دانلود مقاله حوزه آبخیز کمرچه شهرستان تربت جام

حوزه آبخیز کمرچه شهرستان تربت جام در موقعیت جغرافیایی 30 35 تا 36 35 ، 42 64، 46 64 واقع شده است.

ساده ترین راه دسترسی به حوزه از طریق جاده آسفالته موسی آباد تربت جام می باشد که حدود 20 کیلومتر از این جاده دسترسی شوسه می باشد تحت اعظم این حوزه دارای امتدادی شمالی جنوبی و کمی شرقی غربی می باشد.

جزء حوزه های کشیده و پهن به شمار می آید.

این حوزه دارای 5 زیر حوزه هیدرولوژیکی و 2 زیر حوزه غیر هیدرولوژیکی تفکیک شده است.

ساخت حوزه برابر 35/ 45 کیلومتر مربع می باشد.

که از 5 زیر حوزه هیدرولوژیکی زیر حوزه های A1 , A2 دارای شباهت از نظر ارخنمون سنگی – پوشش گیاهی – زمن شناسی.و زیر حوزه های B1, B2, B3 دارای شباهت نزدیک به هم دارند.
نکته قابل توجه و تذکر در رین گزارش ، وقوع تگرگ بهار سال 84 است که باعث کوبیدگی خاک سطحی حوزه و همچنین از بین رفتن گیاهان یکساله چمنی شده است.

بطوریکه این تگرگ قسمت اعظم ریزدانه ها و حتی سنگ ریزه های با قطره های مختلف و متفاوت را از مناطق بالادست کنده و به مناطق پایین دست حمل کرده است که وقوع این امر مم را در مطالعه ژوشش گیاهی با مشکل مواجه کرد.

بطوریکه تخریب تگرگ ذکر شده در زیر حوزه A1, A2 بسیار مشهود بود که باعث شکسته شدن بندهای خاکی در خروجی این رو زیر حوزه شده بود.

برون زدگی سنگی در زیر حوزه A1 بخصوص در دامنه های شمالی جنوبی- در حد 60% به چشم می خورد.
در زیر حوزه های B1, B2 , B3 یک لایه مارنی در فاصله بین اراضی دیمزارها و نقاط ارتفاعی (1440- 1760 متر) قرار داده است که این لایه مارنی از پوشش گیاهی ضعیفی برخوردار می باشد که این لایه به دلیل از بین رفتن خاک، در اثر فرسایش می باشد.

بیشتر اراضی حوزه در مناطق تپه ماهوری قرار گرفته است از مسائلی دیگر که در این حوزه به چشم می خورد وجود دیمزارهای فاوان در شیب های مختلف و متعدد می باشد.

کل اراضی مرتعی حوزه در چهار سامان عرضی قرار گرفته که سامان عرضی چشمه گل بیشترین سطح اراضی حزه ربا در بر گرفته است به واسطه شدت بهرا برداری از اراضی مرتعی حوزه شرایط کاملاً نامناسبی در اکثریت مراتع حوزه دیده می شود.

شرایط اقتصادی دامداران باعث شده تا مراتع حوزه در اکثر اوقات سال مورد بهره برداری و تحت چرای شدید دامها واقع شوند.

که در شرایط تخریب شده ها در آنها بواسطه همین شدت بهره برداری و زمان نامناسب چرا می باشد.
از کل سطح حوزه حدود 2/2518 هکتار مراتع را تشکیل می دهند.

که در قالب 6 تیپ گیاهی قرار گرفته که در جدول شماره 1 ذکر شده است.

منظور از سطح مراتع که در 6 تیپ بیان شده است در واقع مراتعی که در زیر حوزه های هیدرولوژیکی می باشد.

از کل مساحت حوزه که 4535 هکتار است از حدود 3454 هکتار حوزه هیدرولوژیکی و حدود 1080 هکتار از سطح حوزه غیر هیدرولوژیکی است .

با توجه به نقشه فیزیو گرافی حوزه که توسط گروه آقای محسن ظهوری تهیه شده، 5 زیر حوزه هیدرولوژیکی و 3 زیر حوزه غیر هیدرولوژیکی تقسیم شده است .

با توجه به اهمیت یکی از زیر حوزه های غیر هیدرولوژیکی جهت مطالعه و برآورد پوشش گیاهی با زیر حوزه B1 هیدرولوژیکی ادغام شده است.

و دو زیر حوزه غیر هیدرولوژیکی دیگر به این قسنت اعظم آن از اراضی دیم تشکیل شده حدود 88% ، و 12% باقی مانده مرتع می باشد که جهت براورد و محاسبات صرف نظر شده است و تأثیر چندانی در کت سطح حوزه ندارد.
مقدمه
در مناطق خشک و نیمه خشک که بخش اعظمی از سطح مراتع کشورها در این گونه مناطق واقع شده است .

