طبق تعریف کنونی فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد کامپیوتر ابزاری برای انجام محاسبات یا عملیات های کنترلی قابل بیان به صورت جملات عددی یا منطقی می باشد.
با وجود درستی، این تعریف و تعاریفی که در دیگر فرهنگ های لغت یافت می شود آنقدر عام هستند که هیچ تمایزی بین گونه های مختلف قدیمی، کنونی و بالقوه ی آینده قرار نمی دهند.
سئوالات پر مفهوم تر می توانند این ها باشند: انواع مختلف کامپیوتر کدام می باشد؟
یا ویژگی ها و قابلیت های متمایز کننده ی کامپیوترهای عصر حاضر چیست؟
ریشه یابی
معنای کلمه کامپیوتر تغییر کرده اما همواره عقب تر از قابلیت های ماشین های امروزی بوده است.
این کلمه در اصل، برای توصیف شخصی که محاسبات ریاضی را انجام می داده بکار می رفته و این مورد استفاده هنوز معتبراست.
فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد سال 1897م را به عنوان اولین سالی که این کلمه به یک ماشین محاسبه گر مکانیکی اطلاق شد ثبت کرده است.
تا سال 1946م از طرف فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد چندین مشخصه برای تمیز دادن گونه های مختلف ماشین ها ارائه شد.
از جمله این مشخصه ها آنالوگ، دیجیتال و الکترونیکی بودن می باشد.
به هر حال طبق متون بدست آمده این کلمه ها قبل از سال 1946 مورد استفاده قرار می گرفته اند.
سرعت نمایی توسعه کامپیوتر
پیچیدگی دسته بندی گونه های مختلف کامپیوتر با رشد نمایی ظرفیت محاسبه ترکیب شده است.
به طور تقریبی ظرفیت محاسباتی ماشین های محاسبه (دستورالعمل های اجرا شده در هر ثانیه به ازای هر 1000 دلار هزینه) از سال 1900 هر 18 تا 24 ماه دو برابر شده است.
اول بار Gordon E.
Moore از اعضاء اینتل، این ویژگی توسعه کامپیوتر را در سال 1965م ارائه داد قانون مور.
رشد نمایی ظرفیت توسط تکامل سریع تکنیک های مهندسی ساخت کامپیوتر تقویت می شده است.
همزمان با این افزایش ظرفیت به ازاء هر واحد هزینه به طرز چشمگیری کوچک شده است.
اولین کامپیوترهای الکترونیکی از جمله انیاک (که در سال 1945م معرفی شد)، دستگاه های غول پیکری بودند که چندین تن وزن داشتند فضای زیادی را اشغال می کردند و برای کار کردن به اپراتورهای بسیاری نیاز داشتند.
این کامپیوترها آنقدر گران بودند که فقط دولت ها و موسسه های تحقیقاتی بزرگ از عهده ی خرید آن برمی آمدند و آنقدر عجیب و غریب به نظر می آمدند که تصور می شد تعداد کمی از آنها برای ارضای تمامی تقاضاهای جهان کافی باشد.
در مقایسه کامپیوترهای جدید اوج شکوه و زیباییاند: پرقدرت تر، ارزان تر، کوچکتر، و در دسترس تر.
دسته بندی کامپیوترها
برای تعریف یک کامپیوتر لازم است روشی برای دسته بندی ماشین های محاسبه گر بیابیم.
بخش های بعد چند معیار و مشخصه برای دسته بندی کامپیوترها ارائه می دهد.
برای دادن تعریفی نامبهم از یک ماشین فرضی باید از ترکیب این مشخصه ها استفاده کرد.
دسته بندی براساس استفاده های مورد نیاز
ساده ترین معیار دسته بندی ماشین های محاسبه، موارد استفاده آنها است.
این مشخصه توسط سازندگان کامپیوتر، برای توصیف محصول خود، و استفاده کنندگان کامپیوتر برای توصیف ماشینی که با آن تعامل دارند مورد استفاده قرارمی گیرد.
برای مثال:
*رایانه های شخصی
*رایانه های بزرگ
*لپ تاپ
*ایستگاه کاری رایانه یا (Workstation)
*کامپیوتر کوچک کامپیوترهای کوچک)
*ابر رایانه (ابر کامپیوتر)
*ابرکامپیوترهای کوچک
*Enterprise Server یا سرور حرفه ای
*PDA
*کامپیوترهای پوشیدنی
ماهیت عامیانه این دسته بندی آنرا به ابهام می کشاند.
این دسته فقط ماشین های کنونی و در دسترس را شامل می شود.
سرعت زیاد توسعه کامپیوتر باعث پیدا شدن کاربردهای تازه و در نتیجه منسوخ شدن تعاریف کنونی می شود.
بسیاری از کامپیوترهایی که دیگر مورد استفاده نیستند، از جمله تحلیل گر تفاضلی معمولاً در این لیست ها قرار نمی گیرند.
