اصفهان استان یکی ازتقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران است.ازشمال به استان تهران دریاچه نمک و واستان کهگیلویه وبویراحمد و از مغرب به استان لرستان استان خوزستان واستان چهارمحال وبختیاری محدوداست.مسافت آن 105263 کیلومتر مربع است.استان اصفهان 17 شهرستان و51 شهر است.جمعیت آن درسرشماری سال 1370 شمسی 3682444 نفربوده است.مرکزاین استان شهراصفهان است.
شهرستانهای استان اصفهان :اردستان،اصفهان،برخوارومیمه،خمینی شهر، خوانسار،سمیرم، شهرضا، فریدون، فریدونشهر، فلاورجان، کاشان،گلپایگان، لنجان، مبارکه، نایین، نجف آباد، نطنز.
شهرهای مهم استان اصفهان:اردستان،اصفهان،پولادشهر،خمینی شهر {سده}،خوانسار، خوراسکان، داران،زرین شهر، فریدون شهر، فلاورجان، کاشان، گلپایگان، مبارکه، نایین، نجف آباد، نطنز.
اصفهان سرزمینی است درمرکزایران که درحدود105263 کیلومترمربع مساحت دارد.ازشمال به استانهای مرکزی،تهران وسمنان،ازمشرق به استانهای خراسان ویزد،ازجنوب به استانهای چهارمحال وبختیاری،خوزستان،
و لرستان محدوداست.
سرزمین
اصفهان سرزمینی پهناور است که میان دامنه های شرقی زاگرس ورشته کوههای زاگرس از کردستان آغاز می شود
و به طول 1350 کیلومتر تاشمال تنگه هرمز ادامه دارد. رشته کوههای مرکزی ایران ازمشرق دشت رزن،در شمال شرقی همدان،آغاز می شود وتاهامون جازموریان درجنوب شرقی ایران کشیده شده است.
اصفهان ازچهار ناحیه کوهستانی ویک ناحیه جلگه ای تشکیل شده است.ناحیه کوهستانی غربی،شهرستان فریدون وناحیه کوهستانی شرقی وشمال شرقی شهرستان نطنز را در بر می گیرد.
ناحیه کوهستانی شرقی،با دو رشته کوه،شهرستان اردستان رادر مغرب از زاینده رود،ودر مشرق ازدشت کویر جدا میکند.ناحیه کوهستانی جنوبی اصفهان،شهرستان سمیرم را در بر می گیرد.مهمترین کوههای اصفهان عبارتند از:شاهان کوه به ارتفاع 4040 متر،سارشنان به ارتفاع 3330 متر،وصفه به ارتفاع 2240 متر.
قسمت جلگه ایی اصفهان،که از آبرفت زاینده رود پدید آمده است،با شیب ملایمی به باتلاق گاوخونی در جنوب شرقی شهر اصفهان می رسد.رودهای مهم اصفهان عبارتند از : زاینده رود ورود مرغاب . زاینده رود،که دراز ترین وپرآبترین روداصفهان وفلات مرکزی ایران است، از کوههای زردکوه بختیاری در 70 کیلومتری مغرب شهرکرد ،سرچشمه می گیرد.زرد کوه بخشی از رشته کوههای زاگرس است که به سبب داشتن لایه های آهکی زرد به این نام معروف شده است .طول زاینده رود درحدود 360 کیلومتر است. این رود از به هم پیوستن چشمه های کوچک وبزرگ بسیار تشکیل می شود که معروف ترین آنها چشمه جانان وچهل چشمه است.مهمترین سرچشمه آن برفهای کوهرنگ است وآب آن در فصلهای گرم
سال نیز پیوسته جاری است.عرض زاینده رود در همه جا یکسان نیست. درقسمت بالای رود، عرض آن درحدود 10 متر است ودر قسمت وسط، در حدود پل زمانخان، در نزدیکی شهر کرد، به 25 متر می رسد. پهنای زاینده رود در نزدیکی اصفهان حدود 800 متر است. زاینده رود پس از آبیاری کشتزارهای بسیار، سرانجام،در140 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان به باتلاق گاوخونی می ریزد.