محدودیت هایی از جهت شرایط اقلیمی و به طبع آن ، شرایط خاک، باعث شده است تا ضعیت پوشش گیاهی این گونه مراتع دارای ثبات زیادی نبوده و تحت تأثیر تغییر بعضی از عوامل اصلی حالت شکننده ای داشته باشد به این صورت که با کمترین فشار بر روی گونه های مرتعی در هنگام بهره برداری از آن ، مراتع مذکور سیر قهقرایی را می پیماید لذا با تمام سعی و تلاش بیشتر که در راستای اصلاح و احیای مراتع صورت می گیرد .

بازکشت آنها به شرایط اولیه براحتی مقدور نمی باشد.

از حالت ویژگی های مناطق خشک و بعضاً نیمه خشک حضور گونه های گیاهی مقاوم به شرایط خشکی وکم آبی است.

که معمولاً دارای مکانیسم های تنظیم شده طبیعی برای سازگاری با این شرایط می باشند و عدم تنوع زیاد در نوع و فراوانی گونه های گیاهی و همچنین وجود گونه های بوته ای و باشتکی در قسمت های مرتفع این مراتع از دیگر خصوصیات این مناطق می باشد.

استان خراسان نیز که وسعت زیادی از جنوب وتا حدودی شرق آن در مناطق خشک قرار گرفته است، دارای این شرایط سخت اقلیمی بوده که همواره تأثیرات خود را در وضعیت پوشش داشته است.

اینگونه مراتع بواسطه شرایط اقتصادی و اجتماعی ساکنین مناطق وابسته نه تنها تحت تأثیر شدت چرای دامها قرار دارند.

بلکه با وجود میزان بارندگی محدود و کاملاً با پراکنش نامناسب تحت تغییر نوع کاربردی به صورت تبدیل به اراضی دیمزار و بعد از مدتی بهره برداری ناچیز رها و تخریب می شود.

پس از نتایج این دخالت های غیر معقولانه انسان نسبت به طبیعت می توان به موارد ذیل اشاره نمود.
1- وقوع سیلابهای مخرب و وحشتناک
2- وقوع انواع فرسایشهای آبی و بادی
3- حمل رسوبات ریز دانه به مناطق پایین دست و پر شدن مخازن سدهای خاکی
4- تخریب پوشش گیاهی
5- از بین رفتن منابع آبی و خاکی
6- مهاجرت ساکنین این مناطق به شهرها
(صفحه 4 نانوشته)
(صفحه 4 نانوشته) هدف: هدف از مطالعه پوشش گیاهی حوزه آبخیز روستا کمرچه در درجه اول تهیه و جمعآوری اطلاعات لازم از پوشش گیاهی منطقه و ارتباط آن با دامهای تعلیف کننده موجود در حوزه و همچنین اثرات متقابل این دو و تعادل دام و مرتع و سایر عوامل و مسائل دیگر می باشد.

در درجه دوم بررسی و نقش دخالتهای مختلف و عوامل اکولوژیک در مرتع ، لذا با عنایت به مساول فوق قبل از تعیین هر نوع خط مشی برای منطقه باید نسبت به شناسایی پوشش گیاهی آن اقدام نمود.

روی این اصل بررسی پوشش گیاهی به منظور رسیدن به اهداف زیر انجام می گیرد.

شناسایی و جمع آوری گیاهان منطقه و تهیه لیست فلور(FLORESTIC LIST) تهیه نقشه اجمالی پوشش گیاهی و تیپ های رستنی منطقه (Rang type map) محاسبه درصد پوشش گیاهی منطقه(plant cover) انجام عملیات ‍آنالیز و ارزیابی مراتع شامل تعیین گرایش ، وضعیت و ظرفیت مراتع منطقه تعیین فصل و تناوب تعلیف دام از مراتع منطقه و روش های بهره برداری بررسی تعادل دام و مرتع در کل محدوده و تناسب دام با مراتع جمع آوری اطلاعات و بررسی نقشه های مورد نیاز اعم از نقشه های توپوگرافی ، زمین شناسی ، شیب، جهت و … مطالعات پوشش گیاهی شامل پارامترهای مختلفی همچون تهیه لیست فلور ، تیپ بندی مراتع، موقعیت و ساحت تیپ ها ، وضعیت گرایش آن ، مشخص کردن سایر کاربری های اراضی زراعی ( آبی ، دیم) اراضی جنگلی ، بیشه زارها، رخنمون سنگی ، اراضی بدون پوشش گیاهی و بررسی تعادل دام و مرتع ، ارائه برنامه های مدیریتی و اجرایی و… می باشد.

لذا جهت بررسی و مطالعه دقیق موارد برآورده شده نیاز به برخی مطالعات پایه حوزه همچون ، فیزیوگرافی، هواشناسی، زمین شناسی، اقتصادی و اجتماعی و نقشه های پایه ، جهت شیب ، شیب، زمین شناسی و ژئومورفولوزی، کاربری اراضی، سامان عرضی و نقشه های توپوگرافی 50000/1 و یا عکس های هوایی 50000/1 یا 20000/1 و تصاویر ماهواره ای 100000/1 حوزه مورد مطالعه می باشد.

