیعی آفات به شمار می‌آیند که در برنامه‌های کنترل بیولوژیک به روش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

برنامه‌های کنترل بیولوژیک در مورد حشرات پارَازیتوئید بیشتر درباره‌ی دو راسته (Hymenoptera) یا بال‌غشائیان و زنبورها یا (Diptera) می‌باشد.

Hymenoptera Diptera در راسته (Hymenoptera)، زنبورهای بالا خانواده (Ichneumonoidae) و بخصوص دو خانواده (Braconidae) و(Ichneumonidae) دارای اهمیت بیشتری هستند.

در خانواده (Braconidae)، تمام گونه‌های زیر خانواده‌ی (Aphidiinae) بدون استثنا پارازیتوئید، شپشک‌ها هستند و در برنامه‌های کنترل بیولوژیک آفات گلخانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.

Aphelinida از خانواده زنبورها، بالا خانواده (Chalcidoidea) از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردارند.

در این بالا خانواده، خانواده‌های (Encyrtidae), (Pteromalidae), (Aphelinidae) و (Eulophidae) از مهم‌ترین دشمنان طبیعی آفات گیاهان زینتی هستند.

Encyritidae Pteromalidae Eulophidae گروه دیگری از پارازیتوئیدها، متعلق به راسته (Diptera) یا دو بالان خانواده (Tachinidae)فوق‌العاده حائز اهمیت هستند.

Tachinidae ب) گروه دیگر از دشمنان طبیعی، حشرات شکارگر هستند که از انوع گونه‌های گیاهخوار تغذیه می‌کنند.

مهم‌ترین شکارگرها در راسته (Hemiptera) مثل خانواده (Anthocoridae) خانواده (Nabidae) در راسته (Coleoptera) خانواده (Coccinellidae) که به آن‌ها کفشدوزک‌ها اطلاق می‌شود و تعدادی دیگر از خانواده‌ها مثل خانواده (Carabidae) و در راسته بال‌توری‌ها خانواده (Chrysopidae) بخصوص بال‌توری (Chrysopea carnea).

Anthocoridae Nabidae Coccinellidae Chrysopea carnea ج) گروه دیگَر از عوامل بیماری‌زا، بندپایان هستند.

مهم‌ترین عوامل بیماری‌زای بندپایان مربوط به ویروس‌ها، نماتدها، تک سلولی‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها هستند.

در بین باکتری‌ها، باکتری‌های گونه(Bacillus)، از جمله باکتری‌هایی هستند که برای کنترل گروه‌های مختلفی از حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در گروه ویروس‌ها، شانزده خانواده از ویروس‌ها با حشرات ارتباط دارند ولی خانواده (Baculoviridae) دارای اهمیت بیشتری است و برای کنترل حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما دلیل اینکه ویروس‌ها مانند باکتری‌ها براحتی تولید نمی‌شوند چیست؟

ویروس‌ها برای تولید مثل نیاز به جسم موجود زنده دارند، یعنی آن‌ها در داخل موجود زنده تکثیر پیدا می‌کنند در حالیکه باکتری‌ها براحتی بر روی مخمر ها تکثیر می‌شوند.

به همین دلیل استفاده از باکتری‌ها در کنترل بیولوژیک حشرات توسعه یافته و کاربرد بیشتری دارد د) گروه دیگر از حشرات مورد استفاده در کنترل بیولوژیک، حشراتی هستند که از علف‌های هرز تغذیه می‌کنند.

در این بین خانواده‌های (Chrysomelidae) و (Curcurlionidae)از راسته (Coleoptera) و (Pyralidae) از راسته (Lepidoptera) از اهمیت زیادی برخوردارند.

Chrysomelidae Curcurlionidae Coleoptera Pyralidae کنترل علف های هرز از طریق حشرات نقش آموزش کشاورزان در کنترل بیولوژیک : برای احراز موفقیت در برنامه های مبارزه بیولوژیک لازم است موضوع برای کشاورزان و عموم مردم و مأموران دولت که سیاست گزار کشاورزی و محیط زیست می باشند تشریح شده و اثرات مثبت آن نشان داده شود کارکنان ترویج کشاورزی در این فرایند نقش اساسی دارند.

اطلاعات مورد نیاز کشاورزان : کشاورزان بایستی اطلاعات کافی و مهارت لازم در استفاده از مبارزه بیولوژیکی بر علیه آفات زراعتی که با آن سرو کار دارند در اختیار داشته باشند.

از جمله این اطلاعات، توان شناسایی دشمنان طبیعی کلیدی و اطلاع از دوره زندگی آن ها و ارتباط آن با چرخه حیات آفت است.

از جمله اصول اساسی عبارتند از: - همه حـشرات آفـت نیستند: شناساندن این اصل گونه های مفید وجود داشته و می توان از آن ها در مبارزه با آفات بهره گرفت، اولین اقدام در جهت آموزش مبارزه بیولوژیکی به زار عین است.

- تنها جمعیت زیاد آفـت زیانبار است: بایست به زار عین آموزش داده شود که همیشه لازم نیست با حضور آفت مبارزه شود، بلکه بایست از زیان آن (کمی یا کیفی) جلوگیری شود.

حضور تعداد محدودی آفت در یک محصول، علامتی برای لزوم مبارزه شیمیایی نیست.

- همه اثرات آفــت کش ها خوب نیست: معمولاً اثرات مثبت آفت کش ها، به خصوص حشره کش ها، راحت تر از اثرات زیانبار آن ها قابل رویت است.

از جمله فواید آن سرکوب سریع آفت است و اثرات اولیه شدیدی در هر جا و هر زمان که لازم است حاصل می گردد.

برای درک بهتر از مزایای مبارزه بیولوژیکی نسبت به مبارزه شیمیایی لازم است نکات ذیل به کشاورزان آموخته شود.