دانلود مقاله موقعیت جغرافیایی استان خراسان رضوی

استان خراسان با مساحت 313335 کیلومتر مربع وسیعترین استان کشور بوده و در قسمت شرق و شمال شرق کشور قرار گرفته است.
خراسان مجموعه ای است از عوارض جغرافیائی مرکب از فلاتها و جلگه ها و کوهستان ها که در شمالشرق ایران قرار گرفته است و رودهای چندی در کوهستانهای شمالی آن، دره های حاصلخیزی بوجود آورده که مرکز تجمع انسانی و حیات نباتی است و شهرهای آباد خراسان را در بر گرفته است.

مهمترین کوههای خراسان عبارتند از کوههای هزار مسجد، الله اکبر، آلاداغ و بینالود که ارتفاع آن به 3500 متر می رسد.
مهمترین رودخانه های استان خراسان عبارتند از اترک، گرگان، هریود و قره سو که به جز رود اترک جریان بقیه رودها به علت اینکه بیشتر آب آنها به مصرف کشاورزی می رسد ثابت نیست، آب و هوای کوهستانی خراسان کاملاً برای و اختلاف درجه گرمای روز و شب تابستان و زمستان بسیار زیاد است.

در نواحی دره ای، بهار از اواخر فروردین ماه شروع و تا آخر اردیبهشت طول می کشد، تابستان گرم و خشک از خرداد تا شهریور ادامه می یابد.

بهترین موقع سال شهریور ماه است که درجه حرارت پائین آمده و تا اواخر آبان هوا مطبوع صاف و شب ها خنک است.

زمستان از آذرماه با ریزش باران و برف شروع می شود و زمستان نواحی کوهستانی سخت است.
بجنورد از شهرهای استان خراسان بوده و با مساحت 5/24 کیلومتر مربع و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 57 درجه و 19 دقیقه شرقی در قسمت شمالغربی استان قرار گرفته است.

ارتفاع متوسط بجنورد از سطح دریا برابر 1010 متر است و بخشی از آن که به دست سفلای گرگان منتهی می شود، ارتفاع کمی دارد.
در شمالی ترین منطقه بجنورد، دره های شاندیز و کوکوک قلعه وجود دارد، که آب آنها از مرز ایران خارج شده و در داخل خاک شوروی به اترک ملحق می شود.

در جنوب منطقه بجنورد، دره رباط عشق وجود دارد که آبهای آن از آستانه در بند سرازیر شده و در منطقه اسفراین به قره سو ملحق می شود.

در جهت شمال غربی – جنوب شرقی، دشت باریکی بطول 120 کیلومتر و به عرض چند کیلومتر، از آستانه رضاآباد تنا گلوگاه قازان قلعه، امتداد دارد که آن را دوره وسطای اترک گویند.

شهرستان بجنورد از شمکال به خاک شوروی از شمالشرقی تا جنوب غربی به قوچان و اسفراین وبزوار و از شمالغربی تا جنوبغربی به استان مازندران و استان سمنان محدود شده است.

طبق آخرین تقسیمان کشوری شهرستان بجنورد شامل چهار بخش مرکزی، جاجرم، مانه و سملقانئ و جرگلان می باشد.
شهرستان بجنورد از چهار شهر بنام های بجنورد، جاجرم و گزنه و آشخانه تشکیل شده است که مرکز آن بجنورد می باشد.

تعداد دهستانهای منطقه بجنورد به 14 واحد می رسد.
مساحت شهرستان بجنورد 17245 کیلومتر مربع است

سوابق طرح های توسعه شهر بجنورد
1-طرح هادی بجنورد
اولین طرح کلی برای توسعه شهر بجنورد طرح هادی آن بود که بوسیله وزارت کشور تهیه شده است.

این طرح خط مشی های کلی توسعه شهر و کاربری اراضی شهری، و مشخصات شبکه ها و معابر شهری را مورد مطالعه قرار داده بود و اطلاعات مورد نیاز برروی نقشه های مربوطه منعکس شده بود.

این طرح گرچه بسیار کلی و گذرا مسائل و مشکلات آینده توسعه کالبدی شهر را مد نظر قرار داده بود، ولی عملاً توانست کمک ها و راهنمائی موثری در اداره و توسعه آینده شهر برای شهرداری باشد.

2-طرح آبادانی منطقه بجنورد:
در سال 1349 طرح توسعه اقتصادی خراسان توسط سازمان برنامه و بودجه تهیه شد و طرح آبادانی منطقه بجنورد نیز یکی از بخش های آن بود.
در طرح مزبور شهر بجنورد، بعنوان شهر اصلی منطقه شناخته شد و اصول کلی‌ای در زمینه توسعه اقتصادی و اجتماعی آن پیشنهاد گردید.

در این طرح جمعیت شهر بجنورد برای سال 1365 معادل 79500 نفر پیش بینی شده بود و توسعه کالبدی شهر متوجه شمال بود.

این طرح چون در قالب طرح جامع شهری تهیه نشده بود مورد استفاده دستگاه های اداری و عمرانی شهر قرار نگرفت.

