دانلود مقاله قسم های قرآنی

مقدمه
قرآن مجید که کتاب هدایت بشر می‌باشد برای تربیت انسان روشهای متعددی را مورد توجه قرار داده که به کار بردن سوگند یکی از آن روشهای تربیتی می‌باشد.

زیرا چنانکه می‌دانیم سوگند یادکردن در میان عامه مردم امری رایج بوده و هرکدام از آنها براساس آداب و رسوم و دینی که دارند قسم یاد می‌کنند تا با اینکار یا مطلبی را تاکید نمایند یا توجه مخاطبان را نسبت به اهمیت نکته مورد نظر که درباره‌اش سوگند می خورند جلب نمایند.

چرا که وقتی کسی سوگند یاد می‌خورد که به جان خودم این مطلب درست است در حقیقت مثل اینکه می‌گوید همین قدر که جان من عزیر و محترم است این سخن نیز دارای احترام و ارزش بوده و خالی از هر گونه دروغی می‌باشد.

البته با نظر به اینکه قسم در مواردی یاد می‌شود که نزد آدمی بسیار دارا احترام می‌باشد بالطبع موردی که نسبت به اثبات یا نفی آن نیز قسم یاد می‌کنیم به همان میزان داری احترام و ارزش می‌باشد و این همان تاکیدی است که از قسم فهمیده می‌شود.

که این نوع تاکید در سوگندهای قرآنی نیز وجود دارد به این معنی که اگر خداوند به جان پیامبر قسم یاد می‌کند و سپس مطلبی را بیان می‌‌نماید می‌رساند که همان طوری که جان پیامبر در نزد خدا با اهمیت است این مطلب نیز با اهمیت می‌باشد.

که در قسمهای قرآن به سایر مخلوقات نیز همین نکته تاثیر بسزایی دارد زیرا خداوند با قسم به مخلوقاتش، توجه بندگان را به آثار عظمت خود جلب کرده و آنان را متوجه آثار ربوبی خود می‌نماید، چنانکه مرحوم طبری می‌فرماید: خداوند به این اشیاء سوگند یاد کرده به جهت منافع فراوانی که برای بندگانش در آنها وجود دارد و به خاطر نشانه‌هایی که بر یگانگی وحدت و وحدانیت وی و آثار قدرت نامتناهیش در آنها آشکار است.
باید بدانیم قرآن کلام صدق که از ناحیه خداوند صادر شده است ؛ که راستی و درستی از همه وجود و ماهیت این کتاب آسمانی هویداست تنها به این دلیل که کلام پروردگار است حال با توجه به این معنا چرا خداوند با وجود این دلیل و وحی شدن این کتاب به پیامبرامین و درستکار باز به بعضی از موارد قسم یاد می کند ؟

این بدین معنااست که درک ما از قرآن بنا به برداشتهای خودمان است و تعبیرات ما ملاک قرار میگیرد و چون این حرکات برای خداوند روشن است لذاست که در پاره ای از موارد به جهت هدایت و توجه ما برای غفلتهایی که عارض ما می شود این قسم ها را یاد نموده و نوعی تاکید بر مطلب می باشد اما ؛ پاره ای از موارد نیز به جهت اغواهای شیطانی امکان اتفاق افتادن انحراف شدید می باشد بر این اساس و موارد دیگر این قسمها لازم و ضروری بنظر می رسد .
برای روشن شدن و استفاده هر چه بهتر از حروف قسم برای نوشتن پستهای قسم مطالبی رو هر چند موجز اما لازم برای یاد آوری میاوریم تا با توجه به این رهنمایی خود قرآن قابل لمس تر شده و همین امر در بهبود درک مطالب کمک شایانی خواهد نمود اما لازمه آن دل سپردن به مضامین قرآنی است .
در استخراج آیات قسم که زحمت دوستان پشتوانه این کار عظیم هست توجه به سه گزینه در این چارت که همه دوستان هم دارند شایسته است ؛ اول حرف قسم قرآن است دوم به عنصری که قسم به آن یاد شده سوم هم علت قسم هست که در تجزیه و تحلیل های این سه فاکتور مطالب ارزنده ای به دست خواهد آمد و هم چنین باید بدانیم خروف قسم سه است (( واو )) قسم که مخصوص اسم ظاهری است که بعد از حرف قسم میاید مانند والتین والضحی و......