بر روی زاینده رود،از چشمه تا پایان،28 پل و6 بند و سد،از جمله سد زاینده رود ،در 117 کیلومتری غرب اصفهان، ساخته شده است. پلهای قدیمی زمانخان،کله،فلاورجان،مارنان،الله وردی خان (سی سه پل )، پل خواجو،شهرستان، و ورزنه ،از جمله پلهای زاینده رود هستند. در زمان صفویه برای استفاده از آب زاینده رود تقسیم بندی ویژه ایی صورت گرفت که بر اساس آن آبادیهایی که در مسیر رود قرار داشتند می توانستند از میزان معینی آب استفاده کنند. این تقسیم بندی هنوز هم معتبر است.
رود مرغاب ،دومین رود اصفهان، از کوههای فریدون سرچشمه می گیرد وپس از آبیاری کشتزارهای نجف آباد، درنزدیکی روستای جوزدان به زاینده رود می ریزد. رودههای کوچک کرون، در نزدیکی نجف آباد، ورود موسمی قمرود،
در گلپایگان نیز در سرزمین اصفهان جاری است. ویژگیهای گوناگون جغرافیایی سبب شده است که در اصفهان سه نوع آب وهوای متفاوت یافت شود. آب و هوای کوهستانی آب وهوای نیمه بیابانی{ کوهپایه ای}، وآب وهوای بیابانی .ناحیه های کوهستانی اصفهان، مانند فریدون، سمیرم، وبخشی از شهرضا، آب وهوای سرد معتدل کوهستانی دارند. ناحیه های مرکزی،مانند نجف آباد،وشهر اصفهان ،آب وهوای نیمه بیابانی{کوهپایه ایی} با تابستان های گرم وزمستان های نسبتاً سرد دارند. ناحیه های شرقی سرزمین اصفهان ،مانند اردستان و نایین آب وهوای بیابانی گرم وخشک دارند. بارش سالانه در اصفهان 200 میلیمتر است. بیشترین بارش را شهرستان سمیرم وفریدون، وکمترین بارش را شهرستان های نایین واردستان دارند.
اصفهان به سبب تنوع آب وهوا، دارای پوشش گیاهی گوناگون است. رستنیهای ناحیه بیابانی مشرق وجنوب شرقی،یعنی جنوب گاوخونی بیشتر ازنوع گیاهان استپی مناطق خشک است. دراین ناحیه تنها گیاهانی رشد می کنند که بتوانند دربرابر خشکی وگرمای هوا وجنس نامساعد خاک مقاومت کنند. انواع گون،ودرختچه گز،ودر بعضی جاها ،درخت خرما پوشش گیاهی تنک این ناحیه را تشکیل می دهند. هرچه ارتفاع زمین به ویژه دامنه های زاگس بیشتر می شود ازمقدار گیاهان کویری کاسته شده بر پوشش گیاهی منطقه های معتدل افزوده می شود. سرسبز ترین ناحیه ها نزدیک زاینده رود هستندکه بیشه های فراوان دارند.بخشی از مغرب وجنوب اصفهان مانند فریدونشهر وسمیرم پوشش جنگلی طبیعی دارند.در سمیرم حدود 3000 هکتار و در فریدون شهر حدود 100000 هکتار پوشش جنگلی وجود دارد. دربعضی ازمنطقه های کویری اصفهان ازجمله شهرستانهای اردستان،نطنز،نایین وکاشان برای تثبیت شنهای روان حدود 120000 هکتار درختان جنگلی کاشته اند.ناحیه های غربی از علفزارها وچمنزارهای نسبتاً گسترده پوشیده شده است. مهمترین مرتعهای اصفهان در فریدون،سمیرم،گلپایگان،وخوانسارپراکنده اند.در علفزارها نوع های مختلف گون وجود دارند که از آنها کتیرا،وگزانگبین می گیرند.چمنزار ها بیشتر درشهرضا،خوانسار،وگلپایگان پراکنده اند. درجنگلها وبیشه های اصفهان درختانی که چوبشان درصنعت به کار می رود مانند صنوبر {تبریزی وسپیدار }وهمچنین درختها ودرختچه های میوه وحشی،مانندسماق،زرشک،بادام کوهی وبادام می رویند.
در اصفهان جانوران وپرندگان گوناگونی زندگی می کنند. در جنگل ها وکوه پایه ها پلنگ،گرگ،خرس،کفتار،روباه،شغال،خرگوش،بزکوهی،وآهو یافت می شود. کبک،تیهو،قمری،بلدرچین،باز،شاهین،ومرغابی وحشی،ازجمله پرندگان این سرزمین هستند.