برای تعریف واضح کلمه کامپیوتر به معیارهای دیگری نیازمندیم.
دسته بندی براساس تکنولوژی اجرای برنامه
یک مشخصه نامبهم تر برای دسته بندی ماشین های محاسبه فن آوری اجرای برنامه آنها است.
کامپیوترهای اولیه کاملاً مکانیکی بودند.
در دهه ی 1930م اولین کامپیوترهای تمام الکترونیک از سوپاپ های ترمیونی ساخته شد.
در دهه 1950 و دهه 1960 سوپاپ ها جای خود را به ترانزیستورها داد و در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه1970 مدار مجتمع های نیمه هادی (تراشه های سیلکونی) مورد استفاده قرار گرفته و از آن زمان محور اصلی فن آوری محاسبه شدند.
این توصیف فن آوری اجرا جامع نیست و تنها جریان اصلی توسعه را نقل می کند.
از لحاظ تاریخی بسیار فن آوری ها کشف و منسوخ شده است.
برای مثال، با استفاده از جریان آب از میان کانال های جمع شده مدل های اقتصادی ساخته شد.
بین سالهای 1903 تا 1909 Percy E.
Ludgate طرحی از یک ماشین بافندگی تحلیلی برنامه پذیر ارائه داد که در آن متغیرها از طریق ماکوها منتقل می شوند.
تلاش ها برای ساخت کامپیوترهای نوری که به جای جریان برق از نور استفاده می کند همچنان ادامه دارد و احتمال امکان استفاده از DNA برای محاسبه مورد مطالعه قرار گرفته است.
یکی از عرصه های تحقیقاتی جدید که می تواند منجر به ساخت کامپیوترهایی با توانایی های جدید و چشمگیر شود، محاسبه کوانتومی است که هنوز مراحل آزمایشی اولیه را سپری می کند.
برای دسته بندی کامپیوترهای به استثناء کامپیوترهای کوانتومی تکنولوژی اجرای برنامه به اندازه ویژگی های طرح کامپیوتر اهمیت ندارد.
دسته بندی بر اساس ویژگی های طرح
کامپیوترهای جدید بسیاری از ویژگی های طراحی که طی سال های طولانی توسط سازندگان مختلف به دست آمده را دارا هستند.
این ویژگی ها اغلب از تکنولوژی اجرای برنامه مسقل هستند.
کامپیوترهای جدید قدرت و قابلیت های خود را از تعامل این ویژگی ها بدست آورده اند.
چند نمونه از مهمترین ویژگی های طرح کامپیوتر در زیر آمده است.
دیجیتال در برابر آنالوگ
اساسی ترین بخش طراحی کامپیوتر تعیین دیجیتالی یا آنالوگ بودن آن است.
کامپیوترهای دیجیتالی مقادیر نمادی یا عددی گسسته و کامپیوترهای آنالوگ سیگنال های اطلاعاتی پیوسته را پردازش می کنند.
کامپیوترهای دیجیتالی از دهه 1940 رایج شدند هرچند هنوز از کامپیوترهای آنالوگ برای اهداف خاصی مثل رباتیک و کنترل سیکلوترون استفاده می شود.
دیگر دستاوردها، مثل کامپیوترهای پالسی و کامپیوترهای کوانتومی محتمل اند اما یا برای اهداف خاص مورد استفاده قرار می گیرند یا هنوز مراحل آزمایشی را می گذرانند.
سیستم دودویی در برابر ده دهی
یک از دستاوردهای مهم در کامپیوترهای دیجیتالی معرفی سیستم عددی دودویی به عنوان سیستم عددی درونی کامپیوتر بود.
این طرح ضرورت استفاده از مکانیسم های پیچیده انتقال اعداد برای کامپیوترهای مبتنی بر دیگر سیستم های عددی از جمله ده دهی را از بین برد به کارگیری سیستم دودویی منجر به ارائه ی طرح های ساده ای برای انجام توابع ریاضی و عملیات های منطقی شد.
یک از دستاوردهای مهم در کامپیوترهای دیجیتالی معرفی سیستم عددی دودویی به عنوان سیستم عددی درونی کامپیوتر بود.
این طرح ضرورت استفاده از مکانیسم های پیچیده انتقال اعداد برای کامپیوترهای مبتنی بر دیگر سیستم های عددی از جمله ده دهی را از بین برد به کارگیری سیستم دودویی منجر به ارائه ی طرح های ساده ای برای انجام توابع ریاضی و عملیات های منطقی شد.
برنامه پذیری امکان برنامه ریزی یک کامپیوتر - دادن دستوراتی به آن برای اجرا - بدون دستکاری فیزیکی آن یکی از ویژگی های اساسی طراحی بیشتر کامپیوترها است.