و اما (( تا )) قسم که همیشه با اسم جلاله الله همراه است و و بالاخره (( با )) قسم که غالبا بر سر هر چه که بخواهیم به آن سوگند یاد کنیم می آید و بقیه حروف قسم غالبا از حروف جارّه است ؛ باید بدانیم ( قسم به ناچار باید جوابی داشته باشد ) این جواب قسم میتواند هم جمله اسمیه و یا فعلیه باشد اینها مطالبی بود که در برداشت های ما از ایات قسم ما را کمک خواهد کرد انشالله
قسم در قرآن چرا خداوند ما را از قسم خوردن نهی می‌کند ولی خودش در قرآن کریم در موارد متعددی قسم یاد کرده است‌؟

از دیدگاه اسلام‌، سوگند یاد کردن عملی ناپسند بوده و اجتناب از آن بسیار مطلوب و پسندیده می‌باشد، اما متفاوت بودن حالات انسان به هنگام سوگند یاد کردن از یک سو و انگیزه‌های مختلف جهت قسم خوردن از سوی دیگر، موجب برخورد متفاوت قرآن کریم با انواع سوگندها شده است به بیانی واضح‌تر، خداوند متعال در قرآن کریم آیه 224 از سوره بقره مسلمین را از هر نوع سوگندی حتی به منظور نیکی و تقوی و اصلاح بین مردم برحذر داشته و سپس در آیه 225 از همان سوره با تقسیم سوگندها به سوگند لغو و سوگند جدّی‌، سوگند لغو را فاقد اثر جزایی و فقهی و سوگند جدی را موضوع احکام فقهی و اثرات وضعی قرار داده است‌.

به عنوان مثال‌، قسم‌هایی که معمولاً از روی عادت برای امور عادی و کم‌ارزش‌، بر زبان جاری می‌گردند، در عین حال که نامطلوب و شایسته پرهیز هستند لغو و بی‌اعتبار شمرده شده و اسلام هیچ گونه عقوبتی را چه دنیوی و چه اخروی بر آن مترتب نمی‌سازد.

اما سوگندهایی که با عزم و اراده و تصمیم جدی و به منظور رسیدن به اهدافی خاص‌، از انسان صادر می‌شود، دارای اهمیت بوده و به همین لحاظ دارای اثرات گوناگون وضعی و فقهی هستند.

البته لازم به ذکر است که ممنوع بودن سوگند و نامطلوب بودن آن حکمی کلی است‌; ولی استثنأبردار است‌.

زیرا قسم خوردن نزد حاکم شرع‌، نه تنها ممنوع و یا مکروه نیست‌، بلکه در برخی موارد واجب و تنها راه حل خصومت‌ها است‌.

از آن جمله هنگامی که مرد، همسر خود را متهم به زنا کرده و نتواند برای اثبات مدعای خود، چهار شاهد عادل بیاورد، به دستور قرآن کریم باید به ترتیبی خاص‌، سوگند یاد کند و همسر او نیز، می‌تواند در دفاع از خود به شیوه‌ای که قرآن کریم تعلیم داده‌، قسم بخورد.

و اما درباره سوگندهایی که خداوند متعال در قرآن کریم یاد فرموده‌، باید گفت‌: که آن سوگندها دارای دو پیام و یک نتیجه هستند.

پیام اول‌: توجه به موضوعی است که درباره آن قسم یاد شده تا شنوندگاه با پی بردن به عظمت موضوع‌، در مفاد آن بیشتر دقت کنند.

پیام دوم‌: توجه به اهمیت چیزی است که قسم به آن تعلق گرفته‌.

خورشید، ماه‌، ستارگان‌، شب و روز، نفس انسان و کیفیت هدایت و اضلال و سایر چیزهایی که قرآن به آنها قسم یاد کرده‌; اموری بسیار مهم و دارای نکات برجسته‌، تأمل برانگیز و دقیق هستند.

حاصل و نتیجه این دو پیام‌، تحرک فکری انسان و تلاش برای علم و فهم بیشتر است‌.