3-طرح جامع بجنورد:
تهیه طرح جامع بجنورد در اسفندماه 1353 شروع شد و در فروردین 1355 مطالعات مرحله اول آن به پایان رسید.

مطالعات مرحله دوم در سال 1357 تمام شد و بالاخره در مردادماه 1359 طرح جامع در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مطرح گردید و مورد تصویب نهایی قرار گرفت.
طرح جامع و تفصیلی شهر بجنورد اوضاع طبیعی و توسعه اقتصادی منطقه، توسعه تاریخی و سیمای شهر، جمعیت، سواد و آموزش، نیروی انسانی، خانوار و مسکن، ترافیک و ترابری، فعالیت های اقتصادی و خدمات شهری، نظام کالبدی و توسعه فیزیکی شهر را مورد مطالعه قرار داده است.

سپس به تبیین اهداف و خط مشی های توسعه منطقه ای و شهر پرداخته و در آن اساس و برنامه ها و طرح های کالبدی شهر را تهیه کرده است.

طرح جامع و تفصیلی شهر بجنورد اوضاع طبیعی و توسعه اقتصادی منطقه، توسعه تاریخی و سیمای شهر، جمعیت، سواد و آموزش، نیروی انسانی، خانوار و مسکن، ترافیک و ترابری، فعالیت های اقتصادی و خدمات شهری، نظام کالبدی و توسعه فیزیکی شهر را مورد مطالعه قرار داده است.

سپس به تبیین اهداف و خط مشی های توسعه منطقه ای و شهر پرداخته و در آن اساس و برنامه ها و طرح های کالبدی شهر را تهیه کرده است.

4-پروژه مکان یابی اراضی مناسب برای توسعه آتی شهر بجنورد: تهیه این طرح در تاریخ اسفندماه 1365 شروع شد و گزارش نهایی این پروژه در تاریخ 2/9/66 به تصویب کمیته فنی واحد معماری و شهرسازی رسید.

این گزارش در سه بخش تنظیم شده است.

ابتدا خصوصیات منطقه ای بجنورد تشریح شده است.

سپس شناخت کلی و عمومی شهر آمده و در بخش سوم چگونگی توسعه شهر بررسی شده است.

همانطور که در مقدمه گزارش این پروژه آمده است، «...

تدابیری که در پروژه های مکان یابی اتخاذ میشود حداکثر خواهد توانست اقداماتی را که در برخورد با مسائل فوری و حاد یک شهر انجام میشود در چهارچوب تعیینم خطوط اصلی و کلی توسعه شهر تا حدودی به نظم درآورد.

اصولاً مطالعات بخش های مختلف این پروژه به طرح جامع شهر بجنورد متکی است و کلیه نتایج و برداشت ها صرفاً از طریق مطالعات طرح جامع انجام شده است.

این مشاور در چهارچوب مطالعات آماده سازی اراضی کلاته اسماعیل بجنورد از مطالعات روند توسعه آینده شهر بجنورد در گزارش پروژه طرح مکانیابی مذکور یکی از طرح های توسعه شهری بجنورد استفاده کرده است و کلاً نتایج بررسی مکانیابی بطور کامل مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی بافت کالبدی شهر بجنورد فرم اصلی هسته مرکزی این شهر در اواسط دوره قاجار شکل گرفته و شهری قلعه ای بوده که با دیوارها و خندقهال محافظت میشده است.

سپس با رشد جمعیت، گسترش شهر به طرف جنوب از حد دروازه های شهر گذشت.

نخستین خیابان شهر (خیابان امیریه) در حدود سالهای 1235 «اواخر دوره قاجاریه»، و پس از آن خیابان های فردوسی و معصوم زاده احداث شد.

بعد از احداث خیابان امام خیمنی در سال 1316 و تعویض کوچه های باریک، بافت قدیمی، سایر شبکه های شهر به تدریج به تبعیت از امتداد خیابان های مذکور به فرم شطرنجی شکل یافتند و توسعه آنها که از یک نظام شطرنجی و گاه ستاره ای با ایجاد میادین و فلکه تابعیت کرده، بیشتر در جهت جنوب و غرب ادامه یافته است.

بافت شهری: در بررسی بافت شهری سه نوع بافت (قدیمی)، (میانه) و (جدید) قابل بررسی است.

1-بافت قدیمی (ناحیه شمال و شمال شرقی): بخش قدیمی شهر (ساربان محله) در واقع هسته اصلی شهر است و از تجمع مسکن پیرامون اندامهای بنیادی محله ای و شهری فرم یافته است.

این بخش دارای تراکم زیادی است و با بافت از کار افتاده سکونت و آمد و شد شهری دارای حداقل مالکیت های عمومی و فضاهای باز شهری است.

این بافت با کوچه هایی که دارای شبکه شطرنجی نامنظم است، امروزه نیز هویت خود را حفظ کرده و راسته های موجود و گذرهای آن در حال حاضر نیز نیاز آمد و شد پیاده محلات را تامین می کند.

