جوامع پیشرفته صنعتی در حال گذار از مرحله صنعتی به فرا صنعتی که اصطلاحاً جامعه اطلاعاتی (Information Society) خوانده می شود هستند . همانطوری که انرژی عامل اصلی انتقال از مرحله کشاورزی به صنعتی بود ، اطلاعات عامل اصلی انتقال به جامعه اطلاعاتی است . بر اثر انقلاب صنعتی حجم کاری لازم برای کشاورزی به کمتر از 3% میزان قبلی کاهش یافت و با انقلاب اطلاعاتی حجم ، نوع ، سرعت و برد فعالیتها به ویژه در جوامع پیشرفته صنعتی در کلیه زمینه ها (اعم از علمی ، فرهنگی ، صنعتی ، کشاورزی و غیره) در حال تغییرات اساسی است .شبکه جهانی اینترنت که اغاز آن به حدود 30 سال قبل باز می گردد ، با تحولات اساسی و رشد بی نظیری که در ظرف دهه گذشته پیدا کرده در حال حاضر به عنوان یکی از مهمترین ابزار برای انتقال به جامعه اطلاعاتی مطرح است . اینترنت یکی از ارکان اصلی بزرگراه اطلاعاتی I-WAY (Information Super Highway) می باشد که در آن کلیه شبکه های کامپیوتر ، تلفن ، ویدئو ، کنفرانس ، تلفن موبایل و غیره به هم متصل شده و با هم به تبادل اطلاعات خواهند پرداخت . بزرگراه اطلاعاتی (I-way)، زیربنای اصلی جامعه اطلاعاتی در قرن بیست و یکم خواهد بود . در این نوشتار ، ابتدا مفهوم اینترنت و تاریچه رشد و تکامل آن بطور اجمالی مرور گردیده ، سپس وضعیت فعلی این شبکه در جهان و محدودیتها و امکانات اینترنت مورد بحث قرار گرفته و نهایتا بحثی در مورد کاربرد اینترنت در تجارت (که اصطلاحاً تجارت الکترونیک خوانده می شود) و کاربرد آن در امور فرهنگی ارائه می گردد .
مفهوم شبکه کامپیوتری:
شبکه کامپیوتری (Computer Network) عبارتست از دو یا چند کامپیوترکه از طریق خطوط تلفن ، کابل و یا به روشهای دیگر بهم متصل هستند . متصل کردن کامپیوترها از طریق شبکه امکان تبادل اطلاعاتی میان کامپیوترهای متصل به شبکه و نیز استفاده مشترک از سخت افزار را برای استفاده کنندگان بوجود می آورد .به عنوان مثال اگر در یک سازمان 10 کامپیوتر و تنها یک پرینتر و یا یک مودم برای اتصال به اینترنت وجود داشته باشد ، شبکه کامپیوتری ، امکان استفاده از پرینتر یا مودم مزبور را برای کلیه کامپیوترهای موجود بر روی شبکه بوجود می آورد . در شبکه های کامپیوتری معمولا یک یا چند کامپیوتر نقش سرویس دهنده یا کارگزار (Server) را برعهده داشته و به ارائه خدمات به سایر کامپیوترهای موجود بر روی شبکه موسوم به مشتری (Client) که یا خود نیز به نوعی کارگزار هستند و یا آنکه توسط کاربران نهایی مورد استفاده قرار می گیرند می پردازند استفاده کنندگان از کامپیوتر بر روی شبکه می توانند با هم به تبادل اطلاعات (پیغام و یا فایل) بپردازند و یا از منابع اطلاعاتی موجود بر روی شبکه مستقیما استفاده نمایند . سازمانهای کوچکتر از شبکه های محلی موسوم به LAN (Local Area Network) و سازمانهای بزرگتر از شبکه های گسترده موسوم به WAN (Wide Area Network) برای اتصال آنها به کامپیوترهای فروشندگان خدمات ، مواد اولیه و قطعات ، کامپیوترهای مشتریان و غیره استفاده می کنند .