واضح است که این نوع سوگندها به دلیل اثرات مفید و سازنده با سوگندهای لغو و بی پایه که معمولاً همراه با نوعی توهین به مقام شامخ ربوبی و یا سایر مقدسات می‌باشد، نسبتی ندارد و در حقیقت این دو نوع قسم‌، از دو مقوله جدا و بی‌ارتباط با یکدیگر هستند.

عناوین استخراج شده از ایات قسم 1- قسم خداوند و انحراف از ایمان توسط مرد // نساء 65 ‘ حجر 72 ‘ انبیاء 57 2- قسم خداوند و پاداش و جزای اعمال // حجر 92 ‘ صافات 56 3- قسم و اهداء نعمت توسط پروردگار // نمل 63 ‘ یس 2 4- قسم و اقرار انسان در مقابل خدا // شعراء 97 5- قسم و اثبات اصول دین // صافات 1 و 2 و 3 6- قسم به جهت سر کشی و دشمنی و خروج از عدالت // ص 1 7- قسم خداوند و اغوای های شیطان قسم خورده // ص 82 ‘ ص 84 8- قسم و نوع ادبیات آن // زخرف 2 ‘ طارق 11 9- قسم خداوند جهت نزول قرآن و هدایت // دخان 2 ‘ ق 1 ‘ واقعه 75 ‘ مدثر 32 و33 و34 10_ قسم خداوند با وعده های خدا // ذاریات 2 و 3 و 4 و 7 ‘ مرسلات 1 و 2 و 3 11_ قسم خداوند و اسامی مختلف قرآن // طور 1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 6 12_ قسم خداوند و اثبات نبوت رسول // قلم 1 ‘ الحاقه 38 ‘ مرسلات 5 13_ قسم خداوند و وعده هلاکت بر ..........

// معارج 40 14_ قسم خداوند و معاد و قیامت // قیامت 1 و 2 ‘ بروج 2 و 3 15_ قسم خداوند به ملائک مقرب درگاه // نازعات 1و 2 و 3 و 4 و 5 16_ قسم و آیات و نشانه های خداوندی // تکویر 15 و 17 و 18 ‘ انشقاق 16 و 17 و 18 بروج 1 ‘ طارق 1و 12 فجر 1 و 2 و 3 و 4 ‘ شمس 1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 6 و 7 لیل 1 و 2 و 3 ضحی 1 و 2 ‘ تین 1و 2 و 3 والعادیات 1 ‘ والعصر 1 17_ قسم و مشقّات دنیایی و داشتن استحقاق قسم // فجر 1 ‘ بلد 1 18_ قسم و آفرینش // بلد 3 19- قسم و اختیار انسان // لیل 1و 2 و 3 / تین 1 و2 و3 / والعادیات 1 سوگندهای قرآنی انواع قسمهای قرآن انواع قسمتهایی که در قرآن آمده به شرح زیر است: خداوند در قرآن علاوه بر ذات خویش به مخلوقاتی چند نیز سوگند یاد نموده که تقریبا با یک نگاهی گذرا در قرآن می‌توان به موارد زیر دست یافت.

سوگند به ذات خویش دو مورد با لفظ جلاله "الله" مانند تالله لتسئلن عما کنتم تفترون.

سوره نحل آیه 56 و در شش مورد با کلمه "رب" سوگند به فرشتگان "والنازعات غرقا والنا شطاط نشطا...

فالمدبراب امرا"سوره نازعات آیات 1-5 سوگند به جان پیامبر " لعمرک انهم لفی سکرتهم یعمهون" سوره حجر آیه 72 سوگند به قرآن مجید "یس و القرآن الحکیم".

سوره یس 1 و 2 سوگند به قیامت " و الیوم الموعود" سوره بروج آیه 2 سوگند به پدیده‌های آفرینش مانند ایمان، خورشید، ستارگان، زمین، ماه، باد، ابر، دریا،کشتی،انجیر و زیتون.

مراجعه شود به: سوره طارق آیه 4، سوره شمس آیه 1، سوره تکویر آیه 15، سوره شمس آیه6، سوره انشقاق آیه 18، سوره ذاریات آیه 1 و 2 ، سوره طور آیه 6، سوره ذاریات آیه 3، سوره تین آیه 1 سوگند به زمانهای مختلف سپیده دم، چاشتگاه، عصر، غروب آفتاب، روز و شب مراجعه شود به: "سوره فجر آیه 1، سوره شمس آیه 1، سوره عصر آیه 1، سوره انشقاق آیه 17، سوره شمس آیه 4 ، سوره تکویر آیه 17.

سوگند به مکانهای مقدس مانند مکه، کوه طور، بیت المامور در سوره بلد آیه1، طور آیه 1 و 3 سوگند به نفس انسان وجدان انسانی، قلم ونوشته، انسان پیکارگر، شفع، وتر و...

در سوره شمس آیه 17، سوره قیامت آیه 2 ، سوره قلم آیه 1، سوره عادیات آیه 1تا 5- سوره فجر آیه 3 مورد قسم البته لازم به یادآوری است که قسم های قرآن یا در موردی است که اعتقاد بشر به آنها لازم و ضروری است مانند سوگند به وحدانیت خدا، وقوع قیامت، مبعوث شدن پیامبران، نبوت پیامبر اسلام، حقانیت وعده الهی ...

و یا برای تاکید بر حالات و روحیات بشر است مانند تاکید بر آفرینش انسان در بهترین صورت، آفرینش انسان در رنج و سختی، وجود نگهبانان و حافظانی برای انسان، زیانکار بودن انسان را نام برد.

طبق نظر علامه طباطبایی اگر در آیاتی که خداوند به آنها سوگند یاد نموده دقت کنیم متوجه می شویم که خود سوگند حجت و دلیلی است که بر حقانیت جواب قسم دلالت دارد به عنوان مثال سوگندی که خداوند بر مستی کفار در سوره حجر آیه 72 بالفظ و لعمرک انهم لفی سکرتهم یعمهون: در عین سوگند بر کوری و گمراهی کفار، دلیل آن را نیز بیان نموده که آن هم جان پیامبر است که جانی پاکتر و به عصمت خدایی، دور از هر نقصی است ومعلوم است که مخالف چنین پیامبری معصوم در سرگردانی بسر می‌برد.

چند سئوال سئوال اول:البته شاید سوال شود که سوگند خدا چه معنا دارد چرا که اگر به خاطر مومن سوگند می‌خورد، مومن به محض شنیدن تصدیق می‌کند و نیاز به سوگند نیست و اگر برای کافر قسم می‌خورد که فایده‌ای ندارد؟

جواب داده‌اند اولا قرآن به زبان و لغت عرب نازل شده و عادت عرب قسم خوردن بر تاکید کاری است و ثانیا حکم با دوحالت پایان می‌یابد یا به قسم و یا به شهادت و هر دو تا را خداوند در قرآن آورده است، تا حجتی یر کسی باقی نماند.

سوال دوم: چرا خداوند به مخلوقاتش قسم خورده در حالی که از قسم به غیر خدا نهی شده؟

جواب اینست که: اولا این قسمها با حذف مضاف است یعنی والتین= همان و رب التین است.

ثانیا عربها به این امور تعظیم می‌کرده و خودشان به آنها قسم می‌خورند و همچنانکه می‌بینیم قرآن نیز به عربها و زبان آنها نازل گشته.

و سوم اینکه چیزی که بر آن قسم خورده می‌شود چیزهایی است که قسم خورنده آنها را عظمت می‌دهد در حالیکه هیچ چیز با عظمتتر از خدا نیست.

چهارم اینکه قسم به مصنوعات (غیر خدا) دلالت بر قسم بر صانع (خدا) است زیرا که ذکر مفعول (کار انجام شده) لازمه اش ذکر فاعل (انجام دهنده کار) است محال است کاری بدون اینکه کسی انجام دهد بوجود آید.

و اینکه خداوند به هر کدام از مخلوقاتش بخواهد قسم می‌خورد ولی به هیچ کس غیر خدا روا نیست.

البته لازم به توضیح است که سوگند یا ظاهری است و یا مضمر (مقدر)= در حالت مقدر بودن بر دو حالت است یا لام بر آن دلالت دارد مانند (لتبلون فی اموالکم- آل عمران 186) و یا معنی بر آن دلالت دارد مانند (و ان منکم الا واردها- مریم-71) که والله در تقدیر است.

منابع : سایت اطلاع رسانی دانشنامه رشد : www.daneshnameh.roshd.ir سایت اطلاع رسانی تبیان : www.tabyan.net سایت گوگل : www.google.com