در هم پیچیدگی و تراکم فضاهای مسکونی در اتین بخش قدیمی، فضاهای ارتباطی (راسته و گذرها) و سایر فضاهای عمومی و مورد نیاز را به حداقل رسانده است.

تأثیر اقلیم سرد منطقه و موقعیت جغرافیایی آن بر فرم گیری کلی بافت این بخش مشهود است.

کوچه های طویل و مستقیم، دیوارهای ممتد و ایجاد حداقل بازشوها در آن (در و پنجره ها) باضافه استفاده از خشت و گل برای ایجاد دیوارهای قطور و غیرقابل نفوذ از اثرات مستقیم شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی شهر است.

2-بافت میانه (ناحیه غربی): این بخش که بر بافت قدیمی قدیمی اضافه شده قدمت زیادی (بیش از نیم قرن) ندارد و به دنبال سیاست حکومت مرکزی برای اسکان نظامیان و کارمندان دستگاههاتی اداری و غیره بوجود آمده است.

در این بافت ساختمانها یکنواخت و مصالح ساختمانی جدیدتر است و اکثراً از آجر و سقف شیروانی استفاده شده، خیابانها و گذرهای مستقیم و عریض شبکه منظم شطرنجی ارتباطی ویژه گی کلی این ناحیه را بیان میدارد.

در بافت میانه از وضعیت توپوگرافی زمین کمتر استفاده شده و سبک معماری از جریانهای اقلیمی کمتر تبعیت می کند.

به علت دارا بودن سطح درآمد بالاتر، کیفیت بناهای ساختمانی، از شرایط بهتری برخوردار است.

3-بافت جدید (جنوب و جنوب غربی): این بخش در پی رشد سریع مهاجرت به شهر در پیرامون بافت قدیمی و میانه به سرعت ساخته شد، این بخش در بعضی قسمت ها با مجموعه های روستائی مجاور شهر تلفیق شده است.

مشخصات عمده آن عبارت است از شبکه ارتباطی نامنظم و خارج از اصول شهر سازی، تفکیک نامنظم و کوچک اراضی و ساختمانهای حقیر با مصالح نامرغوب.

بافت این منطقه از شرایط اقلیم و جریان آب های سطحی پیروی میکند.

روند رشد و مراحل گسترش شهر دگرگونی های توسعه کالبدی و جمعیتی شهر در دوران مختلف، علاوه بر شرایط اقلیم و جغرافیایی منطقه، بطور کلی دستخوش دگرگونی های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در منطقه و کل کشور نیز بوده است و نمی توانسته جدای از آن باشد.

روند تغییرات سیاسی و اقتصادی کشور و منطقه از سالهای 1330 به بعد و پی آمد تغییرات و تحولات مختلف در سالهای 1340 (اصلاحات ارضی)، شوک اقتصادی اجتماعی سالهای دهه 1350 (درآمد حاصل از نفت) و اخیراً دگرگونی و انقلاب اسلامی در ایران شتاب مهار نشده و بدون برنامه ریزی تغییرات اقتصادی و اجتماعی حاصل از آنها سبب مهاجرت سریع جمعیت روستائی به شهرها و تغییرات نظام معیشیتی و اقتصادی شهر و روستا گردیده است و بدنال آن نیاز به مسکن و سایر اماکن عمومی فشار زیادی به کالبد محدود شهرها وارد گردیده و سبب توسعه سریع و بدون کنترل آنها شده است.

شهر بجنورد در منطقه ای نسبتاً وسیع که تعداد زیادی روستا و جمعیت آن را به تنهایی و بدون داشتن رقیب تحت پوشش دارد واقع شده است.

در پی تحولات کلی اجتماعی و اقتصادی در ایران شهر بجنورد نیز بعنوان تنها شهر مهم منطقه (منطقه شهرستان بجنورد) نتوانسته است از گزند اثرات آن در امان باشد و در چند دهه اخیر به سرعت رشد کرده است بطوری که در 45 سال گذشته جمعیت آن حدود 6 برابر و مساحت آن حدود 8 برابر افزایش را نشان می دهد.

توسعه آینده شهر از دید پروژه مکانیابی بجنورد: -برای توسعه بیست ساله (تا سال 1368) به حدود 1300 هکتار زمین در خارج از محدوده فعلی نیاز است.

-توسعه پیوسته برای شهر بجنورد پیشنهاد شده است.

-جهات توسعه مناسب به طرف جنوب یا غرب پیشنهاد شده و امکان توسعه پیوسته در غرب بیشتر است.

-انجام اقدامات فوری در زمینه تهیه طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ تفصیلی شهر بجنورد -استفاده حداکثر از 189 هکتار اراضی خالی داخل محدوده طرح جامع مصوب برای رفع نیازهای فوری شهر، از طریق اقدامات هماهنگ کمیسیون ماده پنج در زمینه تغییر بعضی از کاربری های عمومی طرح تفصیلی مصوب.