این ویژگی، با ساخت ماشین هایی که می توانست به طور پویا جریان اجرای برنامه را کنترل کند به شدت توسعه یافت.
ای ویژگی کامپیوترها را قادر ساخت تا ترتیب اجرای دستورات را بسته به اطلاعات بدست آمده از برنامه ی در حال اجرا، کنترل کند.
این دستاورد بزرگ با معرفی ریاضیات دودویی که می شد برای نمایش عملیات های منطقی مختلف از آن استفاده کرد، به طرز چشمگیری ساده شد.
ذخیره سازی در حین انجام محاسبات اغلب ضروری است مقادیر واسطه برای محاسبات بعدی ذخیره شوند.
کارآیی اکثر کامپیوترها تا حد زیادی وابسته به سرعت خواندن و یا نوشتن مقادیر به حافظه و نیز ظرفیت کلی حافظه است.
در اصل از حافظه فقط برای ذخیره مقادیر واسطه استفاده می شد اما در دهه 1940 فرضیه ذخیره خود برنامه در حافظه ارائه شد.
این دستاورد منجر به ساخت اولین کامپیوترهای برنامه دار از نوع امروزی شد.
دسته بندی بر اساس قابلیت ها شاید بهترین راه دسته بندی گونه های مختلف ماشین های محاسبه، بر اساس قابلیت های ذاتی آن باشد و نه موارد استفاده، تکنولوژی اجرا و ویژگی های طرح آن.
کامپیوترها بر اساس قابلیت و توانایی، به سه دسته تقسیم می شوند: دستگاه های تک منظوره که فقط یک کار را می توانند انجام دهند ( مثل 87 BC Antikythera mechanism و پیشگویی کننده جزر و مد Tide Predictor)) Lord Kelvin 1876))، دستگاه های چند منظوره که تعداد محدودی کار را انجام می داد (مثل موتور تفاضلی شماره یک Charles Babbage)) 1832)) و تحلیل گر تفاضلیVannevar Bush)) 1932)) و دستگاه های همه منظوره از نوع امروزی.
از نظر تاریخی کلمه کامپیوتر به هر سه نوع این ماشین اطلاق می شده اما استفاده عامیانه معمولاً آنرا به ماشین های همه منظوره محدود می کند.
رایانه های شخصی واژه ی رایانه ی شخصی یا PC به سه معنا به کار می رود : · گستره ی رایانه های ای بی ام که به منجربه استفاده از این واژه شد – رایانه های شخصی IBM را ببینید.
· واژه ای عمومی برای توصیف تمام ریز رایانه ها – (به ان اشاره شد) · واژه ای عمومی که گاهی برای توصیف رایانه های مبتنی بر مشخصه ها و استاندارد های اصلی IBM به کار می رود.
نسل اول ریز رایانه ها به این نام خوانده می شد و فقط تعداد محدودی از ان ها به کسانی که می توانستند با ان کار کنند ( یا ان ها را از جعبه بسازند) فروخته شد: یعنی مهندسین و hobbyists فاضل.ریز رایانه های نسل دوم رایانه های خانگی نامیده شدند که در ان مبحث مورد برسی می شوند.
تاریخچه رایانه های شخصی ریز رایانه های ارزان قیمتی هستند که در اصل برای کار یک نفر در ان واحد طراحی شده و سازگار با رایانه های شخصیIBM است - (هر چند به طور عادی ممکن است در مورد ماشین های ناسازگار سازگاربه کار برده شود).
اولین استفاده از این کلمه در مجله ی new scientist در سال 1964 در یک مجموعه مقاله با عنوان " جهان در سال 1984 " بود.
در "The Banishment of Paper Work" , Arthur L.
Samuel از مرکز تحقیقات واتسون IBM می نویسد :" با وجودی که این امکان وجود دارد که انسان از طریق رایانه ی شخصی خود در خانه از اموزش بهره مند شود, طبیعت انسان تغییر نمی کند" اولین نسل از ریز رایانه ها ای که در دهه ی 1970 ساخته شد ( رایانه های خانگی را ببینید.) کم توان تر و کم همه کاره تر از رایانه ها ی کاری ان زمان بودند( اما از جهاتی دیگر همه کاره تر بودند , به خاطر قابلیت های صدا و گرافیک تو کار ).
شروع به کار صفحه گسترده ی VisiCale , در ابتدا برای APPLE II و بعدا برای خانواده ی 8 – بیتی Atari , Commoodore PET و رایانه های شخصی IBM( که "killer app" شد ) ریز رایانه ها را به ابزاری کاری بدل ساخت.
بعد ها Lotus 1-2-3 , یک صفحه گسترده ی ترکیبی( که تا حدودی بر VisiCale مبتنی بود) , گرافیک نمایش, برنامه های کاربردی پایگاه های داده , app killer خود رایانه های شخصی شد.
