در تاریخ 9/5/81 دولت جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید که داخل شدن در مباحث تجارت الکترونیک امروزه به یکی از مباحث مهم و واقعیت‌های اساسی اقتصاد جهانی تبدیل شده است.
هر چند که از لحاظ حقوقی و چه از لحاظ فنی مسأله، موضوع قابل بحثی می‌نمود لیکن در این تاریخ کلیت قضیه به عنوان (سیاست تجارت الکترونیک) به تصویب هیأت دولت رسید: کابینه تصمیم گرفت مسوولیت امر را به سه وزارتخانه بازرگانی، علوم و ارتباطات بسپارد.
پس از آن بود که لایحه قانون تجارت الکترونیک تهیه و تقدیم مجلس شورای اسلامی شد.
همواره عرصه‌های جدید که بر روی زندگی بشریت باز می‌شوند با مشکل عمده‌ای به نام فقدان قانونمندی لازم مواجه هستند.
بحث تجارت در اینترنت نیز از این قاعده مستنثی نیست.
البته این مشکل تنها مختص کشور ما نیز نبوده است بلکه بسیاری از دیگر کشورهایی نیز که پیش از ما به اهمیت مباحث تجارت در اینترنت واقف شده‌اند با چنین مسأله‌ای مواجه بوده و هستند.
حدود 6 دهه پیش که اینترنت در ایالات متحده متولد شد دنیایی جدید ولی مجازی را به ارمغان آورد که به نوعی همزاد جهان طبیعی می‌نمود.
شاید بتوان محیط سایبر را به سایه‌ی جهان طبیعی تشبیه نمود که هر آنچه در آن وجود دارد می‌تواند در محیط جدید نیز به وجود آید.
البته محیط جدید هر چند امکان ایجاد بسیاری از امکانات محیط طبیعی را در خود جمع کرده بود لیکن می‌توانست با مؤلفه‌هایی همانند سرعت و دقت، اوضاعی به مراتب بهنجار‌تر و آماده‌تر را در اختیار جهانیان قرار دهد.
از این رو بود که اینترنت به سرعت وارد عرصه‌های مختلف زندگی بشری شد.
یکی از این عرصه‌ها تجارت الکترونیک بود که به سرعت مؤلفه‌های قدیمی و سنتی تجارت را با تحولاتی عمیق روبه‌رو ساخت.
سال‌ها و قرن‌ها تا جدال با شیوه‌های معمول خود توانسته بودند دنیایی را فراروی خویش خلق نموده و به اتکای آن سنتی را به عنوان سنت تجاری ابداع نمایند.
هر چند تجار به واسطه روحیات ترقی‌خواه خویش از هر پیشرفتی که بشریت به آن نائل می‌شد برای ترقی سنت خویش سود می‌برد لیکن چه فتح دریا و چه ایجاد انقلاب صنعتی و پس از آن به صدا درآمدن سوت قطارها هیچ یک نمی‌توانست به اندازه انقلاب اطلاعات در تحولات مؤثر واقع شوند.
هر چند تمام تحولات گذشته باعث خرق عادات شده بودند لیکن ICT توانست انقلابی در کلیت عادات و رویه‌های موجود ایجاد نماید.
این مسأله تا بدانجا پیش رفت که اگر کشوری به تجارت در اینترنت بی‌توجهی نشان دهد در عرصه بین‌المللی با یک انزوای خود خواسته و منطقی مواجه خواهد شد.
قانون تجارت الکترونیک(1)یکشنبه,13 تیر 1384 (تعداد دفعات خوانده شده:5782)نویسنده: مهدی صمدی منبع: باشگاه اندیشه در تاریخ 9/5/81 دولت جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید که داخل شدن در مباحث تجارت الکترونیک امروزه به یکی از مباحث مهم و واقعیت‌های اساسی اقتصاد جهانی تبدیل شده است.
همواره عرصه‌های جدید که بر روی زندگی بشریت باز می‌شوند با مشکل عمده‌ای به نام فقدان قانونمندی لازم مواجه هستند.
حدود 6 دهه پیش که اینترنت در ایالات متحده متولد شد دنیایی جدید ولی مجازی را به ارمغان آورد که به نوعی همزاد جهان طبیعی می‌نمود.
البته محیط جدید هر چند امکان ایجاد بسیاری از امکانات محیط طبیعی را در خود جمع کرده بود لیکن می‌توانست با مؤلفه‌هایی همانند سرعت و دقت، اوضاعی به مراتب بهنجار‌تر و آماده‌تر را در اختیار جهانیان قرار دهد.