-استفاده از اراضی تحت تملک دولت در تپه معصوم زاده و تخته ارکان در جنوب شهر در صورتیکه به دلیل طول زمان مورد نیاز برای تهیه طرح توسعه و عمران، محدودیت های اداری و حقوقی احتمالی در زمینه استفاده از اراضی داخل محدوده فوریت برخورد با نیازهای فعلی شهر راه دیگری باقی نماند.

امکانات و محدودیت های توسعه: امکانات و محدودیت های توسعه شهر بجنورد را به طور خلاصه می توان به شرح زیر خلاصه کرد.

1-محدودیت ها: -اراضی کشاورزی: بخش اعظم اراضی دشت بجنورد به جز سطوح کوچکی در شمال و جنوب جزء اراضی درجه 1 تا 3 کشاورزی است که مطابق ضوابط وزارت کشاورزی توسعه شهری در آن ممنوع است.

اراضی شمال و غرب شهر از اراضی دایر کشاورزی است که به لحاظ بازده مناسب آنها توسعه شهری در آنها میسر نیست.

-عوارض زمین: اراضی جنوب از نظر تولید گرانی (شیب زیاد و ناهمواری) برای توسعه دارای محدودیت است.

-فرودگاه: احداث فرودگاه، در محدوده شمال و شمال شرقی شهر، مانع عمده ای بر سر راه توسعه در این محدوده به حساب می اید.

2-امکانات توسعه: -محور ارتباطی: وجود محور ارتباطی عمده گرگان بجنورد در غرب شهر، زمینه مناسب توسعه در آن جهت را فراهم کرده است.

در کنار محورهای ارتباطی شرق (بجنورد-مشهد) و جنوبی (جاده اسفراین)، به لحاظ وجود عوارض طبیعی نامناسب، کشش لازم جهت توسعه وجود ندارد.

در کنار محورهای ارتباطی روستائی موجود در شمال، اخیراً ساخت و سازهایی انجام شده که هرچند اندک و محدود است (به علت وجود اراضی کشاورزی مرغوب در آن جا و کم اهمیت بودن محورهای ارتباطی در آن منطقه) ولی به لحاظ فشار زیاد تقاضای مسکن این روند رو به افزایش دارد و زنگ خطر را به صدا درآورده است.

-گرایش های موجود: عمده گرایشهای موجود توسعه شهر برطرف غرب در کنار محور ارتباطی گرگان – بجنورد است.

و به طور خفیف تر در بافت موجود شهر ملاحظه می شود.

-اراضی دولتی مجاور شهر: اراضی تحت تملک دولت یکی دیگر از امکانات عمده توسعه شهری است.

اراضی دولتی موجود و مجاور شهر که امکان توسعه شهر در آن وجود دارد عبارتند از: اراضی کلاته اسماعیل (ارا ضی طرح آماده سازی) در 5/4 کیلومتر شمال شهر با وسعتی حدود 200 هکتار و قابل توسعه تا 500 هکتار و اراضی تخته ارکان در جنوب شهر (در کنار جاده اسفراین) با وسعتی در حدود 3000 هکتار.

محدوده های مصوب 1-محدوده قانون طرح جامع 2-محدوده استحفاظی 3-محدوده خدماتی 4-محدوده ها حفاظتی ابنیه تاریخی نظام فیزیکی و ناحیه بندی شهری شهر بجنورد در طرح جامع و تفصیلی مصوب خود به سه منطقه کلی (شامل سه ناحیه؛ 13 محله یک ناحیه برهنگی و توریستی و یک بخش صنعتی و پایانه ها) تقسیم شده است، که عبارتند از: منطقه یک: شامل ناحیه یک مسکونی تجاری منطقه دو: شامل ناحیه دو مسکونی و ناحیه صنعتی و ناحیه توریستی فرهنگی منطقه سه: شامل ناحیه سه مسکونی و پارک شهر.

تعیین کمبود و نیاز مسکن برآورد نیاز مسکن در شهر بجنورد با توجه به افزایش جمعیت شهر تا سال 1375، تعدیل تراکم خانوار در واحد مسکونی و همچنین جابجائی های احتمالی مناطق مسکونی و ضریب تخریب ساختمان های مسکونی محاسبه شده است.

در این محاسبات تراکم خانوار در واحد مسکونی همانطور که در بخش مربوطه بحث گردید 1/1 خانوار در واحد مسکونی در نظر گرفته شده است.

بر اساس مطالعات جمعیتی انجام شده، شهر بجنورد در سال 1365 دارای جمعیتی معادل 93392 نفر بوده که با نرخ رشدی برابر 4/6 درصد در سال 1375 خواهد رشید.

متوسط بعد خانوار در شهر بجنورد 8/4 محاسبه گردیده است.

بر اساس فروض فوق میزان واحد مسکونی مورد نیاز بر اساس افزایش جمعیت تا سال 1375 برابر 15204 واحد مسکونی خواهد بود، از طرف دیگر با توجه به تعدیل تراکم خانوار در سال 1365 بر اساس 1/1 خانوار در واحد، 2224 واحد مسکونی کمتر از نیاز شهر موجود است.