برنامه های پردازش متن خوبی هم برای رایانه های خانگی نوشته شد .قیمت پایین رایانه های شخصی منجر به محبوبیت شدید ان ها در خانه و بازار های کاری در دهه ی 1980 شد.در سال1982 , time magazine رایانه های شخصی را مرد سال اعلام کرد.
طی دهه ی 1990 , قدرت رایانه های شخصی اساسا افزایش یافت, که این افزایش فاصله ی بین رایانه های شخصی و رایانه های چند کاربره مانند رایانه های بزرگ را که قبلا خیلی زیاد بود از بین برد.امروزه رایانه های با مدل جدید با قابلیت اطمینان و توانایی های بیشترشان در چند وظیفه ای خود را از رایانه های رایانه های خانگی متمایز می کنند تا قدرت CPU یشان.
معماری رایانه ها شخصی را می توان بر اساس اندازه و قابلیت حمل دسته بندبی کرد: · رایانه های رومیزی · رایانه های دفتر چه ای یا لپ تاپ · PDA · رایانه های پوشیدنی بسیاری از انواع رایانه های شخصی از طرح سازگاری با رایانه های شخصی ای بی ام پیروی می کنند .
این طرح باعث می شود ان ها به راحتی استاندارد پذیر و قابل ترفیع شوند.
مادربرد مقاله ی اصلی: تخته مدار اصلی رایانه های شخصی مادر برد همان تخته مدار اصلی رایانه است.بیشتر اجزا دیگر رایانه برای تبادل اطلاعات مستقیما به تخته مدار اصلی وصل می شوند .تخته برد اصلی معمولا شامل chipsetBIOSCMOS درگاه های موازی ,صفحه کلید PS/2 , درگاه های موشواره و قفسه های گسترشی است.گاهی یک تخته مدار جانبی دختر به مادر برد متصل می شود تا قفسه های گسترشی بیشتری را پشتیبانی کرده و از اندازه ان نیز بکاهد.
واحد پردازش مرکزی مقاله اصلی : واحد پردازش مرکزی واحد پردازش مرکزی یا همان سی پی یو ان بخش از رایانه است که بیشتر محاسبه ای که سیستم عامل و برنامه ها را به کار وا می دارد را انجام می دهد.
سی پی یو با یکی از نوع های خیلی متنوع اتصال مستقیما به تخته مدار اصلی متصل مس شود .بیشتر رایانه های سازگار با رایانه های شخصی ای بی ام از پردازنده ی سازگار-x86 ساخت شرکت های اینتل, AMD, فن اوری های VIA یاTransmeta استفاده می کنند.
قابلیت های سخت افزاری رایانه های شخصی را می توان با افزودن کارت های گسترشی بسط داد.
ISA,PCIو AGP ,قفسه های (bays) استاندارد برای رایانه ها شخصی می باشد.یک رایانه ی شخصی را می توان با افزودن گرداننده های اضافی( CD ROM , درایو سخت و غیره ) ترقی داد.رابط های دستگاه های استاندارد ذخیره سازی Serial ATA, ATAیا SCSI می باشند.
رایانه های بزرگ رایانه های بزرگ( که اغلب در محاوره به ان " اهن بزرگ" میگویند) رایانه های گران قیمت پر قدرت و بزرگی هستند که به طور عمده توسط موسسه های دولتی و شرکت های بزرگ به منظور پردازش داده های با حجم عظیم مورد استفاده قرار می گیرد( از جمله censuses , امار مصرف کننده / صنعت, ERP ,و پردازش تراکنشی بانک).
این واژه در اوایل دهه ی 1970 با معرفی رایانه های کوچکتر و ساده تر از جمله سری DEC PDP, که با نام مینی رایانه شناخته شدند,مصطلح شد.
این واژه توسط کاربران و صنعت برای توصیف نمونه های بزرگتر اولی( که قبلا به ان " رایانه " می گفتند) استفاده می شد.
تعریف توانایی های رایانه های بزرگ جدید بیشتر بر اساس حافظه ی حجیم داخلی , انباره پر ظرفییت و بزرگ خارجی ,ورودی و خروجی سریع و با توان بالا وطراحی درونی با کیفیت ان ها (که باعث اطمینان بیشتر و پشتیبانی پر هزینه اما تکنیکی ان ها شده) تعریف می شود تا با سرعت سی پی یو ان ها.
این ماشین ها می توانند سال ها بدون توقف کار کنند ضمن این که در حال اجرا می توان کار تعمیر را بر روی ان ها را انجام داد .فروشندگان رایانه های بزرگ خدماتی از جمله offsite redundancyرا ارایه می دهند- اگر دستگاهی خراب شود , فروشنده به مشتری این اختیار را می دهد تا برنامه های خود را حتی در حین تعمیرات(اغلب به گونه ای که خود مشتری هم متوجه تغییری نشود) اجرا کند.
اغلب رایانه های بزرگ هزاران کاربر را که از طریق پایانه های گنگ به ان دسترسی پیدا کرده اند, در ان واحد پشتیبانی می کنند, رایانه های بزرگ اولیه یا این تقسیم زمانرا پشتیبانی می کردند و یا به صورت دسته ای عمل می کردند که چون تنها توابعback officeرا فراهم می نموند کاربران دسترسی مستقیم به خدمات محاسبه را نداشتند.
در ان زمان مین فریم ها به خاطر اندازه ی قابل توجه و ملزومات مورد نیاز برای HVAC و انرژی الکتریکی با این نام خوانده می شدند .
برخی از رایانه های بزرگ قابلیت اجرا ( و یا " میزبانی") چندین سیستم عامل را دارند و مانند چند ماشین مجازی کار می کنند نه یک رایانه.در این نقش ,یک رایانه ی بزرگ می تواند جایگزین ده ها و یا صد ها رایانه ی خانگی کوچک شده, و در حالی که اطمینان و تبحر بالایی را فراهم می اورد هزینه ی مدیریت و اداره را کاهش می دهد,اطمینان به خاطر افزایش سخت افزار که در بالا به ان اشاره شد و تبحر به این خاطر که منابع سخت افزاری را می توان در " ماشین های مجازی" طبق نیاز جا سازی نمود .این کار را به زحمت می توان با رایانه های شخصی انجام داد چون اضافه و یا کم کردن منابع سخت افزاری مستلزم این است که رایانه از خط خارج شود از این گذشته محدودیت های سخت افزاری خود مانعی بزرگ است .
رایانه ی بزرگ به عنوان میزبان " ماشین های مجازی" می توانند انرژی خام روزمره ی ان ها و همچنین انعطاف پذیری یک شبکه از رایانه های خانگی را برای ان ها فراهم کند.
با وجود شرکت های تولید کننده ی رایانه های بزرگ مانند شرکت های هیتاچی , فوجیتسو و امداهل , رایانه های مین فریم ای بی ام همچنان در بازار پیشتاز هستند.
قیمت ها از چند صد هزار دلار شروع می شود .
تاریخچه رایانه های بزرگ در دهه ی 1960 و 1970 تولید شدند .
در روز های شکوه ماجرای " ای بی ام و هفت کوتوله "بود: Burroughs , موسسه ی داده کنترل ,General Electric ,Honeywell , NCR , RCA و Univac.
برخی از این شرکت های بزرگ BUNCH ( سرحرف ها یشان : Bunch,Univac,NCR,CDC,Honeywell) نامیده می شدند.
کم شدن تقاضا و رقابت خشن باعث رکود عمیق در بازار در اوایل دهه ی 80 شد-Univac ,RCA را خرید, GEکنار کشید, Bull ,Honeywell را خرید,Univac با sperry برای تاسیس sperry/univac ترکیب شد که این شرکت بعد ها با Burroughترکیب شد تا موسسه ی Unisys را درسال 1986 تشکیل دهد.(که به ان " جفت یابی دایناسورها" گفتند).در سال 1991, AT&T ,NCR را تصاحب کرده بود.
شرکت ها دریافتند سرور هایی مبتنی بر ریز پردازنده های ارزان تر را می توان با هزینه ی کمتری به کار گرفت ضمن این که به کاربران محلی تسلط و کنترل بیشتری بر سیستم های شخصی شان را می داد و " پایانه های گنگ" که برای تعامل با سیستم های مین فریم (mainframe) مورد استفاده قرار می گرفت به تدریج با رایانه های شخصی جایگزین شد .در نتیجه ,تقاضا کاهش و نصب رایانه های بزرگ به طور عمده , محدود به موسسه های بزرگ با ملزومات پردازش داده های حجیم شد.
تا مدت ها از ان جا که رایانه های بزرگ به سرعت جای خود را به شبکه های رایانه های شخصی می داد تحلیل گران صنعت رایانه های بزرگ را بازار راکد می دانستند.
تا این که در اواخردهه ی1990 این روند با کشف کاربرد های جدید برای رایانه های بزرگ متوقف شد , ان ها می توانستند کار خدمتگذاران وب را همانند صد ها ماشین کوچک دیگر اما با انرژی و نیاز به مدیریت خیلی کمتر انجام دهند .
عامل دیگری که باعث افزایش کاربرد مین فریم ها شد توسعه ی سیستم عامل لینوکس بود که بر بسیاری از رایانه های بزرگ چه به طور مستقیم ویا ,عامیانه تر, از طریق یک ماشین مجازی قابل اجرا بود.این رایانه ها را قادر می ساخت از نرم افزار , نظریه های توسعه و جوامع بازار رایانه های شخصی بهره ببرند.