که قبل از عزیمت به حوزه جهت تهیه اولیه در حین مأمریت به منظور کنترل و پس از انجام عملیات جهت نقشه نهایی و تدوین گزارش لازم می باشد.

بدین جهت تمام گزارشات و نقشه های یاد شده در طول انجام مطالعات جهت تدوین و تهیه نقشه پوشش گیاهی مورد بررسی و استفاده قرار می گیرد.

2-روش انجام کار( متدولوژی) تهیه نقشه تیپ های گیاهی جزء مراحل اولیه انجام مطالعات پوشش گیاهی حوزه مورد نظر می باشد.

برای این منظور ابتدا باید نقشه های پایه که در پارامتر اولی ذکر گردید.

( جمع آوری اطلاعات و بررسی نقشه 5) تهیه شود.

سپس در عملیات صحرایی با ارزیابی انوانتری مراتع با توجه به ترانسکت گذاری 20 متری و یا پلات اندازی (1.1)یا ( 2.2متری) بصورت تصادفی و سیستماتیک گونه های غالب و همراه مرتعی تعیین و در نتیجه تیپ های مرتعی مشخص می گردد .

و مرز مقدماتی در نقشه اولیه با کنترل دقیق و لازم تصحیح شده و نقشه پوشش گیاهی پس از مشخص شدن اراضی زراعی (آبی و دیم ) از نقشه کاربری اراضی بصورت نهایی تهیه می گردد.

در عملیات ترانسکت اندازی و یا پلات گذاری لرزیابی و انوانتری مراتع ، فاکتورهای همچون در صد تاج پوشش گیاهی خاک سخت ، سنگ ریزه ، لا شبرگ وضعیت تجربه حیات گونه ها ، توسط روش چهار فاکتوری ( فرسایش خاک ، ترکیب گیاهی ، بنیه و شادابی ، در صد پوشش گیاهی ) و تعیین وضعیت مرتع ، توسط فرم گرایش مرتع با توجه به علائم قهقرا در گیاهان و خاک مرتع ، گرایش هر تیپ مرتعی مشخص می گردد .

در این حوزه جهت تعیین میزان علوفه تولیدی و ظرفیت به دلیل چرای بیش از حد و مداوم بناچار از روش تعیین ظرفیت مرتع با توجه به درجات وضعیت مرتع و میزان بارندگی استفاده شده است .

تهیه لیست فلور گیاهی حوزه آبخیز کمرچه علیا و سفلا : برای رسیدن به این هدف در طی انجام عملیات آنالیز و ارزیابی مراتع و تیپ بندی مراتع و بازدیدهای صحرایی و با استفاده از کتابچه مطالعاتی موسی آباد که در مجاورت این حوزه قرار گرفته است .

و همچنین بر اساس تقسیم بندی مناطق ( بیابانی – نیمه بیابانی – استپی – نیمه استپی – مناطق مرتفع – و …) و گیاهان موجود در این ، مناطق حوزه مورد نظر اقلیم استپی قرار گرفته و لیست گیاهان موجود در منطقه بر اساس پارامترهای فوق تهیه گردیده است .

لازم به ذکر است با توجه به زمان مطالعه و به دلیل چرای بیش از حد آثاری از گیاهان پهن برگ علفی و یکساله نیست و فقط گیاهان بوته ای در منطقه وجود داشت .

به طور کل شکل رویش گیاهان منطقه به شرح زیر می باشد : گندمیان وشبه گندمیان grasses, grasses liks گیاهان پهن برگ علفی ( یکساله و چند ساله ) forbs گیاهان بوته ای خشبی و بوته چوبshrubs درختان و درختچه هاtrss, bushy trees بعد از این تقسیم بندی گیاهان بر اساس خانواده های مختلف گیاهی (family) به ترتیب اهمیت آنها از نظر کلاس خوش خوراکی (platabity) به سه کلاس III, II,I تقسیم گردیده اند.

گیاهان از نظر طول عمر (Lasting priod) نیز مورد بررسی قرار گرفت و به سه گروه یکساله ها(Anuual) دو ساله ها (biannual و چند ساله (prennial) تقسیم و طول عمر هر گونه مشخص گردیده است .

علاوه بر آن گیاهان از نظر تیپ بیولوژیکی biologikal نیز مورد بررسی قرار گرفتند، بر اساس مشاهده های صحرایی بیشترین گونه های گیاهی از دو خانواده astera ceae, poaceaeمی باشد.