احتساب نرخ 34/1 درصد در سال و محاسبه واحدهای باقیمانده از سال 1365 در سال 1375 نشان می دهد که از واحدهای مسکونی موجود 3956 واحد تا سال 1375 تخریب خواهند شد.

اگرچه بخشی از این واحدها در مکان قبلی خود بازسازی خواهند شد.

اما از نقطه نظر محاسبات مربوط به مسکن مورد نظر قرار گرفته اند.

با توجه به اینکه تغییر عمده ای در مناطق مسکونی شهر و جابجائی کاربری های مسکونی مورد نیاز نخواهد بود.

مجموع موارد فوق می تواند نیاز مسکن تا سال 1375 را مشخص کند.

در مجموع، در سال 1375 به حدود 21390 واحد مسکونی جدید در شهر بجنورد نیاز خواهد بود.

گونه شناسی مسکن شهر بجنورد از نظر اقلیمی در منطقه سرد قرار دارد.

معماری و بافت شهری بجنورد بطور کلی متاثر از شرایط آب و هوائی و اقلیم سرد آن است .

این شهر از نظر آثار معماری دارای قدمت زیادی نیست و تنها از دوران قاجاریه یم توان اثار قابل توجهی در آن پدیا کرد.

گونه هیا معماری موجود در شهر را می توان عمدتاً در گروه های زیر ملاحظه کرد.

گروه اول: خانه هایی با معماری روستایی و ساده، باقی مانده از بقایای بافت اولیه روستائی شهر، که در بافت ابتدائی شهر، ساربان محله، که خود یک روستائی است دیده می شود.

گروه دوم: معماری قدیمی و با ارزش شهر است که عمدتاً به وسیله حکام و فرمانروایان محلی و منطقه در شهر بجنورد ایجاد شده است.

این گروه عمدتاً بناهای تاریخی با ارزش شهر را شامل می شود.

و نمونه هیا اندکی از خانه های مسکونی اعیان نشین و خان نشین آن دوره را نیز می توان مشاهده کرد.

گروه سوم: معماری حاصل از تحولات شهر به لحاظ ایجاد مراکز سیاسی و نظامی از طرف حکومت مرکزی در آن است که با شروع مهاجرت و ساخت و سازهای جدید برا اسکان نظامیان به وجود آمده و عمدتاً در قالب خانه های سازمانی شکل گرفته است.

گروه چهارم: شامل ساختمانهای بخش های توسعه جدید شهر است که در دوران رشد سریع کالبدی شهر شکل گرفته است.

ویژگیهای عمومی و کلی معماری رایج در بجنورد را به طور کلی می توان به طور کلی به شرح زیر خلاصه کرد: -راستای غالب قطعات مسکونی شمالی – جنوبی با انحراف تا 30 درجه به طرف جنوب غرب است و جبهه اصلی ساختمان قسمت جنوب است.

-ساختمان به نحوی در زمین قرار می یگرد دارای حیاط های وسیع و مناسب در دو جبهه جنوبی و سمالی باشد.

-ساختمان برروی سکوئی بلندتر از سطح حیاط و یا کوچه قرار دارد.

-استفاده از ایوان و سرپوشیده ها در محل ورودی به ساختمان.

-ارتباط فضاهای اصلی با یکدیگر و با فضاهای سرویس از درون یک محور طولی یا فضای تفقسیم مرکزی (هال) انجام می شود.

-وجه غالب عملکرد فضاهای زندگی قابل تغییر و تبدیل به یکدیگر نیستند.

البته در نمونه های قدیمی فضاها چند عملکردی بوده و به یکدیگر ارتباط مستقیم نیز داشته اند.

-فضاهای سرویس با ارتباط درونی در مجاورت سایر فضاهای زندگی قرار دارند.

-امکان گسترش در طبقات و ارتباط عمودی سایر طبقات با یکدیگر وجود دارد.

-استفاده از سقف های شیبدار رایج است.

-شیوه عمومی ساخت عبارتست از استفاده از دیوارهای آجری باربر و سقف تیرآهن.

ساخت سنی و جنسی موقعیت بر اساس اطلاعات استخراج شده از پرسشنامه ها ترکیب سنی و جنسیت جمعیت آتی طرح آماده سازی به قرار جدول شماره 1-2 است.

بررسی جدول نشان دهنده جوان بودن جمعیت آتی طرح آماده سازی است.

بطوریکه تراکم جمعیت در گروه سنی 9-0 سال نسبتاً بالا است.

علاوه بر آن میانه سنی جمعیت نیز 12 سال برآورده شده بدین ترتیب نیمی از جمعیت آتی طرح را افراد زیر 12 سال تشکیل می دهند.

در مقایسه با میانه سنی جمعیت شهر (8/16 سال) بر اساس سرشماری سال 1365، میانه سنی جمعیت طرح پائین تر است.

میانگین سنی جمعیت معادل 4/17 سال است.