سال‌ها و قرن‌ها تا جدال با شیوه‌های معمول خود توانسته بودند دنیایی را فراروی خویش خلق نموده و به اتکای آن سنتی را به عنوان سنت تجاری ابداع نمایند.
این مسأله تا بدانجا پیش رفت که اگر کشوری به تجارت در اینترنت بی‌توجهی نشان دهد در عرصه بین‌المللی با یک انزوای خود خواسته و منطقی مواجه خواهد شد.
هم‌اکنون برآوردها نشان می‌دهد کشورهایی که تا سال 2010 میلادی نتوانند خود را به بازیگر عرصه‌های ICT تبدیل نمایند پس از آن تنها به تماشاگران این عرصه تبدیل خواهند شد زیرا فاصله‌ها به قدری افزایش یافته‌اند که دیگر پر کردن آنها از جمله محالات تلقی می‌گردد.
دنیای متمدن به مثابه ماشین بسیار پیشرفته مرسدس بنزی بود که با سرعت نهایی خود در حال حرکت بوده و جهان سوم سوار بر چهارپای خسته خویش در حال پیمودن این راه می‌بود.
لیکن کشورهای پیشرفته هم‌اکنون از ماشین خود پیاده شده و سوار بر فضاپیماهای مافوق صوت شده‌اند.
حال تصور کنید که چگونه می‌توان با چهارپای لاغر خویش به گرد این فضاپیماهای پیشرفته رسید.
در این نوشته سعی ما بر این است تا با دقت در متن قانون تجارت الکترونیک، مصوب مجلس شورای اسلامی و مقایسه آن با واقعیت‌های موجود در e – commerc به نقاط قوت و ضعف قانونمندسازی این فضای جدید در کشورمان بپردازیم.
الف) تصویب قانون: لایحه تقدیمی به مجلس شورای اسلامی پس از بحث در مجلس در تاریخ 17/10/1382 به تصویب رسید و پس از طی مراحل قانونی از سوی رئیس وقت مجلس برای اجرا به رئیس جمهور ارسال شد.
این قانون با عنوان قانون تجارت الکترونیک نامگذاری شده و در 79 ماده و چهار فصل تصویب گردیده است.
ماده یک قانون به قلمرو خود می‌پردازد.
استفاده از کلمات نامأنوس که هم برای تجار و هم حقوقدانان تازه‌کار ایرانی در عرصه تجارت الکترونیک بسیار نامفهوم می‌نماید جای بحث و تأمل خواهد داشت.
در ابتدای این ماده هدف این قانون، ایجاد مبادله آسان و ایمن برای اطلاعات عنوان شده است البته تجارت الکترونیک کلیت اطلاعات را شامل نمی‌شود و لازم بود که قانونگذار مشخص نماید که منظور اطلاعات در این بند چه نوع اطلاعاتی است.
آیا از همه انواع اطلاعات که در محیط مجازی وجود دارد (همانند اطلاعات دولتی) می‌توان به منظور تجاری بهره‌برداری کرد؟
ب) تعریف تجارت الکترونیک برای دخول صحیح در مبحث یکی از شرایط اساسی تعریف صحیح از مقوله مورد توجه می‌باشد.
لیکن قانون مذکور با این قضیه رفتاری کاملاً محافظه‌کارانه داشته است.
هر چند تجارت الکترونیکی امروزه به یکی از مهم‌ترین شاخه‌های فعالیتی تبدیل شده است لیکن در کشور ما قانونگذار از بین متون مختلفی که درباره تعریف تجارت الکترونیکی آورده شده است به اجماع نرسیده و یا اینکه اهمیت تعریف را کمتر از آن دیده است که درباره آن به بررسی بپردازد.
در اینجا با وجود بی‌توجهی قانون، لازم است ابتدا تعریفی از حقوق تجارت الکترونیکی به دست آورده و پس از آن به بررسی برخی دیگر از مواد این قانون بپردازیم.
همان طور که از نام این رشته نیز برمی‌آید ما در اینجا با سه عنوان مختلف مواجه هستیم ابتدا حقوق، سپس تجارت و پس از آن الکترونیک.
هر یک از اینها به تنهایی و به تفصیل رشته قابل توجهی از مباحث را شامل می‌شوند لیکن چه چیزی باعث شده است که این سه وجه مختلف در یک نقطه به تلاقی برسند.
به همین خاطر ابتدا به سراغ تجارت الکترونیک می‌رویم.
تعاریف مختلفی به این منظور پیشنهاد شده است.
عده‌ای معتقدند تجارت الکترونیک یعنی فروش کالا و خدمات با کامپیوتر از طریق اینترنت.
این تعریف هر چند درست می‌نماید لیکن به نظر می‌رسد جامعیت کاملی ندارد.
تعریفی دیگر نیز این چنین می‌گوید: کاروکسب و فعالیت‌های هدفمند توأم با داده‌های فنی که با کمک وسایل الکترونیکی به انجام می‌رسد.
این تعریف نیز هر چند عرصه‌هایی را به تعریف اول می‌افزاید لیکن برای کامل شدن آن لازم است تعریف سوم را به آن دو ملحق و یک تعریف کامل ارائه دهیم.
متن سوم تجارت الکترونیک را پردازش و انتقال الکترونیکی داده می‌شمارد.
البته این داده بایستی ارزش انتقال داشته باشد و البته می‌تواند شامل: متن، صدا، تصویر و غیره نیز بشود.
ج) تفسیر و سکوت قانون ماده 3 قانون به تفسیر متون خود و راه‌های ممکن می‌پردازد.
از آنجا که قانون مذکور جدید بوده و هنوز به طور تخصصی برای دادگاه قابل استفاده نمی‌باشد به همین منظور در همان مواد اولیه به این موضوع پرداخته شده و سه شرط برای آن معین شده است.
قانونگذار اولین شرط را برای تفسیر توجه به خصیصه بین‌المللی بودن اینترنت می‌داند برعکس محیط بین‌المللی رئال، محیط سایبر دارای حدود و ثغور مشخص نیست و هر چقدر سعی شود تا مرزها و گمرکات فعال گردند چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
پاسپورت، ویزا و مواردی از این دست در اینترنت بی‌معنا می‌شوند و شما می‌توانید بدون برگ تردد حتی به سایت کاخ سفید راه پیدا کنید.
دومین خصوصیت واقعیت ترانس‌نشنال در تجارت الکترونیک است.
علاوه بر اینترنشنال بودن این خصوصیت نیز وجود خواهد داشت.
هر چند موقعیت فراملی را می‌توان از وضعیت بین‌المللی تفکیک کرد لیکن عدم توجه به قرابت آن دو و نیاز فراوان قواعد فراملی به قواعد بین‌المللی مقداری گمراه‌کننده نیز خواهد بود.
شرط سوم تفسیر هم رعایت حسن نیت در انجام تفسیر می‌باشد.
ماده 4 قانون نیز به وضعیتی می‌پردازد که قانون برای آن تعیین تکلیف نکرده باشد.
هر چند اینجا نیز قانونگذار سکوت را موجب عدم صدور رأی نمی‌داند و آن را به سایر قوانین موضوعه متصل می‌کند لیکن در عین حال معتقد است استفاده از سایر قوانین به تنهایی مجاز نیست بلکه بایستی این موارد در همان چهارچوب فصول و مواد مندرج در قانون حاضر مورد استفاده قرار گیرد.
عناوین مرتبط1- افزایش کلاهبرداری در بخش تجارت الکترونیکی دوشنبه,22 اردیبهشت 1385 2- مروری بر قانون تجارت الکترونیکی دوشنبه,9 اسفند 1384 3- همایش بازیابی و تجارت الکترونیک در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار می‌شود دوشنبه,1 اسفند 1384 4- اداره کل توسعه تجارت الکترونیکی تشکیل شد یکشنبه,30 آذر 1384 5- کنفرانس تجارت الکترونیکی برگزار شد یکشنبه,23 آذر 1384 6- همایش تجارت الکترونیکی و توسعه برگزار می‌شود یکشنبه,15 آبان 1384 7- همایش تجارت الکترونیکی و توسعه برگزار می شود یکشنبه,11 آبان 1384 8- تجارت الکترونیک (بخش سوم) یکشنبه,26 شهریور 1384 9- تجارت الکترونیک (بخش دوم) یکشنبه,24 شهریور 1384 10- گزارش اجمالی از خدمات مرکز تجارت الکترونیکی ایران یکشنبه,19 شهریور 1384 11- تجارت الکترونیک (بخش اول) یکشنبه,13 مرداد 1384 12- الفبای تجارت الکترونیکی یکشنبه,13 مرداد 1384 13- همایش توسعه تجارت الکترونیکی و آینده ایران برگزار می‌شود یکشنبه,25 تیر 1384 14- تجارت الکترونیکی چیست؟
یکشنبه,27 خرداد 1384 15- باید استانداردهایی برای تجارت الکترونیکی در نظر گرفته شود یکشنبه,10 بهمن 1383