جدول شماره 2 لیست گونه های مرتعی موجود در حوزه کمرچه علیا و سفلی دهستان موسی آباد 4-تفکیک تیپ های گیاهی موجود شاخص ترین ویژگی که می تواند در تفکیک محدوده تیپ های گیاهی از یکدیگر مورد نظر قرار بگیرد .

تغیرات حضور گونه های گیاهی و تنوع آنها می باشد به دلیل عدم وجود شرایط یکسان و تغیرات مرفولوژیک اراضی حوزه و ساختارهای زمین شناسی موجود و همچنین گسترش بی رویه دیم زارها در بسیاری از مناطق کم شیب حوزه ، الگوی پراکنش گیاهان تا حدود زیادی نا منظم است .

معیار تفکیک تیپ های گیاهی در مرحله نخست تشابهات موجود در عوارض زمین از قبیل نوع واحدهای زمین شناسی و شکل فرمولوژیک اراضی و شاخصهای فیزیوگرافی اراضی و سپس تنوع گونه های گیاهی و تغییرات آنها بوده است .

تغییرات نوع گیاهان در محدوده اکوتون نا محسوس بوده و تشخیص آن به راحتی امکان پذیر نمی باشد .معمولا در محدوده اکوتون فراوانی گونه های گیاهی زیاد بوده و گونه های شاخص هر دو تیپ مجاور در آن دیده می شود .

گونه های گیاهی مهاجم بسیاری در نزدیکی این دیم زاها دیده می شوند به خصوص گونه ورکHUtEMIAPERSICA ودر اراضی مرتعی حوزه گونه شاخص ARTEMISIASP , ASTERGAULUS SP تقریبا در بسیاری از مناطق بخصوص قسمتهای تپه ماهوری دیده می شود که تغییر ترکیب آنها بسته به تغییرات ژئومورفولوژیک اراضی و یا نوع و شدت کاربری تغییر کرده و سبب تشکیل تیپ های گیاهی حوزه شده است .

در حوزه مورد نظر شش تیپ گیاهی تفکیک و مورد ارزیابی قرار گرفته است تعیین مساحت مراتع حوزه و دیم زارها و مزارع آبی و… پس از تهیه نقشه تیپو لوژی گیاهی و تفکیک مرز تیپ های گیاهی از یکدیگر با کمک نقشه مربوطه و بازدیدهای مکرر صحرایی ، و همچنین از طریق رخسارهای ژئومرفولوژی و جهات شیب و طبقات ارتفاعی ، محدوده تیپ های گیاهی مشخص شدند .

سپس مرز تیپ های گیاهی در نقشه تیپولوژی گیاهی حوزه طبق روشهای موجود مشخص شده و با انطباق بر لایه های نقشه پایه که حاوی مرز زیر حوزه های تفکیکی بوده و مرز سامانهای عرض مراتع حوزه ،مساحت کل تیپ های گیاهی در حوزه و مساحت هر یک از آنها در زیر حوزها و در هر سامان عرض بدست آمده است .

و در نهایت نقشه پوشش گیاهی با مشخص شدن اراضی زراعی آبی و دیم ، تیپ های مختلف مرتعی تهیه گردیده است .

6- تشریح تیپ های گیاهی 6-1 تیپ بندی و تهیه تیپ های مرتعی (RANGE TYPE) تیپ بندی گیاهی به جامعه گیاهی مشخص در یک منطقه اشاره دارد .

واحد اراضی بوسیله یک تیپ مشخص می شود .

ولی امکان که بیش از یک تیپ در یک واحد اراضی وجود داشته باشد عامل موثر در تفکیک و تشخیص تیپ ها ، گونه ویا گونه های غالب هستند که یک منطقه را پوشاندند .

با توجه به بازدیدهای صحرایی و با استفاده از نقشه های ژئو مورفولوژی ، زمین شناسی ، توپوگرافی و با آنالیز و ارزیابی مرتع ، نوع تیپ مرتعی و مرز تیپ ها با پیمایش میدانی و کنترل با نقشه اولیه تصحیح و مشخص گردیده است در این بررسی در حوزه مورد مطالعه تیپ مرتعی مشخص و تعیین شده که در جدول شماره سه نام تیپ مرتعی ،مساحت آن ارائه شده است .

جدول شماره 3 نام تیپ های مرتعی و مساحت آنها در حوزه کمرچه تربت جام جدول شماره 4 مساحت انواع کاربری در حوزه مورد مطالعه : توضیح : منظور از مساحت مجموع جدول اراضی که در زیر حوزه های هیدلوژیکی قرار گرفته است .

جدول شماره 5 مساحت هر تیپ مرتعی و اراضی دیم و بستر رودخانه در هر یک از زیر حوزه ها مساحت بر حسب هکتار 6-2 : در صد پوشش گیاهی : درصد پوشش گیاعی عبارت است از سطحی از زمین که توسط اندامهای هوایی گیاهی پوشیده شده و آن را از ضربات باران حفظ می کند .