نمودار شماره 1-1 هرم سنی جمعیت را نشان می دهد.

بعد خانوار جدول شماره 3-1 درصد توزیع خانوارها را به تفکیک نفرات نشان می دهد.

بر اساس جدول فوق خانوارهای 5 نفره با 8/23 درصد دارای بالاترین فراوانی اند و خانوارهای 9 نفره به بالا کمترین فراوانی را دارا می باشند.

متوسط بعد خانوار ساکنین طرح آماده سازی 5 نفر برآورد شده است.

بر اساس آمار سرشماری سال 1365 بعد خانوار در شهر بجنورد معادل 8/4 نفر است.

بنابراین متوسط بعد خانوار ساکنین طرح اندکی از بعد خانوار در سطح شهر بالاتر است.

این امر به دلیل بالا بودن فراوانی خانوارهای 5 نفره و 6 نفره است که در مقایسه با توزیع درصد خانوارهای شهر بجنورد در سال 1365 همانگونه که اشاره شد، نشان دهنده بالا بودن درصد خانوارهای نسبتاً پر جمعیت متقاضیان مسکن است.

همسایگی های اراضی طرح آماده سازی اراضی آماده سازی از شمال با اراضی روستای باغچق و ارتفاعات آن همجوار است که آن اراضی عمدتاً منابع مالی است و از پاک 167 فرعی از 158 اصلی است.

از شرق محدود به جاده روستائی باغچق است که مجاور اراضی نسبتاً ناهموار و ارتفاعات در شرق می شود.

این اراضی تحت تصرف سپاه پاسداران و ارتش است.

(پادگان قدس) از جنوب به وسیله مسیل جوی آب معروف به بیژن از اراضی کشاورزی دایر واقع در منطقه جدا می شود (پلاک 155 اصلی اشخاص) از غرب با قطعه دیگری از اراضی تحت تملک زمین شهری مجاور است.

پلاک 170 فرعی از 167 و 158 باغچق اراضی طرح آماده سازی از پلاک اصلی کلاته محمد اسماعیل است.

امکانات توسعه محدودیت های توسعه – اراضی آماده سازی از طرف شرق با محدودیت عمده توسعه شهری روبرو است چون اراضی شرق طرح آماده سازی متعلق به سپاه و ارتش است.

از جنوب محدودیت توسعه مربوط به وجود اراضی کشاورزی دایر موجود است.

این اراضی از دو جنبه عملکرد و مالکیت (عملکرد کشاورزی و مالکیت خصوصی) محدودیت توسعه دارد.

ولی از جهت مشخصات و خصوصیات لازم برای ساخت و سازهای شهری اراضی مناسبی است و در آینده با فعال شدن منطقه زیاد است.

از شمال اراضی آماده سازی با محدودیت طبیعی شیب و ناهمواری مواجه است.

که آماده سازی در آن محدوده بسیار گران تمام می شود.

ولی در بلند مدت احتمال توسعه محدود در آن منطقه وجود دارد.

امکانات توسعه: اراضی طرح آماده سازی از غرب به علت وجود اراضی متعلق به زمین شهری در مجاورت آن دارای امکان توسعه پیوسته تا حدود 300 هکتار را دارا است.

بررسی جهاتت توسعه در محدوده اراضی طرح آماده سازی: همانطور که بخش امکانات و محدودیت های توسعه اراضی در این منطقه معلوم می شود.

توسعه اصلی آینده طراح به طور پیوسته و طرف غرب است.

این توسعه در حال حاضر تا 300 هکتار از اراضی آن (پلاک 170 فرعی از 167 و 158 باغچ) در تملک زمین شهری است و بطور یقین در برنامه توسعه‌اینده این منطقه گنجانیده خواهد شد.

طراحی کالبدی طرح آماده سازی نیز با توجه به امکان توسعه در غرب شکل گرفته است) .

توسعه در جنوب هرچند یبه علت وجود اراضی کشاورزی دایر و مالکیت خصوصی آن قریب الوقوع نیست اما با توجه به پتاسیل های ایجاد شده و موجود (طرح آماده سازی شهر بجنورد – نقاط جمعیتی مجاور ...) امکان ساخت و ساز در آن بسیار قوی است.

بنابراین نتیجه می شود که جهت عمده توسعه بلند مدت در منطقه طرح آماده سازی به طور پیوسته و در جهت غرب است.

بررسی کشش های جذب جمعیت در طرح آماده سازی اراضی طرح آماده سازی برای اسکان سرریز جمعیتی شهر بجنورد در نظر گرفته شده است.

یا می توان آن را توسعه ناپیوسته شهر دانست بنابراین عمده جمعیت آن را اهالی شهر بجنور تشکیل می دهند.

روستاهخای مجاور محدوده شهر و منطقه نیز از دیگر منابع تأمین جمعیت طرح آماده سازی به حساب می آیند.

از عمده ترین این روستاها می توان از روستای باغچ واقع در 2 کیلومتری شمال اراضی طرح و روستای علی آباد واقع در شمال غربی باغ فاصله بیشتری از دو روستای دیگر نام برد.