مفهوم اینترنت:
کلمه اینترنت مخفف (Interconnected Networks) و به معنی شبکه های به هم مرتبط است . اینترنت سیستمی برای توزیع و تبادل اطلاعات (اعم از پیغام ، صدا ، تصویر ، فایل وغیره) در سطح جهان است که بر اساس آخرین آمار موجود در حال حاضر 226 کشور به آن متصل هستند .
تاریخچه اینترنت:
هدف از ایجاد اینترنت که در سال 1965 توسط وزارت آمریکا انجام شد ، در ابتدا ایجاد شبکه کامپیوتری قوی برای اتصال کامپیوترهای حساس در مراکز نظامی کشورهای عضو ناتو (NATO) بود تا به این ترتیب در صورت حمله موشکی شوروی به تجهیزات کامپیوتری آنها در یک نقطه ، بدلیل متمرکز بودن فعالیتهای کامپیوتری سایر کامپیوترهایی که بر روی شبکه قرار داشتند بتوانند به کار خود ادامه دهند . فلسفه تشکیل اینترنت مبین وجود عدم تمرکز شدید در ساختار این شبکه (که یکی از مهمترین برتریهای اینترنت است) می باشد . با چنین ساختاری کامپیوترهای موجود بر روی شبکه های بهم متصل قادر خواهند بود حتی در صورت از کار افتادن یک یا چند شبکه کماکان به کار خود و نیز ارتباط با یکدیگر (از طریق مسیرهای دیگر بر روی شبکه) ادامه دهند . در آغاز ، پروژه ای با عنوان ARPANET از سوی وزارت دفاع آمریکا تعریف شد که بر اساس آن تا سال 1969 ، سوپر کامپیوترهای موجود در چهار دانشگاه مهم آمریکا (دانشگاه کالیفرنیا در لوس آنجلس - UCLA ، استانفورد- Stanford ، یوتا – UTAH و دانشگاه کالیفرنیا در سانتاباربارا – UCSB ) توسط یک شبکه به هم متصل شدند . تا سال 1985 تعداد مراکزی که از طریق اینترنت به هم متصل بودند به 170 مرکز علمی ، صنعتی ، دولتی و نظامی افزایش یافت .
با مشخص شدن مزایای فوق العاده ای که از طریق شبکه کردن کامپیوترها بدست آمده بود ، بنیاد علوم ملی آمریکا (NSE) در اوایل دهه هشتاد مبادرت به ایجاد شبکه ای جهت اتصال سوپر کامپیوترهای این مرکز (با توان انتقال بالای اطلاعات) نمود . انگیزه اصلی از این کار این بود که بتوانند امکان استفاده از سوپر کامپیوترها را برای محققین در سطح آمریکا فراهم کنند زیرا به این نتیجه رسیده بودند که نه می توانند محققین را به سایتهای سوپر کامپیوتر منتقل کنند و نه می توان در هر دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی یک سوپر کامپیوتر قرار داد . به این ترتیب اینترنت که با هدف نظامی ایجاد شده بود وارد مرحله دوم عمر خود یعنی مرحله آکادمیک گردید و تسهیلات فوق العاده ای را برای انجام تحقیقات در اختیار مراکز علمی و تحقیقاتی قرار داد . در اوایل سال 1995 اتصال به اینترنت جزء ارکان اساسی برای انجام تحقیقات علمی شده بود . ایجاد و توسعه سریع شبکه اینترنت امکان مبادلعه سریع پیامهای الکترونیکی (E-mail) و فایلهای کامپیوتری را برای محققین فراهم کرد بطوری که E-mail بزودی بار اصلی ترافیک شبکه را به خود اختصاص داد . بتدریج با افزایش قابلیتهای جدید به اینترنت و توسعه مراکز متصل به این شبکه ، اینترنت وارد مرحله سوم حیات خود یعنی مرحله تجاری گردید . در مورد این مرحله که مقدمه رشد و توسعه انفجاری اینترنت در جهان است ، در ادامه بیشتر بحث خواهیم کرد