پوشش گیاهی شاید تنها پارامتری باشد که به مقیاس بسیار وسیع مورد ارزیابی قرار می گیرد جهت تعیین در صد پوششض گیاهی در منطقه مورد مطالعه با انجام عملیات تر گذاری به طول 20 متر و پلات اندازی 1×1 و در بعضی از مواقع 2×2 ، میزان ، اندازه و در صد هر یک از گونه های مختلف مرتعی مشخص و برآورد گردیده که در جدول شماره 6 نتایج این بررسی ارائه شده است .

جدول شماره 6 در صد پوشش و ترکیب گیاهی در حوزه مورد مطالعه : توضیح اینکه : با توجه به گزارش پوشش گیاهی حوزه که در بهار تهیه شده است گونه چمن پیاز دار Poabulbaosa گونه مغلوب در تیپ I , II می باشد ولی به دلیل چرای شدید و هم چنین کوتاه بودن طول عمر این گونه و از طرفی بدلیل بارش تکرگ در خردادماه باعث از بین رفتن این گونه شده و فقط در مراتع آثار لاشبرگ خیلی کم دیده می شود که قابل اندازه گیری نمی باشد .

6-3 تعیین وضعیت پوشش زمین land cover : یکی از فاکتورهایی که در سطح کل حوزه مورد بررسی قرار گرفته ،‌وضعیت پوشش تشکیل دهنده منطقه بود بدین ترتیب که در حالت کنونی پوشش زمین را چه مواردی اشغال نموده است .

لذا در حین ترانسکت گذاری در تیپ های مختلف علاوه بر برداشت درصد پوشش گیاهی ، سایر مواردی که سطح زمین را در طول ترانکست گذاری و در نهایت سطح تیپ شامل گردد ، اندازه گیری شد .

مواردی مشاهده گردید شامل پوشش گیاهی plant cover و بقایای گیاهی ،‌خارو خاشاک ،‌لاشبرگ و .

.

Liter و در صد سنگریزه و توده سنگی ROCK و در صد خاک لخت SOIL بود که کند در سطح هر تیپ مشخص گردید .

جدول شماره 7 نشانگر وضعیت عوامل تشکیل دهنده پوشش گیاهی هر تیپ می باشد .

جدول شماره 7 تعیین وضعیت پوشش زمین در حوزه مورد مطالعه : 6-4 : تشریح تیپ های مرتعی : 6-4-1- تیپ I : این تیپ با علامت اختصاری HU .

PE ( Ar .

Si – ST .

SP .

) دارای گونه های غالب مرتعی Artemesia – sieberi و Hitemia Per Sica – SP با مساحت 8/646 هکتار در حدود 7/18 در صد از کل سطح حوزه را شامل می شود .

این تیپ بر روی رخساره ژئو موفولوژی دامنه منظم ، واحد تپه ماهور تشکیلات زمین شناسی مارن و گچ دار نئوژن و دامنه ارتفاعی 1740 – 1440 متری و شیب متوسط 10 درصد گسترش یافته است .

ایت تیپ دارای تابع پوشش گیاهی 15/38 درصد ، خاک لخت 75/44 در صد ،‌سنگ و سنگ ریزه 6/13 درصد و لاشبرگ 5/3 درصد ،‌دارای وضعیت ضعیف و گرایش منفی .

و فرسایش سطحی متوسط و شیاری ضعیف و ظرفیت جرایی بر حسب A .U.M در هر هکتار 8/1 واحددامی و برای کل سطح تیپ 3/1164 واحد دامی برآورد شده است.

گونه های غالب و همراه و ترکیب گیاهی این تیپ عبارتند از : درمنه 3/39 AREMISIA -SIEBERI اتحاپا 76/13 STIPA – SP ورک 5/11 HULTEMIA PERSICA گون 8/7 ASTERAGALUS – SP خارکو 24/5 NOAEA – SP کنگر 7/2 GUNDELIA – SP سایر گونه ها 7/19 6-4-2 تیپ II : این تیپ با علامت اختصاری ( AR .

SI – AC – SP ) دارای گونه های غالب مرتعی ACANTHOLIMON – ARTEMISIA – SIEBERI با مساحت 3/181 هکتار در حدود 24/5 درصد از کل سطح حوزه را شامل می گردد .

این تیپ بر روی رخساره ژئو مورلوژی مناطق خاکدار واحد تپه ماهور تشکیلات زمین شناسی ماسه سنگ و شیل سازند کشف رود و دامنه ارتفاعی 1740 – 1440 متر و شیب متوسط 5/19 در صد گسترش یافته است .

این تیپ دارای تاج پوشش گیاهی 5/23 در صد ،‌ خاک لخت 1/58 در صد ، سنگ و سنگ ریزه 9/15 در صد و لا شبرگ 5/2 در صد ،‌دارای وضعیت ضعیف و گرایش منفی و فرسایش سطحی شدید و شیاری متوسط و ظرفیت چرایی بر حسب A .U.M در هر هکتار 1/1 واحد دامی و برای کل سطح تیپ 4/199 واحد دامی بر آورد شده است .