اراضی طرح آماده سازی به علت دارا بودن مشخصات مثبت و با ارزش مکانی و فیزیکی منطقه جاذب جمعیت خواهد بود.

عمده ترین این کشش ها عبارتند از: -دارا بودن شیب مثبت حدود 3% از شمال به جنوب که از لحاظ طراحی کالبدی فیزیکی شهری مناسب ترین شیب و جهت در منطقه اقلیمکی مشابه بجنورد است.

-مسطح بودن زمین و نداشتن عوارض طبیعی (مسیل – باتلاق – کوه) و مصنوعی ناهنجار و نامناسب توسعه شهری.

-قرار گرفتن در دامنه ارتفاعات شمایل شهر که در نتیجه از لحاظ دید و منظر بسیار مناسب است.

-پایین بودن آب های زیرزمینی و دارا بودن خاکم با نفوذپذیری خوب -دارا بودن خاک مناسب جهت کشاورزی و در نتیجه ایجاد محیط شهری سرسبز و با نشاط.

-احداث یک حوزه شهری بزرگ و خودکفا با طرح و برنامه ازپیش تدوین شده.

و تامین نیازها و زیرساخت های شهری و نظارت و کنترل بر اداره آن که خود باعث تشویق مردم به زندگی در آن مکان می شود.

-از دیگر امتیازات حوزه شهری طرح آماده سازی، امکان موجود شهر بجنورد است.

-تنها عامل بازدارنده جذب جمعیت برای این حوزه شهری جدی مکی توان فاصله دار بودن آن را از شهر فعلی بجنورد دانست که در مراحلا اولیه توسعه طرح آماده سازی چون هنوز این حوزه شهری از لحاظ سطح خدمت رسانی و ایجاد شغل برای ساکنین ان خودکفا نیست، جاذبه های مثبت آن را کم رنگ تر نماید.

اما این امر با ایجاد شبکه هیا دسترسی قوی و سریع و همچنین دایر نمودن سرویس های منظم حمل و نقل عمومی بین این شهرک جدید و شهر بجنورد می توان بر این مشکل تا حد زیادی غلبه کرد.

مطالعه کالبدی منطقه شهر بجنورد شهر بجنورد در آینده نیز به عنوان تنها شهر مهم و اصلی منطقه بجنورد باقی خواهد ماند.

روند رشد جمعیت و توسعه کالبدی شهر مشابه رشد بی وقفه آن است که به هر حال اتفاق خواهد افتاد محدودیت های عمده توسعه فیزیکی کالبد شهر بجنورد در آینده از مشکلات پیچیده ای خواهد شد که باید به آن در قالب یک طرح جامع منطقه ای اندیشیده شود.

در این بحث با توجه به راهبردهای طرح جامع موجود شهر و وضعیت فعلی آنم و بررسی هیا انجام شده در محدوده شرح خدمات طرح آماده سازی به طرحی هرچند کلی در باره کالبد کلی منطقه شهری بجنورد، خواهیم پرداخت.

قبل از هر چیز باید تعریفی از منطقه شهری مورد نظر ارائه دهیم.

این تعریف با توجحه به نقش منطقه ای خدماتی، اجتماعی و سیاسی شهر بجنورد و.

محدودیت ها و امکانات توسعه فیزیکی آن انجام شده است.

شهر بجنورد در منطقه خود با سایر نقاط شهری مجاور آن (اشخانه – گرمه ...) فاصله نسبی زیادی دارد.

تمرکز شدید خدمات اداری.

سیاسی، اجتماعی، آموزشی، درمانی.

فرهنگی درش هر بجنورد موجب شده است تا نقاط شهری مجاور و تحت نفوذ آن نتواند نقش رقابتی با آن داشته باشند.

از طرف دیگر موقعیت جغرافیایی و دسترسی شنهر بجنورد طوری است که امکان دسترسی مناسب تر ساکنین روستائی منطقه بجنورد را به شهر فراهم می آورد.

بنابراین شرایط، منطقه شهری بجنورد جائی جز محدوده شهر بجنورد فعلی نخواهد بود اما شرایط و محدودیت های توسعه فیزیکی رشد و توسعه پیوسته شهر را میسر نخواهد کرد.

و به ناچارقطب های جمعیتی دیگری در کنار شهر به صورت اقماری با حومه رشد کرده و یا در حال بوجود آمدن هستند مثلاً روستاهای مجاور شهر مانند علی اباد واقع در 5 کیلومتری شمال شهر در حال تبدیل شدن به خوابگاه بریا شهر بجنورد است.

چون بواسطه محدودیت های توسعه فیزیکی شهر و بالا رفتن هزینه مسکن مهاجرین جدید ترجیخ می دهند در روستاهای مجاور ساکن شدهن و در شهر بجنورد کار کنند.

از طرفی حرکت هیا دولت در زمینه آماده سازی زمین و توسعه شهری در اراضی دولتی موجود در زندیکی شهر عامل دیگر توسعه شهری در این منطقه است.

