فردوس یکی از شهرستانهای استان خراسان است که با 21956/6 کیلومتر مربع مساحت در جنوب این استان واقع است. ؟؟؟؟ به ترتیب ریاضی در طول شرقی 58 درجه و 9 دقیقه ودر عرض جغرافیایی 34 درجه واقع شده نزدیکترین مرکز شهرستان در آن گناباد- شهر فردوس بعد از زلزله 1347 به کلی خراب شد و شهر جدید با اصول فنی شهرسازی بسیار جدید ساخته شد.
شهرستان فردوس به علت مجاورت با کویر مرکزی و لوت دارای آب و هوایی صحرایی و خشک است و به دو بخش آب و هوای کوهستانی شمالی و جنوبی تقسیم می شود.. در کتاب سفر به خراسان مراجه قهستان آمده است:
ایالت قهستان در قدیم شامل قاین، تون( فردوس فعلی) ؟؟؟؟؟؟؟ طبیعی آن نامیده شده است.
همانطور که گفته شد شهرستان فردوس با خشکی مواجه است و هیچ گونه رودخانه ای در آن وجود ندارد فقط سیلاب بهاری به علت برهنه بودن زمین تند و خطرناک که بعد از چند ساعت بارندگی متوقف می شود.
کشاورزان با ایجاد مسندهایی خاکی در مسیر سیلابهای بهاری مقدار زیادی از این آب را در آن ذخیره می کنند.
وجه تسمیه اسم تون و فردوس:
همه جغرافی نویسان تون را یکی از دو شهر عمده ایالت قهستان می دانستند همردیف قائن تون قائن بوده ؟؟؟؟ توضیح می دهد . تون در فرهنگ لغت به معنای ؟؟؟؟ گلفن حمام- ؟؟؟؟؟ آمده است
از نظر دین زمانیکه اعراب وارد منطقه شده بودند با شناختی که از اسلام داشتند بدون هیچ مقاومتی دین اسلام را پذیرفتند و بعد ها به خاطر داشتن افرادی مومن و صالح به دارالمومنین مشهور شد.
فردوس قبل از اسلام زیر نفوذ مادها بوده تا دوره سلجوقیان که مردم از دست آنها به تنگ آمده بودند و با دعوت حسین قائنی به کشیش اسماعیلی آنها پذیرفتند بر قول 10 قوت.
مردم تون در فردوس همچنان اهل سنت و صلاح بودند تا ؟؟؟؟؟ بر آنجا استیلا یافتند در نتیجه فساد به آنان راه یافت.
تاریخ فردوس بعد از حمله مغول
در ظاهر شهر فردوس به سپاه مغول تسلیم شده بود.
ازمهمترین فتحهای جنگی مغولان در خراسان فتح قله های استواری بوده که بر کوههای بلند وجود داشت و برای تسخیر آن انواع تمهیدات را به کار گرفتند و چون اقدامات سرداران مغول برای ریشه کن کردن شورشها کفایت نکرد به روایت ( لب التواریخ) هلاکو به تون ( فردوس) آمد و قتل عام نمود که دردناک ترین خاطره بر چهره فردوس همین قتل عام هول انگیز بوده است که به دستور خان مغول در این شهر بوده است و مردم تختی را ترتیب دادند که همان تپته مانندی بود که در بخش شرقی ارگ سابق شهر از قرن ها پیش تا به امروز به تخت هلاکو معروف بوده و همچنین قبرستان خاموش در حزب فردوس نیز آرامگاه کشته شدگان جامعه مغول بوده است ولی شهردر امان ماند.
گویش مردم فردوس
استفاده از پیشوند (وا) واده به معنای بده. واپرس_ بپرس واچیدن- چیدن
یا پیشوند ( وار) به جای بر. ور خیز- برخیز
یا گویشهای دیگری مثل هِ برای برخی از افعال منفی بکار می رود مانند نِری به معنای نروی.
آثار تاریخی فردوس:
مسجد جامع فردوس- مسجد کوشک- قلعه حسن آباد- حوض سیدی کتیبه داشت- اردی شهر که در گذشته برای دفاع از شهر ساخته شده بود.
دانشوران قدیم و مسافر فردوس- مولانا آفتی توئی و مولانا آهی توئی- آقا شیخ اباذر.
معاصر- حسن تحمد زاده عطایی- آقا احمد ارمغانی- دکتر مدبر عزیزی
وجه تسمیه قاین
همانگونه که در کتاب لسترنج هم آمده ایالت قهستان که مارکوپولو آن را «تونوکاین» نامیده از اسم دو شهر بزرگ آن ایالت یعنی «تون» و »قاین» ترکیب شده و همچنین تمامی شهرهای اطراف را نیز در بر می گیرد.