گونه های غالب ، همراه و ترکیب گیاهی این تیپ عبارتند از : در صد 9/38 ARTEMISIA – SIEBERI : کلاه میرحسن 4/33 ACANTHO LIMON اسپند 95/15 PEGANUM – HARMELA خارگو 25/3 NOEAE - SP فرفیون 5/2 EUPHERBIA - SP اسم محلی بادبرک 4/2 CERATACARPHUS – SP سایر گونه ها 6/3 6-4-3 تیپ III : این تیپ با علامت اختصاری ( AC .

AR .

SI .

PE .

HA ) دارای گونه های غالب مرتعی ACANT HOLIMON و ARTEMISIA 0 SIEBERI با مساحت 2/457 هکتار در حدود 23/13 از سطح کل حوزه را شامل می شود .

این تیپ بر روی رخساره های ژئوموفولوژی رفنمون سنگی 50 – 25 در صد و کمتر از 25 درصد واحدتپه ماهور تشکیلات زمین شتاسی ماسه سنگ و شیل سازند کشف رود و دامنه ارتفاعی 1740 – 1440 متری و شیب متوس 2/20 درصد گسترش یافته است .

این تیپ دارای تاج پوشش 2/22 در صد و خاک لخت 5/27 درصد ،‌سنگ و سنگ ریزه 49 درصد ،‌و لاشبرگ 3/1 در صد دارای وضعیت فقیر و گرایش منفی ،‌فرسایش سطحی ، شیاری و توده ای شدید ،‌و ظرفیت چرایی بر حسب A .U.M در هر هکتار 1/1 واحد دامی و برای کل سطح شیب 9/502 واحد دامی برآورد شده است .

گونه های غالب ،‌همراه و ترکیب گیاهی این تیپ عبارتند از : کلده میرحسن 36/35 ACANTHOLIMOM SP درمنه 5/21 aremisia - sieberi اسپند 85/15 peganaum - harmela فرفیون 36/4 EUPHORBIA - SP بادام کوهی 5 AMYGDALUS - SP خارکو 54/3 NOEAE - SP اسم محلی بادبرک 1/3 CERATACARPHUS - SP سایر گونه ها 29/11 ----- 6-4-4 تیپ TV : این تیپ با علامت اختصاری ( Ar .

si - AC – SP – EU – SP) دارای گونه غالب مرتعی AREMISIA – SIEBERI و ACANTHOLIMON – SP با مساحت 1/149 هکتار در حدود 31/4 درصد از کل سطح حوزه را شامل می شود .

این تیپ بر روی رخساره ژئورموفولوژی 75-50 درصد واحد تپه ماهور تشکیلات زمین شناسی ماسه سنگ و شیل سازند کشف رود و دامنه ارتفاعی 1680 – 1380 متری و شیب متوسط 2/25 درصد گسترش یافته است .

این تیپ دارای تاج پوشش گیاهی 19 ،‌خاک لخت 6/17 , سنگ و سنگ ریزه 3/62 در صد ، ‌لاشبرگ 1/1 ، دارای وضعیت خیلی فقیر و گرایش منفی و فرسایش سطحی شدید واریزه ای متوسط و به دلیل وضعیت خیلی فقیر غیرقابل بهره برداری است .

گونه های غالب – همراه و ترکیب های گیاهی این تیپ عبارتند از : درمنه 1/48 ARTEMISIA - SIEBERI کلاه میرحسن 5/22 ACANTHOLIMON – SP گل درونه 10 HYMENOCRATER – SP فرفیون 4/5 EUPHERBIA – SP سایر گونه ها 14 6-4-5 تیپ V : این تیپ با علامت اختصاری ( Ar .

SI – AS – SP) دارای گونه های غالب مرتعی ARTEMISISA - ASTERAGALUS – SP با مساخا 1/763 هکتار در حدود 90/21 در صد از کل سطح حوزه را شامل می کردد .

این تیپ بر روی رخساره ژئوموفولوژی فرسایش شیاری واحد کوهستام و رفمنون سنگی کمتر از 25 واحد تپه ماهور تشکیلات زمین شناسی شیل و ماسه سنگ سازند میان کوهی و دامنه ارتفاعی 1920 – 1440 متری و شیب متوسط 7/29 در صد گسترش یافته است .

این تیپ دارای تاج پوشش گیاهی 6/21 درصد ،‌خاک لخت 5/30 درصد ،‌ سنگ و سنگ ریزه 7/46 در صد و لاشبرگ 2/1 ،‌دارای وضعیت فقیر و گرایش منفی ، فرسایش بصورت سطحی و شیاری شدید و برخی نقاط توده ای ،‌ظرفیت چرایی بر حسب A .

U.M در هر هکتار 1/1 واحد دامی وبرای کل سطح تیپ 4/839 واحد دامی بر آورد شده است .

گونه های غالب ،‌همراه و ترکیب گیاهی این تیپ عبارتند از : درمنه 2/25 ARTEMISIA – SIEBERI گون 5/22 ASTERAGALLUS – SP ورک 64/13 HULTEMIA – PERSICA بادام کوهی 6 AMYGDALUS - SP استی پا3/14 STIPA – SP خارگو 3/2 NOEAE – SP کنگر 8/1 GUNDELIA سایر گونه ها 26/13 ----- 6-4-6 تیپ VI : این تیپ با علامت اختصاری ( AS .

SI ) دارای گونه های غالب مرتعی ARTEMISISA - ASTERAGALUS – SP با مساحت 7/320 در حدود 28/9 در صد از کل سطح حوزه را شامل می شود .

این تیپ بر روی رخساره های ژئومورفولوژی رفنمون سنگی 50 –25 درصد کمتر از 25 در صد واحد کوهستان تشکیلات زمین شناسی گرانیت و دامنه ارتفاعی 1800 – 1560 متری و شیب متوسط 24 درصد گسترش یافته است .

این تیپ دارای تاج پوشش گیاهی 9/45 درصد ،‌ خاک لخت 3/19 ، سنگ و سنگ ریزه 32 درصد و لاشبرگ 8/2 در صد ،‌ دارای وضعیت ضعیف تا متوسط و گرایش ثابت و فرسایش سطحی و شیاری متوسط ظرفیت چرایی بر حسب A .

U .

M در هر هکتار 8/1 واحددامی و برای کل سطح تیپ 26/577 واحد دامی برآورد شده است .

گونه های غالب ،‌همراه و ترکیب گیاهی این تیپ عبارتند از : گون 5/36 ASTERAGALUS - SP درمنه 6/25 ARTEMISIA – SIEBERI گونه A ناشناخته 4/12 خاشتر 3/14 ALNAGI – CAMELRUM کلاه میرحسن 3 ACANTHOLIMON - SP سایر گونه ها 2/8 -------- 7- ارزیابی تیپ های گیاهی مرتع : 7-1 : تعیین وضعیت مرتع : برای تعیین وضعیت مراتع حوزه مورد نظر که مقایسه شرایط موجود نسبت به حالت کلیماکس می باشد از روش چهار فاکتوری ( S .

C .

S) آمریکایی استفاده گردید عدم وجود شرایط کلیماکس در محدوده مراتع حوزه یکی از دلایل انتخاب این روش نسبت به سایر روشهای دیگر می باشد در این منطقه با انجام عملیات صحرایی با استفاده از ترانسکت های 2 متری و پلات گذاری برداشت لازم در رابطه باوضعیت مراتع معمول گردید و اطلاعات بدست آمده را از ترانسکت های مختلف و پلات گذاری جمع آوری و متوسط گیری نموده که نتایج حاصله در جدول شماره 9 ارائه شده است در این روش به 4 فاکتور زیر اهمیت داده می شود .

7-1-1 فاکتور فرسایش خاک : یکی از مهمترین عوامل در وضعیت مراتع عامل فرسایش خاک است .

در این عامل چگونگی اشکال فرسایش ( سطحی ، شیاری ، آبراهه ای خندقی ، کناری ، لغزش و .

و فرسایش بادی شامل محل برداشت ،‌محل رسوب و نوع حمل و .

) و شدت آنها ،‌میزان تجمع لاشبرگ و پوشش سطحی خاک ،‌وضعیت سطح خاک از نظر فشردگی و نفوذپذیری ، ‌شرایط فرسایش و شیاری حاکم – میزان تردد دام کد از روی وضعیت میکروتراسها قابل تشخیص می باشد .

بلند شدن گرد و خاک در هنگام عبور دامها ، اختلاف ارتفاع بین قسمتهای بالایی و پائینی یک دامنه و عوارضی مانند نوع گیاهان موجود و میزان سنگریزه های سطحی بر روی دامنه ها و .

مورد برسی و امتیاز دهی طبق فرم های مربوطه قرار می گیرد .

بطوریکه : 1- اگر فرسایش دیده نشود و آثار تجمع لاشبرگ در بهترین شرایط باشد .

و خاک دارای پوشش کامل از بقایای گیاهی باشد (20 نمره) 2- اگر فرسایش جزئی باشد و آثار شیار ناشی از آن ظاهر شده باشد و بقایای گیاهی در وضع متوسطی باشد ( 19 – 15 نمره) 3- اگر فرسایش جزئی دیده شود شسته شدن خاک محسوس باشد و بقایای گیاهی کم و نقاط بدون پوشش گیاهی و یا بقایای آن در سطح مرتع دیده شود ( 14- 10 نمره) اگر فرسایش شدید باشد و ریشه گیاهان در معرض هوا باشد و چرای شدید مشاهده شود و فشردگی خاک در خطوط حرکت گله مشاهده شود و خاک فاقد بقایای گیاهی باشد ( 9 – 5 نمره) 5- اگر فرسایش خیلی شدید و آثار فرسایش سطحی ، شیاری و گاهی خندقی دیده شود و چرای شدید وجود داشته باشد و سطح خاک فاید بقایای گیاهی باشد (4 – 0 نمره) 7-1-2- ترکیب گیاهی : در این عامل در صد حضور گونه های گیاهی اعم از مرغوب ، متوسط و یا کم ارزش در هر تیپ گیاهی مورد بررسی قرار می گیرد .

این عامل به نوعی به ارزش علوفه ای گونه های گیاهی مرتعی اشاره دارد و امتیازی که به این عامل داده می شود وضعیت مراتع را از نظر فراوانی گونه های گیاهی خوش خوراک و یا گونه های کم ارزش گیاهی و غیرخوش خوراک مشخص می نماید .

البته در مورد بعضی از گونه های گیاهی ، کلاس خوش خوراکی بسته به نوع دام استفاده کننده تعیین می شود که یکی از دلایل آن تفاوت ذائقه دامهای مختلف و تفاوت های فیزیولوژیگ آنها با یکدیگر است .

در محدوده مورد مطالعه دام بهره بردار بیشتر گوسفند و بز می باشد و کلاس خوش خوراکی گیاهان موجود نیز بر اساس ذائقه این دامها تعیین شده است به جز محدوده های پراکنده ای که شامل بعضی از گونه های خوش خوراک گندمیان می باشد .

غالب گیاهان خوش خوراک در مراتع این تعداد امتیاز برای عامل ترکیب گیاهی بین 10 – 0 می باشد که با توجه به گونه های اصلی هر تیپ گیاهی و فراوان ترین گونه های همراه امتیاز دهی شده است بطوریکه : 1- اگر گونه های مرغوب فراوان و گونه های کم ارزش خیلی کم باشد ( نمره 10) 2- اگر گونه های مرغوب همراه با گونه های متوسط و تعداد گونه های کم ارزش کم باشد (8 نمره) 3- اگر گونه های متوسط قسمت اعظم ترکیب گیاهی را تشکیل دهند و گونه های نامرغوب قابل توجه و برخی از گونه های مرغوب از بین رفته باشد (6 نمره) 4- اگر گونه های متوسط به تنهایی و یا همراه با گونه های کم ارزش قسمت اعظم ترکیب گیاهی را تشکیل دهند و گونه های مرغوب در صد خیلی کم از ترکیب گیاهی را شامل شوند (4 نمره) 5- اگر گونه های کم ارزش پوشش غالب مرتع و گونه های مرغوب خیلی کم باشد (2 نمره) 7-1-3- بنیه و شادابی : در این عامل شرایط عمومی حاکم بر گونه های اصلی هر تیپ گیاهی و فراوانترین گونه های بعد از آنها در سراسر محدوده تیپ مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و امتیاز دهی می شود .

معمولاً شادابی گونه های گیاهی متاثر از عواملی هم چون میزان بارندگی و در حد وسیع تر تغییرات شرایط آب و هوایی و شرایط خاک می باشد .

که در بازدیدهای صحرایی همواره مد نظر بوده است .

رنگ برگ ها ،‌ ایجاد ساقه های گل دهنده ، وجود نهالهای جوان در هر یک از عرصه های مرتعی حوزه و در مورد گونه های اصلی موجود هر تیپ در امتیاز این عامل حائز اهمیت می باشد امتیاز این عامل نیز بین 10 – 0 است .

7-1-4- پوشش گیاهی : پوشش گیاهی یکی دیگر از فاکتورهایی است که در تعیین وضعیت مورد استفاده قرار می گیرد طبق آنالیز و ارزیابی های انجام شده در محدوده هر تیپ و در طول هر ترانسکت مستقر شده از میزان در صد پوشش تاجی بدست آمده در ترانسکت های نصب شده در هر تیپ میانگین گرفته شد و به کل محدوده تیپ تعمیم داده شده است .

امتیاز این عامل نیز بر اساس در صد تاج پوشش هر تیپ بین 10 – 0 تعلق گرفته است .

امتیازات فرعی هر فاکتور بشرح زیر اعلام می گردد : 1- فرسایش خاک تا 20 امتیاز در 5 طبقه .

2- ترکیب گیاهی تا 10 امتیاز در 4 طبقه .

3- بنیه و شادای تا 10 امتیاز در 4 طبقه .

4- پوشش گیاهی تا 10 امتیاز در 10 طبقه .

پس از جمع آوری امتیازات دریافتی هر یک از فاکتورها در هر تیپ و در پلات های برداشت شده در جدول شماره 9 وضعیت تیپ های مختلف تعیین شده است .