(می توان از اراضی آماده سازی کلاته اسمکاعیل – و اراضی تخته ارکان واقع در 5/3 کیلومتری جنوب غربی شهر در کنار جاده اسفراین نام بود) بنابراین منطقه شهری بجنورد از محدوده شهر فعلی خارج شده و محدوده وسیعی را که از شمال و شرق تا دامنه ارتفاعات و از جنوب محدوده ارتفاعات جنوبی گذشته و تا اراضی تخته ارکان ادامه داشته و از غرب تا دامنه ارتفاعات غربی می رسد.

بخش چهارم تعیین تراکم در محدوده اراضی طرح -نظام توزیع تراکم پس از مشخص شدن حد نصاب قطعات تفکیکی و جمع بندی اطلاعات وضع موجود شهر و توجه به نکات زیر، گروه های تراکمی مشخص می شود.

-نیاز به تأمین حدود 32993 واحد مسکونی تا سال 1375 -گرایش به ساخت مسکن در طبقات -فعالیت تعاونی های مسکن در شهر بجنورد و سایر طرح های آماده سازی جهت فعال تر کردن تعاونی های مسکن -گرایش به برنامه ریزی تراکم های مختلف در جهت صرفه جویی در هزینه های مربوط به تاسیسات و تجهیزات شهری و جلوگیری از تطویل بیهوده شبکه تاسیسات.

-نیاز به واگذاری قطعات بزرگتر به منظور جذب گروه های درآمدی بالاتر به محدوده اراضی آماده سازی.

در طرح آماده سازی مورد نظر سه گروه عمده تراکم پیش بینی شده است: الف: تراکم زیاد: گروه های درآمدی زیر 4000 ریال که حدود 9/14 درصد جمعیت متقاضیان را در خود جای می دهد.

مساحت قطعات تفکیکی در این گره 180 متر مربع است.

طبق ماده 67 قانون زمین شهری و سیاست های برنامه پنج ساله مسکن ترجیحاً تا 30% از طرح های آماده سازی بصورت مجتمع ساخته می شوند.

از این رو با توجه به فعالیت تعاونی های مسکن در شهر بجنورد مساحت تخصیص یافته به تراکم زیاد بصورت مجتمع های مسکونی طراحی شده و از طریق تعاونی های مسکن در اختیار متقاضیان قرار می گیرد.

ب: تراکم متوسط: گره های درآمدی بین 40000 تا 60000 ریال که حدود 6/59 درصد از متقاضیان مسکن را شامل می شوند.

مساحت قطعات تفکیکی در این گروه 240 متر مربع است.

ج: تراکم کم: تراکم کم جهت دو گروه درآمدی یکی 60000 تا 80000 ریال که 7/20 درصد از متقاضیان را شامل می شود و دیگری گروه درآمدی بالای 80000 ریال در نظر گرفته شده که مجموعاً 5/25 درصد از متقاضیان را در بر می گیرد.

مساحت قطعات تفکیکی در گروه اول 270 و در گروه دوم 310 متر مربع و در مجموع متوسط قطعات تفکیکی در گروه تراکم کم 280 متر مربع است.

تعیین سرانه های مسکونی در تراکم های مختلف: در بررسی سرانه مسکونی در تراکم های مختلف با توجه به نمونه گیری انجام شده ملاحظه شد که تعیین تغییرات بعد خانوار به نسبت گروه های درآمدی عملاً ممکن نیست نمی توان توزیع مشخصی در رابطه با گروه های درآمدی قائل شد.

بر حسب مطالعات جمعیتی انجام شده بعد خانوار در شهر بجنورد 8/4 نفر و برای ساکنین طرح آماده سازی 5 نفر محاسبه شده است.

از این رو در تراکم های مختلف بعد از خانوار 5 نفر ملاک محاسبه قرار گرفته است.

تعیین سرانه های غیرمسکونی سرانه های زمین شهری با توجه به جدول شماره (4-4) سرانه زمین شهری در تراکم های مختلف به ترتیب 9/47 متر مربع برای تراکم زیاد،؟

9/59 متر مربع برای تراکم متوسط و 5/91 متر مربع در تراکم کم محاسبه می بوشد.

و سرانه زمین شهری بطور متوسط 1/63 متر مربع برای هر نفر خواهد بود.

تقسیمات شهری و نظام توزیع خدمات تقسیمات شهری محدوده اراضی آماده سازی با توجه به گسترش آینده این اراضی و ادامه برنامه آماده سازی در 300 هکتار اراضی مجاور این قطعه انجام پذیرفته است.

در صورت ادامه برنامه آماده سازی در اراضی همجوار مجموعاً 558 هکتار از اراضی این منطقه آماده سازی خواهد شد و با توجه به وسعت فعلی شهر بجنورد (770 هکتار) به صورت یک حوزه شهری جدید در ارتباط مستقیم با شهر بجنورد عمل خواهد کرد.

در برنامه ریزی انجام شده فروض زیر در نظر است: