معماران چیره دست یزدی طی قرنها با احداث آب انبارهایی زیبا ، آب این مایه حیات را در قلب کویر ایران به کام تشنگان خسته و گرمازده گوارا کردهاند.
در گذشته شدت گرما توام با کمبود شدید آب این هنرمندان را بر آن داشت تا در دل زمین به ایجاد محلی برای ذخیره آب بپردازند.
مردمان این دیار در زبان محلی از آب انبار با عنوان امبار ((ombar یاد میکنند.
اکنون این آب انبارها یکی از شاخصترین نمادهای معماری یزد و جلوهگر نبوغ و توانمندی معماران این خطه کویری است.
آب آب انبارها از طریق هدایت آبهای باران و برف تامین میشده و امروزه این آب انبارهای تاریخی که روزگاری محل اصلی تامین آب اهالی بوده به فراموشی سپرده شده و مخازن آنها از آب خالی شده است.
خنک بودن این اماکن در قدیم باعث شده بود تا از آن بعنوان یخچال نیز استفاده شود و از طریق نصب میخهایی بر روی دیوارها مواد غذایی خود را در آن نگهداری کنند.
از آب این اماکن برای آشامیدن استفاده میشدهاست ولی در کتاب تاریخ یزد از منابع آبی با عنوان چاههای آب سرد نیز یاد شده که برای شستشو و رفع دیگر نیازها کاربرد داشته است.
معماران یزدی، خشت و آجر به همراه ملات ساروج ( مخلوط خاکستر ، آهک و ماسه) را در کنار هم قرار داده و به شکل زیبایی آب انبارها را احداث کردهاند.
آب انبارها یا خانگی بودند که توسط اهل خانه ساخته میشد و جنبه شخصی داشت و یا عمومی که برای استفاده اهالی محل و شهر احداث میشدند.
ورود به اب انبارها از طریق پلههای زیبا و طولانی است که به آن راچینه گفته میشود و نظر هر بینندهای را جلب میکند و او را به تامل در این نوع معماری وا میدارد.
رطوبت دلکش و بوی نم در راهپلههای آب انبارها به انسان آرامش میدهد و خستگی را در دلمردمان گرمازده کویر برطرف میکند و طراوت و شادابی میبخشد.
آب انبارها دارای قسمتهای مختلفی هستند که خزینه استوانهای شکل از قسمتهای اصلی آن و محل ذخیرهسازی آب است.
گنبد پوشش نیم کرهای شکل که به منظور حفاظت از آب ، جلوگیری از آلودگیو خنک نگه داشتن، روی خزینه احداث میشود نماد بیرونی اب انبارهاست.
سقف ایناماکن به صورت نیم دایره ساخته شده که در اصطلاح محلی به آن طاق ضربی گفته میشود.
این طاقها با محاسبات دقیق و بدون استفاده از آهن و تیرآلات ساخته شده و خلق آن از توان معماران امروزی خارج است.
همه آب انبارها دارای راهپله است که اولین پله آن از سطح زمین آغاز شده و به طرف درون زمین ادامه مییابد و راه دسترسی ورودی به پاشیر است.