دراصفهان سه منطقه حفاظت شده برای حیات وحش معین شده است.منطقه حفاظت شده موته باوسعت 220000 هکتار بین شهرهای کاشان،دلیجان،محلات،گلپایگان،خوانسار ومیمه پناهگاه وحش قمیشلو باوسعت 37000 هکتار درشمال غرب شهرضا. پناهگاد وحش کلاه قاضی باوسعت 48000 هکتار درجنوب شهراصفهان.
اقتصاد
اقتصاد اصفهان برکشاورزی ،دامپروری وصنعت استوار است.ناحیه های کویری مشرق استان،ازجمله شهرستانهای اردستان،نایین،نطنز،وخوروبیابانک،ازلحاظ کشاورزی وصنعت توسعه چندانی نیافته اند. منطقه های کوهستانی وکوهپایه ایی وجلگه ایی برای کشاورزی مناسب هستند.خاک بیشتر این ناحیه ها حاصلخیز است ودرآنها کشتزارها وباغهای ومیوه فراوان یافت می شود. گندم ، جو ، برنج ، حبویات ، ذرت، دانه های روغنی ، پنبه ، چغندر قند ، تنباکو ، انواع علوفه ، سبزیها ، پیاز ، سیب زمینی ، کدو ، بادنجان ، خیار ، هندوانه ، طالبی ، خربزه ، گیلاس ، آلبالو ، آلو ، زرد آلو، هلو ، سیب ، گلابی ، به ، انگور ، انجیر ، انار ، توت ، بادام ، پسته ، گردو ، فندق و خرما از مهمترین فراورده های کشاورزی و باغداری سرزمین اصفهان به شمار می آیند . در ناحیه غربی و جنوبی استان دامپروری ، مرغداری و پرورش زنبور عسل و در اطراف زاینده رود ماهیگیری رواج دارد .
اصفهان دارای معدنهای گوناگون و ذخیره های زیرزمینی فراوان است . طلا ، نقره ، سرب ، مس ، روی ، نمک ، سنگ آسیا ، سنگهای ساختمانی ، زغال سنگ و سنگ آهک از مهمترین معدنهای این سرزمین است .
اصفهان یکی از مهمترین مرکز های صنایع دستی به شمار می آید و شهر اصفحان در این زمینه پیشگام شهرهای دیگر استان اصفحان است. خانمسازی ، مینا کاری، نقاشی و تذهیب ، منبت کاری ، خرّاطی ، نمد مالی، پوست دوزی ، عبابافی، قالیبافی، تهیه خورجین و گلیم و جاجیم، زیلو بافی، زری بافی، مخملبافی، سُکمه دوزی، ملیله دوزی، نقره سازی، قلم زنی، سفالگری (دستی)، کاشیسازی، کاشیکاری، گیوه بافی، و چادر بافی از جمله صنایع دستی اصفحان هستند.
اصفحان یکی از مراکز مهم صنعتی ایران است و بیش از 1000 واحد بزرگ و کوچک صنعت ماشینی در شهرهای آن به کار مشغول هستند. صنعت ذوب آهن در زرین شهر دارای اهمیت اقتصادی فراوان است که گذشته از مصرف داخلی، بخشی از تولید آن به کشورهای خارجی صادر می شود. صنایع نظامی و فولاد در مبارکه نیز دارای ارزش و اهمیت فراوان است.صنایع مهم دیگر اصفحان عبارتند از: تولید فرش ماشینی، قند سازی، بلور سازی، و تولید مواد پلاستیک در کاشان؛ پنیر سازی، ماشین سازی، تولید پولیکا، تولاید گچ در گلپایگان؛ صنایع غذایی، تولیدماشینهای کشاورزی، تولید کفش و تولید دیگ زودپز در نجف آباد؛ کارخانه چینی و سرامیک در نطنز؛ ریسندگی و بافندگی و پتو بافی در اصفحان و نطنز؛ پالایش نفت، تولید برق، تولید کود شیمیایی، تولید روغن نباتی، صنایع چوب، چرم سازی، کاغذ سازی، لاستیک سازی و تولید پلی اکریل و سیمان در شهر اصفحان و حومه آن .