پیچیدگی، تنوع وحجم انبوه اطلاعات جغرافیایی ازیک سو و تواناییهای رایانه درعرصه اطلاعات ازسوی دیگر، فلسفه وجودی سیستمهای اطلاعات جغرافیایی(جیآیاس) را تبیین میکند.
ازآنجاکه بخش عمده اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاههای مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، شامل اطلاعات مکانی وتشریحی است، مناسب ورود به سیستمهای اطلاعات جغرافیایی میباشد و میتوان این اطلاعات را آماده استفاده در این سیستمها نمود. پژوهش حاضر با این دیدگاه و با هدف بررسی کاربرد جیآیاس در ساماندهی مدارک علوم زمین موجود در مرکز انجام شده است. در راستای رسیدن به این هدف، پس ازگردآوری کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز مرتبط با علوم زمین از پایگاههای مرکز،کار تفکیک،کنترل، دستهبندی وکدگذاری آنها برای ورود به سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. به منظور ایجاد پایگاهی از اطلاعات فوق، با مجموعه دادهها، لایههای اطلاعاتی مربوطه تشکیل شد و به منظور نمایش، تشریح و انجام تحلیلهای لازم بر روی دادهها، مورد استفاده واقع گردید.
بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به دادههای مورد نیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویرکشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن دادهها ونیز امکان استفاده از دادههای موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم میگردد. همچنین زمینهای برای شناساندن و معرفی قابلیتها و پتانسیلهای متعدد و در عین حال، تشخیص خلأهای مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد. نهایتاً بهمنظور تعمیم کاربرد این سیستم در ارتباط با دیگر اطلاعات موجود در پایگاههای مرکز (که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباطاند)، مدلی از فرایند انجام این طرح ارائه شده است.
سامانهٔ اطلاعات جغرافیایی (en: Geographical Information System) یا به اختصار GIS، به مجموعه هایی مبتنی بر رایانه گفته می شود که برای جمع آوری و پردازش اطلاعات جغرافیایی به کار می روند. این مجموعه می تواند شامل نرمافزارها، رایانه های پردازشگر و ابزارهای جمع آوری اطلاعات باشد و اطلاعات پردازش شده و جمع آوری شده می تواند شامل دادههای جغرافیایی، نقشهبرداری ، زمینشناسی و منابع طبیعی و ... باشد.
این سامانه و استاندارد های آن روش جدیدی را برای کار با داده های جغرافیایی فراهم کرده است که گروه های مختلفی از متخصصان و مهندسین به فراخور نیاز خوداز آن استفاده مینمایند.
تعریف GIS :جامع ترین تعریف مورد پذیرش برای سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS تعریفی است که تحت عنوان کاربرد اطلاعات جغرافیایی در گزارش کمیته بازرسی به ریاست Lord chorleg ارائه گردید. به موجب این تعریف :
سامانه اطلاعات جغرافیایی سامانه ای است که برای دریافت ، ذخیره سازی ، کنترل ، ادغام ، پردازش ، تحلیل و نمایش داده هایی که از نظر مکانی به زمین مرجع یافته اند . این سامانه معمولا مستلزم یک پایگاه داده کامپیوتری زمین مرجع و یک نرم افزار مناسب با نوع کاربرد می باشد.
به عقیده Laurini , Thompson (1992) سامانه GIS در یک توصیف کلی سامانه ای است که شرایط زیر را تامین می نماید :
ابزاری را برای نمایش رقومی پدیده های مکانی به دست می دهد که عبارت است از دریافت و کد نمودن داده ها .
با ارائه ابزار لازم ، امکان به کارگیری و حفاظت از داده های کد شده را فراهم سازد . مثلا با امکاناتی برای به روز آوری ، مدیریت و ذخیره سازی ، تبدیل یا سازماندهی مجدد داده ها از یک فرم به فرم دیگر یا تائید نمودن و اعتبار سنجی داده ها .
ارائه ابزار لازم برای اصلاح ، رسیدگی ، خلاصه سازی و امثال آن . به عبارت دیگر با تسهیلات لازم به تحلیل ، شبیه سازی ، ترکیب و تصریح مشکلات نظری یا عملی کمک نماید.
با در اختیار قرار دادن امکان یازیابی موثر داده ها در فرایند پرسش های پیچیده ای به وظیفه استدلال فضایی کمک کند.
ارائه خروجیهای مختلف اعم از جدول های چاپی ، نقشه های پلات شده ، عکس ، نمودارهای علمی و امثالهم ، در فرمهای مختلف و مناسب
اچ دنیسون پارک در مقدمه کتاب شناسی سامانه های اطلاعات بین الملل 1993 می گوید ، عبارت GIS معنایی نزدیک به تکنولوژی مدیریت ، پردازش و تحلیل داده های فضایی جغرافیایی با کامپیوتر یافته است . یعنی عبارت GIS بیانگر یک فن آوری است نه یک سامانه 0000