رایانه های بزرگ در برابر ابر رایانه ها تمایز بین ابر رایانه ها و رایانه های بزرگ مشهود و ثابت نیست اما به طور کلی می توان گفت ابررایانه ها بر مسایلی که نیازمند سرعت محاسبه بالا هستند و رایانه های بزرگ بر مسایلی که نیازمند اطمینان و دقت بالابوده و بر ورودی و خروجی متکی است تمرکز دارند.
به عنوان نتیجه گیری: *ابررایانه ها اغلب هزاران پردازنده دارند, از همسانی( parallelism)حجیم بهره می گیرند در حالی که رایانه های مین فریم از یک و یا تعداد کمی ( تا چند ده تا) پردازنده استفاده می کنند.
*چون همسانی برای برنامه نویس قابل رویت است,برنامه ریزی ابر رایانه ها مشکل است .در رایانه های بزرگ همسانی محدود ( اگر وجود داشته باشد) از دید برنامه نویس پنهان است.
*ابر رایانه ها براساس محاسبات پیچیده که نیاز مند حافظه ی زیادی هستند و رایانه بزرگ برای محاسبات ساده که نیاز مند دسترسی به مقادیر هنگفت داده های خارجی پایگاه داده است بهینه شده اند.
*ابر رایانه ها برای کار های علمی و نظامی و رایانه های بزرگ برای مقاصد کاری و غیر نظامی کاربرد دارند.
لپ تاپ لپ تاپ (که به ان رایانه ی دفتر چه ای هم گفته می شود) یک رایانه ی شخصی کوچک و سیار است که معمولا بین 1 تا 3 کیلو گرم « 2 تا 7 پوند » وزن دارد .رایانه های دفتر چه ای کوچکتر از صفحه ی کاغذ A4 هستند .رایانه های دفتر چه ای که نزدیک به 1 کیلو گرم وزن دارند sub-notebook و ان هایی که 5 کیلو گرم وزن دارند desknote (رایانه دفتر چه ای /رومیزی) نامیده می شوند.گاهی اوقات رایانه های بزرگتر از PDA و کوچکتر از دفتر چه ای " رایانه های دستی palmtop"نامیده می شوند.
لپ تاپ های پیشین Osborne 1 و Macintosh Portable بودند که هر کدام 30- 16 پوند(7 تا 14 کیلوگرم) وزن داشتند ( تا حدی به خاطر استفاده از باتری های اسید سرب سنگین) اما به هر حال افق های محاسبه جدیدی را ارایه دادند .لپ تاپ ها بین دانشجویان, مسافران و telecommuters رایج است .
لپ تاپ ها توانایی انجام بسیاری از کار هایی که یک رایانه رومیزی انجام می دهد را دارد هر چند به صورت ضعیف تر .
اجزا لپ تاپ ها همان اجزا رایانه های رومیزی است و همان کار را انجام می دهند با این تفاوت که برای بهینه سازی مصرف انرژی و قابلیت حمل راحت کوچک و بهینه تر شده اند .لپ تاپ ها معمولا از صفحه نمایش کریستال مایع و برای حافظه ی RAM خود ازتراشه های SODIMM DIMM small outline کوچکتر استفاده می کنند.لپ تاپ ها برای ورودی علاوه بر صفحه کلید تو کار از یک touchpad ( که به ان trackpad هم گفته می شود ) یا یک pointing stick استفاده می کنند ,هر چند می توان یک موس یا صفحه کلید خارجی را هم به ان وصل کرد .
اجزا بیشتر لپ تاپ های جدید ازصفحه نمایش active matrix با اندازه ی 14 اینچ(350 میلی متر ) یا بالاتر و برای کارت های گسترشی ازاتصال های گسترشی PCMCIA استفاده می کنند .
دیسک سخت های درونی کوچکتر بوده-5/2 اینچ( 64 میلی متر) در مقایسه با درایو های 5/3 اینچی رایانه های رومیزی استاندارد – و عملکرد ضعیف تری دارند .
اداپتور های صفحه نمایش و کارت صدا ها به صورت مجتمع هستند .
لپ تاپ ها ی جدید می توانند با بازی های ساختگی پیچیده کار کنند هر چند به خاطر درجه تفکیک پذیری (resolution) ثابت و نوع اداپتور صفحه نمایش خود محدود می شوند .
از ایستگاه های لنگری (docking ) می توان برای ارتباط دهنده های گسترشی و اتصال سریع اجزا بسیار به لپ تاپ ها استفاده نمود .
باتری نمونه های کنونی از باتری های لیلون Lilon که تا حد زیادی جایگزین فن اوری قبلی, NiMH ,شده استفاده می کنند .عمر باتری برای بیشتر لپ تاپ ها به استفاده عادی 2 تا 5 ساعت است اما ممکن است با استفاده ی زیاد تا 1 ساعت کاهش بیابد .
باتری ها با گذشت زمان تحلیل رفته و معمولا پس از 2 تا 5 سال نیاز به تعویض پیدا می کنند .
بهبود امکانات قیمت لپ تاپ ها عموما نزدیک به 2 برابر قیمت ماشین های رومیزی از همان نوع است .
به خاطر هماهنگی ها لازم برای جهت نگه داشتن وزن و مصرف انرژی عملکرد همیشه ضعیف تر از رایانه ی رومیزی است.افزایش امکانات به شدت در تنگنا قرار دارد : برای نمونه فقط درایو سخت و حافظه ی RAM را می توان تغییر داد .از ان جا که برای صرفه جویی در انرژی و جا تمام اجزادر یک صفحه ی اصلی اختصاصی به صورت مجتمع قرار گرفته اند تعمییر ان ها خیلی اقتصادی و مقرون به صرفه نیست .جایگزینی تمام اجزا ممکن است شامل صفحه نمایش ,درایو ها, داتر بورد ها, مودم, ابزار های ذخیره و غیره شود,ولی حتی در صورت عملی بودن هزینه ی تعمییر خیلی بالا خواهد بود عملکرد به هر حال لپ تاپ های جدید تر توانایی رقابت با رایانه های رومیزی را دارند و اصطلاح جایگزینی رومیزی توصیف کاملی از این وضعیت است( که گاهی به ان "desknote " هم می گویند).به خاطر ساخت باتری های پر قدرت تر برخی از توسعه دهندگان دسک نت ها شروع به جاگذاری مستقیم اجزا در درون این رایانه ها کرده اند که ان ها را از لحاظ عملکرد قابل رقابت با نمونه های مشابه رومیزی می کند.
در نتیجه همان گونه که انتظار می رود به دلیل استفاده ی ان ها از اجزا بزرگتر رایانه های رومیزی , از نمونه های پیشین بزرگتر هستند .
این همان جایی است که جمله ی جایگزینی رومیزی وارد کار می شود چون این رایانه ها بزرگتر از ان اند که قابل حمل باشند بیشتر مردمی که ان را خریداری می کنند از ان بیشتر پشت میزشان استفاده می کنند و به ندرت ان را جابجا می کنند .
شکاف عملکرد بین این رایانه ها و رومیزی ها به خاطر راهبرد های تهاجمی توسعه دهندگان دسک نت ها که سعی می کنند توان بیشتری از رایانه های رومیزی را در این رایانه ها بریزند, کاهش یافته است .به هر حال لپ تاپ ها به سادگی قابل حمل هستند در حالی که جایگزین های جدید رومیزی این قابیت را ندارند,به هر حال ,میزان فروش لپ تاپ ها بی توجه به عملکرد اضافی که جایگزین های رومیزی ارایه می دهند بالا مانده است .
کامپیوتر کوچک تعریف مینی کامپیوتر یا کامپیوتر کوچک واژه ای منسوخ برای گونه ای از رایانه است که محدوده ی میانی طیف ماشین های محاسبه، میان بزرگترین سیستم های چند کاربره رایانه های بزرگ و کوچکترین سیستم های تک کاربره ( ریز رایانه ها یا رایانه های شخصی )، را تشکیل می دهد.
کلمه های جدید تر برای این ماشین ها شامل سیستم های میانی (در IBM)، ایستگاه کاری ( در Sun Microsystems و LINUX/Linux عمومی ) و خدمتگذار می شود.
تاریخچه واژه ی مینی کامپیوتر در دهه 1960 برای توصیف رایانه های کوچک نسل سوم که بر فن آوری ترانزیستور و حافظه ی هسته ای بنا شده بود گسترش یافت.
در مقایسه با رایانه های بزرگ که معمولاً تمام اتاق را پر می کنند آنها معمولاً چند قفسه بیشتر جا ی نمی گرفتند.
اولین مینی کامپیوتر موفق PDP-8 دوازده بیتی شرکت Digital Equipment Coporation بود که هنگام شروع به کار در سال 1964م از 16000 دلار امریکا به بالا قیمت داشت.
با ظهور ریز رایانه ها در دهه 1970 ، مینی کامپیوترها فضای میان ریز رایانه های کم توان و رایانه های بزرگ پر ظرفیت را پر کرد.
در آن زمان ریز رایانه ها ماشین های تک کاربره ی نسبتاً ساده ای بودند که از سیستم عامل های ساده ی program launcher مانند CP/M یا DOS استفاده می کردند، در حالی که مینی کامپیوترها سیستم های قوی تری بودند که از سیستم عامل های چند وظیفه ای و چند کاربره مانند VMS و یونیکس استفاده می کردند.
مینی کامپیوترهای کلاسیک رایانه هایی 16 بیتی بوند، در حالی که به مینی های 32بیتی با کاربری بالا تر اغلب ابر مینی می گفتند.
سری های 7400 مدار های مجتمع TTL در اواخر دهه ی 1960 در مینی کامپیوتر ها به کار گرفته شد.
واحد محاسبه و منطق 74181 عموماً در مسیر های داده در CPU مورد استفاده قرار می گرفت.
هر 74181 دارای گذرگاهی با پهنای چهار بیت بود که این باعث محبوبیت معماری قطعه بیتی می شد.
سری های 7400 انتخاب گرهای داده، تسهیل کننده ها، بافر های 3- حالته، حافظه و غیره را در بسته های درون خطی دوتایی با فاصله ی یک دهم اینچ که معماری و اجزای سیستم اصلی را با چشم غیر مسلح قابل رویت می ساخت، ارایه می داد.
در دهه 1980 بسیاری از مینی کامپیوتر ها از VLSI (مجتمع سازی در مقیاس بزرگ و خیلی بزرگ) استفاده می کردند که اغلب سازمان دهی سیستم را پنهان تر می ساخت.
امروز با ورود به هزاره سوم مینی کامپیوتر های محدودی هنوز مورد استفاده هستند، رایانه های نسل چهارم که بر اساس نسخه robust از فن آوری ریز پردازنده که در رایانه های شخصی مرود استفاده قرار می گیرد ساخته شده اند جایگزین آنها شده است.
به آنها خادم server می گویند، که این نام را از نرم افزار خادم که مورد استفاده قرار می دهند گرفته اند (برای نمونه خادم فایل و نرم افزار پایگاه داده ی back end، که شامل نرم افزار پست الکترونیکی و خادم وب می شود).
تنزل مینی کامپیوترها به خاطر ریز پردازنده های مبتنی بر سخت افزار ارزان تر، ظهور سیستم های شبکه ی محلی ارزان و به سادگی گسترش پذیر، و تقاضای کاربران نهایی بر وابستگی کمتر بر سازندگان مینی کامپیوتر های انعطاف ناپذیر و ادارات IT / " مراکز داده" - که منجر به جایگزینی مینی کامپیوترها و پایانه های گنگ با ایستگاه های کاری و رایانه های شخصی شبکه بندی شده در نیمه ی دوم دهه1980 شد، بود.
طی دهه1990 روند جایگزینی مینی کامپیوترها با شبکه های رایانه های شخصی ارزان قیمت با توسعه ی چندین نسخه از یونیکس که بر معماری ریز پردازنده ی اینتل x86 اجرا می شد، از جمله Solaris، لینوکس و FreeBSD/NetBSD، متوقف شد.همچنین سری سیستم عامل ویندوز مایکروسافت اینک حاوی نسخه های خادم برای پشتیبانی چند وظیفه ای پیش دستانه و دیگر خصیصه های خادم ها بود.
این سری از ویندوزNT آغاز شد.
ویندوز ،NT به طور عمده، توسط طراحان شرکت DEC نوشته شد این شرکت طراح سیستم عامل DE VMS نیز بود که در اصل برای مینی کامپیوترهای VAX در دهه ی 1970توسعه یافته بود.
همچنین با پر قدرت تر شدن ریز پردازنده ها سی پی یو هایی که از اجزا چند تایی، که زمانی خصوصیت متمایز کننده ی رایانه های بزرگ و سیستم های میانی از ریز رایانه ها بود، استفاده می کردند حتی در بزرگترین رایانه های مین فریم با روندی فزاینده منسوخ شدند.
ابر رایانه ابر رایانه وسیله ای برای تبدیل مسایل محاسبه ای به مسایل ورودی و خروجی است.
ابر رایانه رایانه ای است که در زمان معرفی از نظر ظرفیت پردازش و به خصوص سرعت محاسبه ازدیگر ماشین ها قوی تر باشد.
اولین ابر رایانه ها در دهه ی 1960به طور عمده در موسسه اطلاعات کنترل (CDC) توسط سیمور کری«Seymour Cray» طراحی شد.
کری تا دهه ی 1970 زمانی که برای تاسیس شرکت خود پژوهشکده کری, از آن جدا شد آنرا هدایت می کرد.
کری بعدها با طرح های جدید خود بازار ابر رایانه را در دست گرفت و تا 25 سال (1965 1990) بی رقیب ماند.
در دهه ی 1980به موازات تولید یک دهه قبل تر کامپیوتر کوچک هاشمار زیادی از رقیبان کوچکتر وارد بازار شدند اما بسیاری از آنها در" رکود بازار ابر رایانه ها" ی اواسط دهه ی 1990 ناپدید شدند.
امروزه ابر رایانه ها طرح های یک بار تولید شونده هستند که توسط شرکت های "سنتی" مانند IBM و HP طراحی می شوند.
این شرکت ها بسیاری از شرکت های دهه ی 1980 را برای استفاده از تجاربشان خریداری کردند، هر چند در طراحی ابر رایانه ها موسسه ی کری متخصص تر است .