معماران چیره دست یزدی طی قرنها با احداث آب انبارهایی زیبا ، آب این مایه حیات را در قلب کویر ایران به کام تشنگان خسته و گرمازده گوارا کرده‌اند.
در گذشته شدت گرما توام با کمبود شدید آب این هنرمندان را بر آن داشت تا در دل زمین به ایجاد محلی برای ذخیره آب بپردازند.
مردمان این دیار در زبان محلی از آب انبار با عنوان امبار ((ombar یاد می‌کنند.
اکنون این آب انبارها یکی از شاخص‌ترین نمادهای معماری یزد و جلوه‌گر نبوغ و توانمندی معماران این خطه کویری است.
آب آب انبارها از طریق هدایت آبهای باران و برف تامین می‌شده و امروزه این آب انبارهای تاریخی که روزگاری محل اصلی تامین آب اهالی بوده به فراموشی سپرده شده و مخازن آنها از آب خالی شده است.
خنک بودن این اماکن در قدیم باعث شده بود تا از آن بعنوان یخچال نیز استفاده شود و از طریق نصب میخ‌هایی بر روی دیوارها مواد غذایی خود را در آن نگهداری کنند.
از آب این اماکن برای آشامیدن استفاده می‌شده‌است ولی در کتاب تاریخ یزد از منابع آبی با عنوان چاههای آب سرد نیز یاد شده که برای شستشو و رفع دیگر نیازها کاربرد داشته است.
معماران یزدی، خشت و آجر به همراه ملات ساروج ( مخلوط خاکستر ، آهک و ماسه) را در کنار هم قرار داده و به شکل زیبایی آب انبارها را احداث کرده‌اند.
آب انبارها یا خانگی بودند که توسط اهل خانه ساخته می‌شد و جنبه شخصی داشت و یا عمومی که برای استفاده اهالی محل و شهر احداث می‌شدند.
ورود به اب انبارها از طریق پله‌های زیبا و طولانی است که به آن راچینه گفته می‌شود و نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند و او را به تامل در این نوع معماری وا می‌دارد.
رطوبت دلکش و بوی نم در راه‌پله‌های آب انبارها به انسان آرامش می‌دهد و خستگی را در دل‌مردمان گرمازده کویر برطرف می‌کند و طراوت و شادابی می‌بخشد.
آب انبارها دارای قسمت‌های مختلفی هستند که خزینه استوانه‌ای شکل از قسمت‌های اصلی آن و محل ذخیره‌سازی آب است.
گنبد پوشش نیم کره‌ای شکل که به منظور حفاظت از آب ، جلوگیری از آلودگی‌و خنک نگه داشتن، روی خزینه احداث می‌شود نماد بیرونی اب انبارهاست.
سقف این‌اماکن به صورت نیم دایره ساخته شده که در اصطلاح محلی به آن طاق ضربی گفته می‌شود.
این طاق‌ها با محاسبات دقیق و بدون استفاده از آهن و تیرآلات ساخته شده و خلق آن از توان معماران امروزی خارج است.
همه آب انبارها دارای راه‌پله است که اولین پله آن از سطح زمین آغاز شده و به طرف درون زمین ادامه می‌یابد و راه دسترسی ورودی به پاشیر است.
همه آب انبارها دارای راه‌پله است که اولین پله آن از سطح زمین آغاز شده و به طرف درون زمین ادامه می‌یابد و راه دسترسی ورودی به " پاشیر" است.
سقف و راچینه (پله) ،آب انبارها از آجرهای باریک ولی مقاوم ساخته می‌شده که هنوز هم پابرجاست.
بیشتر آب انبارها دارای یک ورودی و پاشیر هستند اما بعضی از آنها به لحاظ موقعیت شهرسازی و نحوه استقرار در بافت شهری دارای دو یا سه ورودی می باشد.
رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد می‌گوید: آب انبارها به دلیل اهمیت و نقشی‌که در زندگی و ادامه حیاط و زیست مردم گذشته داشته، می‌تواند در زمره جذابیت‌های تاریخی قرار گیرد.
"عزیزالله سیفی " روز چهارشنبه در گفت وگو با ایرنا افزود: آب انبارها معمولا در مرکز مناطق مسکونی واقع شده‌اند.
وی گفت: در استان یزد بیش از سیفی تصریح کرد: اغلب آب انبارها موقوفه بوده و اصول حاکم بر طراحی آن نیز تقریبا یکسان است.
وی بر حفظ و احیای آثار تاریخی به ویژه آب انبارها توسط مردم تاکید کرد و افزود: بسیاری از آب انبارهای استان یزد به دلیل خنک بودن فضاهای داخلی می‌تواند با تغییراتی به استراحتگاه گردشگران تبدیل شود.
آب انبارهای وزیری، شش بادگیری، هفت بادگیری عصرآباد، وقت الساعت، گلشن ، دو دهانه، خواجه، رستم گیو، نصرآباد، حاجی یوسف، مسعودی، فخار، قندهاری و سید صحرا از مهمترین آب انبارهای استان یزد محسوب می‌شوند.
بیشتر آب انبارها در استان یزد دارای سه یا چهار بادگیرند اما در برخی مناطق این استان آب انبارهای یک بادگیری، دو بادگیری، شش بادگیری و هفت بادگیری نیز وجود دارد.
آب انبار یزد واقع در خیابان دهه فجر ،" خدا مراد" اردکان و"شاه عباسی" ندوشن دارای یک بادگیر و آب انبارهای "آیت‌الله خاتمی" و " قملاق " اردکان دو بادگیر دارند.
آب انبارهای مرزبان و میدان سنگ در شهرستان اردکان دارای سه بادگیر و آب انبارهای نظیر گلشن، وزیری، وقت الساعت و رستم گیر یزد چهار بادگیری هستند.
آب انبارهای پنج بادگیری امیر چقماق ، شش بادگیری یزد و آب انبار هفت بادگیری عصرآباد نیز در استان منحصر به فرد هستند.
آب انبارهای شهرستان طبس فاقد بادگیر هستند.
یکی از قدیمی‌ترین آب انبارهای استان در شهرستان تفت قرار دارد که قدمت این اثر کهن منطقه را یکهزار و